LABORATUVAR TEST REHBERİ

LABORATUVAR TEST REHBERİ [Buraya yazın]

BL.RH.02 Yayın Tarihi:01.06.2013 Revizyon Tarihi: 26.05.2016 Revizyon No:00 Sayfa: 2 / 15 İÇİNDEKİLER SAYFA NO GİRİŞ 3 I. LABORATUVAR İŞLEYİŞİ 3 I.1. Poliklinikler İçin Test Girişleri, Numune Alımı ve Laboratuvara Ulaştırılması 3 I.2. Acil ve Yataklı Servisler İçin Test Girişleri, Numune Alımı ve Laboratuvara Ulaştırılması 3 I.3. Laboratuvar Numune Kabulü ve Sınıflandırılması 4 I.4. Laboratuvarda Testlerin Çalışılması 5 I.5. Testlerin Genel Sonuçlanma Süreleri 5 I.6. Sonuç Çıktılarının Alınması 5 II. TEST SONUÇLARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER 5 III. NUMUNE ALMA YÖNTEMLERİ 6 IV. PANİK DEĞERLER 12 V. NUMUNE RED KRİTERLERİ 13 VI. ÇALIŞILAN TESTLERİN LİSTESİ VE SONUÇ VERME SÜRELERİ 14

BL.RH.02 Yayın Tarihi:01.06.2013 Revizyon Tarihi: 26.05.2016 Revizyon No:00 Sayfa: 3 / 15 GİRİŞ Bu test rehberi Özel Bilgi Hastanesi laboratuvarlarında çalışılan testlerle ilgili bilgi vermek ve test istemi, numunelerin laboratuvara ulaştırılması, test sonuçlarının alınması hakkında hastanemizdeki sağlık personelimizi bilgilendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Bu rehberde çalışılan testlerin adı ile birlikte, çalışılan örnek türü, örneğin alındığı tüp/kap, çalışma günleri, sonuç verme tarihleri, numune red kriterleri ve varsa panik değerlerine yer verilmiştir. Test bilgileri sürekli olarak güncellendiğinden rehberde yer alan bilgilerde değişiklik olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Testler hakkında daha geniş bilgi almak istediğinizde laboratuvarımız uzmanlarına ulaşabilirsiniz. I- ÖZEL BİLGİ HASTANESİ LABORATUVAR İŞLEYİŞİ I.1. Poliklinikler İçin Test Girişleri, Numune Alımı ve Laboratuvara Ulaştırılması Hastane otomasyon sisteminden tetkik adı veya tetkik kodu ile giriş yapıldıktan sonra hastalar kan vermek üzere Poliklinik Kan Alma bölümüne yönlendirilir. Burada sağlık görevlisi tarafından hastalara ismi sorularak kimlik doğrulaması yapıldıktan sonra yapılacak testlerin istemlerine HBYS de laboratuvar kabul onayı yapılır, testlere ait barkotlar uygun tüplerin/kapların üzerine yapıştırılır ve numune alma işlemi gerçekleştirilir. Bu esnada hastaya, testlerin sonuçlarının ne zaman çıkacağı ve nereden alınacağı söylenir. Testlerin laboratuvar kabul onayı yapıldığında numune alım tarihi ve saati LİS'e kaydedilmiş olur. İdrar ve gaita tetkikleri olan hastalara, barkotlanmış numune kapları verilir. Hasta numune verdikten sonra kan alma odasındaki alana numunesini bırakır. Alınan kan örnekleri, idrar ve gaita örnekleri laboratuvarda ilgili personel tarafından kan alma biriminden alınarak ilgili laboratuvar birimine getirilir. I.2. Acil ve Yataklı Servisler İçin Test Girişleri, Numune Alımı ve Laboratuvara Ulaştırılması Hastane otomasyon sisteminden tetkik adı veya tetkik kodu ile giriş yapılır. Hastalara kimlik doğrulaması yapıldıktan sonra yapılacak testlerin istemlerine laboratuvar kabul onayı görevli hemşireler tarafından yapılır, testlere ait barkotlar uygun tüplerin/kapların üzerine yapıştırılır ve kan/numune alma işlemi gerçekleştirilir. Daha sonra barkotlar okutularak numune alım tarihi ve saatinin LİS'e kaydedilmesi sağlanır. Kat/acil personeli tarafından numuneler laboratuvara ulaştırılır. Örnekleri kan alındıktan itibaren en geç 1 saat içinde laboratuvara teslim edilmelidir. Klinikler sabah numunelerini en geç 06:30 da laboratuara ulaştıracaktır. Acil servisten gelen numuneleri için herhangi bir zaman kısıtlaması yoktur. Sıvı giden koldan kan alınmamalıdır. Kan alım sırası: Öncelikle sedim tüpü, sonra hemogram (mor kapaklı) ve diğer tüplerde kan alınmalıdır. Tüplerin içindeki kanlar birbirleriyle kesinlikle karıştırılmamalıdır. İçinde antikoagülan madde bulunduran tüpler içine kan alındıktan hemen sonra birkaç kere nazikçe alt üst edilmelidir. Açlık gereken testlerde hastanın en az 8 (sekiz) saat aç olmasına dikkat edilmelidir. 24 saatlik idrar örnekleri için sabah ilk idrar tuvalete diğer idrarlar uygun kaba yapılmalıdır. Ertesi günkü ilk idrar da kaba yapılmalıdır. Biriktirme sırasında idrar kabı ışıktan ve ısıdan korunmalıdır. Kan gazı testleri için numuneler özel enjektörleriyle alınmalıdır.

