MEGEP (MESLEKİEĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİPROJESİ)

T.C. MİLLİEĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİEĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİPROJESİ) BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ ARIZA GİDERME 3 ANKARA 2007

Milli Eğitim Bakanlğtarafndan gelitirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlğn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Kararile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarnda amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya yönelik gelitirilmiöğretim materyalleridir (Ders Notlardr). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacyla öğrenme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modüller teknolojik gelimelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandrmak koulu ile eğitim öğretim srasnda gelitirilebilir ve yaplmasönerilen değiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygn eğitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulalabilirler. Baslm modüller, eğitim kurumlarnda öğrencilere ücretsiz olarak dağtlr. Modüller hiçbir ekilde ticari amaçla kullalamaz ve ücret karlğnda satlama

İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...i ÖĞRENME FAALİYETİ 1...3 1. WİNDOWS 9X AİLESİNDE SORUN GİDERME...3 1.1. Windows 9x Ailesi...3 1.1.1. Kurulum İçin Gerekli Olan Minimum Donam...3 1.1.2. Hata ve Balatma İletileri...4 1.1.3. Windows 9x Balat Kipleri...7 1.1.4. Hata Günlük Dosyalar...9 1.1.5. Sanal Bellek ve Hatalar...10 1.2. Sorun Gidermede Sistem Araçlar... 14 1.2.1. Sistem AraçlarKullanma...14 1.2.2. Aygt Yöneticisini Kullanma... 26 1.2.3. Sistem Düzenleyicisini Kullanma...29 1.3. Kayt Defteri (Registry)... 35 1.3.1. Kayt Dosyalar...35 1.3.2. Kayt Yapsve Düzenleme...36 1.3.3. Örnek Uygulamalar...37 UYGULAMA FAALİYETİ... 39 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...40 ÖĞRENME FAALİYETİ 2... 42 2. WİNDOWS NT/2000 AİLESİNDE SORUN GİDERME...42 2.1. Windows Nt/2000 Kurulum Sorunlar...42 2.1.1. Kurulum İçin Gerekli Minimum Donam İhtiyaçlar...42 2.2. Windows Nt/2000 Versiyon Yükseltme Sorunlar... 45 2.2.1. Versiyon Yükseltme İçin Minimum Donam İhtiyaçlar... 45 2.3. Windows 2000 Balatma Kipleri... 45 2.4. Windows 2000 Kurtarma Konsolu... 47 2.4.1. Cmdcons Komutu... 48 2.4.2. Fixmbr Komutu... 49 2.4.3. Fixboot Komutu... 49 UYGULAMA FAALİYETİ... 51 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...52 ÖĞRENME FAALİYETİ 3... 53 3. WİNDOWS XP AİLESİNDE SORUN GİDERME... 53 3.1. Windows Xp Kurulum Sorunlar...53 3.1.1. Plug and Play (Tak-ve-Çaltr) Olmayan Donamlar... 53 3.2. Windows Xp Versiyon Yükseltme Sorunlar... 58 3.2.1. Kurulum İçin Gerekli Minimum Donam İhtiyaçlar...58 3.3. Windows Xp Balatma Kipleri...59 3.4. Windows Xp Kurtarma Konsolu...61 3.5. Görev Yöneticisi... 62 UYGULAMA FAALİYETİ... 67 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...68 ÖĞRENME FAALİYETİ 4... 69 4. VERİLERİN YEDEKLENMESİ... 69 i

4.1. Windows Kayt Yedekleme ve Kurtarma Arac...69 4.1.1. Yedek Alma Sihirbaz(Backup Wizard)...69 4.2. Veri Uygulama Yedekleme ve Kurtarma Arac... 74 4.2.1. Ntbackup Komutu... 74 4.3. Veri Yedekleme Prosedürleri... 78 4.3.1. Normal Backup (Normal Yedekleme)...79 4.3.2. Artan (Değien) Incremental Backup (Yedekleme)...79 4.3.3. Differential Backup (Fark Yedekleme)... 79 4.3.4. Copy Backup (Kopyalama ile Yedekleme)...79 4.4.5. Daily Backup (Günlük Yedekleme)...79 UYGULAMA FAALİYETİ... 80 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...81 MODÜL DEĞERLENDİRME... 82 CEVAP ANAHTARLARI...83 ÖNERİLEN KAYNAKLAR... 84 KAYNAKÇA...85 ii

AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD 523EO0183 ALAN Biliim Teknolojileri DAL/MESLEK Bilgisayar Teknik Servisi MODÜLÜN ADI Arza Giderme 3 MODÜLÜN TANIMI İletim sistemlerinde sorunlargiderme ile ilgili öğrenme materyalidir. SÜRE 40 / 32 ÖN KOŞUL Arza Giderme 2 modülünü almolmak YETERLİK MODÜLÜN AMACI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME İletim sistemleri sorunlargidermek Genel Amaç Gerekli ortam sağlandğnda, iletim istemi için imdiye kadar üretilmiolan sürümler üzerinde çalabilecek, varsa ortaya çkan sorunlartespit edebilecek ve giderebileceksiniz; ayzamanda da verilerin yedeklenmesini yapabileceksini Amaçlar Bu modül ile gerekli ortam sağlandğnda: 1. Windows 9x ailesinde oluabilecek sorunlar giderebileceksini 2. Windows NT/2000 ailesinde oluabilecek sorunlar giderebileceksini 3. Windows XP ailesinde oluabilecek sorunlar giderebileceksini 4. Windows ortamnda verilerin yedeklenmesi ilemini gerçekletirebileceksini Bilgisayar laboratuvarve bu ortamda bulunan iletim sistemi yüklü PC, iletim sistemi CD si ve yardmc programlar. Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili değerlendirme sorularile kendi kendinizi değerlendireceksini Modül içinde ve sonunda verilen öğretici sorularla edindiğiniz bilgileri pekitirecek, uygulama örneklerini ve testleri, gerekli süre içinde tamamlayarak etkili öğrenmeyi gerçekletireceksini Srasyla aratrma yaparak, grup çalmalarna katlarak ve en son aamada alan öğretmenlerine daarak ölçme ve değerlendirme uygulamalargerçekletirini i

ii

GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, İçinde bulunduğumuz çağda, gelien teknoloji özellikle biliim alanda etkisini göstermektedir. Bilindiği gibi bilgisayarn yapsdonam ve yazlmdan ibarettir. Donam alandaki gelimeler doğal olarak yazlm dünyasetkilemektedir. Donama paralel olarak yazlm da gelimektedir. Donam ve yazlm birbirini tamamlayan en önemli iki faktördür. Badöndürücü gelimelerle birlikte çeitli problemler ve arzalar ortaya çkmaktadr. Örneğin, yeni aldğz bir donam parças, kullandğz yazlma uyumlu olmayabilir. Ya da yeni çkmbir program eski sisteminizde çalmayabilir. O halde kullanacağz donam ve yazlmlar birbirine uyumlu olmalve güncelletirilmelidir. Kullandğz sistem balangç da sorunsuz çalyor olabilir. Zamanla yüklenen ve kaldrlan çeitli programlar, bulaan virüsler çeitli problemlere yol açabilir. Örneğin, bilgisayar yavalayabilir veya daha da kötüsü kilitlenme ve donma gibi sorunlara yol açabilir. Unutmamak gerekir ki bir problemin ya da arzan mutlaka bir çözüm yolu vardr. Herhangi bir arzayla karlatğz zaman öncelikle yapmaz gereken hatan kaynağ tespit etmektir. Daha sonra çözüm yollararatrmak gerekir. Çözüm yolunu bulduktan sonra gerekli olan sistem araçlar, izleme ve taaraçlarkullanarak problemi ya da hatayyok etme yoluna gitmelisini Bu modül de özellikle iletim sistemlerinde kaynaklanabilecek arzalar ve çözüm yollarüzerinde durulmutur. 1

2

ÖĞRENME FAALİYETİ-1 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 1 İletim sistemi sorunlarhakknda bilgi sahibi olacak, Windows 9x ailesinde sorun giderebilecek ve Windows 9x ailesini eksiksiz tayabileceksini ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde yapmaz gereken öncelikli aratrmalar unlardr: Windows 9x için gerekli olan minimum donam gereksinimi nelerdir? Aratr Sorun gidermede kullalan sistem araçlararatr Kayt defteri görevini aratr Aratrma sonuçlarve edindiğiniz bilgileri arkadalarzla payla 1. WİNDOWS 9X AİLESİNDE SORUN GİDERME 1.1. Windows 9x Ailesi Windows 9x dendiği zaman farklbir iletim sistemi aklmza gelebilir. Aslnda Windows 9x, Windows 95, ardndan çkan Windows 98 ve Windows 98 in devamolan versiyon Windows ME (Millennium edition) dir. Günümüzde Windows iletim sisteminin XP (experience-tecrübe), Media Center, Vista versiyonlarkullalmaktadr. 1.1.1. Kurulum İçin Gerekli Olan Minimum Donam Windows iletim sistemlerinin yazlm mimarisindeki gelimeler yeni çkan versiyonlarn daha güçlü donamlara ihtiyaç duymasgerektirmektedir. Bu nedenle iletim sistemlerinin versiyonlarn geliimi ile donam gereksinimlerinin artmasdoğru orantlolarak nitelendirilmelidir. Tablo1.1 de referans olarak Windows 98 iletim sisteminin sistem gereksinimleri verilmektedir. 3

