Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 3, Sayı: 17, Eylül 2015, s. 416-428 KÜTAHYA NIN İKLİMSEL ÖZELLİKLERİ Özet İsmail KARBUZ 1 İnceleme sahası; Ege Bölgesinin, İç Batı Anadolu bölümü nde yer alır. Kütahya ikliminin değerlendirildiği çeşitli eserler mevcuttur. Bunlardan en önemlisi Dönmez in (1972) Kütahya Ovası ve Çevresinin Fiziki Coğrafyası adlı eseridir. Bu eserde Kütahya iklimi hakkında bilgi verilmesine rağmen uygulamalı iklim çalışmaları bakımından fazla ayrıntıya girilmemiştir. Kabaca doğu batı yönünde uzanan oluk şeklindeki Kütahya ovasında yer alan inceleme sahası, deniz seviyesinden yaklaşık olarak 950 metre yükseltide yer alır. Akdeniz iklim sahasında olmasına rağmen Kütahya, sıcaklık ve yağış değerleri bakımından farklılıklar gösterir. Bu bağlamda Kütahya nın iklimsel özelliklerinin bilinmesi tarım, sanayi, yerleşme vb. birçok alanda faydalı olacaktır. Bu çalışmada Kütahya Meteoroloji İstasyonu ndan sağlanan rasat verileri (1971-2014) baz alınarak Kütahya iklimi incelenmiştir. Anahtar Kelimeler: Kütahya, İklim CLİMATİC PROPERTİES of the PROVİNCE of KÜTAHYA Abstract Study field; The Aegean Region, located in the department of West Central Anatolia. There are several works that evaluated the Kütahya climate. The most important Dönmez (1972) is his work Kutahya Plain of Physical Geography and Environment. Although informed about Kutahya climate in this work was not entered into too much detail in terms of practical climate work. Kütahya study area is located in the plains shaped groove extending roughly eastwest direction, it is located at an altitude of approximately 950 meters above sea level. Although the Mediterranean climate area of Kütahya, varies in terms of temperature and precipitation. Knowledge of the climatic characteristics of Kütahya In this context, agriculture, industry, settlement and so on. It will be useful in many areas. In this study, obtained from Kütahya Meteorology observation station data (1971-2014) were examined on the basis of Kutahya climate. 1 Arş. Gör., Namık Kemal Üniversitesi, Coğrafya ABD., karismailbuz@gmail.com
SICAKLIK ( C) 417 Kütahya nın İklimsel Özellikleri Keywords: Kütahya, Climate 1. Ortalama Sıcaklıklar ve Sıcaklık rejimi Kütahya da yıllık ortalama sıcaklık değeri 10,8 C dir. Ortalama sıcaklıkların aylık seyri incelendiğinde, değerlerin 0,5 C ile 21,0 C arasında değiştiği görülür. Ocak ayında 0,5 C ile başlayan sıcaklık değerleri, şubat ayında 1 C üzerinde seyreder. Nisan ayından itibaren 10 C üzerine, temmuzdan itibaren ise 20 C üzerine çıkar ve bu ayda 21,0 C ile en yüksek değere ulaşır. Ağustos ayı ile beraber ortalama değerler azalmaya başlar. Aralık ayına kadar ise 2,1 C ye kadar düşer. Kütahya da yıllık amplitud 20,5 C dir. Sıcaklık rejim diyagramına göre (Şekil 1) Kütahya da kış aylarında ortalama sıcaklık değerleri 0 C nin altına düşmez (Aralık 2.1 C, Ocak 0.5 C ve Şubat 1.8 C). İlkbahar mevsiminde belirgin bir şekilde artmaya başlayan sıcaklık değerleriyle beraber hava ısınmaya başlar (Mart 5.3 C, Nisan 10.0 C, Mayıs 14.6 C). Yaz ayaları nispeten sıcaklıkların 20 C civarında seyrettiği bir