ENTREPRENEURSHIP AND INNOVATION AS A SOLUTION TO JOBLESSNESS: INCUBATING TECHNOLOGY STARTUPS Dr. Aynur Ünal ın 12.04.2010 tarihinde gerçekleştirdiği konferans metnidir. Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Hasan U. Akay: Dr. Aynur Ünal Hanım halen yurtdışında ve yurtiçinde değişik kuruluşlarda danışman olarak çalışmaktadır. 1968 yılında ODTÜ İnşaat Mühendisliği bölümünden lisans derecesi almış sonra Mühendislik birimlerinde mastır yapmış onu takiben de Stanford Üniversitesi ne doktora yapmaya gitmiştir. Aynur Hanım doktorasını Makine Mühendisliği Mekanik ve Uygulamalı Matematik dalında 1973 yılında tamamlamıştır. Bunu takiben 7 8 yıl Siemens şirketinde çalışmış ve doktora konusunun tamamen dışında alanlarda uzmanlık yapmıştır. Özellikle Bilgisayar Teknolojisi Yazılım Mühendisliği konularında 80 yıllarında EMS araştırma merkezinde araştırmacı olarak ve aynı zamanda Stanford Üniversitesi vasıtasıyla aldığı ve bursla Stanford da araştırmacı olarak çalışmış ve ders vermiştir. Aynı zamanda en başarılı araştırmacı ödülünü de kazanmıştır. Aynur Hanımla aynı yıllarda ODTÜ de öğrenci olmamıza rağmen daha sonradan onu Stanford daki başarılarından tanıdım. İlk defa da bugün yüz yüze tanışmış bulunuyoruz. Kendisi son 15 yıldır California Berkeley de Elektrik Mühendisliği ve Bilgisayar Bilimleri Bölümü profesörlerinden Prof. Lotfi Zadeh in Bulanık Mantık Yazılım ve Hesaplama grubunda danışmanlık yapmıştır. Aynı zamanda bugün ki konuşacağı konuya uygun olarak son derece girişimci ve yaratıcı çalışmaları olan bir kişidir. Çalıştığı konularda birçok patent sahibi birçok bilgisayar yazılım donanım şirketinde yönetim kurullarında görev almıştır ve almaktadır. Bu şirketlerin çoğunda kurucu üyelerin arasındadır. Aynur Hanım da biraz sonra anlatacak sanal kuruluşlar kurma tezini ileri sürmektedir ve bu konunun şampiyonudur. Kollaboratif ortamlar kollaboratif araştırma geliştirme ortamları yaratma yönünde çalışmaktadır ve bu tezi sağlamaktadır. Biz kendisiyle de sanal yönlerde tanışmış olduk. Bütün tanışmamız bana gönderdiği bir e-posta ile oldu. Son çalışmaları arasında Kadir Has Üniversitesi nin teknoparkının kurucu direktörlüğü ve Konya teknoparkın danışmanlığı bulunmaktadır. Aynur Ünal: Küçük şirket kurma olayı çok önemli bir olay, ben geçen ay Paris teydim UNESCO da oraya bir proje götürdüm herkes hemen hemen aynı şeyleri konuşuyor. Özel şirketler mesela gelirlerini arttıralım fakirliği nasıl yeryüzünden sileriz bu arada iklim ve değişikliği var. Ona ne yapacağız zenginlik dağılımı konusunda bir şeyler yapabiliriz ekonomide büyüyor muyuz, küçülüyor muyuz nedir bu entrepreneurship olayındaki yüksek alaka dalı. Bilmiyorum farkında mısınız ama MIT de ilginç bir program var yeryüzündeki fakirliği silebilme çabaları var, tıp dalını ilgilendiren konular da var. Bu da çok ilginç bir konu çevrecilik ve sürdürülebilirlik bu çok ilginç bence Türkiye için ve Türkiye deki yeni üniversiteler için çok önemli. Çünkü global ekonomideyiz, global ekonomide eski teknolojileri taklit etmek yerine sıçrama yapıp şöyle partnerliklerle bir yıldız olma şansımız var ama bu şansı yitirmeyelim aman saçma sapanlıklarla kendimizi yormayalım ve bu entrepreneurship konusunda üniversitelerde bir şeyler başlatalım ama çok önemlisi üniversitelerin dışında gerçekten harekete geçelim. Üniversitelerde nasıl yapıyorlar diye düşünecek olursak bazı üniversitelerde mesela MIT ye bakacağız sonra da Cambridge e bakacağız, onlar nasıl yapmışlar diye bakacağız. Şimdi mühendislik, teknoloji ve bilim dalları çok önemli mesuliyetler taşıyor neden çünkü bunlar küçük şirketlerin kurulmasında öğe temsil ediyorlar bu arada teknolojinin gelişiminde bunu ekonomi 101 derslerinde de gördünüz fakat bu Microsoft tan bir katılımıdır. 1
