Yoga Yoga şuurun hareketsiz hale getirilme metodu. Yoga-Sutra Patandjali Hint uygarlığının kendine has karakteristik özelliklerinden biri, hiç kuşkusuz yogadır. Yoga konusu ile ilgili o kadar çelişkili yazılar yazılmış ve çelişkili şeyler söylenmiştir ki içlerindeki yanlış bilgiler ayıklandığında geriye kalan doğru bilgiler de çok azdır. Biz burada Yoga Nedir? sorusuna cevap vermeye çalışacağız. Hindistan felsefesinin tüm Ortodokssal sistemleri ve dinî ibadetleri üç ana hususu birleştiriler: - Nefsin reenkarnasyonu veya hicreti - Dharma veya kendi görevini yerine getirme - Karma veya kanuna tabi olma Hindistan ın altı Ortodokssal felsefe sisteminin birisinde mevcut olan bu üç ana unsur yogaya katılarak onunla bütünleşmektedirler ve aslında bu durum Brahmanizmin bir mezhebini oluşturmaktadır. Dolayısıyla yoga aynı zamanda bir dindir. Böylece, Yoga nedir? sorusunun cevabının, teoloji (ilahiyat), tıp ve felsefe penceresinden bakılarak yapılması gerektiği sonucuna varırız. Teoloji (İlahiyat) - Yoga Hindistan dinlerinin bir tanesi olan Brahmanizmin bir mezhebidir. Teoloji 1 / 10
bakış açısından yoga Brahmanizmin bir dinî-mistik akımıdır. Yoga pratik uygulamalarında kullanılan birçok terimler Hint tapınaklarında mevcut olan tanrıların adlarını taşırlar. Uygulamalar sadece psikolojik-fizik egzersizler değil, aynı zamanda dini tapınma ritüelleridirler. Yoga, insanın nefsini terbiye eden bir yöntem olarak Brahmanizmin yanısıra diğer Hindû mezheplerinin ve felsefe akımlarını da içerir. Örneğin: Budi zm V işnûizm Şivaizm Krişnûizm v.b. Tıp yoga sadece bir dinî tapınma uygulaması değildir, aynı zamanda yoga, tedavi amacı ile Ayurveda da kullanılan fiziki egzersizler sistemidir. Bu çok çeşitli egzersizler çoğu hastalıkların tedavisi sırasında etkin bir şekilde kullanılırlar. Pranayama(yoganın nefes egzersizi kısmı) nın doğru bir şekilde kullanılması, fiziki egzersiz ile uğraşan insanların sağlık sürecine güçlü bir şekilde olumlu etki yapar. Kişi hastalılara karşı daha dayanıklı olur. Yoga ile uğraşan bir insan, kendi disiplinini sağlamak için yoga elementlerini uygulama alışkanlığı kazanır, kendi fizikî yapısını güçlendirir, kan dolaşımını iyileştirir ki bu durumlar insanın tedavisi sırasında çok önemli faktörlerdir. Felsefe - yoga bir hayata bakış sistemidir ve dünyayı tanımlayan bir alettir. Yoga, Hindûizmdeki altı Ortodokssal felsefe sistemlerinden bir tanesidir. Bu anlamda yoga orta asırlardaki eski Hindistan ın tüm felsefe ve dinî sistemlerinin gerekli bir parçasını teşkil eder. Yoga felsefesi insanı maddi dünyadan koparıp maneviyata ulaşmayı hedefler. Bu anlamda ahlakî ve dinî fikirlerin gerçekleşmesi(nefsin terbiyesi) için ve insanın dünyevi bağlantılardan tamamen kurtulması için en-yüce bir gereç olarak kabul edilir. Bir felsefe sistemi olan yoganın temellerini atan kişinin meşhur Yoga-Sutra kitabının müellifi Patandjali olduğu kabul ediliyor. Bazı kimseler tarafından yoga ile ilgili bir el kitabı olarak görülen eseri, aslında çok değerli bir felsefe çalışmasıdır. Bu kitapta bilinçle çalışma metotları ve bilincin kontrol edilmesi, terbiye edilmesi ve Tanrıyı anlamakta onun kullanımından bahsedilir. Yoga ile ilgili en erken bilgilere ilim adamları Veda da (Hindistan kutsal kitabı ) rastlamışlardır. Farklı değerlendirilmelere göre bu metinler MÖ. 3000 2500 yılları içinde meydana çıkmıştır. Bu tarihler onların kadîm zamanlara ait olduklarının göstergesidir. Veda nın tarihinin belirlenmesi tarih biliminin en tartışılan sorunlardan biridir. Bazı bilim adamlarına göre Veda, İsa Peygamberden önce onbininci yıllara kadar dayanır. Bu görüş en erken ortaya çıkış tarihini verir. Diğer bilim adamlarına göre ise Veda Ariya ırkına aittir ve MÖ.1500 1200. yıllarında Ariya kabilelerinin Hindistan yarımadasına yerleştikleri döneme uyar. 2 / 10