Windows 98 için minimum sistem gereksinimi İlemci: 486DX / 66 MHz veya daha ileri bir ilemci Hafza: 16 MB bellek; (daha çok bellek baarmarttrr.) Sabit Sürücü: Normal yükleme yaklak olarak 195 MB bodisk alagerektirir; ancak seçtiğiniz yükleme seçeneklerine bağlolarak 120 MB ile 295 MB arasnda değiebilir. Görüntü: VGA veya daha ileri çözünürlükte monitör Çevre birimleri/ Diğer: Mouse, klavye Sürücü: CD-ROM veya DVD-ROM sürücüsü Tablo1.1: Windows98 iletim sisteminin minimum donam gereksinimi Bu sistem gereksinimleri asgari olarak iletim sisteminin çalmasiçin örnek olarak verilmitir. 1.1.2. Hata ve Balatma İletileri Windows 9x kuruluta ve kurulutan sonra çeitli hata, hata kodlar ve balatma iletilerini verebilir. Bu hatalarn bir ksmaağda belirtilmive çözüm yolaranlatlmtr. Hata: Windows u eski Windows üzerine kurduysaz kurulumdan sonra bir ey yapmaya gerek yok. Ancak Windows u farklbir dizine veya sfrdan kurduysaz kuruluileminden sonra, kullanacağz programlaryeniden kurmaz gerekir. Kurulu bittikten sonra bazdonamlar düzgün çalmayabilir. Örneğin, internete girilmiyor, sesler duyulmuyor, ekrandaki bir resim ya da görüntü kaliteli değildir. Çözüm: Bu hatalarn nedeni donamlara ait sürücüler tatlmamveya eksik tatlmtr. Sürücüleri tatmak veya güncelletirmek için Balat-Ayarlar-Denetim Masas-Sistem- Aygt yöneticisi seçeneği seçilir. Doğru tanmamya da tatlmam sürücü seçilerek Özellikler düğmesine baslr. Açlan pencereden Srasyla Sürücü- Sürücüyü Güncelletir seçeneği seçilir. Ekrana gelen yönergeler takip edilir. Yeni sürücüleri yükleyebilmek için donamlara ait disket veya CD lerin olmasgerekir. Hata: Windows u kurarken, alabilirsini Kuru çaltrdğz zaman yetersiz bellek mesaj Çözüm: Bu hatan nedeni kurulan iletim sistemi için kullalan bellek yetersiz kalyor. Örneğin, Windows Me için en az belleğin 32 MB olmasgerekiyor. Bu hatay çözmek için sistemin RAM yükseltmek gerekir. 4

Hata: Ekran çözünürlüğünü dengesiz davrayor. 640x480 den 800x600 e yükseltildiğinde fare oku Çözüm: Fare sürücüsü ile ekran sürücüsü arasnda bir çatma olduğunu gösteriyor. Bunun için "Bilgisayarm"a sağtklayz, Özellikler e tklayz ve Baarm sekmesini seçini Sonra Grafikler düğmesine basz ve Donam ivmesi çubuğunu bir kademe sola kaydr Fareniz düzelirse, bu bir sürücü çatmasolduğunu gösterir. Ya da fareniz bozulmuolabilir. Baka bir bilgisayarda deneyini Hata: Bilgisayar açldğnda Memory test fail hatasveriyor. Çözüm: Donamsal bir problemdir. RAM lar ilem yapmyor. RAM'lardeğitirmek gerekir. Hata: Bilgisayarm simgesi sağtklaldğnda açlan pencereden "Özellikler" komutu seçildiğinde Sistem Özellikleri penceresi ekrana gelmiyor. Ya da "Denetim Masas"ndaki sistem simgesini çift tklaldğnda "Sistem Özellikleri" penceresi ekrana gelmiyor. Çözüm: Bu problemin nedeni C:\Windows\Sytem klasöründe bulunan setupx.dll dosyasn zarar görmüveya silinmitir. Hata: Bilgisayar açlp Windows 98 logosu geçtikten sonra masa üstü geleceği srada ekran donuyor. Çözüm: Ekran kartn sürücüsünden kaynaklanan veya ekranla ilgili bir problem vardr. Bilgisayar"Güvenli" moda açz (Güvenli mod ileriki konularda anlatlmtr). Bu hataygidermek için Balat-çaltr komut satrna msconfig yazp enter ya da tamam tuuna bas Açlan pencereden Config.Sys sekmesini seçini Açlan pencereden device=c:\windows\command\display.sys con=(ega,, 1) satrn banda bulunan kutucuğun içindeki iareti kaldrp bilgisayaryeniden balat Hata: Windows kuruluu srasnda SUWIN ile balayan hata mesajlaralyorsaz aağdaki durumlardan biri söz konusu olabilir: Çözüm: Bilgisayarzda yüklü bir virüs tarama programvardr ve bu program bilgisayarn açlnda çalyordur. Bu durumda antivirüs programwindows un kuruluunu engelleyebilir. Virüs tarama programn devre dbrakmak için bilgisayarzbalangç disketiyle aç BIOS ayarlarnda virüs programaktif hale getirilmitir ve bu koruma Windows un kuruluunu engelliyordur. Sistemin BIOS ayarlarna girilerek BIOS FEATURES SETUP ksmnda bulunan Virus Warning seçeneği Disabled ederek bu ayardevre dbrak 5

