İZLEME VE SU BİLGİ SİSTEMİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI
İÇERİK GERÇEK ZAMANLI İZLEME GERÇEK ZAMANLI İZLEME İSTASYONLARININ KURULUM AŞAMALARI TÜRKİYE DEKİ MEVCUT DURUMU DÜNYA DAN ÖRNEKLER MERİÇ-ERGENE HAVZASINDA GERÇEK ZAMANLI İZLEME İSTASYONLARI BÜYÜK MENDERES HAVZASINDA GERÇEK ZAMANLI ÖLÇÜM İSTASYONLARI ÖLÇÜM METODOLOJİSİ DEĞERLENDİRMELER SONUÇLAR ÖNERİLER 2
GERÇEK ZAMANLI İZLEME Yeryüzünün ve doğal kaynakların incelenmesinde değişik bir çok sistemle, yerinde gerçek zamanlı olarak yapılması ve bu elde edilen ölçüm sonuçlarının ilgili birimlere günümüz teknolojisinde var olan iletişim protokolleri kullanılarak aktarılmasıdır. 3
Amaç?! GERÇEK ZAMANLI İZLEME Kirliliği hızlı bir şekilde yerinde tespit edilmesi Alarm sistemi sayesinde ani deşarjların önüne geçilmesi İstenilen her saat diliminde gerçek zamanlı verilere kolayca ulaşılabilmesi Çok fazla sayıda istasyonun aynı anda tek bir merkezden izlenebilmesi Geçmiş verilere kısa sürede ulaşılabilmesi Ölçümün hep aynı cihaz ve yöntemlerle yapılmasından dolayı klasik izlemede numune almadan analizlerin yapılmasına kadar olan süredeki insan etkisinin ortadan kaldırılması Acil durumlarda müdahale edilebilmesi Tedbirler programının hızlıca hazırlanarak uygulanmasının sağlanması 4
1-Sabit Sistemler GERÇEK ZAMANLI İZLEME İçme suyu arıtma tesisi Atıksu arıtma tesisi Akarsu 5
2-Mobil Sistemler GERÇEK ZAMANLI İZLEME İçme suyu arıtma tesisi Atıksu arıtma tesisi Akarsu 6
3-Yüzer Sistemler Göl Kıyı suyu GERÇEK ZAMANLI İZLEME Video.mp4 7
4-Dalgıç Sistemler GERÇEK ZAMANLI İZLEME Göl Kıyı suyu Video.mp4 8
Gerçek Zamanlı İzleme İstasyonları Kurulum Aşamaları 1. Uygun istasyon yer tespitinin yapılması 2.İstasyon altyapısının hazırlanması 3. İzlenecek parametrelerin belirlenmesi Gerçek Zamanlı İzleme Sistemleri Kullanılarak İzlenebilen Parametreler.docx 4.İzlenecek parametreler için uygun cihaz ve donanımın belirlenmesi Parametreler, Ölçüm Aralığı, Yaklaşık Maliyeti Ve Cihaz Donanımları.docx 9
Örneğin; Yüksek Partikül Madde İçeren Atıksu (7000 µs/cm, 200mg/l) Elektriksel İletkenlik TOK Parametre Ölçüm Metodu Ölçüm Aralığı Yaklaşık Maliyeti, TL Tercih Sebebi Elektriksel İletkenlik Elektrokimyasal (Kondüktif: 2 Elektrodlu) (SM 2510 A-B) Elektrokimyasal (Kondüktif: 4 Elektrodlu) (SM 2510 A-B) Elektrokimyasal (İndüktif: Temassız) 0-10, 0-100, 0-1000 0-2.000.000 µs/cm 0-2.000.000 µs/cm 2.250 3.750 3.000-4.500 3.000-4.500 -Düşük ve dar iletkenlik aralığı varsa, -Düşük miktarda partikül varsa, - Ultra saf su gibi çok düşük iletkenlik varsa tercih edilir. -Düşükten yükseğe geniş iletkenlik ölçüm aralığı gerekli ise, - Düşük miktarda partikül varsa tercih edilir. - Orta seviyeden yükseğe kadar geniş iletkenlik ölçüm aralığı gerekli ise, - Yüksek miktarda partikül varsa ve sensör yüzeyi partikül ile kaplanma ihtimali varsa, - Konsantrasyon ölçümü gerekiyorsa,(%nacl, % H 2 SO 10 4, %NaOH gibi) tercih edilir.