İlk anabilim kitaplarından birisi olan Rigvede adlı eserde sık-sık yudj kelimesi geçer. Bu kelimenin Sanskritçeden çevirisi birleşme, bağlama olarak tercüme edilir. İşte yoga terimi bu kelimeden türemiştir. Brahmanizmde yogayı kullanarak insan, nefsini tanıyabilir. Bu samadhi (Budistlerde nirvanı ) durumuna girmek için gerekli olan temel şarttır. Rigvede de yoga ile ilgili çeşitli pratikler ve terimler anlatılmaktadır. Bunlar günümüze kadar gelebilmiş ve hala kullanılmaktadır. Yoga ile ilgili bilgileri içeren edebi kaynaklardan en büyük öneme sahip olan eser Hinduizmin en meşhur ve popüler mukaddes kitaplarından birisi olan Bhagavadgita (İlahi şarkı)dır. Bhagavadgita eski Hint destanı olan Mahabharata nın (Bharat aşiretinin büyük tarihi) bir bölümüdür. Mahabharata nın Hint kültürü içerisindeki önemi ve değeri tartışılmazdır. Bu destanın İsa Peygamber den önce 1500. yıllarda yazıldığı düşünülüyor. Destan da iki aşiret olan Bharatov ve Pandavı kabilelerinin arasında yaşanan savaştan bahsedilir. Burada Krişna Tanrısı, Bharatov kökeninden Prens Ardjuna ya yoga felsefesi, uygulaması ve sırlarını öğretir. Bhagavadgita çağdaş yoga ideolojisinin köşe taşı olarak kabul edilir. Bu hususta tüm araştırmaların ve yorumların kaynağı, Mahabharatı ve Bhagavadgita kitaplarının metinleri içeriğinde mevcut olan yoga bilgilerine dayanmaktadır. Yoga hakkında bir temel kaynaktan daha bahsetmek gerekir. Bu kaynak Upanişadı olup, anlamı Sanskrit çe hocanın yakınında duran demektir. Diğer kaynaklar purana, samhita ve sutra olarak sayılablir. Onların arasında da Gheranda-samhita, Yoga-pradika upanişad en-meşhur olan kaynaklardır. Çağdaş dünya yogayı, felsefe ve dinî bakış açısından dolayı Patandjali nin meşhur Yoga-Sutra kitabından tanımıştır. Araştırmalara göre bu kitabın yaklaşık olarak İ.Ö. 500. yıllarda yazıldığı düşünülüyor. Kitabın yazıldığı zamandan önce mevcut olan tüm bilimlerin, uygulamaların ve tekniklerin sentezini içerdiği kabul edilir. Yoga felsefî ve dinî sistem olarak Veda yi kutsal kitap olarak kabul eder. Yoga Sutra şu dört bölümden oluşur: - Birinci bölümde, insanın şuurundan, aklın özelliklerinden bahsedilir. Yoga uygulanabilmesi için insanın şuurunun konsantrasyon durumunda bulunması gerektiği ve buna nasıl ulaşılabileceği açıklanır ve izah edilir. - İkinci bölümde, aktif olarak çalışan şuur anlatılır ve o bu durumunda iken kullanması için yöntemler ve beceriler açıklanır. 3 / 10
- Üçüncü bölümde, yoga eğitim süreci içinde öğrencinin, parapsikoloji kabiliyetleri edinmesi için yöntemler ve uygulamalar verilir. - Dördüncü bölümde samadhi sorunu tartışılır. Böylece yukarıda yazılanlara dayanarak Yoga nedir? sorusuna şu cevabı vermek mümkündür: Yoga insan şuurunun bir egzersiz (antrenman) yöntemidir ki onun yardımı ile insan Tanrıyı tanımak için kendi nefsinin ve bedenin uyumu ve birleşmesi durumuna ulaşır. Siz okurlarımızı bilgilendirmek için belirtilmelidir ki, insanın nefsini