Hata: Windows kuruluu srasnda aağdaki hata iletilerinden herhangi birini alabilirsini Standart Kip: Geçersiz DPMI dönüü Standart Kip: MS-DOS Extender Hatas Standart Kip: Hata düzenleyicisinde bilinmeyen yğlma Standart Kip: Yğn dolu Çözüm: Edit a:\config.sys yazarak(hard diskten açyorsaz Edit c:\config.sys yazarak) bu dosya içinde EMM386.EXE satrn olup olmadğna bak Bu tür bir satr varsa bu satrsiliniz ve bilgisayaryeniden balattktan sonra kuru tekrara çaltr Sorun devam ediyorsa Edit a:\config.sys yazarak (hard diskten açyorsaz Edit c:\config.sys yazarak) bu dosaya içine aağdaki satrekleyini Device=c:\windows\emm386.exe x= AOOO-FFF Bilgisayaryeniden balattktan sonra Kur u tekrar çaltr Hata: Windows kuruluu srasnda Kur un bu sürümü ile güncelletirilemeyecek bir iletim sistemi var. Windows Güncelletirmesi edinin mesajverebilir. Çözüm: Windows sürümü bir yükseltme sürümü değildir. Ya Windows un yükselme sürümünü bulup bunu yüklemeniz veya bilgisayarzdaki Windows klasörünü silerek Windows u yeniden yüklemeniz gerekir (Eski Windows klasörünü silmek istemiyorsaz move Windows Winx komutunu yaz Böylece bilgisayarzdaki Windows klasörünün ismi Winx olarak değiecek ve Windows bu klasörü göremeyeceği için yüklemeye devam edecektir). Hata: Windows 98'i kapatrken "MSGSRV32 CM8330SB.DRV'de GPF'ye neden oldu" hata iletisini alabilirsini Çözüm: C-Media CMI8330 yongasna dayanan ses kartkullayorsaz ve güncelletirilmises kartsürücüsü kullanmyorsaz Windows 98'i kapatmaya çalrken bu hata iletisi alabilirsini Bu sorunu düzeltmek için ses kartüreticinizden güncelletirilmibir ses kartsürücüsünü alp yüklemeniz gerekiyor. Hata: Bilgisayar balatldğzaman, Geçersiz VxD hata iletisi alabilirsini Çözüm: Bilgisayarzdan son zamanlarda bir program veya bileen kaldrdysaz, yeniden yükleyiniz ve uygun kaldrma aracçaltr Program veya bileen için kullalabilir kaldrma aracyoksa, kaldrmak için yönergeleri elde etmek amacyla üreticiye bavurunu Vnetsup.vxd dosyaskayp olabilir. Vnetsup.vxd dosyaskaypsa, sorunu düzeltmek için ağbileenini yükleyip kaldrabilirsini 6

Hata: "Kernel32.dll'de geçersiz sayfa hatasiletisini alabilirsini Çözüm: Donam ivmesi ayarz çok yüksek olabilir. Donam ivmesi, grafik donamz için istediğiniz ivmelendirme derecesini belirtir. Donam ivmesi ayarlar azaltmak bazgörüntü sorunlaraçğa çkarabilir. Görüntü bağdatrczn donam ivmesini azaltmak için: Balat'tklatz, Ayarlar'n üzerine geliniz, Denetim Masas'tklatz ve ardndan Görüntü'yü çift tklat Ayarlar sekmesinde, Gelimi'i tklat Baarm sekmesinde, Donam Hz ayaryok'a azaltmak için gösterge çubuğunu tklat Tamam'tklatz ve Denetim Masas'na dönmek için yeniden Tamam'tklat Programzçaltrmaydeneyini Hata: Windows kuruluu srasnda SUOO15 mesajalabilirsini Çözüm: Bilgisayarzda yüklü NT bulunursa bu mesaj verilerek NT bölümündeki dosyalara eriemeyeceğinizi bildirir. 1.1.3. Windows 9x Balat Kipleri Bilgisayar açldğandan itibaren Windows 9x için gerekli dosya ve sürücüler yüklenerek direkt Windows 9x ortamna girilir. Eğer Windows un önceki açlnda bir sorun olmusa Windows 9x balatma kipleri ekrana gelecektir. Windows 95, Windows 98 ve Windows ME için açlmodlarekrana gelecektir. Şimdi bu açlmodlarna göz atalm. Windows 9x (95/98/ ME) için balatma kipleri Windows 9x (95/98/ME) açlrken klavyeden F8 tuuna baslrsa balatma kipleri ekrana gelir. Ayrca Windows ta olumubir hatadan dolaybalatma kipleri ekrana gelebilir. Windows 9x (95/98/ME) Balatma kipleri unlardr Normal: Windows açlmenüsüne yanllkla girilmise "Normal" seçeneği seçilerek Windows un normal açlyapmassağlanabilir. 7

