İ Ç İ NDEKİ LER Sayfa VERGİ DAVALARININ KAPSAMI...35 VERGİ YARGI ÖRGÜTÜ...37 1 Vergi Mahkemeleri...37 2 İdare Mahkemeleri...38 3 Bölge İdare Mahkemeleri...39 4 Danıştay...40 5 Diğer hususlar...41 a) Vergi benzeri mali yükümlüklerin mahiyet ve kapsamı ve görevli mahkemeler...41 b) Kur farkı, ihracatta vergi iadesi vb...41 YARGILAMA USULÜ...43 İDARİ YARGILAMA USULÜ KANUNU BİRİNCİ BÖLÜM Genel Esaslar MADDE 1 Kapsam ve Nitelik AÇIKLAMA...45 1 Vergi yargı mercilerinde uygulanacak usul hükümleri...45 2 Yazılı yargılama usulü...46 3 Re'sen araştırma ilkesi...46 MADDE İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARLARI...48 MADDE 2 İdari dava Türleri ve İdari Yargı Yetkisinin Sınırı AÇIKLAMA...54 A) İDARİ İŞLEM VE İDARİ EYLEM...54
B) İDARİ İŞLEM VEYA EYLEMİN DAVA HAKKI DOĞURMASI...55 1 İdari işlemin icrai nitelik taşıması...56 a) Tamim, genelge, genel yazı vb. nin durumu...56 b) Görüş bildiren işlemler, müktezalar, tebliğler...56 c) Ön işlemler, hazırlayıcı işlemler...57 aa) Ön işlemler, ödemeye davet yazısı, gecikme zammı...57 bb) Hazırlayıcı işlemler...58 d) İdari itiraz usulünün öngörüldüğü durumlar...59 aa) Dava açma süresinin dolmasından sonraki düzeltme talebinin reddi...60 bb) Gümrük Kanununda öngörülen idari itiraz...60 2 Menfaat ihlali, hakkın muhtel olması...60 3 Dava hakkının kanunla kaldırılmamış olması...61 C) VERGİ DAVALARININ TEORİK NİTELİĞİ...62 1 İptal ve tam yargı davalarının niteliği...63 2 Bilinen anlamdaki vergi davalarında durum...64 a) Konu ile ilgili görüşler...64 b) Yargı içtihadı ve konunun pratik plandaki önemi...66 3 Bazı vergi davalarında durum...67 a) Takdir komisyonu kararlarına karşı açılacak davalar...67 b) Vergi ve cezadaki hataların düzeltilmesi talebinin reddi üzerine açılacak davalar...68 c) Diğer bazı haller...69 D) YERİNDELİK DENETİMİ YAPILMAYACAK OLMASI...70 MADDE İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARLARI...73 MADDE 3 İdari Davaların Açılması AÇIKLAMA...105 2
1 Davanın dilekçe ile açılacak olması...106 2 Dilekçenin ilgili yargı merciine hitaben düzenlenecek olması...106 3 Dilekçelerde bulunması gereken hususlar...108 a) Tarafların ve varsa vekillerinin veya temsilcilerinin ad ve soyadları veya unvanları ve adresleri...108 aa) Davalı taraf...108 bb) Davacı ile ilgili bilgiler...109 b) Davanın konusu ve sebepleri ile dayandığı deliller...111 aa) Genel olarak...111 bb) Re'sen araştırma ilkesi ve maddi olaylar ile hukuki sebeplerin değerlendirilmesi...111 cc) Dilekçede talep ve sonuç kısmı...112 c) Davaya konu olan idari işlemin yazılı bildirim tarihi...113 aa) Genel olarak...113 bb) Uzlaşma aşamasının araya girmesi halinde durum...114 cc) Gümrük vergi ve resimlerinde...114 dd) Vergi hatası düzeltme talebinin reddi halinde...114 ee) Diğer haller...115 d) Uyuşmazlık konusu miktar...117 e) Davanın ilgili bulunduğu verginin nev'i, yılı, tebliğ edilen ihbarnamelerin tarihi ve numarası ve varsa mükellef hesap numarası...117 4 Dilekçe ekleri...117 5 Harç ve posta pulu...119 6 Dilekçe red kararı üzerine, usulüne uygun dilekçe ile davanın 30 gün içinde yeniden açılması gerekir...119 MADDE İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARLARI...119 MADDE 4 Dilekçelerin Verileceği Yerler AÇIKLAMA...129 3