terbiye etmesi ve kâmil hale getirebilmesi için benzeri sistemler diğer tüm dünya dinlerinde de mevcuttur:musevilik dininde kabala Hıristiyanlık dininde - gnostizm İslam dininde - sofizm Tüm bu gizemli mistik dini-felsefe sistemlerinin bir amacı vardır. Bu amaç, insanın çok özel ve yüce bir duruma gelme isteği ile Tanrıyla bir olma çabasıdır. Yöntemler farklı olmasına rağmen amaç birdir. Şimdilerde, herkesin ağzında olan ve ne söz konusu edildiği bilinmeksizin sık-sık kullanılan yoga terimleri ve anlamları hakkında birkaç söz söyleyelim; Guru Sanskritçeden karanlıkları dağıtan olarak tercüme edilebilir. Yoga öğrenmeye başlayan bir kimse için guru, anatomi, fizyoloji, Ayuverda, teoloji ve en önemlisi yoga teknikleri ve uygulamaları hakkında bilgiler edinmek için gereklidir. Bu konu ile ilgili olarak, Yoga-Kundalini-Upanişad kitabında yer alan benim çok beğendiğim güzel bir sözü paylaşmak istiyorum: Guru, gurunun bilgilerinden inşa edilen harikulade bir kayıkta bulunan öğrenciye, okyanusu bu kayıkla geçmesine yardım eden yolu gösteren ve ilham veren dümencidir. Burada okyanus hayatı, varılan yer-tanrının huzurunu temsil etmektedir. Yoga, bir spor değildir. Yoga, sadece asana yani akrobatik olarak icra etmek değildir. Yoga yarışları ve turnuvaları olmasına rağmen, aslında sadece sağlık ve nefsin durumunu iyileştirme ve mükemmelleştirme yönünde çok büyük bir önem taşır. Yoga, mükemmele ulaşmak için nefsin antrenmana başlamasıdır. Antrenman çerçevesinde gerçekleştirilen fiziki egzersizler ise sadece hastalıklara karşı koruyucu çok önemli bir metodudur. 4 / 10
Yoganın çeşitleri hakkında: Yoga tıbbî olarak bir tedavi metodu, teolojik olarak tanrıyı anlama, tarikat açısından nefsini terbiye metodu olmak gibi pek çok çeşide ayrılabilir. Bu Hindûizmin çeşitli dini tapınmalarında ve mezhlerinde de bilinç antrenmanı için farklı görüşlerin ve yöntemlerin mevcut olduğu şeklinde izah edilebilir. Brahmanizmin teolojik (ilahiyat) bakışı açısından, çeşitli yoga türleri arasında böyle bir ayırım mevcut değildir, bir bütündür. Bugün çeşitli araştırmalara göre 77 çeşit yoga türü mevcuttur: Bunlardan bazılarını burada görüp tanımlamaya çalışalım: Karma Yoga: Sanskritçeden iş, hareket, çalışma veya yapılan ve karşılığı; dharmik dinlere göre ise canlı varlığın maddi faaliyetleri ve onun sonuçları olarak tercüme edilmiştir. Karma Yoga Bhagavadgitı den gelen bir terimdir. Kutsal Hint yazısına göre anlamı, yahut ana fikri emeğin meyvesine bağlı kalmaksızın (dharmı) onda yazılı bulunan yükümlülükleri icra etmek ten ibarettir. Böyle faaliyetlerin neticesinde mokşi (kurtuluş) veya Tanrı sevgisi (bhakti) oluşmaktadır. Bu ise, egoizm içermeden Tanrının rızasını kazanmak için yükümlülükleri yerine getirmeyi gerektirir. Hatha Yoga: Sanskritçeden hatha, güç, kuvvet olarak tercüme edilir. Aynı zamanda aşağıda belirtilen şekilde de tercüme edilmesi mümkündür: Ha Güneşin Enerjisi, bedende bulunan erkek tipi (pingala) enerji. Tha Ay Enerjisi, bedende bulunan kadın tipi (ida) enerji. Yoganın bu yönü, XV. asırda müellifi Svami Svatmarama olan Hatha Yoga Pradipika isimli kitapta sistemleştirilmiştir. Svatmarama tarafından sistematiği kurulmuş olan Hatha-Yoga, Radja Yogaya giden yol olarak tasavvur edilir. Hatha-Yoga fiziki egzersizlerin (diyet, soluma, asanı, bandhi, mudra) ve psikolojik gereçlerin (asan, pranayam icra edilmesi esnasında