Percentage of Ownership Teknolojinin adaptasyonu konusunda her teknoloji bakın burası 30 yıl almış nedir bu elektrik, peki bu nedir telefon, peki sonra ne gelmiş bu nedir Technology Rate of Adoption (1/2) otomobil ne kadar yol almış gördüğünüz gibi peki sonra Electricity (1873) Telephone Television 100 (1876) (1926) ne gelmiş radyo 1905 lerde sonra yavaş yavaş Radio 90 (1905) Automobile VCR (1886) 80 televizyon sonra VCR ımız sonra microwave sonra (1952) 70 Microwave PC miz, sonra internetimiz, daha sonra cep (1953) 60 telefonlarımız. Bu teknolojilerde otomobil 56 yıl alıyor 50 PC (1975) 40 niçin nüfusun Amerika daki metrik olarak Amerika nın Cell Phone 30 (1983) %25 inin kullanması haline gelmesi için gereken zaman 20 Internet (1975) 10 elektrik için 45 yıl, telefon 36 yıl, microwave için 31 yıl, 0 televizyon için 26, internet için 23, cep telefonu için 14 1 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 No. of Years Since Invention 5 Source: Rich Kaplan, Microsoft ve gördüğünüz gibi teknolojinin kabulü gittikçe hızlanıyor. Tabii bunun sebepleri var; şu çok önemli bu kaideler hükümetin koyduğu bazı kanunlar genellikle inovasyon olayında bir engeldir ve inovasyon olayı Market önderlerinden olmuyor. Amerika da bunu çok daha önce keşfetmişler yine ekonomi 101 derslerinde bu tip şeyler okutulur sizlere ve inovasyonda entrepreneurshipte şu çok daha önemli bunların eğer sahibiyseniz o zaman sizin entrepreneurship teki başarınız yüksektir. Diyeceğim şu, ilginç bir kelime var entre ama bir de ıntra var. Ne demek ıntra preneurship? Bir şirkette Intel gibi onlar bakıyorlar ki bütün icatlar küçük şirketlerden çıkıyor, küçük şirketlerden çıkan icatlara sahip olmak için küçük şirketleri alıyorlar tabii ama acaba onlar küçük şirket yaratabilir mi diye düşündüler ve kendi içlerinde Intelcapital kurdular. Mesela Enka da bir Enka yatırım olabilir bu Intro production çok önemli. Çünkü yeni doğacak şu gibi özeliklere sahip olan şirket kurucularına kapitalini sağlayabilir. Entrepreneurship eğitimi hakkında MIT ile ilgili niye MIT seçiyoruz tarihsel olarak bakarsanız Stanford Silicon Valley i geliştirmiş onun için formül kullanacağım ama MIT ondan sonra harvey 128 üzerinde Stanford tan da örnek alarak bu küçük şirketlerin bir araya gelmeyi ve entrepreneurship konusunda müthiş bir hareket bölümü 2000 li yıllarda göreceksiniz. Peki acaba MIT bunu nasıl yapmış, baktılar ki Stanford yapmış onlar da biz de yapmak istiyoruz diye bir kere çok yukarıdan karar alıyorlar ve genellikle talebeler tarafından ve bu işi yapan kişiler tarafından yapılıyor, toplumda kimlerden ibaret arkadaşlar, dostlar, aynı okuldan mezunlar, küçük şirketler diğer önemli şirketler ve şu bu global ortaklık çok ilginç bir losyon bunun üzerine tekrar döneceğiz bunları kullanarak MIT harvey 128 üzerinden Stanford Silikon Vadisi ni yaptığını yapmak istedi ve yaptı. Bugün Amerika da iki tane önemli nokta var; birisi Silikon Vadisi Stanford Üniversitesi tarafından başlatıldı SUN Macro sistemi Stanford University Network ilk harfleridir bu MIT çabalarında Charles M. Vest var. 1996 rektörü bakın ne diyor; sadece en iyi olmayacağız aynı zamanda bir model yaratacağız. Bu çok hoşuma gitti şöyle düşündüm acaba Atılım Üniversitesi de böyle bir hareketle ortaya çıkar mı sadece iyi olmak istemiyoruz makine malzeme konusunda aynı zamanda başkaları için bir model ve