1 Dilekçenin ilgili yargı yerine verilmesi...129 2 Dilekçenin verilebileceği diğer yerler...129 a) Dilekçenin diğer bir vergi mahkemesine verilmesi...130 b) Asliye hukuk hâkimliklerine dilekçe verilmesi...130 c) Dilekçenin yabancı memleketlerde Türk konsolosluklarına verilmesi...131 3 Dava dilekçesinin posta ile gönderilmesi yoluna gidilmemelidir...132 4 Savunmalar ve davalara ilişkin her türlü evrak...133 MADDE 5 Aynı Dilekçe ile Dava Açılabilecek Haller AÇIKLAMA...135 A) GENEL KURAL...135 B) TEK DİLEKÇE İLE DAVA AÇILACAK DİĞER DURUMLAR...136 1 Aynı şahsı ilgilendiren birden fazla işlem...136 a) Maddi yönden bağlılık...137 b) Hukuki yönden bağlılık...137 c) Bazı örneklere göre durum...138 d) Ayrı ayrı açılması gereken davalar tek dilekçe ile açıldığında dilekçe red kararı verilir. Otuz gün içinde dilekçenin yenilenmesi gerekir....140 2 Birden fazla şahsı ilgilendiren işlemden dolayı müşterek dilekçe ile dava açılabilmesi...142 MADDE İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARLARI...142 MADDE 6 Dilekçeler Üzerine Uygulanacak İşlem AÇIKLAMA...150 MADDE İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARLARI...154 MADDE 7 Dava Açma Süresi AÇIKLAMA...162 A) DAVA AÇMA SÜRESİ İLE İLGİLİ GENEL HUSUSLAR...162 B) DAVA AÇMA SÜRELERİ...163 4
1 Dava açmada genel süre...163 2 Özel kanunlarda yer alan dava açma süreleri...163 a) Vergi Usul Kanunundaki özel dava açma süreleri...164 b) 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanunda yer alan özel dava açma süreleri...164 3 Dava açmada ek süre...165 a) İdari Yargılama Usulü Kanununa göre...165 aa) Görevli olmayan yerlere başvurulması...165 bb) Dilekçe yenileme...166 cc) Sürenin sonunun çalışmaya ara verme zamanına rastlaması...166 b) Vergi Usul Kanununa göre...167 c) 1136 sayılı Avukatlık Kanununun 42 nci madde hükmü...167 4 Dava açma süresinin kesilmesi veya durması...168 5 Dava öncesi idari başvurularla ilgili sürelerin durumu...168 a) 4458 sayılı Gümrük Kanununa göre durum...168 b) Vergi hatalarının düzeltilmesi isteklerinde şikayet yolu ile başvuruda durum...169 c) Uzlaşmaya başvuru süresi...169 d) Diğer durumlar...170 C) DAVA AÇMA SÜRESİNİN BAŞLANGICI...170 1 Vergi Usul Kanunu kapsamına giren vergi, resim ve harçlar...171 a) Beyan üzerine tarh ve tahakkuk ettirilen vergilere karşı dava açma durumu...171 aa) Vergi hatası bulunması...171 bb) Kaydi ihtirazi ile beyan...172 b) İhbarname esasında tarh ve tahakkuk ettirilen vergiler...172 c) Ceza ihbarnamelerine karşı dava açılması...174 d) Uzlaşma komisyonu muamelelerinin tebliği...175 e) Tebliğ yerine geçen muameleler...177 f) İlanen tebliğde durum...178 g) Tahakkuku tahsile bağlı vergiler...178 5
h) Kesinti yoluyla alınan vergilere karşı dava açmada süre...179 ı) Tescile bağlı vergiler...180 2 Vergi hatalarının düzeltilmesi taleplerinde durum...181 3 4458 sayılı Gümrük Kanunu kapsamına giren vergi ve resimlere karşı dava açılması...182 4 6183 sayılı Kanun kapsamındaki işlemler...183 5 Vergi benzeri mali yükümler...183 6 İlan yolu ile tebliğle ilgili genel hüküm...184 D) DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERLE İLGİLİ DAVA AÇMA SÜRELERİ...185 MADDE İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARLARI...186 MADDE 8 Sürelerle İlgili Genel Esaslar AÇIKLAMA...205 1 Sürelerin tebliğ, yayın veya ilan tarihini izleyen günden başlaması...205 2 Süre hesabında tatillerin durumu...207 3 Sürenin bitiminin çalışmaya ara verme zamanına rastlaması...208 4 Dava öncesi idari başvurulurla ilgili süreler...210 MADDE İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARI...212 MADDE 9 Görevli Olmayan Yerlere Başvurma AÇIKLAMA...213 MADDE 10 İdari Makamların Sükutu AÇIKLAMA...215 A) ÖNEMLİ HUSUS...217 B) VERGİ USUL KANUNUNUN VERGİ HATALARI İLE İLGİLİ DÜZENLEMESİ...218 1 Vergi hatalarının mahiyeti...219 2 Hataların meydana çıkarılması ve düzeltilmesi...219 3 Vergi hatalarının düzeltilmesi...219 a) Vergi hatalarının idarece tesbiti...219 6