Parametre Ölçüm Metodu Ölçüm Aralığı Yaklaşık Maliyeti, TL Tercih Sebebi Yüksek Sıcaklıkta Oksidasyon (600 C-1200 C) (DIN-EN1484, ASTM D5173: 97(2007), US EPA 415.1, ISO 8245, SM 5310B) 0-10, 0-200.000 mg/l TOC 105.000-135.000 - Numune yüksek oranda ve büyük çaplarda partikül içeriyor ise, - Kompleks organikler var ise, - Numunede yüksek oranlarda tuz mevcut ise (girişimden ve tıkanmadan korunulması gerekiyorsa), - Yüksek oksidasyon oranı elde etmek isteniyorsa tercih edilir. - 1000 C'nin altında yakma yapan analizörlerde katalizör kullanımı gereklidir. Toplam Organik Karbon (TOK) Hidroksil Radikalleri ile Oksidasyon (Ozon+NaOH ==> OH- ) (DIN-EN1484 ASTM D5173: 97(2007) US EPA 415.1 ISO 8245) 0-10, 0-200.000 mg/l TOC 105.000-135.000 - Orta ve düşük oranlarda partikül oranı mevcut ise, - Numunede yüksek oranlarda tuz mevcut ise tercih edilir. UV/Persülfat ile Oksidasyon (DIN-EN1484, US EPA 415.2, SM 5310C) 0-1000 mg/l TOC 75.000-105.000 - Numune minimum partikül, ya da hiç partikül içermiyorsa, - C seviyesi 1000 mg/l'nin üzerinde değil ise tercih edilir. - Ölçüm ortalamalar şeklinde yapılır, dolayısı ile anlık pikleri yakalayamaz. Süperkritik Su ile Oksidasyon (SCWO) 0-1000 mg/l TOC. Seyreltme ile üst sınır 100.000 mg/l TOC'a çıkarılabilir. 75.000-105.000 - Numune minimum partikül, ya da hiç partikül içermiyorsa, - C seviyesi 1000 mg/l'nin üzerinde değil 11ise,
Gerçek Zamanlı İzleme İstasyonları Kurulum Aşamaları 5. Cihaz ve donanımın kurulumu 6.Sistemin çalıştırılması, cihazların kalibrasyonu ve doğrulamalarının yapılması 7. Merkezi izleme odasının kurulumu 8.Saha ile Merkez arasında veri iletişiminin sağlandığının testleri 9.Personel eğitimi 10.Verilerin merkezde değerlendirilerek raporlandırılması 12
Gerçek Zamanlı İzlemenin Türkiye deki Mevcut Durumu Endüstri Tesisleri Belediyeler Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman ve Su İşleri Bakanlığı ph,ec,ço,sıcaklık ph, EC,ÇO,debi Meriç Ergene Havzası ph,ec,ço,sıcaklık,tok,renk Büyük Menderes Havzası ph,ec,ço,sıcaklık,tok 13
Çin/Liming Havzası GERÇEK ZAMANLI İZLEMEYE DÜNYA DAN ÖRNEKLER 14
Güney Tayvan/Nanwan Bay GERÇEK ZAMANLI İZLEMEYE DÜNYA DAN ÖRNEKLER 3 haftada bir fosfat, nitrat, nitrit, amonyum analizi 15
MERİÇ-ERGENE HAVZASINDA GERÇEK ZAMANLI ÖLÇÜM İSTASYONLARI Otomatik Sürekli Ölçüm İstasyonlarının Kurulması Projesi Meriç-Ergene Havzasında tespit edilen 5 noktada suyun mevcut durumunun anlık tespitinin yapılması amacıyla gerçek zamanlı ölçüm istasyonları kurulmuştur. Havzada 24 saat boyunca ölçüm yapılmaktadır. Ani deşarjların yüzeysel suları nasıl etkilediğinin anlık olarak tespiti sağlanmaktadır. 16