BL.RH.02 Yayın Tarihi:01.06.2013 Revizyon Tarihi: 26.05.2016 Revizyon No:00 Sayfa: 4 / 15 DİKKAT!!! DAİMA KONTROL ÖRNEK BARKODLARINI DOĞRU YAPIŞTIRDIĞINIZDAN EMİN OLUNUZ. YANLIŞ BARKOD VE YANLIŞ TÜP YAPILAN İŞLEMLERİN TEKRARLANMASINA, HASTALARIN SONUÇLARINDA TUTARSIZLIĞA VE TEDAVİDE YANLIŞ UYGULAMALARA YOL AÇABİLİR. AYRICA TESTLERİN SONUÇLANMASINI DA GECİKTİRİR. ÖRNEKLERİN LABORATUVARA TAŞINMASI DİKKAT! İşlemlerin tüm aşamasında eldiven giyilmelidir Laboratuvarda uygulanan test prosedürlerinin doğruluğu örnek kalitesiyle doğrudan ilişkilidir. Örnek kalitesi ne zaman nasıl toplandığına, nasıl saklandığına ve ne kadar zamanda laboratuvara ulaştırılmasına bağlıdır. Servislerde hastalardan alınan tüm örmekler uygun kaplara konulduktan sonra laboratuvara ulaştırılmadan önce, her servisin hemşire bankosunda numune toplamak için ayrılmış olan plastik tepsilerde toplanmalıdır. Tüm örnekler sızdırmaz ve kırılmaz kaplara konulmalıdır. Örnek kaplarının sıkıca kapalı olup olmadığı kontrol edilmelidir. Uygun sızdırmaz kaplar kullanılmaz ise idrar, dışkı, balgam gibi örneklerin iletiminde önemli sakıncalar ortaya çıkarabilir. Dışarı taşma, dökülme olmasa bile oluşabilen aerosoller çalışanlar için risk oluşturur Kabın dış kısmı örnekle kontamine edilmemelidir. Kontamine ve uygunsuz şartlardaki örnekler hiç bir işlem yapılmadan geri gönderilir, gönderen birim uyarılır Örnek taşıyan personel biyolojik tehlikeli maddelerin temizliği ve dekontaminasyonu konusunda bilgilendirilmelidir. Örnekler primer kap dışında, kırılmaz ve sızdırmaz ikinci bir kapla (Numune Taşıma Çantasına ) taşınmalıdır. Yazılı İstem formları kontaminasyondan korunmalı ve gerekirse örnekten bağımsız başka bir kapla taşınmalıdır. İstem formu örneğin yapısı hakkında açıklayıcı bilgiler içermelidir. Örnekler laboratuvarın belirlediği örnek toplama alanında laboratuar personeline teslim edilir. Örnek toplama alanı dışındaki alanlara örnek bırakılmamalıdır. Örnek alınma saati HBYS ye barkot okutulduğunda kaydedilmektedir Örnek kabul kriterlerine uymayan örnekler kabul edilmez. Örnekler kontrol edilerek kabulleri yapılarak laboratuvarda da teslim alındığında barkot okutulur. Kan ve bakteriyolojik örnekleri çalışma birimlerine göre ayrılır. Bu işlemler esnasında kan ve bakteriyolojik örneklerle kirlenmiş yerler temizlenir. Hasta materyalleri taşınırken uygun kişisel koruyucu önlemlerin alınması gereklidir. Herhangi bir nedenle içinde tüp kırılan taşıma çantaları, 20 dakika bekletildikten sonra eldiven giyilerek açılır, cam parçalar bir pens yardımıyla toplanır ve kırmızı renkli Tıbbi Atık kutusuna atılır, taşıma çantasının içi dezenfektan (1/10 dilüe çamaşır suyu) ile dezenfekte edilir, tamamen kuruduktan sonra yeniden kullanılır. Benzer şekilde numune toplanan tepside dezenfekte edilir. I.3. Laboratuvar Numune Kabulü ve Sınıflandırılması Örnekler laboratuvara gelince numune kabul-red kriterlerine göre kontrolü yapılır. Uygun olmayan örneklere numune red kriterlerine uygun işlemler yapılır. Uygun örneklerin barkotları okutularak numune kabulü yapılır. Serum veya plazmada çalışılacak testler için kullanılan tüpler santrifüj edilir. Santrifüj sonrası hemoliz görülen serumlar çalışılmaz ve numune red kriterlerine uygun işlemler yapılır.