b) Mükellefin başvurusu üzerine düzeltme...220 c) Düzeltme isteminde süre...220 4 Düzeltme isteminin reddi halinde durum...220 a) Düzeltme isteminin dava açma süresi içinde yapılması...220 b) Düzeltme isteminin dava açma süresinin geçmesinden sonra yapılması...221 5 Beyan üzerine tahakkuk fişi esasında yapılan tarhiyatın vergi hatası içermesi halinde doğrudan dava açılıp açılamayacağı...221 a) Kanuni düzenleme itibariyle durum...221 b) Konu ile ilgili Danıştay kararları...223 C) VERGİ CEZALARINDA YAPILAN HATALAR...225 D) İDARİ YARGILAMA USULÜ KANUNUNUN 10 NCU MADDESİNİN AYIRICI ÖZELLİĞİ...225 E) GÖREVLİ MAHKEME VERGİ MAHKEMESİDİR...226 F) DİĞER HUSUSLAR...228 1 Vergi Usul Kanunu ve 2577 sayılı Kanun itibariyle durum...228 2 Süre hesabı...230 a) Vergi dairesine başvuru süresi...230 b) Vergi dairesinin cevap süresi...231 c) Şikâyet süresi...231 d) Şikâyet merciinin cevabını bekleme süresi...232 e) Bekleme süresinden sonra cevap verilmesi...233 f) Şikayet merciine gidilmeden veya vergi dairesinden düzeltme istenmeden dava açılması halinde mahkemelerce verilen kararlar...234 g) Vergi dairesi yerine doğrudan Maliye Bakanlığı (veya diğer şikâyet mercilerine) başvurulması...235 h) Dava dilekçesinin mahkemece düzeltme dilekçesi olarak vergi dairesi veya şikâyet mercilerine gönderilmesi halinde durum...237 i) Düzeltmenin yanlış vergi dairesinden istenmesi...237 3 İstemin reddi üzerine vergi mahkemesinde dava açma süresi...238 7
G) VERGİ HATALARI DIŞINDA VERGİLEME ALANINDA 10 NCU MADDE KAPSAMINA GİRECEK UYUŞMAZLIKLAR...239 H) İDARİ İTİRAZIN ÖNGÖRÜLDÜĞÜ DURUMLAR...240 MADDE İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARLARI...241 MADDE 11 Üst Makamlara Başvurma AÇIKLAMA...243 A) 11 NCİ MADDE HÜKMÜ DAVA AÇMA SÜRESİ İÇİNDEKİ DÜZELTME İSTEMLERİNİN REDDİ HALİNDE UYGULANMAKTADIR...244 B) 11 NCİ MADDENİN AYIRICI ÖZELLİĞİ...244 C) VERGİ HATALARI İLE İLGİLİ UYUŞMAZLIKLAR BAKIMINDAN DURUM...245 1 Dava konusu olabilecek idari işlemin mevcut olması gerektiği açısından durum...245 a) Vergi hatasının ihbarname esasındaki tarhiyatta yapılmış olması...246 b) Hatanın beyan üzerinden tahakkuk fişi esasında yapılan tarhiyatta bulunması...246 2 Genelde başvurulacak idari makam...249 3 Süre hesabı...250 4 Vergi Dairesinin red cevabı üzerine ayrıca üst makama başvurulamaz...253 5 Davanın sadece vergi hatasına bağlı uyuşmazlıkla sınırlı olup olmayacağı...254 6 Vergi hatası bulunup bulunmadığı davanın esası ile ilgili bir değerlemedir...255 7 Beyan üzerine yapılan tarhiyattaki hatada durum...256 8 Dava açma süresi içinde yapılan düzeltme talebinin reddi üzerine açılması gereken dava süresinin geçirilmesi veya davanın süreden reddi halinde yeniden düzeltme istenebilir mi?...257 D) VERGİ HATALARI DIŞINDA 11 NCİ MADDE HÜKMÜ...259 8
E) VERGİ HATALARININ DÜZELTİLMESİ İSTEMLERİ HAKKINDAKİ UYUŞMAZLIK BAKIMINDAN 10 ve 11 NCİ MADDE HÜKÜMLERİNİN BİR ARADA DEĞERLENMESİ...260 F) DAVANIN TERKİNİ VE İADE VEYA İPTAL TALEBİ İLE AÇILMASI...262 10 VE 11 NCİ MADDELERLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARLARI...263 MADDE 12 İptal ve Tam Yargı Davaları AÇIKLAMA...281 A) BİR İDARİ İŞLEMİN BULUNMASI...281 B) 12 NCİ MADDENİN VERGİLEME ALANINDAKİ UYGULAMASI...282 C) DAVA AÇMADA SEÇENEKLER VE SÜRE...283 1 Tam yargı davasının iptal davasının sonucuna göre açılması...283 2 İptal ve tam yargı davasının birlikte açılması...283 3 Doğrudan tam yargı davası açılması...284 4 Bir işlemin icrası sebebiyle dava açma...284 5 İdari makamlara başvurma...285 6 İdari Yargılama Usulü Kanununun 28 nci maddesi uyarınca yargı kararının yerine getirilmemesine bağlı davalarda sürenin başlangıcı...285 MADDE 13 Doğrudan Doğruya Tam Yargı Davası Açılması AÇIKLAMA...287 A) İDAREYE BAŞVURU...288 1 Başvuru şartı...288 2 İdareye başvuru süresi...288 3 Başvurulacak idare...289 4 İdarenin cevabının alınması veya bekleme süresinin dolması gereği...290 B) DAVA SÜRESİ...290 C) İDAREYE BAŞVURU GEREĞİ OLMAYAN DURUM...290 9