dönemdir (Haziran 18.5 C, Temmuz 21.0 C, Ağustos 20.0 C). Sonbahar aylarında ise sıcaklık değerleri tekrar azalmaya başlar (Eylül 16.6 C, Ekim 11.7 C, Kasım 6.3 C). Genel olarak kış aylarında sıcaklık ortalamalarının 0 C altına düşmemesi yazın ise 25 C üstüne çıkmaması kış ve yaz aylarının şiddetli geçmediğinin göstergesidir. Bunun yanında ilkbahardaki sıcaklık ortalamalarının sonbahardakinden daha düşük olması, nispeten sonbaharın daha sıcak olduğunu gösterir. Tablo 1: Kütahya nın Ortalama Sıcaklık ve Yağış Değerleri 25 20 15 10 5 0 Şekil 1: Kütahya nın Ortalama Sıcaklık Rejim Diyagramı 2. Ortalama Düşük ve Yüksek Sıcaklıklar Kütahya da yıllık ortalama yüksek sıcaklık değeri 17.1 C'dir. Beş ayın ortalama yüksek sıcaklığı (Mayıs 21.4 C, Haziran 25.4 C, Temmuz 28.5 C, Ağustos 28.6 C, Eylül 24,9 C) 20 C'nin üstündedir. Ortalama sıcaklık değerinin en yüksek olduğu ay temmuz iken ortalama en yüksek sıcaklık değeri ağustos (28.6 C) ayındadır Yüksek sıcaklık ortalamalarına göre, kış mevsiminde sıfırın altında sıcaklıklara rastlanmamaktadır. Bu mevsimde en soğuk ay, ortalama sıcaklıklarda olduğu gibi Ocak (4.7 C) ayıdır. Kütahya da yıllık ortalama düşük sıcaklık -3.8
İsmail Karbuz 418 C dir. Ortalama düşük sıcaklıklara göre sıfırın altındaki sıcaklıklara yılın üç ayında rastlanır (Aralık - 1.2 C, Ocak -3.2 C, Şubat -2.4 C). Ortalama düşük sıcaklıklar yaz mevsiminde 11.2 C ile 13.6 C arasında değişir. Ortalama düşük sıcaklıkların en yüksek olduğu aylar yaz mevsimine rastlamaktadır. Temmuz ve Ağustos ayları sırası ile 13.6 C ve 13.4 C'lerle ortalama düşük sıcaklıkların en yüksek olduğu ayları meydana getirmektedir. İnceleme sahası deniz kıyısından uzak olmakla beraber kısmen de olsa deniz tesirinden etkilenir. Bu yüzden karasallık derecesinin tespit edilmesi önem arz eder. İnceleme sahasında sıcaklık karasallığının tespit edilebilmesi için Daget in, Conrad ın formülü üzerinde çalışarak 1968 de geliştirdiği formül kullanılmıştır. Daget in formülü şöyledir: 1,7 A K' = - 14 Sin (L+10+9h) K': Karasallık değeri, A: Yıllık ortalama sıcaklık farkı, L: Bulunulan yerin enlem derecesi, h: İstasyonun yüksekliği, K' emsali 0 ile 100 arasında değişmektedir ve % olarak ifade edilir. 25< K'<37: Yarı karasal 37< K'<50: Orta dereceden karasal K'>50: Çok belirgin karasal (Akman, 2011). Formüle göre: 1,7x20,5 K' = - 14 = % 35,8 Sin (39,46+10+9x9,6) Bu formüle göre sıcaklık bakımından Kütahya yarı karasaldır. 3. Don Olayı Kütahya da yıllık ortalama 89 gün don hadisesi meydana gelmektedir (Şekil 2). Kütahya da don hadisesi ekim ayında başlar ve mayıs ayında biter. Kütahya da Ekim ayında (3 gün) başlayan don olaylı günlerin sayısı kasım ayında (10 gün) artmaya başlar. Yılın en soğuk dönemi olan aralık (17 gün) ve ocak (21 gün) aylarında en yüksek seviyelere ulaşır ve ardından havanın ısınmasıyla yavaş yavaş azalmaya başlar. Diğer aylarda; şubat (19 gün), mart (14 gün), nisan (4 gün) ve mayıs ( 1 gün) ta tedricen azalır. Yaz mevsiminde ise don olayına rastlanmaz. Donlu gün sayısı karasallık özelliği gösteren yerlere nazaran daha az olsa da Kütahya da donlu gün sayısı azımsanamayacak seviyededir.