dikkatin konsantrasyonu) yardımı ile ulaşılan fiziki bir (bedensel) uyum bilimidir. Egzersizler, bedenin ve organların çeşitli kısımlarını güçlendirirler ve böylece belirli hastalıkları ortadan kaldırırlar. Belirli pozisyonlarda özel sinir merkezleri üzerinde basınç meydana gelir. Egzersizler, gerekli şekilde çalışmayan insanın belirli organlarını etkiler ve normlara uygun olarak çalışmaları için onlara yardım eder. Bhakti Yoga : Bhakti kelimesi sanskritçeden birkaç şekilde tercüme edilebilir: - Sadık, sadakatli - Mukaddes, dindar - Tapan, sayan. Bhakti-yoga uygulaması, insanın Tanrı ile kişisel ilişki kurmasına, sevgi ve sadakatle Tanrıya 5 / 10
hizmet etmesine yönelik bir yoga çeşididir.hindûizmin çeşitli kutsal yazılarında Kali Yuga döneminde tavsiye edilen yoga türü Bhakti yoga uygulamasıdır. Bhagavata-purana kitabında Bhakti, bir basamak, bir makamdır ki mokşa (kurtuluş)dan daha değerlidir. Yani Tanrı sevgisi nefsin kurtuluşundan daha değerlidir. Bhagavadgite kitabında ise onun diğer üç temel yoga türü karma-yoga, gyana-yoga ve radja-yoga dan daha üstün olduğu ilan edilir. Temel uygulaması bhakti olan Hindûizm akımları bhakti hareketi olarak adlandırılır. Hindûizmin temel yönlerinden bir tanesi olan vayşnavizmde geleneksel olarak, bhakti-yoganın dokuz şekli vardır. Pratik seviyede tapınma törenleri, dinî şarkılar söyleme, mantrı, danslar v.b. şekillerde gerçekleşir. Djnyana Yoga: Guru dan alınan feyz ve bilgi, Veda ve Upanişad kutsal metinlerinin ezberlenmesi ve diğer ilahiyat bilimlerinin eğitim ve öğretimi gibi pratik uygulamalardır. Burada söz konusu, batı bilimlerinde olduğu gibi, sadece basit bir şekilde entelektüel bilgileri biriktirmek ve sistemleştirmek değil, metnin veya anlatılan bilimin içerisine derin bir şekilde dalma neticesi ile, onu uygulayan kişinin öz düşünceyi kavraması veya başka bir sözle o düşünceden aydınlık sezgiye geçmesidir. Kundalini Yoga: Uygulaması her bir insanın içinde potansiyel olarak mevcut olan Kundalini ilahi enerjisini uyandırmaktır. Hindûizmin bazı mezheplerinde, bu şekilde Tanrı ile birleşme gerçekleşir. Кriya Yoga: Kriya nın kelime anlamı temizlenme uygulaması demektir. Kriya yoga ise bedensel organların ve manevi yönün tıbbî ve dinî amaçla temizlenmesine yönelik yogadır. Nada Yoga: Ses yogası demek olup meditasyon müziği çalınması ve şarkıları söylenmesidir. Yantra Yoga: Bilincin meditasyon durumuna adapte olmasına yol açan belirli geometrik görünümlerin -yantr-seyridir. Radja Yoga: Bir takım manevi egzersizlerdir ki bu egzersizler nadi ve çakra vizüalize etme, mantra okuma ve bunlara benzeyen başka mistik(dinî) uygulamaları içerir. 6 / 10
Yoga ve stres: Pranayama uygulaması (şuuru durgun hale getirme basamaklarından biri olup nefes egzersizlerini de içerir) stresten kurtulmak için büyük bir yardımcıdır. Ancak burada sorun, pranayama pratik uygulamalarını benimsemek ve yapabilmek için insanın en az 1 yıl süreyle çalışması gerekliliğidir. Yoga tüm hastalıkları tedavi eder: Ayurveda da astım, safra kesesi, bağırsak, omurilik... v.b. hastalıklarının tedavisi için yoga teknikleri kullanılır. Herkes yoga çalışmaları yapabilir: Yaşına, sağlık durumuna, meşguliyet seviyesine bakılmaksızın, her arzu eden kişi, yoga çalışmalarına katılabilir görüşü mevcuttur. Ancak bu doğru değildir. Yoga çalışması yapanlara uygun olan çok güzel bir Hint atasözü vardır: Balıkçı ağına takılan küçük balık, ağa dolanır ve ölür, büyük balık ise ağı yırtar ve böylece ne olduğunu anlamadan kurtulur. Sizin nasıl bir yoga çalışması yapacağınız hakkındaki kararı, fiziki ve manevi durumunuzu değerlendirme durumunda olan, tıp ve yoga tekniklerini bilen bir uzman öğretmen vermek zorundadır. 