mekanizma yaratmak istiyoruz bu arada global Impact için de hedefleniyoruz gibi böyle bir Charles M. Vest e benzer bir şey çıkar mı? Şimdi efendim neden High Tech şu anda bu küçük şirketlerde ilk zenginliğin geri dönüşüm sağlayan teknoloji esaslı küçük şirketler oluyor, hayat standardını yükseltiyorlar ve MIT mesela 128 eskiden çok kötü bir yoldu ama 128 yolu 5 yıl sonra oldukça parıl parıl herkesin çok çalıştığı çok çok değişik arabaların gelip gittiği bir hale geldi. Bu opensource software development hepiniz duydunuz mu bilmiyorum seviyor musunuz niye seviyorsunuz çünkü software yapmayı kolaylaştırıyor, ikincisi distinctive kolaylaştırıyor, üçüncüsü aynı anda teknolojiye zıplayabiliyorsun o bakımdan çok güzel bir şey ben diyorum ki aynen opensource software olduğu gibi open-innovation da olabilir ama open-innovation da da bizim çok değişik entrepreneur lere ihtiyacımız var bu entrepreneur son 10 yıldır yapıyoruz bunlara biz kolobratif platformlar diyoruz ve bunları esasında duvarsız teknokent gibi düşünebilirsiniz. The Cambridge Network içine girebiliyorsunuz artık içindesiniz ve onlarla gidebilirsiniz. Teknolojiyi geliştirmeden MIT stratejine biraz daha bakıyoruz bizim üniversitemizin stratejisi açısından MIT de onların da isteklerini global marketler global ekonomideyiz ve krizdeyiz o zaman bu kriz içinde bir sıçrama yapalım ofsayt olan işleri yapmayalım yeni yeni işler yapalım yeni işler arasında da bu duvarsız teknokent platformlarına kolobratif teknolojik küçük şirketlerine kümeleştirelim bu güzel bir teklif diye düşünüyorum ben onun için de 2
MIT deki bu vizyonla hemen hemen aynı şeyleri söylüyoruz biraz farklı kelimelerle söylüyoruz yalnız çünkü onlar partner olarak Cambridge i seçtiler. Cambridge Üniversitesi oldukça geri bir vaziyetteydi hiçbir küçük startup ları yoktu çok iyi bir üniversite İngiltere ve AB bakarsanız teknoloji açısından en çok önemli nokta Cambridge Üniversitesi dir ama etrafında hiç küçük şirketi yoktur. Cambridge için bu büyük kazanç çünkü MIT kanalıyla Stanford ta ve çevresinde yapılmış gelişmiş olan küçük şirketleri de Cambridge öğrenmiş olacak ve ona benzer gelişmeler içinde olacak MIT açısından da zaten global marketlere ulaşmak istediği için MIT de Cambridge kanalıyla İngiltere nin ve AB nin en parlak noktasına inmiş oluyor. Cambridge Üniversitesi nde bu entrepreneurship center sadece 7-8 yıllık bir merkez ama şuan da bio teknolojide en mühim teknolojileri yaratan bir grup oldular. Bio teknolojide şuanda onlar Amerika ya rekabet veriyorlar paraları da gayet sıhhatli bir yatırım şebekesi içindeler buna ilaveten İrlanda, Tayvan ve bir kaç başkaları dolayısıyla onlar da global marketlerde partnerler ediniyorlar bu partnerlik olayına sıcak bakıyorum ve diyorum ki esasında herkes şimdi AB ile ilgili çalışıyor Türkiye de biraz da Doğu ya bakalım. Mesela bir Japonya bir Kore bir Malezya bir Hindistan bir Çin partnerliği içinde olabilir miyiz diyorum kısacası bizim çözmek istediğimiz problem diyoruz ki bu yörede böyle bir eksiklik var eksiklik demeyeceğim çok ağır bir kelime oluyor azlık var diyelim. Peki, nasıl bir çözüm getiririz işte MIT bu şekilde yapmış ne yapmış onlar % 80-95 i tamamen teknik olan spin-offs larla çalışmışlar ve hemen hemen %98 i falan muvaffak olamamıştır. Demek ki sadece teknik olan spin-offs lar yani küçük startup lar başarıya ulaşamıyorlar. Şimdilik MIT tecrübesinden şunu öğreniyoruz diyoruz ki bu sadece teknik olan şirketler ilaveten biraz da Marketing yapabilen ve iş dünyasıyla ve belki konuşma, satıcılık gibi ek vasıflarla olan