BL.RH.02 Yayın Tarihi:01.06.2013 Revizyon Tarihi: 26.05.2016 Revizyon No:00 Sayfa: 5 / 15 I.4. Laboratuvarda Testlerin Çalışılması Her gün rutin çalışmalar başlamadan önce internal kalite kontrol çalışmaları gerçekleştirilir. İnternal kalite kontrol sonuçları istenen değerlerde ise gelen numuneler çalışılmaya başlanır. Sonuçlar uygunsuz ise cihaz ile ilgili düzeltici prosedürler gerçekleştirildikten sonra çalışma başlar. Çıkan hasta sonuçları LİS'de toplanır, bu sonuçlar değerlendirilir, uygun bulunan sonuçlar önce laboratuvar teknisyeni tarafından daha sonra ise ilgili laboratuvar uzmanı tarafından onaylanır. Uygun olmayan test sonuçlarında çalışma tekrarlanır. Acil örnekler rutinden ayrı olarak hemen çalışılır ve analiz sonuçları bekletilmeden onaylanır. Test sonucu hastanın kliniği ile uyumsuz hastalardan ise yeni örnek alınarak analiz tekrarlanır. Laboratuvarımızda mümkün olan testler için uluslararası düzeyde dış kalite kontrol çalışması yapılmaktadır. Test sonuçları bu programlara katılmış diğer laboratuvarların sonuçlarıyla karşılaştırılarak gerçek değerlere uygunlukları kontrol edilir. I.5. Testlerin Sonuçlanma Süreleri Rehberin 14. Sayfasındaki VI- ÇALIŞILAN TESTLERİN LİSTESİ VE SONUÇ VERME SÜRELERİ bölümünde detaylı olarak belirtilmiştir. I.6. Sonuç Çıktılarının Alınması Onay işlemi gerçekleştirilen sonuçlar poliklinik ve servislerde görülebilir ve çıktıları buralardan alınabilir. Ayrıca hastalar http://www.bilgihastanesi.com.tr adresinden de sonuçlarını alabilmektedirler. II- TEST SONUÇLARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER Testler için belirtilen referans aralığı sağlıklı bireylerden elde edilen değerlerin %95 ini içeren grubu temsil eder ve test sonucunu değerlendirmek için bir veri oluşturur. Analiz yönteminin değiştiği durumlarda metoda bağlı olarak referans aralığı da değişebilir. Sonuçları etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Bu faktörlerden cinsiyet, ırk, beslenme, vücut ağırlığı, kas dokusu, egzersiz, pozisyon, ilaç kullanımı, gebelik, günlük biyoritm, bilirubinemi, hemoglobinemi, hiperlipidemi, antikoagulan ilaç kullanımı vb. hastaya ait faktörler iken; numunelerin uygun şekilde alınması, transferi ve analizi ise hastaya ait olmayan faktörlerdir. Kan Alımında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar : Postür Etkisi: Plazma proteinleri ayakta duran bir kişiden alındığında 30 dakika dinlenmiş bir kişiye göre % 15 fazla bulunur. Tokluk etkisi: Trigliserid, kolesterol, glukoz vb birçok parametre yüksek bulunur. Egzersiz Sonrası: SGOT, CPK, KREATİNİN, ÜRE, LDH, transferrin artarken, glukoz düşer. Venöz staz neticesinde ( 15 sn den fazla ) Ca, proteinler artar. İlaç alımı: İnfüzyonla KCl verilen bir hastada aynı koldan başka bir damardan da olsa kan alınması K ve Cl düzeylerinin anormal yüksek çıkmasına sebep olmaktadır. Hemoliz neticesinde K, Mg gibi parametreler yükselir. ( hemoliz sebepleri; alınan kanın enjektörden iğneyi çıkarmadan tüpe boşaltılması, alınan kanın laboratuvara gönderilmeden önce uzun süre bekletilmesi vb. dir.) Kan beklediği zaman kan glukoz düzeyi 10 mg/saatte düşer. Gece alınmış kanın laboratuvara sabah gönderilmesi ile kan glukozu yaşamla bağdaşmayacak kadar düşük sonuç çıkmaktadır. Bazı koruyucu antikoagülanlı tüplere alınan kanlar yanlış sonuçlara neden olmakta, Ör. K-EDTA içeren tüplerde bakılacak K, Ca düzeyleri, Na-sitratlı tüplerde bakılan Na düzeyi anormal olacaktır.

BL.RH.02 Yayın Tarihi:01.06.2013 Revizyon Tarihi: 26.05.2016 Revizyon No:00 Sayfa: 6 / 15 III- NUMUNE ALMA YÖNTEMLERİ III.1. Venöz Kan Alma İşlemi Açlık gerektiren testler (Bkz VI. Çalışılan Testlerin Listesi) için 8-12 saat açlık gerekir. İlaç tedavisinin sürdüğü durumlarda örneğin alınması sabah ilaç alımından önce yapılmalıdır. Kan alımı esnasında hasta yatar veya oturur pozisyonda olmalıdır. İğne ucu mümkün olduğu kadar geniş seçilmelidir. Turnike kolda 1 dakikadan fazla tutulmamalıdır. Kan alımı şu sıra ile yapılmalıdır: Örnek Alma Sırası Renk Kodu Tüp Çeşidi Kan Hacmi Kullanım Alanları Ters Çevirme / Karıştırma Santrifüj Koşulları 1 Mavi Sodyum Sitrat 1,8 ml 2,7 ml Koagülasyon Çalışmaları ( PT APTT ) 5-6 Kez Devir: 4100 rpm Süre: 10 dakika 2 Siyah Sodyum Sitrat ESR 1,6 ml Sedimantasyon Çalışmaları İçin 8-10 Kez 3 Mor EDTA 3 ml Hematolojik Çalışmalar için ( Hemogram ) 8-10 Kez 4 Sarı SSTTM II Advance 5 ml Serum Çalışmaları İçin (Jelli) (Biyokimya- Eliza- Hormon- Nefalometre) --- Devir: 4100 rpm Süre: 7 dakika Antikoagülan içeren mavi, mor, yeşil ve siyah kapaklı tüplerde kanın işaretli çizgiye kadar alınmasına özellikle dikkat edilmelidir. Antikoagülan içeren tüplere kan alındıktan sonra tüp yavaşça alt üst edilerek karıştırılmalıdır. Kesinlikle çalkalanmamalıdır. Kan alımı sonrasında numune direk olarak güneş ışığı almayacak şekilde en fazla 20-25 dakika içerisinde laboratuvara ulaştırılmalıdır. Uzun süre bekletilen kan örneklerinin glukoz ve elektrolit konsantrasyonlarında, enzimlerin aktivitesinde, hematoloji ve pıhtılaşma parametrelerinde değişiklikler oluşabilmektedir.