419 Kütahya nın İklimsel Özellikleri 25 20 15 10 5 0 Şekil 2: Kütahya nın Ortalama Donlu Günler Grafiği 4. Ortalama Yağış Miktarı ve Yağış Rejimi Kütahya nın 43 yıllık rasat verilerine göre yıllık ortalama yağış miktarı 547,0 mm dir. Ortalama aylık yağış miktarını gösteren tabloda görüldüğü gibi (Tablo 1) yağış miktarları 16.5 mm. ile 77.2 mm.'ler arasında değişmektedir. Buna göre en yağışlı ay Aralık, en kurak ay ise Ağustos ayıdır. Ağustos ayından itibaren yağışlarda belirgin bir artış görülmekte ve maksimum değere Aralık ayında erişilmektedir. Aralık ayından sonra yağışlarda tedrici bir azalma görülür ve azalma Mayıs ayına kadar hafif iniş ve çıkışlar göstererek devam eder. Bu aydan sonra azalma artarak Ağustos ayında en düşük değerine ulaşır (Şekil 3). 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Şekil 3: Kütahya nın Ortalama Yağış Grafiği
İsmail Karbuz 420 Şekil 4: Kütahya da Yağışın Mevsimlere Göre Dağılışı Kütahya da en yağışlı mevsim kış (%36), en kurak mevsim yazdır (%12,3). İlkbahar % 29,2 ile yağış oranı en fazla olan ikinci mevsim iken onu % 22,5 ile sonbahar izler (Şekil 4). İnceleme sahasının yağış karasallığının tespiti için Coutagne nin yağış karasallığı formülü kullanılmıştır. Coutagne (1954) yağış karasallığını C ile göstermiştir. Yağış karasallığı yılın en sıcak 6 ayının (Nisan, Mayıs, Haziran, Temmuz, Ağustos, Eylül) yağış toplamının en soğuk altı ayının (Ekim, Kasım, Aralık, Ocak, Şubat, Mart) yağış toplamına bölünmesinden çıkan değere göre hesaplanır. Buna göre: Yağış karasallığı C; 1,75 ten büyük olduğunda (C>1,75) iklim karasal. C 1-1,75 arasında olduğunda (C>1-1,75) iklim yarı karasal. C 1 den küçük olduğunda (C<1) iklim karasal değildir (Akman, 2011). Tablodan da anlaşılacağı gibi Kütahya yağış bakımından karasal değildir (Tablo 2). Tablo 2: Coutagne Formülüne Göre Kütahya nın Karasallık Değeri Sıcak Dönem Soğuk Dönem C değeri Sonuç 197,7 349 0,5 Karasal Değil Şekil 5: Kütahya nın Yıllık Yağış Değişimi Grafiği
421 Kütahya nın İklimsel Özellikleri Şüphesiz ki bir yere düşen yağış yıldan yıla değişiklikler gösterir. Kütahya da yıllık yağış değişimi (1975-2012) şöyledir: 1982, 1984, 1989, 1992, 1993, 1994, 1999, 2004, 2005, 2006, 2007 ve 2008 yıllarında yağış miktarı 500 mm nin altına düşmüştür. 