MERİÇ-ERGENE HAVZASINDA GERÇEK ZAMANLI ÖLÇÜM İSTASYONLARI İzlenen Parametreler: ph Sıcaklık Çözünmüş Oksijen İletkenlik Toplam Organik Karbon (TOK) Renk 17
18
İZLEME NOKTALARI İstasyon No İstasyon Adı Kurulan İl Kurulan Mevkii 1 İnanlı Tekirdağ Ergene Nehri 2 Yenicegörüce Edirne Ergene Nehri Mansap 3 Evrensekiz Kırklareli (Lüleburgaz) Evrensekiz Ahmetbey Deresi 4 Aksa Tekirdağ Ergene-Çorlu birleşmeden önce Çorlu deresi mansap 5 Yulaflı Tekirdağ Çorlu Deresi (memba) 19
BÜYÜK MENDERES HAVZASINDA GERÇEK ZAMANLI ÖLÇÜM İSTASYONLARI Su Kalitesi İzleme Konusunda Kapasite Geliştirme AB Projesi Malzeme Temini Bileşeni Büyük Menderes Havzasında 4adetonlineizlemeistasyonu kurulmuştur. Suyun mevcut durumunun anlık tespiti yapılarak su kalitesi ortaya konulmaktadır.
İzlenen Parametreler: ph Sıcaklık Çözünmüş Oksijen İletkenlik Toplam Organik Karbon (TOK) Debi
İZLEME NOKTALARI
İZLEME NOKTALARI İstasyon No İstasyon Adı Kurulacak İl Kurulacak Nehir Adı 1 Sarıkemer Köprüsü Aydın (Söke) Büyük Menderes Nehri 2 Feslek Regülatörü Aydın Büyük Menderes Nehri 3 Yukarışamlı Köprüsü Denizli Çürüksu Deresi 4 Banaz Uşak (Ulubey) Dokuzsele Çayı birleşim sonrası
Gerçek Zamanlı İzleme İstasyonu Dış Görünümü Hareket Sensörlü Lamba Döner Optik Zoom Kamera Elektrik Sayacı Paratoner Çatı Dış Ortam Sıcaklık Sensörü Kapı Su Tankı Su Basmanı Tel Örgü 24
Kabin içi sıcaklık ve nem ölçüm cihazı Klima DVR (Kamera için) Buzdolabı ph,do,sıc. Ölçüm Cihazı TOK Analizörü Islak Bölüm Girişi PLC Panel UPS Veri toplama ve yönetimi için bilgisayar 3G Modem İletkenlik Ölçüm Cihazı Elektrik Paneli Gerçek Zamanlı İzleme İstasyonunu İç Görünümü 25 (Kuru Bölüm)
ph, DO,İletkenlik Sensör Kabloları Örnek Çıkışı Pompa Kontrolü için Basınç Ölçüm Hattı Örnekleme Sistemi Kabloları Bağlantı Kutusu Numune Alıcı (24 şişe) Su Artış Kolonu Devirdaim Haznesi Devirdaim haznesini temizleme musluğu Elektrik vanası Örnek Girişi TOC Örnekleyicisi Lavabo Gerçek Zamanlı İzlemeİstasyonunu İç Görünümü (Islak Bölüm)
ÖLÇÜM METODOLOJİSİ TAHLİYE 27
ÖLÇÜM METODOLOJİSİ 28
DEĞERLENDİRMELER 29
DEĞERLENDİRMELER Ölçülen Parametreler Yulaflı İstasyonu İnanlı İstasyonu Aksa İstasyonu Evrensekiz İstasyonu Yenicegörüce İstasyonu TOK, mg/l 160,8 171,9 142 93,5 27 İletkenlik, µs 4758 4632 5521 4981 2121 ÇO, mg/l 0,18 0,49 0,08 0,4 1,82 ph 8,4 8,3 8,1 8,3 8,2 Sıcaklık 23,8 17,9 21,4 18,8 18,3 Renk - - - 525nm,Abs/m 436nm,Abs/m 620nm,Abs/m 1,13 2,93 4,49 0,17 1,98 3,6 YSKYY ye göre çözünmüş oksijen ve iletkenlik parametrelerinden dolayı istasyonlardaki bütün sular IV. Sınıf su kalitesi 30