BL.RH.02 Yayın Tarihi:01.06.2013 Revizyon Tarihi: 26.05.2016 Revizyon No:00 Sayfa: 7 / 15 III.2. 24 saatlik İdrar Toplanması 24 saatlik idrar tahlili diurnal varyasyon gösteren ve spot idrarda atılım miktarları değişiklik gösteren hastalıklarda kullanılır. İdrar şu şekilde toplanmalıdır: idrarın toplanacağı gün sabah saat 08:00'de ilk idrar dışarı atılır. Daha sonra gün içerisinde ve gece yapılan tüm idrarlar güneş ışığına maruz kalmayan serin bir yerde temiz bir kapta biriktirilir. Ertesi gün sabah saat 08:00'deki idrar da kaba eklendikten sonra en geç 1 saat içerisinde laboratuvara teslim edilir. III.3. Kültürlerin Alınması Mikrobiyolojik inceleme için gönderilen numunenin yeterli, kaliteli ve uygun olması, gerek enfeksiyon kontrolü gerekse tanısal amaçlar için son derece önemlidir. Klinik örnek ancak uygun şekilde seçilmiş, toplanmış ve nakledilmiş ise içerdiği patojen mikroorganizma gerçek pozitif sonucu gösterir. Negatif bir örnek ancak klinik örneğin alındığı yer, toplanma biçimi, miktarı ve transportu doğru ise patojen mikroorganizmanın bulunmadığına işaret eder. Bu nedenle yüksek örnek kalitesi tanıda en kritik aşamadır. III.3.1. Örnek Alınmasında Genel Kurallar: Numune alınırken doğru anatomik bölge seçilmelidir. Endojen mikrobiyal flora ile kontaminasyonu önlenmelidir. Numune uygun teknik ve steril ekipmanla toplanmalıdır. Aseptik teknikler uygulanmalıdır. Enfeksiyonun akut safhasında antibiyotik tedavisi başlanmadan alınmalıdır. Başlanmış ise numune yeni antibiyotik dozu verilmeden hemen önce alınmalı ve laboratuvar bilgilendirilmelidir. Numune etkenin canlılığını koruyacak ve çevrenin biyolojik güvenliğini sağlayacak bir taşıma kabına aktarılmalıdır. Üzerine hasta adı, soyadı, numunenin alındığı tarih ve saat kaydedilmelidir. Numunenin kaynağı ve/veya anatomik bölge numune kabının üzerinde açık ve doğru olarak tanımlanmalıdır. Ayrıca hastada bulunan yandaş hastalık(dm,malignite,immun yet.vb)varsa kullandığı antibiyotik not edilmeli Numunenin laboratuvara hızla ulaşması, saklanacaksa saklama koşullarının uygun olması sağlanmalıdır. Numune miktarı yeterli olmalıdır. Aksi halde hatalı negatif sonuçlara neden olabilir. III.3.2. Örneklerin Transportu: Mikroorganizmalar, numunelerin toplanması, nakli veya saklanması sırasında çoğalır veya ölürlerse hastalığın tanımlanmasındaki önemlerini kaybederler. Örneklerin transportunda dikkat edilmesi ve uyulması gereken temel prensipler şunlardır: Tüm numuneler hiç bekletilmeden, mümkün olan en kısa sürede laboratuvara ulaştırılmalıdır. Numune alınırken lokal anestezik madde kullanılmış ise bu maddeler antibakteriyel etki gösterebileceğinden lokal anestezikle temas süresi kısa olmalıdır. Kan kültürü için alınan numuneler laboratuvara hemen nakledilmeli, laboratuvara ulaşana kadar oda ısında muhafaza edilmelidir. Buzdolabına konmamalıdır. Beyin omurilik sıvısı (BOS) örnekleri hemen laboratuvara ulaştırılmalıdır. Herhangi bir nedenle hemen nakledilemeyecekse 37º C de veya oda ısısında bekletilmelidir. Yara ve solunum sistemi örnekleri en geç 1 saat içinde laboratuvara ulaşmış olmalıdır. Herhangi bir nedenle ulaştırılamıyorsa 2-8 º C de buzdolabında 24 saat bekletilebilir. Steril vücut sıvıları 1 saat içinde laboratuvara ulaştırılmalıdır. Herhangi bir nedenle ulaştırılamıyorsa oda ısısında bekletilebilir. Gaita ve idrar örnekleri 1 saat içinde laboratuvara ulaştırılmalıdır. Herhangi bir nedenle ulaştırılamıyorsa 2-8 º C de buzdolabında bekletilebilir. Mikobakteriyel inceleme için hastadan sabah alınan ilk idrar veya balgam gönderilmelidir.