1980 yılında rasat edilen 733,2 mm lik değer; ölçüm yapılan yıllar arasındaki en yüksek değeri oluşturur. Diğer en yüksek değerler ise; 1981 de 711,5 mm ve 2001 yılında 683,5 mm dir. Kütahya da ölçülen en düşük değer ise 2008 yılına ait 339,4 mm dir. Kütahya da 21 yıla ait rasat değerleri yıllık ortalamanın altındayken geriye kalan 16 yıllık değerler ise ortalamanın üzerindedir (Şekil 5). İnceleme sahasında yağışta: 1975, 1976, 1978, 1979, 1983, 1985-1988, 1991, 1992, 1994, 1996-2002, 2006 ve 2009-2012 yıllarında pozitif sapma meydana gelmiştir. 1997, 1980-1982, 1984, 1989, 1990, 1993, 1995, 2004, 2005 2007 ve 2008 yıllarında ise negatif sapma meydana gelmiştir. 1976 ve 2009 yıllarında pozitif sapmanın, 1982 ve 2004 negatif sapmanın en belirgin olduğu yıllardır (Şekil 6). Şekil 6: Kütahya da Yıllık Ortalama Yağış Sapma Grafiği Kütahya da yıllık ortalama yağışlı gün sayısı toplam 115,1 gündür. Yıllık ortalama yağışlı gün sayısının en fazla olduğu dönem kış dönemi (40,3 gün), en az olduğu dönem ise yaz dönemi (13,7 gün) dir. Aylık ortalama yağışlı gün sayısı en fala olan ay aralık (14,0 gün), en az olan ay ise ağustos ayı (3,6 gün) dır (Şekil 7).
İsmail Karbuz 422 5. Kar Yağışı Şekil 7: Kütahya da 1 mm den Büyük Ortalama Yağışlı Günler Grafiği 43 yıllık rasat değerlerine göre (Tablo 3) Kütahya da ortalama kar yağışlı gün sayısı 3.6 gündür. Tablodan da anlaşılacağı gibi ortalama olarak yılın 8 ayında kar yağışı görülmektedir. Kütahya da kar yağışı yıl boyunca önem arz etmez. Zira ortalama kar yağışlı günlerin sayısı hiçbir ayda 8 günü geçmez. Özellikle de nisan, mayıs ve ekim aylarında kar yağışlı günlerin ortalaması çok düşüktür. Tablo 3: Kütahya da Karla Örtülü Günler Kış mevsimi kütahya da kar yağışının en fazla olduğu dönemdir (Aralık 5.2, ocak 7.2 ve şubat 7.4). bu dönemdeki ortalama kar yağışlı gün sayısı tüm yıldaki toplam kar yağışlı günlerin % 69 unu oluşturur. Kütahya da karla örtülü günlerin en düşük olduğu aylar nisan (0.6) ve kasım (1.6) aylarıdır. Karla örtülü günlerin en fazla olduğu aylar ise ocak (10.9) ve şubat (8.7) aylarıdır. 6. Yağış Etkinliği Tüm bunlardan yola çıkarak sahamızdaki sıcaklık, buharlaşma ve terleme arasındaki ilişkiyi ortaya koyabilmek için Kütahya Meteoroloji İstasyonu na ait verilerle sahanın yağış etkinliği belirlenmiştir. Bu bağlamda Köppen, De Martonne, Thornthwaite, Erinç ve Emberger metotları sahaya uygulanmıştır.