SONUÇLAR Gerçek Zamanlı İzleme sistemlerinin birçok avantaj ve dezavantajları mevcuttur. AVANTAJ: -Ani deşarjları çok kısa sürede tespit ederek, anında müdahale edilir(erken Uyarı). -Kısa sürede, istenildiği zaman veriye kolay ulaşılabilinir. -İstenilen zaman periyodu için sonuçların grafik haline getirilip anlamlı veriler elde edilir. Çok fazla istasyon tek bir yerden, istasyon yerine gidilmeden izlenebilmektedir. Klasik izlemede numune alma, taşıma, analizlerin yapılması gibi insan gücüne ihtiyaç duyulan durumlar gerçek zamanlı izlemede olmamaktadır. 31
SONUÇLAR Numune alma, taşıma, analizlerin yapılması gibi işlemler esnasında numunede meydana gelebilecek değişikliklerin önüne geçilebilmektedir. -Yeni bir parametre izlenilmesi istenildiğinde uygun cihaz eklenerek izlemeye kolayca başlanabilmektedir. -Sürekli veri akışı olması nedeni su kalitesinin genel gidişatı, anlık, günlük, aylık, mevsimsel ve yıllık olarak takip edilebilmektedir. -Araştırma amaçlı olarak da kullanılabilir (İlişki/Korelasyon) 32
SONUÇLAR Dezavantaj: -Sürekli ve düzenli bakım/kalibrasyon -Herhangi bir problem durumunda sisteme anında müdahale edecek personel ve ekipman -Yatırım maliyeti/işletme maliyeti - İstasyonların dış etkenlere maruz kalması (sel, deprem, insan vs.) nedeni ile sistemler sürekli risk altında 33
ÖNERİLER Gerçek zamanlı izleme sistemlerini Ülkemizde yaygınlaştırmak gerekmektedir. Gerçek zamanlı izleme sistemlerinin anlık izleme yapabilmesi nedeniyle özelikle baskıların yoğun olduğu bölgelerde kurulmasında fayda vardır. Gerçek zamanlı izlemeye ilave olarak yaptırımlar uygulanmalıdır. Böylelikle yapılan deşarjların önüne geçilebilir. İçme ve kullanma suları için yaygınlaştırılmalıdır. Böylelikle halk sağlığını etkileyebilecek kirlilikler anlık ve sürekli olarak izlenerek gerekli önlemler alınabilir. 34
ÖNERİLER Araştırma amaçlı olarak da kurulabilir. Bu sistemlerin sürekli bakımı, kalibrasyonu ve güvenliği sağlanmadığında çok kısa bir sürede atıl duruma düşmektedir. Bu yüzden bütün bu sorumlulukların sahipleri belli edilmelidir. Havza politikalarının geliştirilmesi açısından gerçek zamanlı izleme sistemleri önemlidir. Gerçek zamanlı izleme sistemleri Ülkemiz için yeni sistemlerdir. Ülkemizde bu yeni sistemleri kullanabilecek personel ve teknoloji altyapısının hazır olması gerekmektedir. 35
TEŞEKKÜR EDERİM 36