BL.RH.02 Yayın Tarihi:01.06.2013 Revizyon Tarihi: 26.05.2016 Revizyon No:00 Sayfa: 8 / 15 III.3.3. Kültür İçin Örnek Alma Yöntemleri: İdrar Kültürü: Poliklinik hastaları için hasta laboratuvara gönderilerek burada alınması sağlanır. İdrar, bakterilerin üremesi için iyi bir ortamdır. Bu nedenle oda sıcaklığında bırakılan idrarın içerisinde üretradan geçen ya da havadan ve çevreden bulaşan bakteriler hızla çoğalırlar. En geç 1 saat içinde laboratuvara ulaştırılmalıdır. İdrar kontaminasyonu önlemek için steril geniş ağızlı kaplarda alınmalıdır. Orta idrar örneği alınmalıdır. İlk gelen 10-15 ml. idrar tuvalete yapılır. Orta idrardan gelen 50-100 ml steril idrar kabına alınır, son idrar yine tuvalete yapılır. Bebeklerde: Erkek çocukta penis, kız çocukta vulva çevresi iyice temizlenir. Kız ve erkek çocuklar için ayrı özellikte ve deriye yapışma özelliği olan steril plastik torbalar, üretrayı içine alacak biçimde yapıştırılır. 45 dk içinde idrar toplanamazsa yeni torba takılır. Sondalı Hastalarda: Plastik torbada birikmiş idrar kesinlikle kullanılmaz. İdrar almak için kateterin torba ile ilişkili ucu çıkartılıp bu kanaldan da idrar alınmaz. Kateterden idrar akımı bir klemple kesilir. 30 dk kadar beklenir. Lastik kateter klempin distalinden (üretraya yakın bir noktasından) alkol ile silindikten sonra enjektör yardımıyla idrar alınır. Suprapubik Aspirasyon: İlgili hekim tarafından alınır. Boğaz Kültürü: Poliklinik hastaları için hasta laboratuvara gönderilerek burada alınması sağlanır. Eğer hastanın hekimi tarafından alınacaksa; steril pamuklu eküvyonlarla alınır. Dil basacağı ile hastanın diline bastırılır. Eküvyon sıra ile sağ ve sol tonsillalara ve tonsilla fossalarına, farinks mukozasına iyice sürülür. Örnek alınan eküvyonlar dikkatlice ağız mukozasına ve tükürüğe değdirilmeden çekilir. Transport besiyeri veya steril pamuklu tüp içinde laboratuvara gönderilir. Burun Kültürü: Poliklinik hastaları için hasta laboratuvara gönderilerek burada alınması sağlanır. Eğer hastanın hekimi tarafından alınacaksa; steril pamuklu eküvyonlarla alınır. Steril tuzlu su ile nemlendirilmiş bir eküvyon burun deliklerinden içeri 2 cm kadar itilir. Nazal mukoza üzerinde çevrilerek örnek alınır. Transport besiyeri veya steril pamuklu tüp içinde laboratuvara gönderilir. Alt Solunum Yolu Kültürleri: Balgam: Özellikle sabahları öksürük ile derinden gelen balgam ağızda fazla oyalandırılmadan, steril, geniş ağızlı bir kap içerisine alınmalıdır. Balgam alınmadan önce steril su ile ağzın çalkalanması ve gargara yapılabilir ancak sınırlı değeri vardır. Numune hemen incelenmelidir. Balgamda bulunan enzimatik etkiler nedeniyle bekletilme esnasında birçok mikroorganizma yok olabilir. Balgam çıkaramayan hastalarda özellikle çocuklarda tuberküloz araştırması için sabah açlık mide suyu kullanılabilir. Trakeal Aspirat/Bronkoalveolar Lavaj: Uygun teknikle alındıktan sonra steril ağzı kapaklı kaplarda laboratuvara ulaştırılmalıdır. Dışkı Kültürü ve Parazit Arama: İçerisinde çok sayıda mikroorganizmalar bulunduğundan bekletilen dışkıda çeşitli kimyasal ve ph değişiklikleri oluşarak kısa zamanda patojenlerin yok olmalarına neden olur. Bu nedenle hemen incelenmelidir. Dışkı nonsteril temiz kaplar içine alınmalıdır. Baryum, magnezyum veya kristal bileşikleri uygulamasından hemen sonra alınan örnekler parazit incelemesi için uygun değildir. En az üç gün arka arkaya alınan dışkının incelenmesi protozoonların ortaya çıkarılması için daha uygun olur.

BL.RH.02 Yayın Tarihi:01.06.2013 Revizyon Tarihi: 26.05.2016 Revizyon No:00 Sayfa: 9 / 15 Kültür için dışkı elde edilemeyen durumlarda steril eküvyon ile rektal sürüntü örnekleri alınarak incelenebilir. Enterobius vermicularis (kıl kurdu) tanısı için gaitanın mikroskopik incelemesi çok da uygun değildir. Selobant yönteminin uygulanması gerekmektedir. Bu durumda hastadan uygun numune alınabilmesi için laboratuvarın bilgilendirilmesi gerekmektedir. Venöz Kateter Kültürü: Kateter çıkarılacaksa; kolonize bakterileri azaltmak amacıyla, kateterin çıkış yeri ve çevresi bir antiseptik madde ile silinir. Çıkarılan kateter uzun kateterse, steril bir makas ile hem distal ucundan hem de deriye giriş bölgesinden en az 2 cm lik parçalar kesilerek steril bir kültür kabına konarak ekim yapılmak üzere laboratuvara gönderilmelidir. Katater çıkarılamayacaksa; kolonize bakterileri azaltmak amacıyla kateterin çıkış yeri ve çevresi bir antiseptik madde ile silindikten sonra kateter çıkış yeri sürüntüsü transport besiyeri veya steril pamuklu tüp içinde, enjektör ile eksuda örneği alınmışsa enjektör ile laboratuvara gönderilmelidir. Kan Kültürü: Kan Kültürü Alma Tekniği: Steril eldiven giyilmeli ve kültür şişesinin kontamine olmasını önleyici tedbirler alınmalıdır. Venöz yol yerine kateter veya intravasküler aletlerden kan kültürü alınması kontaminasyon riskini 2 kat artırır. Eğer bir girişte kan alınamamış ve tekrar vene girilecekse yeni bir enjektör kullanılmalı ve eldiven değiştirilmelidir. Kan kültürleri alınırken iyi bir cilt antisepsisi uygulanmalıdır. Bulundukları bölge derisi önce %70 lik alkol ile ıslatılan bir tampon ile ve friksiyon yaparak iyice silinerek temizlenir. Kirli deriler için gerekirse 2-3 tampon kullanılır. Sonra yeni bir tampon ile %2 lik iyot eriyiği sürülerek havada kuruması beklenmelidir. Tekrar palpe edilmeden en az 5 ml kan alınır ve kan kültürü şişesine boşaltılır. Örnekler alındıktan sonra şişe hafifçe çalkalanmalıdır. Dışarıda bekleme süresi ne kadar uzarsa bakteri izolasyon şansı o kadar azalmaktadır. Kan Kültürü Alma Zamanı: Mikroorganizmaların kanda bulunmasından yaklaşık 30-90 dakika sonra ateş, döküntü gibi bulgular ortaya çıkar ve ateş en yüksek seviyeye ulaştığında ise mikroorganizmanın kandaki seviyesi oldukça düşer. Kan kültürü almak için en uygun zaman ateş ve döküntü gibi bulguların ortaya çıkmasından 30-60 dakika öncesidir. Pratikte en uygunu ateş yükselmeye başladığında kültürlerin alınmasıdır. Endokardit, septik trombofilebit, mikotik anevrizmalar gibi sürekli bakteriyeminin oluştuğu damar içi infeksiyonlarda zamanlama önemli değildir. Eğer hasta antibiyotik tedavisi alıyorsa kan kültürünün bir sonraki antibiyotik dozundan hemen önce alınmasına dikkat edilmelidir. Kan Kültürü Örnek Sayısı ve Miktarı: Bir ven girişinden alınan kan kaç şişeye inoküle edilirse edilsin tek bir kültür olarak değerlendirilir. Bir kan kültür seti; aynı anda iki ven girişiyle alınan kanların 2 veya daha fazla şişeye alınmasıyla oluşur. 24 saat içerisinde 2 veya 3 kan kültür setinin alınması yeterlidir. Akut sepsis hariç, 1 saatten daha kısa süre aralıklarla kan kültürü yapılmamalıdır. Bir hastadan alınan bir set kan örneğinde bakteri ürememesi hemokültür sonucunun olumsuz kabul edilmesi için yeterli değildir.