MADDE 14 Dilekçeler Üzerine İlk İnceleme AÇIKLAMA...292 I İLK İNCELEMEDE 14 NCÜ MADDEDEKİ SIRAYA UYULACAK OLMASI...293 II GÖREV VE YETKİ...295 A) GÖREV...295 1 Vergi mahkemelerinin görevleri...295 a) Genel olarak...295 b) Bazı özellikler...296 c) Vergi benzeri mali yükümler ek mali yükümlülükler...298 d) 6183 sayılı Kanunun uygulamasından doğan uyuşmazlıklar...299 e) Tarife uyuşmazlıkları...301 f) Tam yargı ve iptal davaları...301 2 İdare mahkemelerinin görevleri...302 3 İlk derece yargı yeri olarak Danıştay'ın görev alanına giren uyuşmazlıklar...302 4 Pratik planda durum...303 B) YETKİ...304 III İDARİ MERCİ TECAVÜZÜ...304 IV EHLİYET...306 A) TARAF EHLİYETİ...307 1 Gerçek kişilerde taraf ehliyeti...307 a) Genel olarak...307 b) Dava açma süresi içinde davacının ölümü...308 c) Dava açtıktan sonra ölüm halinde durum...308 d) Davanın karara bağlanmasından sonra ölüm hali...308 2 Tüzel kişilerin taraf ehliyeti...309 3 Tüzel kişiliği bulunmayanların taraf ehliyeti...309 B) DAVA EHLİYETİ...310 1 Gerçek kişilerin dava ehliyeti...311 a) Genel olarak...311 b) Evli kadının dava ehliyeti...311 c) Ehliyetsiz gerçek kişiler...311 10
d) Kanuni temsilcilerin durumu...312 aa) Veli...312 bb) Vasi...312 cc) Kayyım...313 dd) Müşavir...313 e) Dava ehliyetinin dava sırasında kazanılması...314 f) Dava ehliyetinin dava açıldıktan sonra kaybedilmesi...314 2 Tüzel kişilerde dava ehliyeti...315 3 Kamu kurum ve kuruluşlarında durum...317 C) MENFAAT İHLALİ, HAKKIN MUHTEL OLMASI...318 D) DAVA ÖNCESİ İŞLEMLERLE İLGİLİ EHLİYET...319 V İŞLEMİN İCRAİ NİTELİĞİ...320 VI SÜRELER YÖNÜNDEN İNCELEME...320 VII HUSUMET YÖNÜNDEN İNCELEME...321 VIII DİLEKÇELERİN, İDARİ YARGILAMA USULÜ KANUNUNUN 3 VE 5 NCİ MADDE HÜKÜMLERİNE UYGUN OLUP OLMADIĞI AÇISINDAN İNCELENMESİ...322 MADDE İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARLARI...322 MADDE 15 İlk İnceleme Üzerine Verilecek Karar AÇIKLAMA...324 A) GÖREV YÖNÜNDEN İNCELEME...324 B) YETKİ YÖNÜNDEN DURUM...326 C) EHLİYET, SÜRE VE İŞLEMİN İCRAİ NİTELİĞİ YÖNÜNDEN İNCELEME...326 D) HUSUMET YÖNÜNDEN USULSÜZLÜK...327 E) 2577 SAYILI KANUNUN 3 VE 5 NCİ MADDE HÜKÜMLERİNE AYKIRILIK HALİNDE...327 F) İDARİ MERCİ TECAVÜZÜ...328 G) DİĞER HUSUSLAR...329 11
1 Dilekçe yenilenmesinde harç alınmayacak durum...329 2 İlk inceleme sonucu verilen kararlara karşı kanun yollarına başvurma...329 3 Tek hakimle görülecek vergi davalarında ilk inceleme kararının da tek hakimce verileceği...330 14 VE 15 NCİ MADDELERLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARLARI...330 MADDE 16 Tebligat ve Cevap Verme AÇIKLAMA...359 1 Dava dilekçesinin tebliği...360 2 Cevap dilekçesi...360 3 Sonraki cevaplaşmalar...360 4 Cevap dilekçeleri şekli...361 5 Süre...361 6 Tebligat işlemleri...362 7 Cevap dilekçelerinin verileceği yerler...363 8 Ödeme emrine karşı açılan davalarda dosya tekemmülü...363 9 Vergi Usul Kanununun Mükerrer 49 ncu maddesinin ikinci fıkra (c) bendine göre durum...364 10 Davalarda savunma ile birlikte işlem dosyasının gönderilecek olması...364 11 Savunma ve cevapları alınmadan karar verilmesi...365 12 Davacının gösterdiği adrese savunma dilekçesinin tebliğ edilememesi...365 MADDE 17 Duruşma AÇIKLAMA...367 1 Duruşma yapılabilecek davalar...368 2 Tarafların isteğine bağlı olarak duruşma yapılması...368 3 Re'sen duruşma yapılması...369 4 Miktar sınırının hesabında vergi ve cezaların durumu...370 12