Günlüklü (\Bootlog.TXT): Bu seçenek kullalarak, Windows balatldğnda, Windows yüklediği bütün dosyalarn yaptğayarlarn kaydbu dosyaya (Bootlog.TXT) dosyasiçine yazar. Bu dosyan içeriğine görmek için C sürücüsü altnda Bootlog.txt dosyasaçmak gerekir. Şayet dosya görünmüyorsa dosya gizlilik özeliğine sahiptir. Gizlilik özeliğini kaldrmak için Klasör Seçeneklerinden-Gizli Dosya ve Klasörleri göster seçeneği aktif hale getirir. Bu seçenek Windows yüklenirken bazproblemler oluuyorsa kullalr. Bootlog.TXT dosyasincelenerek Init Faild veya Load Faild hatalaryazan satrlar bulunarak bozuk dosyalar tespit edilebilir. Windows açla geçiyor ve donuyorsa bu seçenek kullanarak Bootlog.TXT dosyasna bakabilirsini Güvenli Kip: Bilgisayar güvenli kipte açldğzaman Windows un balangç dosyalar, ekran kartsürücüsü, ağsürücüsü gibi birçok gelimiayarlar atlatlr. Sistemin açlmasiçin temel dosyalarla Windows güvenli kipte yüklenmiolur. Bilgisayar açlrken klavyeden F5 tuuna basarak bilgisayar güvenli modda açlr. Windows bu modda çok yavaçalr, ayrca birçok donama da bu modda ulalama Örneğin, bu moddu kullanarak Windows u açarsaz internete veya bir ağ aygtna ulaamazs Bu moddu seçtiğinizde, Windows bilgisayarzminimum özelliklerde balatmaya çalr. Böylece sorun çkaran bileenleri çoğunlukla bu bileenler yanldonam ayarlardr düzeltme imkâz olur. Sorunu giderdikten sonra Windows u tekrar normal modda balatmaz gerekir. Bu modda ekrandaki resimleri çok kötü görebilirsini Bunun nedeni herhangi bir arza ya da hata olduğunu gösterme Çünkü bu modda sadece 16 renk kullalmaktadr. Resimler ise en azndan 256 renkli bir modda en iyi görünebilir. Güvenli mod, Windows problemlerini çözmek için sk kullalan ve çözümü kolaylatran bir yoldur. Eğer Windows açlmyorsa güvenli kip kullalarak Windows a girilmeye çallr. Eğer güvenli kipte Windows a girebiliyorsaz problemi çözmek kolaydr. Yani Windows çalabilmektedir; ancak bazayarlarda problem vardr. Eğer Windows u güvenli kipte çaltramyorsaz o zaman problem daha ciddidir ve çoğu zaman Windows u yeniden kurmak gerekir. Adm Adm Onaylama: Bu seçenek kullalarak, toplu ilem dosyalarndaki satrlar kullacya sunulur. Kullacbunlar Evet (E) veya Hayr (H) ile geçebilir. Sadece Komut İstemi: Bu seçenek seçildiğinde balangç dosyalar ilenerek Bilgisayar DOS komut isteminde (C:\)açlr. Sadece Güvenli Kip Komut İstemi: Güvenli kipin özellikleri ile aydr. Soruna yol açan sürücü veya bir diğer program, Windows un sadece komut istemcisi ile açlmas 8

halinde, Edit (edit.com) kelime ilem programkullanabilirsini Bu seçenekle balangç dosyalaryüklemeden komut isteminde (C:\) Bilgisayar açlr. Sadece Komut İstemi ve Sadece Güvenli Kip Komut İstemi Seçenekleri Windows ME de bulunmamaktadr. Bu seçenekler sadece Windows 95/98 de bulunmaktadr. Windows 9x balatma kipleri açmak için klavye tular: F5: Windows 95/98/ME Güvenli kipte bilgisayarbalatr. Shift + F5: Windows 95/98 Komut isteminde bilgisayarbalatr. Shift + F8: Windows 95/98 adm adm onaylama kipinde bilgisayarbalatr. 1.1.4. Hata Günlük Dosyalar DrWatson: Sistemde herhangi bir hata olutuğunda sistemin o anki durumunu alan bir taaracdr. Yazlm hatalaryakalar, hatalyazlmbelirler ve nedenin ayrntlbir açklamassunar. DrWatson konuyu belirleyebilir ve yaplmasgereken ilemi önerebilir. DrWatson' kullanarak sistemin o anki durumunu oluturmak mümkündür. DrWatson çaltrmak için Balat-Çaltr-Drwatson yazdktan sonra tamam veya enter tuuna baslr. DrWatson simgesi görev çubuğunda, ekran sağalt köesinde görünecektir. Şekil 1.1 : DrWatson görev çubuğundaki simgesi Şekil.1.2 de gösterildiği üzere DrWatson görev çubuğundaki simgesi üzerine çift tklanarak DrWatson penceresi açlr. 9