BL.RH.02 Yayın Tarihi:01.06.2013 Revizyon Tarihi: 26.05.2016 Revizyon No:00 Sayfa: 10 / 15 BOS Kültürü: BOS, lomber ponksiyon ile elde edilir. En önemli nokta girişimin en üst düzeyde asepsi ve antisepsi kurallarına uyularak yapılmasıdır. BOS 2-3 tüpe alınmalıdır. Bunlardan ilk tüp biyokimyasal deneyler için kullanılır. Hücre sayımı ve kültür 2 veya 3 cü tüplerden yapılır. Bu tüplerde travma sonucu olabilecek hücre karışması yoktur. Abse/Yara Kültürü: Açık/Yüzeyel Yara: Yara yüzeyi steril serum fizyolojik ile temizlendikten ve gerekirse debridman yapıldıktan sonra yara ile sağlam doku kenarından eküvyon ile örnek alınmalıdır. Gram boyama için 2. bir örnek alınması tercih edilmelidir. Kapalı/Derin Yara ve Abse: Yüzey dezenfeksiyonu yapıldıktan sonra lezyon tabanından aspirasyon yapılmalı ve enjektör ile laboratuvara gönderilmelidir. III.4. Kan Gazı İçin Kan Alınması Arteriyel kan alınmalıdır. Bunun için şu bölgelerden kan alınabilir. El bileğindeki radial arterden Dirsekteki brakial arterden Kasıktaki femoral arterden Yeni doğanlarda umbilikal arterden (kateter ile) :Arter kanını hekim veya tecrübeli bir hemşire almalıdır. Heparinize enjektör kullanılır. Uygun arter seçimi yapılır. Femoral arterden sızma olasılığı nedeniyle kol bölgesi tercih edilir. El bileğinden alınacaksa önce mutlaka Allen testi yapılmalıdır. Allen testi negatif ise başka bir bölge seçilmelidir. Bölge önce %70 alkol ile daha sonra Batikon ile temizlenir, turnike gerekmez. Steril eldiven giyilerek damar 2. ve 3. parmaklarla palpe edilir ve iki parmak arasından enjektör dik olarak tutularak artere girilir. Enjektör, arterin basıncıyla kendi kendine dolar ve hava kalmaz. Kan alındıktan sonra kanama olmaması için kan alım yeri 2 dakika boyunca komprese edilir. Enjektörün ucu kapatılıp buz üzerinde olarak, hava alması engellenerek çabucak laboratuvara ulaştırılmalıdır.

BL.RH.02 Yayın Tarihi:01.06.2013 Revizyon Tarihi: 26.05.2016 Revizyon No:00 Sayfa: 11 / 15 II.5. Testlere Göre Numune Tüpleri/Kapları Sarı Kapaklı Jelli Tüp Biyokimya- Hormon- Seroloji- Elisa Testleri Mavi Kapaklı Sitratlı Tüp Koagülasyon Testleri Mor Kapaklı EDTA lı Tüp (Kan Sayımı, Hemoglobin A1c, Kan Grubu) Siyah Kapaklı Sitratlı Tüp (Eritrosit ve Sedimantasyon Hızı) Beyaz Non-steril İdrar Kabı Tam İdrar Tetkiki (TİT) Kırmızı Kapaklı Steril İdrar Kabı (İdrar Kültürü, Balgam Kültürü/Gram/ARB) Gaita Kabı (Gaita Kültürü/Mikroskopisi/ Gaitada Gizli Kan) Kan Kültürü Şişesi (Kan / Steril vücut mayi kültürü)