5 Duruşma davetiyelerinin çıkarılması...370 MADDE İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARI...370 MADDE 18 Duruşmalara İlişkin Esaslar AÇIKLAMA...371 1 Duruşmaların yapılması...371 2 Vergi Usul Kanununun mükerrer 378 nci madde hükmü...373 3 Danıştay'daki duruşmalarda durum...373 4 Duruşmada iddia ve savunmaların genişletilemeyeceği ve değiştirilemeyeceği...374 Madde 19 Duruşmalı İşlerde Karar Verilmesi AÇIKLAMA...375 MADDE 20 Dosyaların İncelenmesi AÇIKLAMA...378 1 Re sen inceleme yetkisi...378 2 Danıştay ın temyiz mercii olarak baktığı davalarda durum...379 3 İstenecek bilgi ve belgeler...380 4 Gönderilmesi zorunlu olmayan bilgi ve belgeler...381 5 Dava dosyalarının incelenmesi ve sonuçlandırılmasında esas alınacak sıra...381 MADDE İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARLARI...382 MADDE 21 Sonradan İbraz Olunan Belgeler AÇIKLAMA...387 MADDE 22 Davaların Karara Bağlanması AÇIKLAMA...389 MADDE 23 Tutanaklar AÇIKLAMA...391 MADDE 24 Kararlarda Bulunacak Hususlar AÇIKLAMA...394 13
MADDE 25 Kararların Saklanması ve Tebliği AÇIKLAMA...395 MADDE 26 Tarafların Kişilik Veya Niteliğinde Değişiklik...397 AÇIKLAMA...397 1 Davacı gerçek kişilerin ölümü...398 2 Gerçek kişilerin dava ehliyetini kaybetmesi...402 3 Gerçek kişilerde nitelik değişikliği...402 4 Tüzel kişilerde durum...403 a) Derneklerde...403 b) Vakıflarda...403 c) Ticaret ortaklıkları...404 5 Davacının gösterdiği adrese tebligat yapılmaması...404 6 İşlemden kaldırma ve davanın açılmamış sayılması kararlarının diğer tarafa da tebliğ edileceği...406 7 26 ncı madde hükmünün ilk derece yargı yerleri ile birlikte, itiraz ve temyiz aşamasında da geçerli olması...407 MADDE İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARLARI...407 MADDE 27 Yürütmenin Durdurulması AÇIKLAMA...414 A) VERGİ MAHKEMELERİNDE VERGİ UYUŞMAZLIKLARINDAN DOĞAN DAVALARIN AÇILMASI...415 1 Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümler bunların zam ve cezalarının dava konusu edilmesi...415 2 2577 sayılı Kanunun 26 ncı maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca işlemden kaldırma kararı verilen dosya konusu davalar...415 14
3 Kaydi ihtirazi ile yapılan beyan üzerine tarhedilen vergilere karşı dava açılması...416 4 4458 sayılı Gümrük Kanunu kapsamına giren vergi ve resimler...416 5 Tahsilat işlemlerinden doğan davalar...418 a) Ödeme emirlerine karşı açılan davalar...419 b) İhtiyati haciz, ihtiyati tahakkuka karşı dava açılması...419 c) Haciz işlemi...420 d) Diğer uyuşmazlıklar...420 e) Doğrudan ödem emri çıkarılarak takibe alınan alacaklar...421 6 Diğer davalar...421 B) YÜRÜTMENİN DURDURULMASI İLE İLGİLİ ESASLAR...422 1 Telafisi güç veya imkansız zarar doğması ve idari işlemin açıkça hukuka aykırı olması şartlarının birlikte gerçekleşmesi...422 2 Gerekçe gösterilmesi gerekliliği...423 3 Yürütmenin durdurulması kararı ve esas kararla ilgili kısıtlayıcı süreler kaldırılmıştır...423 4 Yürütme durdurma ile ilgili kararlara itiraz...425 5 Teminat alınması...427 6 Özel tebligat usulü...428 7 Diğer hususlar...428 MADDE İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARLARI...428 MADDE 28 Kararların Sonuçları AÇIKLAMA...432 A) VERGİ MAHKEMESİ KARARLARI ÜZERİNE YAPILACAK İŞLEM...432 1 İlave tarhiyat ve ceza kesilmesi ile ilgili davalar...432 a) Vergi Usul Kanunu kapsamındaki vergi, resim ve harçlar ve cezaları...433 b) 4458 sayılı Gümrük Kanunu kapsamına giren vergiler...434 15