423 Kütahya nın İklimsel Özellikleri Köppen metoduna göre, Kütahya; Cfc harfleriyle temsil edilen, kışı ılık ve yazı serin, her mevsim yağışlı iklimdir. Tablo 4: De Martonne Formülüne göre Kütahya da Kurak ve Nemli Aylar Tablo 5: Erinç Formülüne göre Kütahya da Kurak ve Nemli Aylar Tablo 6: Thorntwaite Göre Kütahya nın Su Bilnaçosu Kurak devrenin tespitinde kullanılan formüllerden biri olan de Martonne ın aylık kuraklık indis formülünün (1942) sahaya uygulanmasıyla elde edilen sonuçlara göre (Tablo 4) Kütahya da; ocak, şubat, mart, nisan, mayıs, ekim, kasım ve aralık ayları nemli aylardır. Haziran ve eylül ayları yarı kurak-nemli; temmuz ve ağustos ayları ise yarı kurak aylardır. Kütahya yıllık değerlendirmede ise yarı kurak-nemlidir. Kuraklık tespitinde kullanılan diğer bir formül Prof. Dr. Sırrı ERİNÇ in geliştirmiş olduğu Erinç formülüdür. Bu formüle göre Kütahya; ocak, şubat, mart ve aralık ayları çok
İsmail Karbuz 424 nemlidir. Kasım ayı nemli, nisan ayı yarı nemli-nemli, mart ve ekim ayları yarı nemli, haziran ve eylül ayları yarı kurak ve son olarak temmuz ve ağustos ayları ise kuraktır. Kütahya yıllık olarak ise yarı nemlidir ve bitki örtüsü park görünümlü kuru ormandır (Tablo 4). Thornthwaite iklim sınıflandırması göre ise; Kütahya, C1B'2da' harfleri ile ifade edilen; kurak, az nemli, mezotermal, su fazlası pek az olan deniz tesirli iklim tipi özellikleri gösterir. Kütahya için Thorthwaite yöntemine göre çizilen su bilançosu baz alındığında su noksanı çekilen aylar; nisan, mayıs, haziran, temmuz, ağustos, eylül ve ekim aylarını kapsayan altı aylık devredir. Kütahya da kış yağışları diğer aylara nazaran daha fazla olduğundan kışın düşen yağışlar sayesinde toprak elde ettiği suyu depolar bunun sonucunda da elde edilen yağış fazlalığı sayesinde nisan ve mayıs aylarını da içine alması gereken kurak devre haziran ayına kayar. Böylelikle asıl kurak dönem haziran, temmuz, ağustos ve eylül aylarını kapsayan dört aylık devre olarak karşımıza çıkar (Tablo 5). Kütahya da eylül, ekim, kasım, aralık ve ocak aylarında yağış miktarının artmasıyla birlikte evapotranspirasyon azalmaya başlar. Yani bu defa yağışlar evapotranspirasyonu geçer. Böylelikle su fazlası oluşur. Kütahya da aralık, ocak, şubat, mart ve nisan aylarında meydana gelen su fazlası toplamda 156 mm dir. Kütahya da, Thornthwait in tespit ettiği bitki örtüsü nemlilik derecesine göre yağış tesirlik indis değeri -4.6, iklim tipi kurak az nemli iklim ve bitki örtüsü ağaç ve çalı türlerinden oluşur. İklim sınıflandırması üzerine çalışmalar yapan diğer bir araştırmacı ise Emberger dir. Emberger, Akdeniz iklimi katlarını ve kuraklık derecesini tayin etmek için bir formül geliştirniştir (Akman, 2011). Emberger formülü şöyledir: Burada; PE: Yaz yağısı toplamı (Haziran- Temmuz-Ağustos ayları yağış toplamı), M: En sıcak ayın maksimum sıcaklık ortalamasıdır. S < 5 Akdeniz iklimi 5 < S < 7 Yarı Akdeniz iklimi S < 7 ise Akdeniz iklimi değil Tablo 7: Emberger Formülüne Göre Kütahya Emberger formülüne göre Akdeniz iklimi kuraklık katları ise Tablo 8 deki gibidir.