18 yaşından küçüklerin ve 65 yaşından büyüklerin yoga çalışmalarına katılmaları tavsiye edilmez. Yoga çalışmaları yapmak suretiyle parapsikoloji veya medyumluk, telepati, biyoenerji, levitasyon v.b. kabiliyetler ve imkânlar kazanılabilir: Böyle bir şey yoktur. Böyle bir imkân, sadece bir psikiyatri uzmanının müşterisi olmak suretiyle elde edilebilir. Меditasyon: Yogada böyle bir terim ve uygulama yoktur. Latin dilinde meditasyon kelimesi düşünce veya fikir olarak tercüme edilir ki bu kelimenin din olarak yoga tanımlaması ile herhangi bir ilgisi ve bağlantısı yoktur. Meditasyon bir dua gibidir. Ancak bundan daha fazlası değildir. Brahmanizmde dinin temeline yönelik aklî yorumlar, düşünceler kabul edilmezler ve günah sayılırlar. Vejetaryenlik: (Et yememezlik) Yoga çalışmaları yapılması esnasında et ve hayvansal menşeli diğer ürünlerin yenmemesi ve tüketilmemesi hususunda yanlış bir görüş mevcuttur. Bu görüş doğru değildir ve bu kelimenin anlamı ahisma zarar verme terimi ile hatalı bir şekilde izah edilir. Bu husus şöyle açıklanabilir. Hayvanı öldürmekle, onun etini yemekle, dinî kural ve böylece Hindûizm dininin kanunları ihlal ediliyor. Ancak bu kural Brahmanizm için geçerli değildir. Brahmanizm in merkezi törenlerinde hayvanların kurban olarak kesilmesi ve et yeme yasağı yoktur. Bu kural vejetaryenlik djaymanizmde mevcuttur. Reenkarnasyon: Fransızca da rincamation, Latincede rе ön eki tekrar dönüş için + in - + саrо 7 / 10
(carnis) beden birleşimi ile kelime anlamı olarak beden içine tekrar dönüş manasına gelir. Dinî-mistik bilimlere göre, ölen insanın nefsinin, yeni doğan bedenine taşınması. Reenkarnasyon tanımlaması sadece Hindûizmde değil, monoteizm dışındaki diğer dinlerde de mevcuttur. Monoteist(tek tanrılı)dinlerde bu geçerli değildir. Her canlı varlık bir nefse sahiptir. Nefs kişiye özeldir ve tekrar edilmesi mümkün değildir. İnsanın ölümünden sonra o hesap gününü bekler, örneğin ölen insandan ruh bir file veya bir filden insana geçmez. Hindistan da mevcut olan dinlerin tamamı Reenkarnasyon tanımlamasını kabul etmezler. Yoga uygulaması. Şimdi ise, yoganın nasıl bir şekilde uygulandığını inceleyelim;yoga çalışmalarının başlıca amacı insanın sağlığının daha kaliteli duruma getirilmesidir. Ancak yoga nefs ve bedeni bir bütün olarak ele alır. Bu nedenle dini talimatlar çerçevesinde öngörülen kurallara ve normlara uyulmasını gerekli kılar. Yani nefsini ve bedenini terbiye metodudur yoga. Eğitmen olmaksızın yoga çalışmaları yapılamaz. Sadece öğretmene güvenerek ve inanarak başarıya ulaşılabilir ve tamamen sağlam temelli olabilirsiniz. Bu ise doğru eğitmen ile mümkündür. Çalışmalar esnasında disiplin ve çaba gösterilmesi gereklidir. Yoga teorisi, Hindûizm in tarihi, Hindistan kültürü öğrenilmelidir. Patandjali nin Yazdığı Yoga Sutra da Pratikler Bu bölümde Patandjali tarafından yazılan Yoga-Sutra kitabı metinlerine göre yoga basamaklarını izah edelim. Bir öğrencinin yoga eğitimi esnasında geçmesi gereken sekiz basamak şöyle açıklanıyor: Yama: Çekinme. Çekinme tanımlaması beş durumu içerir - Zarar vermekten, - Yalan söylemekten, - Haset ve kıskançlık etmekten, - Aşırı duygusal davranıştan - Aç gözlülükten çekinilmeli (kaçınılmalı)dir. Çekinme özelliği olan bir insan, çevresindeki dünya onunla uyumlu bir halde olmasa bile, yoga sayesinde kendini çevresindeki dünya ile uyumlu hale getirir. Çekinmenin beş şeklinin başarılı bir şekilde uygulanması durumunda şunlara ulaşılır: 8 / 10