c) 6183 sayılı Kanun kapsamındaki uyuşmazlıklar...434 d) Vergi benzeri mali yükümler...435 e) Kaydi ihtirazi ile beyan üzerinden ödenen vergiler...435 2 Vergilendirme ile ilgili iptal davalarında durum...435 B) DANIŞTAY VE BÖLGE İDARE MAHKEMESİ KARARI ÜZERİNE YAPILACAK İŞLEM...436 1 İdarenin temyiz veya itirazı...436 2 Mükellefin temyiz veya itirazı...437 3 Taraflardan her ikisinin birden itiraz veya temyiz merciine başvurması...439 C) YÜRÜTME DURDURMA KARARLARI ÜZERİNE YAPILACAK İŞLEM...439 D) YARGI KARARLARININ GEREĞİNİN İDARE TARAFINDAN YERİNE GETİRİLMEMESİ...440 1 İdare aleyhine maddi ve manevi tazminat davası açılması...441 2 Görevliler aleyhine tazminat davası...442 E) VERGİ DAVALARINDA (VE TAZMİNAT DAVLARINDA) İNFAZIN GECİKMESİ HALİNDE GECİKME FAİZİ ÖDEME MÜKELLEFİYETİ...442 MADDE İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARLARI...443 Madde 29 Açıklama AÇIKLAMA...445 MADDE İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARI...447 MADDE 30 Yanlışlıkların Düzeltilmesi AÇIKLAMA...449 Madde 31 Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu ile Vergi Usul Kanununun Uygulanacağı Haller AÇIKLAMA...451 A) HUKUK USULÜ MUHAKEMELERİ KANUNUNA YAPILAN YOLLAMA...452 16
1 Hakimin davaya bakmaktan memnuiyeti ve reddi...452 2 Ehliyet...453 3 Üçüncü şahısların davaya katılması, davanın ihbarı...453 4 Tarafların vekilleri...453 5 Feragat ve kabul, mukabil dava...454 6 Keşif, delillerin tesbiti...454 7 Bilirkişi...454 8 Yargılama giderleri ve diğer hususlar...457 B) VERGİ USUL KANUNUNA YAPILAN YOLLAMA...457 HUKUK USULÜ MUHAKEMELERİ KANUNUNUN BİLİRKİŞİ HAKKINDAKİ HÜKÜMLERİNİN UYGULANMASI İLE İLGİLİ YARGITAY KARARLARI...458 İKİNCİ BÖLÜM İDARİ DAVALARDA YETKİ VE BAĞLANTI İLE GÖREVSİZLİK VE YETKİSİZLİK HALLERİNDE YAPILACAK İŞLEMLER MADDE 32 İdari Davalarda Genel Yetki AÇIKLAMA...467 1 Yetkili mahkemenin belirlenmesinde genel kural...468 2 Görev ve yetki itibariyle öncelik...469 3 Yetkinin kamu düzeninde olması...470 4 Kararın düzeltilmesi ve yargılama yenilenmesi aşamalarında yetki itirazı yapılamaz...470 5 İdare ve vergi mahkemelerinin yargı çevreleri...471 MADDE 33 Kamu Görevlileri ile İlgili Davalarda Yetki...475 MADDE 34 Taşınmaz Mallara ve Kamu İdarelerine İlişkin Davalarda Yetki...475 MADDE 35 Taşınır Mallara İlişkin Davalarda Yetki...476 17
MADDE 36 Tam Yargı Davalarında Yetki AÇIKLAMA...476 MADDE 37 Vergi Uyuşmazlıklarında Yetki AÇIKLAMA...477 1 Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümler ve zam ve cezaları...477 a) Vergi Usul Kanununa tabi vergi, resim, harç ve zam ve cezalarında durum...478 b) 4458 sayılı Kanun kapsamındaki vergi ve resimler...479 c) Vergi benzeri mali yükümler...480 2 Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun uygulaması...480 3 Diğer uyuşmazlıklarda yetkili vergi mahkemesi...481 MADDE İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARLARI...482 Madde 38 Bağlantılı Davalar AÇIKLAMA...485 1 Bağlantı ve bağlantılı dava kavramı...486 a) Maddi ve hukuki sebebin aynı olması...486 b) Davalardan biri hakkında verilecek hükmün diğerini etkileyebilecek nitelikte bulunması...487 c) Davaların aynı yargı aşamasında bulunması...489 2 Bağlantının ortaya çıkarılması...490 3 Bağlantının idari yargı düzeni içinde geçerli olduğu...490 4 Davaların bulunduğu yargı yerine göre bağlantının değerlendirilmesi...491 a) Davaların aynı vergi mahkemesinde bulunması...491 b) Davaların aynı bölge idare mahkemesi çevresinde farklı vergi mahkemelerinde bulunması...491 18
c) Davalardan birinin aynı bölge idare mahkemesine bağlı idare mahkemesi, diğerinin vergi mahkemesinde bulunması...492 d) Davaların değişik bölge idare mahkemeleri yargı çevresindeki mahkemelerde bulunması...493 e) Davalardan birinin Danıştay da bulunması...493 MADDE İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARLARI...494 MADDE 39 Bağlantının Danıştay ca İncelenmesi AÇIKLAMA...501 1 Danıştay ın bağlantı bulunduğuna karar vermesi...502 2 Bağlantısının kabul edilmemesi...502 3 Danıştay ın görevli dairesi...502 MADDE 40 Bağlantının Bölge İdare Mahkemesince İncelenmesi AÇIKLAMA...505 MADDE 41 Bağlantının Mahkemelerce Kabul Edilmemesi AÇIKLAMA...507 MADDE 42 Bağlantılı Davalarla İlgili Diğer Esaslar AÇIKLAMA...509 MADDE 43 Görevsizlik ve Yetkisizlik Hallerinde Yapılacak İşlem AÇIKLAMA...512 1 Görevsizlik veya yetkisizlik kararı verilmesi...512 a) İlk derece yargı yerlerince görevsizlik veya yetkisizlik kararı verilmesi...512 b) Danıştay ca görevsizlik kararı verilmesi...513 c) Davanın yeni yargı yerinde görülmesi...513 2 Görev ve yetki uyuşmazlığı...513 19