Şekil 1. 2 : DrWatson sekmeler penceresi Hatayoluturmak için izlediğiniz admlarn bir özetini Tasekmesine yaz Dosya'yve sonra FarklKaydet'i tklayp hata günlük dosyaskaydedini Günlük dosyasn adyazz ve sonra Kaydet'i tklat Görünüm menüsünden Standart Görüntü seçeneğini seçerek sekmeleri kaldra bilirsiniz ya da GelimiGörüntü ile sekmeleri ekrana getirte bilirsini Sekmeleri tklayarak sistemle ilgili bilgi sahibi olabilirsini DrWatson tarafndan oluturulan sistem durumu, geçerli yazlm ortamn genibir resmini sunar. Sisteminizde bir sorun yoksa, sistem durumunda, herhangi normal olmayan bir ey bulunmayacaktr. 1.1.5. Sanal Bellek ve Hatalar Sanal Bellek: Bilgisayarz yetersiz RAM la çalyorsa ve o anda ek bellek gerekiyorsa, Windows sabit disk alakullanarak sistem RAM na benzetim yapar. Bu durum, sanal bellek olarak bilinir ve genellikle disk belleği dosyasolarak adlandrlr. Sabit diskte yer alan ve Windows un belleğe sğmayan program parçalarve veri dosyalarsaklamak için kullandğgizli bir dosyadr. Disk belleği dosyasve fiziksel bellek veya diğer adyla RAM sanal belleği oluturur. Windows gereksinimlerine göre verileri disk belleği dosyasndan belleğe ve yeni verilere yer açmak için bellekten disk belleği dosyasna tar. Disk belleği dosyastakas (win386.swp) dosyasolarak da bilinir. 10

Sanal bellek kullamen iyi duruma getirmek için ayrlacak alabirden çok sürücüye bölünüz ve yavaçalan veya yoğun olarak eriilen sürücülerden kaldr En iyi sonucu almak için, sanal bellek alaolabildiğince çok fiziksel sabit sürücü arasnda bölütürünü Sanal belleğe ulamak için aağdaki sra takip edilir Masa üstünde bulunan bilgisayarm simgesine sağ tklalr. gösterilen açlan pencereden "Özellikler" komutu seçilir. Şekil 1.3'te Şekil 1. 3: Bilgisayarm özellikler penceresi Ekrana gelen sistem özellikleri penceresinden önce Baarm sekmesi ve sonra Şekil 1.4 te gösterilen Sanal Bellek sekmesi tklalr. Şekil 1. 4: Sistem özellikleri penceresi 11

Son olarak Şekil 1.5 te gösterilen sanal bellek ayarlarformu ekrana gelir. Sanal bellek ayarlarn açklanmas Şekil 1. 5: Sanal bellek ayarlar penceresi Sanal bellek ayarlarwindows yönetsin (Önerilen): Bilgisayarn fazladan bellek olarak kullanabileceği sabit disk alamiktariçin varsaylan ayarlarkullar. Sürekli bu seçeneğin kullalmasönerilir. Takas (win386.swp) dosyasdinamik olarak büyür ya da küçülür. Bu seçenek kullaldğnda minimum boyut sfr, maksimumu boyut sabit diskin olabileceği en büyük boyutu olur. Sanal bellek ayarlarkendim belirleyeyim: Bilgisayarn fazladan bellek olarak kullana- bileceği sabit disk ayarlarn yönetmesine izin verir. Sabit disk: Sanal bellek için kullanmak istenilen sürücü ve boalan miktarbelirtir. En az: Sanal bellek için kullanmak istenilen en küçük sabit disk alabelirtmek için kullalr. En çok: Sanal bellek için kullanmak istenilen en büyük sabit disk alabelirtmek için kullalr. Sanal belleği devreden çkar: Sanal belleği devre dbrakr. Bilgisayardaki baarm önemli derecede düer. Büyük programlar çaltrlamayabilir. Bu seçenek önerilme 12

Sanal bellek hatalarve çözümleri Bellek Yetersiz: Kendi sanal bellek ayarlarzyönetiyorsaz, bilgisayarz yeniden balattğzda sorunlarz olabilir, bilgisayarz doğru olarak çalmayabilir veya bir programçaltrmak istediğinizde Bellek Yetersiz veya benzeri hata iletileri alabilirsini Bu hataygiderme için Windows 95/98'in sanal bellek ayarlarzyönetsin seçeneğini seçini Bir program çalrken veya bir programbalatrken Bellek Bitti hata iletisi: Sabit diskinizde sanal bellek için yeterli boalan var m? Windows 9x RAM gibi göstermek için sabit disk alasanal bellek sayfalama dosyasolarak gösterir. Windows sanal bellek sayfalama dosyasn hangi sürücüde olduğunu belirlemek için: Balat'tklatz, Bul'u iaretleyiniz ve sonra Dosyalar ve Klasörler'i tklat Ad kutusuna Win386.swp yaz Ara bölümünde, Bilgisayarm'seçiniz ve sonra Şimdi Bul'u tklat Windows sanal bellek sayfalama dosyasn bulunduğu sürücüde bodisk ala arttr Sistem Özellikleri, bilgisayarmda üzerine yüklenenden daha az bellek olduğunu gösteriyor: Sanal bellek aygtram'in bir bölümünü kullayor olabilir. Sanal bellek aygtn System.ini dosyasndan yüklenip yüklenmediğini belirlemek için Balat've Çaltr'tklat Aç kutusuna Msconfig.exe yazn ve Tamam'tklat Genel sekmesinde Seçmeli Balangç'seçmek için tklat System.ini dosyasile onay kutusunu temizlemek için tklat Tamam've bilgisayarzyeniden balatmak için uyarldğzda Evet'i tklat Bilgisayarzyeniden balattktan sonra ekraz doğru bellek miktargösteriyor mu? Gösteriyorsa problem çözülmüdemektir. Takas dosyas: Win386.swp dosyasdr. Windows bu dosyan büyüklüğünü otomatik olarak ayarlar. Bu dosya dinamik bir yapya sahiptir. 13