- Herhangi bir düşmanlık hissinin yokluğu, - Konuşma ve hareket etkinliği, - Yoga eğitimi için gerekli olan güç ve irade gelişimi, - Aynı zamanda dış olayların ve durumların doğru bir şekilde anlaşılması ve kavranması. Bu 5 kural Hintçe de ise şöyledir; - Ahisma: Hiç bir canlı varlığa karşı güç ve baskı uygulamamak, - Satya: Herkese karşı doğru davranmak, - Astseya: Hayatta fazlalıklara karşı tutumlu olmak, - Brahmaçarya:Duygularda tutumlu olmak, - Aparigraha: Aç gözlü olmamak. Yukarıda sayılan özelliklere sahip olan benzer bir insanın, kendi aptallıklarından ve hatalarından meydana gelen olumsuz sonuçlar haricinde, hayatta hiçbir şeyden rahatsız olmadığı ve korkmadığı görüşü yaygın olarak mevcuttur. Niyama: İnsanın iç dünyası için beş merasim(kural). Bu kurallar; - Şauça: Bedenin ve aklın temizliği; - Santoşa: Memnuniyet, rıza hali; - Tapas: Bedene ve nefse baskı ile olgunlaşma; - Svadhyy: Kendi kendini bilme,sorgulama (otokritik); - İşçvaara Pranidhana: Yoga metafizik eğitimi ve Tanrıya sadakat. Bu beş kuralın başarı ile uygulanması ile şu sonuçlara ulaşılır:iyi sağlık durumu ve çevredekilerin olumsuz manevi etkilerinden etkilenmeme, aklıselîmin üstünlüğü, amaca yönelik hareket etme, duygularına hâkim olma ve Allah ı görmeye hazırlık imkânı sağlar. En yüce memnuniyet şekli; Beden ve duyguların en temiz ve en yüce haline ulaşma; Akıllı ve iyi insanlarla, tanrıya inanan kimselerle bağlantı sağlama. Аsana Statik poz. Bu yoga uygulaması ile, bedenin kontrolü sağlanır. Aklın ve psikolojinin 9 / 10
sabit ve sarsılmaz sağlamlığı oluşur. Pranayama - "prana" hayatsal güç (hayat gücü). Bu pratik uygulama, solunum kontrolü egzersizlerini içerir. Pranayama pratik uygulaması, şuûrun durulmasına yardımcı olur. Pratyahara Dış dünyadan gelene sırt çevirme sayesinde yoga pratik uygulamalarında duygu ve hislerin üzerinde kontrol sağlanır. Dharana Yoga pratik uygulamalarında "yoğunlaşma, konsantrasyon" durumu ile, dua esnasında bilincin tamamen yoğunlaşmış olması ve herhangi bir şeye sapmaması sağlanır. Dinî vecd (kendinden geçme) diğer bir deyişle trans halidir. Dhayana Seyir. Bu pratikte şuûr bir manevi obje üzerinde odaklanır ve şuûr durur.samadhi Aydınlanma serbest kalma. Bir Upanişad çerçevesinde Samadhi durumu şöyle tanımlanır: Bu bir okun zaman ve boşluk içinde uçuşudur. Ve yazımızın sonunda diyebiliriz ki, uzun asırlar boyunca yoga insanlara başarılı bir şekilde hizmet etmiş ve ağır hayat şartlarına karşı koymaları için yardımcı olmuştur. Yoga bugün olduğu gibi, gelecekte de insanlara yarar getirmeye devam edecektir. Yoganın bilinçli bir şekilde uygulanması, insanların solunum, sindirim, kalp-damar tedavi edilmesinde yardımcı olur. Yoganın birçok egzersizleri, çağdaş uygarlığın bir kamçısı olan strese karşı mücadelede çok büyük bir yardımcıdır. Yoga, çağdaş tıbbın ulaştığı başarıları ve eski Hindistan ın geleneksel tedavi tekniklerinin birleşmesinde bir köprü olabilir ve olmak zorundadır. Doğu tıp uzmanı Vladimir Uzun 10 / 10