3 Danıştay ve bölge idare mahkemeleri kararlarının kesinliği...514 4 Görevli ve yetkili mahkemeye yeniden dava açılması...515 MADDE 44 Merci Tayini AÇIKLAMA...517 1 Yetkili mahkemenin davaya bakmasında fiili veya hukuki bir engel çıkması...518 2 İki mahkemenin yargı çevresi sınırlarında tereddüt edilmesi...518 3 İki mahkemenin de aynı davaya bakmaya yetkili olduklarına karar vermeleri...518 4 Yetkili mahkemenin belirlenmesi...519 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KARARLARA KARŞI BAŞVURU YOLLARI MADDE 45 İtiraz AÇIKLAMA...522 1 İtiraz konusu yapılacak kararlar...523 2 İtiraz süresi...523 3 İtiraz dilekçesi...523 4 İtiraz incelemesi...525 5 Bölge idare mahkemesi kararının kesinliği...525 6 Tek hakimli mahkemede hüküm veren hakimin itiraz incelemesine katılmayacağı...526 MADDE 46 Temyiz AÇIKLAMA...527 1 Temyiz konusu yapılacak kararlar...527 a) İdare ve vergi mahkemeleri kararları...527 b) Danıştay dava dairelerinin kararları...528 2 Temyizde süre...528 MADDE İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARLARI...528 MADDE 47 Temyiz Edilemeyecek Kararlar 20
AÇIKLAMA...539 MADDE 48 Temyiz Dilekçesi AÇIKLAMA...542 1 Temyiz dilekçelerinin Danıştay Başkanlığına hitaben düzenlenecek olması...543 2 Dilekçelerde bulunacak hususlar...543 3 Temyiz dilekçesinin verileceği yerler...545 4 Cevap dilekçesinde temyiz talebinde bulunulması...545 5 Süresinden sonra temyiz talebinde bulunulduğunda süre yönünden ret kararı hangi yargı yerince verilir?...546 MADDE 49 Kararın Bozulması AÇIKLAMA...548 1 Bozma sebepleri...548 a) Görev ve yetki dışında bir işe bakılmış olması...548 b) Usul hükümlerine uyulmamış olması...548 c) Hukuka aykırı karar verilmiş olması...549 2 Dava dosyasının kararı veren mahkemeye gönderilmesi...550 3 Mahkemenin ısrar kararı vermesi...550 4 Danıştay ın mahkeme kararını kısmen bozması kısmen onaylaması...551 5 Danıştay ın ilk derece mahkemesi olarak baktığı davalar...552 MADDE İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARLARI...552 MADDE 50 Temyizen Verilen Karar Üzerine Yapılacak İşlem AÇIKLAMA...565 MADDE 51 Kanun Yararına Bozma AÇIKLAMA...567 21
Madde 52 Temyiz ve İtiraz İsteklerinde Yürütmenin Durdurulması AÇIKLAMA...571 1 Başlıca hususlar...571 a) Hukuka aykırılık telafisi güç veya imkansız zarar...572 b) Yürütme durdurma kararının süresi...572 2 Bozma kararı verilmesi...573 Madde 53 Yargılamanın Yenilenmesi AÇIKLAMA...576 1 Yargılamanın yenilenmesinin istenebileceği haller...576 2 Yargılamanın yenilenmesi isteğine konu olabilecek kararlar...577 a) Kararın kesinleşmiş olması...577 b) Yargı yeri itibariyle durum...577 c) Kararın mahiyeti itibariyle...577 3 Yargılamanın yenilenmesinin isteneceği mahkeme...579 4 Yargılamanın yenilenmesi isteminde süre...580 MADDE İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARLARI...580 Madde 54 Kararın Düzeltilmesi AÇIKLAMA...587 1 Düzeltme istenebilecek kararlar...588 a) Yargı yeri bakımından...588 b) Kararın mahiyeti bakımından...588 2 Kararın düzeltilmesi isteme nedenleri...589 3 Süre...590 4 Diğer hususlar...591 MADDE İLE İLGİLİ DANIŞTAY KARARLARI...591 MADDE 55 Yargılamanın Yenilenmesine ve Kararın Düzeltilmesine İlişkin Özel Hükümler AÇIKLAMA...597 22