1.2. Sorun Gidermede Sistem Araçlar 1.2.1. Sistem AraçlarKullanma 1.2.1.1. Event Viewer (Olay Görüntüleyici) Sistem ve uygulama hatalarn kaydedildiği bir log sistemidir. Yani sistemde meydana gelen her bir "olay" raporlayabilir. Bu kaytlar incelemenizi sağlayan program Event Viewer'dr. Olay Görüntüleyicisi ile kullaclar, Uygulama, Güvenlik ve Sistem günlüklerinde kaydedilmiolan olaylarizleyebilir. Örneğin, Windows un balamasbir olaydr, bir program ile çalrken programn geçersiz ilem yürütüp kapanmas; yani çkmasbir olaydr. Ağkartn kablonun bağl olduğunu tespit etmesi bir olaydr. Ağüzerinden bir kullacn sizin bilgisayarna bağlanmas, bağlantskesmesi vb. hepsi bir olaya örnek olarak verilebilir. Event Viewer programçaltrmak için Balat-Denetim Masas-Yönetimsel araçlar-olay Görüntüleyicisi ya da Balat- Çaltr penceresine eventvwr yazdktan sonra enter ya da tamam tklayarak Event Viewer programçaltr Event Viewer programçaltrldktan sonra Şekil 1.6 daki Event Viewer penceresi ekrana gelir. Şekil 1. 6: Olay görüntüleyicisi (Event Viewer) penceresi 14

Event Viewer'da üç farklkayt alabulunur Uygulama: Windows dndaki diğer programlar, kendi ileyileriyle ilgili kaytlar burada tutarlar. Güvenlik: Güvenlikle ilgili olaylarburada kaydeder. İstem: Windows'da oluan donam (aygtlarla) ve yazlm hatalarkaydeder. Sistem ve Uygulama kayt alanlarnda üç farklkayt tipi bulunmaktadr Hata Bilgi Uyar : Hata kayt tipini belirtir ve kesinlikle kontrol edilmelidir. : Bilgi kayt tipini belirtir ve bilgi amaçlkaytlartutar. : Uyarkayt tipini belirtir ve kontrol edilmesinde yarar vardr. Şekil 1.7'de hata bilgi ve uyarlar gösterilmektedir. Şekil 1. 7: Olay görüntüleyicisi (Event Viewer) penceresi 15

Event'lerin incelenmesi Event Viewer penceresinde Kaynak sütunu event'in olutuğu uygulamaybelirtir. Bir kaç event'i inceleyelim. Şekil 1. 8: Olay görüntüleyicisi penceresinde bir parça Şekil 1.8 de kaynak alanda "eventlog" yazyor; yani bu olaylar, kaytlartutan servisin kendisine aittir. Event'leri kaydedebilmesi için önce bu servisin kendisinin balamasgerekiyor. Kaparken de son event her zaman event servisinin durmasolaydr. Eğer bu olay kaytlarn arasnda yoksa bilgisayar normal yollardan kapanmamdemektir. 6006 değerinin bulunduğu satr üzerine sağtklay Açlan pencereden "Özellikler" komutunu seçini Aağda görüldüğü gibi bilgi özellikleri penceresi ekrana gelir. Şekil 1. 9: EventLog bilgi özellikleri penceresi Şekil 1.9 da EventLog yani event'leri kaydeden servisin kendisinin ürettiği 6006 kodlu kayt gösterilmektedir. Olay günlüğü hizmeti durduruldu. Bilgisayar kapanmadan önce kaydedilen son olaydr. 16

6005 değerinin bulunduğu satr üzerine sağtklay Açlan pencereden Özellikler komutunu seçini Şekil 1.10'da görüldüğü gibi bilgi özellikleri penceresi ekrana gelir. Şekil 1. 10: EventLog bilgi özellikleri penceresi balatld. Windows açlrken ilk kaydedilen olay, 6005 kodlu olay günlüğü hizmeti Uzun süreli log'lama için Eğer uzun bir süre için log'lama; yani kaytlarn tutulmasistiyorsaz baz ayarlamalar yapmanls Bunun için Sistem üzerine sağ tklayp özellikler komutu seçerseniz Şekil 1.11 de gösterilen pencere ekrana gelir. Şekil 1. 11: EventLog sistem özellikleri penceresi 17