BL.RH.02 Yayın Tarihi:01.06.2013 Revizyon Tarihi: 26.05.2016 Revizyon No:00 Sayfa: 12 / 15 IV- PANİK DEĞERLER Panik değerleri oluşturmanın amacı hasta güvenliğini tehlikeye atabilecek sonuçlar elde edildiğinde ilgili hekime bildirilmesi sürecinin işletilmesinin sağlanmasıdır. Panik değer listesinde belirlenen bir sonuç çıkması halinde; mesai saatleri içinde sorumlu laboratuvar uzmanı, mesai saatleri dışında nöbetçi laboratuvar teknisyeni tarafından derhal ilgili birimdeki doktora, ona ulaşılamazsa ilgili birimdeki hemşireye sözel olarak haber verilecektir. BİYOKİMYA VE HEMATOLOJİ PANİK DEĞERLER TEST DÜŞÜK YÜKSEK BİRİM Bilurubin - yenidoğan -- 15 mg/dl Glikoz 1 yaş 40 450 mg/dl Glikoz - Yenidoğan 30 300 mg/dl Kreatinin 1 gün 4 hafta - 1,5 mg/dl Kreatinin 5 hafta 23 ay - 2 mg/dl Kreatinin 2 yaş 11 yaş - 2,5 mg/dl Kreatinin 12 yaş 15 yaş - 3 mg/dl Kreatinin 16 yaş ve üzeri - 7,5 mg/dl Total Kalsiyum 6 13 mg/ dl Magnezyum 16 yaşa kadar çocuk 1,1 4,4 mg/ dl Magnezyum 16 yaş üstü yetişkin 1 5 mg/ dl Fosfor 1 9 mm/ dl Potasyum 2,8 6,2 mmol/l Potasyum - Yenidoğan 2,5 8 mmol/l Sodyum 120 160 mmol/l İyonize Kalsiyum 3.1 6.3 mg/ dl Digoxin - 2.5 ng/ml Fenitoin - 20 ug/ml Fenobarbital - 50 ug/ml Karbamazepin - 15 ug/ml Lityum - 2 mmol/l Valproik Asit - 150 ug/ml Hematokrit- Yenidoğan %33 %70 Hematokrit-Yetişkin %20 %60 Hemoglobin-Yenidoğan 9.5 22 g/dl Hemoglobin-Yetişkin 7 20 g/dl Lökosit Sayısı 2 30 bin/ul INR - 5 Fibrinojen 100 700 mg/dl Faktör VIII Aktivitesi %10 Faktör IX %10

BL.RH.02 Yayın Tarihi:01.06.2013 Revizyon Tarihi: 26.05.2016 Revizyon No:00 Sayfa: 13 / 15 MİKROBİYOLOJİ PANİK DEĞERLER TEST SONUÇ TEST SONUÇ Kan Kültürü Pozitif VDRL Pozitif Bos Kültürü Pozitif ARB Pozitif Steril Vücut Mayi Pozitif Gonokok Pozitif Dışkı Kültürü Pozitif Rubella IgM-Toxoplazma IgM Pozitif HBsAg,Anti HCV,Anti HIV Pozitif Brucella Aglütinasyon Pozitif V- NUMUNE RED KRİTERLERİ V.1. Genel Numune Red Kriterleri: Hasta adı ve soyadının bulunmadığı, örnek tanımının yapılmadığı, hatalı yapıldığı durumlarda numune kabulü yapılmaz. Ayrıca barkodu olmayan numuneler laboratuvara kabul edilmez. Sistem arızası olduğunda, servis sorumlusunun laboratuvarı bilgilendirmesi dahilinde acil testler çalışılır. Uygun tüplere/ kaplara alınmayan numuneler kabul edilmez, yeni numune istenir. Lipemik ve hemolizli numuneler tespit edildiğinde testin açıklama kısmında belirtilir. Yetersiz numune kabul edilmez. Pıhtılı numuneler (Hemogram, Koagulasyon, Sedimentasyon tüplerinde) kabul edilmez. Laboratuvara uygun transfer koşullarında gelmeyen örnekler kabul edilmez. Özellikle ilaç düzeyi ve diurnal varyasyonu olan hormon analizlerinde, gereken bekleme süresine uyulmamışsa kabul edilmez. V.2. Bakteriyolojik Numune Red Kriterleri Kırık veya steril olmayan kaplar ile gönderilen, kabın dışına sızan örnekler kabul edilmez. Önerilen sürelerin dışında bekletilmiş örnekler kabul edilmez. Bir başka materyalle kontamine örnekler (idrarın dışkı ile karışmış olması gibi) kabul edilmez. Formalin içindeki örnekler kabul edilmez. Balgamın makroskobik olarak değerlendirilmesinde tükrük görünümünde olması ve boyama için gönderilen materyallerin taşıma besiyerinde gönderilmesi durumlarında numune reddedilir. ARB ve mikobakteri kültürü incelemeleri için swab ile gönderilen materyaller uygun değildir, reddedilir. 24 saat süre ile toplanan idrar ve balgam örnekleri kabul edilmez. Foley kateter ucu ve kusmuk örnekleri işleme alınmaz. * Bir numunenin bakteriyolojik incelemeye uygun olmadığı için reddedilmesi, tıbbi kararlar için daha doğru bilgi sağlamak amacıyla yeni numune istenmesine yöneliktir. Ancak çoğunlukla numune alındıktan sonra ampirik tedavi başlanabileceği için aynı etkinlikte yeni örnek temini güç olabilir. Bu nedenle hasta ile ilgili durum çok iyi değerlendirilmeli, gerekiyorsa reddedilmemeli, fakat klinisyen hatalı negatif veya pozitif sonuç yönünden uyarılmalıdır.