425 Kütahya nın İklimsel Özellikleri Tablo 8: Emberger Formülüne Akdeniz İklimi Kuraklık Katları Bu formülde; Q: Yağıs- sıcaklık emsali, P: Yıllık yağış miktarı (mm), M: En sıcak ayın maksimim sıcaklık ortalaması, m: En soğuk ayın minimum sıcaklık ortalaması, 2000: Sabit sayı (Akman 2011). Emberger formülüne göre Kütahya yarı kurak Akdeniz iklimi sahasında yer alır. 7. Basınç ve Rüzgar Durumu Ortalama basınç değerleri Kütahya da 903,0 ile 907,8 arasındadır. En yüksek ortalama basınç değerlerinin ekim ve kasım aylarında; en düşük değerlerin ise mart-nisan aylarındadır. yıllık ortalama basınç farkı ise 42,7 dir. Ortalama minimum ve ortalama maksimum basınç değerleri arasındaki fark ise en fazla kış aylarında (ocak 42,3) en az ise yaz aylarındadır (ağustos 17,5) (Tablo 9). Tablo 9: Kütahya da Ortalama Basınç Değerleri Rüzgar durumu ise şöyledir: Kütahya da kış durumunda iki hakim rüzgar yönü vardır. Kış mevsiminde birinci hakim yön % 32,1 frekansla S 76,5 E ve ikinci dereceden hakim rüzgar yönü % 29 frekansla N 72 W dır. Yaz mevsiminde ise rüzgar % 41,7 frekansla N 54 W dan eser. İlkbaharda rüzgarlar genel olarak Kütahya da % 35,2 frekansla N 81 W den eser, Son olarak sonbaharda rüzgarlar % 36 frekansla N 81 W dan eser (Şekil 8-11).
İsmail Karbuz 426 Şekil 8: Kütahya da Kış Mevsimi Şekil 9: Kütahya da İlkbahar Mevsimi Şekil 10: Kütahya da Yaz Mevsimi 7. Sisli Günler Şekil 11: Kütahya da Sonbahar Mevsim Kütahya Meteororloji İstasyonu verilerine göre Kütahya da yıllık ortalama sisli gün sayısı 40,5 gündür. Sisli günlerin yoğun olduğu dönem nispeten sonbahar sonu ve kış aylarıdır. Ortalama en yüksek sisli gün sayısı aralık ayına aittir (8.7). En düşük değer ise temmuz ayındadır (0.0). Kış mevsiminde toplam ortalama sisli günler (24,3) tüm yılda görülen ortalama değerin % 50 sinden fazlasını oluşturur. Yaz aylarındaki ortalama sisli günlerin tüm yıl içerisindeki oranı ise % 1,9 dur. Tablo 10: Kütahya da Aylık Ortalama Sisli Günler 8. Bulutluluk Akdeniz Bölgesi ve İç Anadolu Bölgesi arasındaki geçiş sahasında yer alan Kütahya da yıllık ortalama bulutlu gün sayısı 4,6 dır. En yüksek ortalama bulutlu gün sayısı aralık ayına ait iken (6.8) en düşük bulutlu gün sayısı ise ağustos ayına aittir (2.3). Bulutluluğun en yüksek olduğu dönem kış dönemi iken en az olduğu dönem ise yaz dönemidir. Ortalama bulutluluğun oransal dağılımına bakıldığında ise % 35.1 i kış mevsimi, % 28.1 i ilkbahar mevsimi, % 22.2 si sonbahar mevsimi ve % 14.5 i yaz mevsimidir.