Varsaylan ayarlarda kayt listesi srldr ve 7 gün sonra ilk yaplan kayt silinir. Bu ekilde, sadece geçen 7 günün kaytlargörebilirsini En büyük günlük boyutu değerini arttrp, Gerektiğinde olaylarn üzerine yaz seçeneğine seçerseniz, kaytlarn tutulduğu dosya boyutu sizin belirlediğiniz düzeye gelene kadar kayt tutar. 1.2.1.2. Kayt Defteri Tarama (Scanreg) Scanreg: Kaydzve sistem yaplandrma dosyalarn yedeğini alan Windows kayt denetleyicisidir. Bilgisayar Windows a giremeyecek kadar bozulmusa yedekleri geri almak için bavurulan bir komuttur. Kullam Komut satrna (c:\>) Scanreg [/ <Seçenek>] ifadesi yazlr ve enter tuunu baslr. Scanreg komutuyla kullalan önemli parametreler (Seçenekler) unlardr. /?: Komutun nasl kullanacağgörüntüler. /Backup: Kaydve ilgili sistem yaplandrma dosyalaryedekler. /Restore: Geri yükleme için bir yedek seçimi için kullalr. Daha önce sistemin yedeği oluturmaz gerekiyor. /Fix: Kayt bilgilerini onarr. /Opt: Registry deki kullalmayan alanlarsiler. 1.2.1.3. Disk Birletirme (Defrag) Disk birletirme ilemi, sabit disk üzerinde bakm yapmak anlamna gelir. Uzun zaman kullalan sabit disk üzerinde çok sayda dosya yazlmtr. Zaman içinde tekrar okunan ve yazlan dosyalarn disk yüzeyine dağlma riskleri vardr. Bu dağlma (fragmentation) zamanla sabit diskin okuma/yazma performanskötü yönde etkiler Disk Defragmenter (Defrag.exe) programdisk üzerindeki mevcut dosyalarve kullalmayan alanlaryeniden düzenleyerek sabit diskin etkin bir biçimde kullalmas sağlar. Bu ilem sonucunda dosyalar bir bütün halinde düzenlenir. Disk Birletiricisi, yerel birimleri çözümler ve parçalanmdosyalarla klasörleri, kesintisiz tek bir alan kaplayacak ekilde birletirir. Bunun sonucunda, sisteminiz, dosya ve klasörlere erime ve yenilerini saklama ilemlerini daha verimli biçimde gerçekletirebilir. Disk Birletiricisi dosya ve klasörlerinizi birletirdiğinde birimdeki boalan da birletirilmiolur ve yeni dosyalarn parçalanma olaslğazalr. Böylelikle disk okuma ileminde sürücü kafalarfazla manevra yapmadan okuma ilemini gerçekletireceğinden verilerin okunmas hzlar. Şu kartrlmamalki "Hard Diskin" okuma ve yazma hznda değiiklik olma 18

Birletirme ileminin süresi, birimin büyüklüğü, birimdeki dosyalarn saysve büyüklüğü, parçalanma miktarve kullalabilir yerel sistem kaynaklargibi çeitli etkenlere bağldr. Disk Defragmenter (Disk Birletirme) programçaltrmak Balat-Programlar-Donatlar seçeneğini seçini Gelen pencereden Sistem Araçlariaret edini Son olarak Disk Birletirici tklayz; ya da Balat-Çaltr penceresine defrag.exe yazp enter ya da tamam tklatrsaz disk birletirme program çaltrrs Disk birletiricisi penceresi "Disk Birletiricisi" programçaltrlrsa ekrana iki pencere gelir. Üst bölümde yerel bilgisayardaki birimler listelenir. Şekil 1.12 de gösterilen formda birletirilecek olan sürücü seçilir. Şekil 1. 12: Defrag sürücü seçme penceresi Şekil 1.13'de gösterildiği üzere birimin parçalanma miktargösteren bir grafik görüntülenir. AyrntlarGöster seçeneği seçilirse açlan pencereden görüntü renkleri, birimin durumunu yaklak olarak görüntüler. Görüntü Renkleri Krmzbölgeler parçalanmdosyalargösterir. Mavi bölgeler sürekli (Parçalanmam) dosyalargösterir. 19

Beyaz alanlar ise birimdeki boalagösterir. Yeil alanlar Disk Birletiricisi tarafndan yeri değitirilemeyen sistem dosyalar gösterir. Şekil 1. 13: Defrag sürücü birletirme penceresi AyrntlarGöster açlan pencereden Gösterge seçeneği seçilirse ekrana Şekil 1.14 te gösterilen birletirme göstergesi gelir. Komut satrndan disk birletirme Şekil 1. 14: Defrag birletirme göstergesi Komut satrndan disk birletirmeyi kullanmak için bilgisayarms-dos moddunda açmak gerekir. Defrag için komut saturaracwindows XP/ W2K3 ten itibaren gelimitir. 20