BL.RH.02 Yayın Tarihi:01.06.2013 Revizyon Tarihi: 26.05.2016 Revizyon No:00 Sayfa: 14 / 15 VI- ÇALIŞILAN TESTLERİN LİSTESİ VE SONUÇ VERME SÜRELERİ BİYOKİMYA TESTLERİ Test Adı Numune Türü Numune Miktarı Çalışma Zamanı Rapor Tarihi Albumin Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra Alkalen Fosfataz Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra ALT Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra Amilaz Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra AST Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra CK-MB Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra D.Bilirubin Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra Demir Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra Demir Bağlama Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra GGT Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra Glukoz Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra HDL Kolesterol Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra İnd.Bilirubin Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra İyonize Kalsiyum Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra Kalsiyum Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra Klor Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra Kolesterol Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra Kreatinin Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra LDH Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra LDL Kolesterol Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra OGTT 100 Gram Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra OGTT 50 Gram Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra OGTT 75 Gram Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra Potasyum Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra Sodyum Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra T.Bilirubin Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra T.Lipid Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra T.Protein Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra Tam İdrar Analizi İdrar 3 ml Her Gün 1 Saat Sonra Trigliserid Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra Üre Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra Ürik Asit Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra VLDL Kolesterol Serum 1 ml Her Gün 2 Saat Sonra

BL.RH.02 Yayın Tarihi:01.06.2013 Revizyon Tarihi: 26.05.2016 Revizyon No:00 Sayfa: 15 / 15 HORMON TESTLERİ Test Adı Numune Türü Numune Miktarı Çalışma Zamanı Rapor Tarihi BHCG Serum 1 ml Her Gün 3 Saat Sonra Ca 125 Serum 1 ml Her Gün 3 Saat Sonra Estrodiol Serum 1 ml Her Gün 3 Saat Sonra Ferritin Serum 1 ml Her Gün 3 Saat Sonra Folat Serum 1 ml Her Gün 3 Saat Sonra FSH Serum 1 ml Her Gün 3 Saat Sonra LH Serum 1 ml Her Gün 3 Saat Sonra Progesteron Serum 1 ml Her Gün 3 Saat Sonra Prolaktin Serum 1 ml Her Gün 3 Saat Sonra Serbest PSA Serum 1 ml Her Gün 3 Saat Sonra Serbest T3 Serum 1 ml Her Gün 3 Saat Sonra Serbest T4 Serum 1 ml Her Gün 3 Saat Sonra Total PSA Serum 1 ml Her Gün 3 Saat Sonra Troponın I Edtalı Tam Kan 2 ml Her Gün 1 Saat Sonra TSH Serum 1 ml Her Gün 3 Saat Sonra Vitamin B12 Serum 1 ml Her Gün 3 Saat Sonra HEMATOLOJİ TESTLERİ Test Adı Numune Türü Numune Miktarı Çalışma Zamanı Rapor Tarihi APTT Sitratlı Plazma 3 ml Her Gün 1 Saat Sonra Cross Match Edtalı Tam 1 ml Her Gün 30 Dakika Sonra Kan+Serum Direkt Coombs Edtalı Tam Kan 2 ml Her Gün 1 Saat Sonra Hemogram Edtalı Tam Kan 1 ml Her Gün 30 DK Sonra Kan Grubu Edtalı Tam Kan 1 ml Her Gün 30 Dakika Sonra Kanama Zamanı Taze kan 50 µ (1damla) Her Gün 20 Dakika Sonra Periferik Yayma Edtalı Tam Kan 1 ml Her Gün 60 Dakika Sonra Pıhtılaşma Zamanı Taze kan 50 µ (1damla) Her Gün 20 Dakika Sonra PTZ Sitratlı Plazma 3 ml Her Gün 1 Saat Sonra Sedimentasyon Sitratlı Plazma 2 ml Her Gün 1 Saat Sonra Spermiogram Sperm 3 ml Her Gün 4 Saat Sonra Tam İdrar Analizi İdrar 3 ml Her Gün 1 Saat Sonra

BL.RH.02 Yayın Tarihi:01.06.2013 Revizyon Tarihi: 26.05.2016 Revizyon No:00 Sayfa: 16 / 15 MİKROBİYOLOJİ TESTLERİ Test Adı Numune Türü Numune Miktarı Çalışma Zamanı Rapor Tarihi İdrar Kültürü İdrar 3 ml Her Gün 24 Saat Sonra Yara Kültürü Yara Sürüntüsü - Her Gün 24 Saat Sonra Vajen Kültürü Vajen Sürüntüsü - Her Gün 24 Saat Sonra Boğaz Kültürü Boğaz Sürüntüsü - Her Gün 24 Saat Sonra Sperm Kültürü Meni 2 ml Her Gün 24 Saat Sonra Burun Kültürü Burun Sürüntüsü - Her Gün 24 Saat Sonra Göz Kültürü Göz Sürüntüsü - Her Gün 24 Saat Sonra Gaita Kültürü Gaita Sürüntüsü - Her Gün 24 Saat Sonra SEROLOJİ TESTLERİ Test Adı Numune Türü Numune Miktarı Çalışma Zamanı Rapor Tarihi Brucella AGG (Rose Bengal) Serum 1 ml Her Gün 24 Saat Sonra VDRL (Kart Test) Serum 1 ml Her Gün 1 Saat Sonra HBsAG (Cart Test) Serum 1 ml Her Gün 1 Saat Sonra HCV (Cart Test) Serum 1 ml Her Gün 1 Saat Sonra Hıv (Cart Test) Serum 1 ml Her Gün 1 Saat Sonra Rota Virüs Gaita 10 gr Her Gün 1 Saat Sonra Helicobacter Pylori Gaita 20 gr Her Gün 1 Saat Sonra Direk Antijen Spermiogram Sperm 3 ml Her Gün 4 Saat Sonra ELİSA TESTLERİ Test Adı Numune Türü Numune Miktarı Çalışma Zamanı Rapor Tarihi HBsAg Serum 1 ml Her Gün 24 Saat Sonra Anti HCV Serum 1 ml Her Gün 24 Saat Sonra Anti HIV Serum 1 ml Her Gün 24 Saat Sonra