427 Kütahya nın İklimsel Özellikleri Tablo 11: Kütahya da Ortalama Bulutlu Günler Aylar O Ş M N M H T A E E K A Yıllık Bul. 6.6 6.2 5.7 5.5 4.5 3.2 2.6 2.3 2.5 4.4 5.5 6.8 4.6 Bulutluluk oranının yanı sıra açık, bulutlu ve kapalı günler sayısının Kütahya'daki durumu da şu şekildedir. Yıllık ortalama açık günler sayısı 102.5 gün; ortalama bulutlu günler sayısı 185.7 gün; ortalama kapalı gün sayısı da 76.9 gün olduğu tespit edilmiştir. Tablo 12: Kütahya da Açık, Bulutlu ve Kapalı Günler Sonuç Kütahya da yıllık ortalama sıcaklık 10.8 C dir. En düşük ortalama sıcaklık değeri 0.5 C iken en yüksek ortalama sıcaklık değeri ise 21.0 C dir. Ortalama sıcaklık değerleri yıl içerisinde genellikle 0 C altına düşmez. 25 C yi ise pek geçmez. Kütahya da ortalama yağış ise 547 mm dir. Yağışın mevsimsel olarak dağılışına göre inceleme sahasında kışlar yağışlı, yazlar ise kuraktır. Yağışlar genellikle yağmur olarak düşer. Kar yağışı ise fazla önem arz etmez. Kütahya sıcaklık bakımından orta derecede karasaldır. Yağış bakımından ise karasal değildir. Kütahya, Ege Bölgesi nde ve genel olarak Akdeniz iklim sahasında yer almasına rağmen, iklimi bir geçiş iklimi özelliği gösterir. Bu durumun temel nedeni Kütahya nın bulunduğu coğrafi konum ve yüzey şekilleridir. İnceleme sahasının iklimsel karakterinin ana hatlarını; sıcaklık, yağış ve karasallık parametreleri oluşturmaktadır. Bu parametreler dikkate alındığında Kütahya iklimi; Ege, Akdeniz ve Marmara iklimlerinin karışımı olarak karşımıza çıkar. KAYNAKLAR AKMAN, Y, (2011) İklim ve Biyoiklim, Palme Yay. Ankara. ATALAY, İ, (1992), Türkiye Coğrafyası, Genişletilmiş 3. Baskı, Ege Üniv. Basımevi, İzmir. AYDINÖZÜ, D; ENGİN, İ, (2001), Yozgat ın İklim Özellikleri, G.Ü, Eğitim Fakültesi, Dergisi, Cilt 21, Sayı 1, Sayfa 59-71. BİRİCİK, A, S, (1987), Konya'nın İklim Özellikleri, İst. Üniv. Edebiyat Fak. Coğr. Derg. Sayı:2, İstanbul. ÇÖLAŞAN, Ü. E, (1960), Türkiye İklimi, Ankara. DÖNMEZ, Y, (1972), Kütahya Ovası ve Çevresinin Fiziki Coğrafyası, İst. Üniv. Coğ. Enst, Yayınları, No: 70, İstanbul.
İsmail Karbuz 428 DÖNMEZ, Y, (1972), Umumi Klimatoloji ve İklim Çalışmaları, İst. Üniv. Coğ. Enst. Yayını, No: 102, Istanbul. ERİNÇ, S, (1953), Doğu Anadolu Coğrafyası, İst. Üniv. Edebiyat Fak. Coğ. Enst. Yay. No: 15, İstanbul. ERİNÇ, S, (1960), Türkiye'de Zemine Yakın Hava Tabakalarında Hakim Rüzgar İstikametleri ve Frekansları, İst. Üniv. Coğ. Enst. Dergisi, Cilt: 6, Sayı:14, İstanbul. ERİNÇ, S, (1962), Klimatoloji ve Metotları, İst. Üniv. Coğrafya Enstitüsü Yayınları, No: 35, İstanbul. ERİNÇ, S, (1965), Yağış Müessiriyeti Üzerine Bir Deneme ve Yeni Bir İndis, İ.Ü Coğrafya Ens. Yay. No:41, İstanbul. EROL, O, (1964), İç Anadolu'da Haymana Tuzgölü Çevrelerinin İklimi Hakkında (on the Haymana Tuzgölü Area, Central Anatolia), Ankara Üniv. Dil ve Tarih- Coğrafya Fak. Derg. Sayı: XXX-3, s.1-19, Ankara. EROL, O, (2008) Genel Klimatoloji, Çantay Kitabevi, İstanbul GÜNGÖRDÜ, M, (1996), Ortadoğu da Pleistosen deki Bitki Göçleri, Coğ. Derg, sayı:4, S.123-136, İstanbul. NİŞANCI, A, (1974), Türkiye'de İklim Bölgeleri ve Yağış Özellikleri, Atatürk Üniv. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Kütahya İline Ait Meteorolojik Parametreler