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER Sayfa MADDE 56 Danıştay'da Çekinme ve Ret...599 MADDE 57 Mahkemelerde Çekinme ve Ret...600 MADDE 58 İdari Davalarda Delillerin Tespiti...600 MADDE 59 Yol Giderleri, Tazminat ve Gündelikler...601 MADDE 60 Tebliğ İşleri ve Ücretler...601 MADDE 61 Çalışmaya Ara Verme...601 MADDE 62 Nöbetçi Mahkemenin Görevleri...602 MADDE 63 Kaldırılan Hükümler...602 GEÇİCİ MADDELER...603 MADDE 64 Yürürlük...605 MADDE 65 Yürütme...605 ÖZELLİK TAŞIYAN VERGİ DAVALARI İTHALDE ALINAN VERGİ VE RESİMLERLE İLGİLİ DAVALAR I GÜMRÜK VERGİ VE RESİMLERİNDE TAHAKKUK...610 A) GÜMRÜKLEME ÖNCESİ TARH VE TAHAKKUK...610 B) MÜKELLEF BEYANININ BAĞLAYICILIĞI...611 II İDARİ İTİRAZ...612 A) VERGİ RESİM ASILLARI İLE İLGİLİ UYUŞMAZLIKLARDA...612 1 İdari itirazda işleyiş...612 2 Süre hesabı...612 3 Dava açma hakkının doğuşu, görevli ve yetkili mahkeme, dava açma süresi, husumet...613 B) CEZALARDA DURUM...615 1 Ceza kesme nedenleri...615 2 Kesilen cezalara karşı idari yargıya başvurulacaktır...616 C) 6183 SAYILI KANUN UYGULAMASI...616 23
KUR FARKLARI, FİYAT FARKLARI, FONLAR VE BENZERLERİ İLE İLGİLİ DAVALAR I KUR FARKLARI FİYAT FARKLARI...619 A) KUR FARKLARI...619 B) FİYAT FARKLARI...620 II FONLAR...621 A) TAHAKKUK AŞAMASI İTİBARİYLE MEVZUATINDA DÜZENLEME BULUNAN FONLAR...622 1 Savunma Sanayi Destekleme Fonu...622 2 Sosyal yardımlaşma dayanışma fonu, çıraklık fonu...622 B) TAHAKKUK AŞAMASI HAKKINDA MEVZUATINDA HÜKÜM BULUNMAYAN FONLAR...623 KAYDİ İHTİRAZİ İLE YAPILAN BEYAN ÜZERİNDEN SALINAN VERGİLERE KARŞI AÇILACAK DAVALAR I MAHİYETİ...625 II TARH İŞLEMİ VE DAVA AÇMA...626 A) KAYDİ İHTİRAZİ İLE BEYANDA İŞLEYİŞ...626 1 Tarh ve tahakkuk, tahakkuk fişi ile yapılır...626 2 Kaydi ihtirazi ile beyan dolayısı ile dava açılması tahsilatı durdurmaz...626 B) DAVA AÇMA SÜRESİNİN BAŞLANGICI...627 C) KAYDİ İHTİRAZİ İLE BEYAN NİTELİĞİNDE OLMAYAN BİLDİRİM VE ŞERHLER...630 D) KAYDİ İHTİRAZİNİN GEREKTİRDİĞİ BAŞKA VERGİ ÖDEME DURUMUNUN BULUNMASI...631 24
AMME ALACAKLARININ TAHSİL USULÜ HAKKINDA KANUN UYGULAMASINDAN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARLA İLGİLİ DAVALAR I GENEL DURUM...633 II MAHİYET VE TUTAR İTİBARİYLE KESİNLEŞMİŞ AMME ALACAĞI DOĞRUDAN 6183 SAYILI KANUNA GÖRE TAKİP EDİLEBİLİR Mİ?...634 A) KONUNUN AÇIKLANMASI...634 B) KESİNLEŞMEMİŞ AMME ALACAKLARI DOĞRUDAN ÖDEME EMRİ ÇIKARILARAK TAKİBE ALINAMAZ...635 1 Mali mükellefiyetlerdeki düzenlemenin bütünü...636 2 Tahsili Emval Kanunu veya 6183 sayılı Kanuna atıf yapan kanunlar...637 3 İcra İflas Kanunundaki düzenleme...641 4 6183 sayılı Kanunun sistem bütünlüğü açısından durum...642 5 Yargı içtihatlarına göre durum...644 a) Vergi Usul Kanunu kapsamına giren amme alacakları bakımından...644 b) Gümrük Kanunu kapsamındaki amme alacakları...646 c) Vergi Usul Kanunu ve Gümrük Kanunu kapsamına girmeyen amme alacaklarında durum...648 III DİĞER HUSUSLAR...652 A) 37 NCİ MADDE UYARINCA TAHSİL DAİRESİNİN ÖDEME VADESİ BELİRLEYEN YAZISINA KARŞI DAVA AÇILABİLİR Mİ?...652 B) TAKSİT VADELERİ VEYA TECİL ŞARTLARINA UYULMAMASI, TEMİNATA 25
BAĞLI ALACAKLARDA TEMİNAT UYUŞMAZLIĞI...654 C) TEMİNATLI AMME ALACAKLARINDA ÖDEME YAPILMADIĞINDA TEMİNATIN PARAYA ÇEVRİLECEĞİ HUSUSUNDA BORÇLUYA YAZILAN YAZI...654 ÖZELLİK TAŞIYAN VERGİ DAVALARI KISMINDAKİ AÇIKLAMALARLA İLGİLİ BAZI DANIŞTAY KARARLARI...657 DİLEKÇE ÖRNEKLERİ...665 DİLEKÇE ÖRNEKLERİ İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR...667 ÖRNEK 1...669 ÖRNEK 2...677 ÖRNEK 3...691 ÖRNEK 4...707 ÖRNEK 5...715 ÖRNEK 6...735 ÖRNEK 7...747 ÖRNEK 8...755 ÖRNEK 9...763 ÖRNEK 10...773 ÖRNEK 11...781 ÖRNEK 12...789 26