takımlaşmaya gitmek lazım ki başarı olsun, yoksa aksi takdirde bu spin-offs ların çoğu başarısızlıkla sonuçlanıyor. Kültür olarak Amerikan kültüründe hata yapmak kötü bir şey değil, hatta Siemens te takıma çok kötü başladık yavaş yavaş iyileştik sonra en iyiler durumuna girdik dizayn ve manufacturing den mesulü orada benim söylediğim şey rakiplerimizden daha hızlı hata yapmak zorundayız bir düşünün ve bunu beğeniyorsanız saklayın hayatınız boyu. Benim çok işime yaradı. Çabuk hata yapacağız, rakiplerden önce hata yapacağız bilgimizi arttıracağız çünkü hatadaki öğrenme çok daha derin bir öğrenme oluyor. Korkmayacaksınız hata yapmaktan. Benim size ilk vermek istediğim şey ne olur hata yapmaktan korkmayalım. Yalnız hatalarımızı biraz herkesten önce yapmaya çalışalım. Dolayısıyla biz daha bilgili oluruz secure communication and collaboration platform diyelim yani anında secure olan komünikasyon ve kolaborasyon yaptırabilen software platformunuz var ve bunları yapanlardan birisi olarak da mesela üniversitenize bunları biz koyabiliriz. Koyduğumuz anda siz kendinizi birtakım teknokentlerin arasında yüzüyor gibi hissedeceksiniz. Şimdi bu secure olması çok önemli. Skype kullanıyorsunuz ama iş dünyasında kullanamazsınız. Neden Skype ile bir banka hesabı yapmaya kalkarsanız emniyetiniz yoktur. Zaten bazı üniversiteler Skype kullanmayı yasaklıyorlar. Skype secure değil, çünkü büyükannenizle, teyzenizle konuşmanız için ucuz bir sistem. Biz bunun tamamen secure olmasında ısrar ediyoruz, ettik ve bu nedenle de Swift gibi bankaların kullanabildiği bir kolaborasyon software platformu geliştirdik Amteus un ürünü odur. Bazı insanlar risk alırlar ama bazı insanlar da risk almayı öğrenebilirler, her şey öğrenilebilinir diye düşünüyorum. Onun için hata yapa yapa bir iki kere başaramadıkça sonunda öğrenilerek bu işin içinden çıkılabilinir. Ama en önemli şey software dünyasında şudur. Bu konularda tekrar comment yapacağım. Amerika da son yıllarda yeni şirketlerin %40 ını kadınlar kurar oldu. Niye, bakıyorlar birbirlerine o yapmış bende yaparım diyorlar. Başka neler öğrenilebilinir. Bu tabirlerle karşılaştınız mı ama şunlar melek yatırımcılar şunlarda VCs yatırımcılardır. Her ikisi de Türkiye de yok, İstanbul da birkaç tane angel var. Şimdi ama onlar da bunu nasıl kullanırız diye düşünüyorlar. Türkiye de şu anda noksan gibi belki bu konuda hepiniz çalışma yapacaksınız, yeni yeni mekanizmalar oluşacak. Ama şuan da yok. İlginç bir cümle zannedersiniz ki risk sadece başında hayır esasında biz büyürken çok risk aldık şirketlerimizde ve aldığınız riskler çok daha önemli oluyor. Risk devamlı var onun için bizden kurtulamazsınız, dolayısıyla calculating risk taking öğrenilmeli diye düşünüyoruz. Bu bana çok yakın olan bir konu global de diyebiliriz Knowledge Network. Ben diyorum ki mademki böyle software ürünleriniz var o zaman biz neden bina yapmaya devam ediyoruz. 3
Bina yapmak yerine information kültürü olan Knowledge Network leri kuralım diyoruz. Mesela Kadir Has Üniversitesi ndeki etkinlikleri hemen Kayseri ye, Konya ya, Harran a ve Van a hatta Ankara ya, Atılım a bağlayabiliriz. Bağladığımızda ne olacak bağladığımızda anında siz burada çalışan teknik veya başka konularda olabilir ama küçük Startup lar da olabilir ve ilginizi çeken kişilerle temasa geçmiş oluyorsunuz. Amteus un telefonunu kullanıyorum Amerika da istediğim yeri bedava arıyorum. Ama Kadir Has Üniversitesi nden Amerika yı arayacak olsam rektörün kaşları çatılır ve haklıdır. Zannediyorum ki bütün işyerleri mesela on bin makine imalatı yapan kişilerin sorunlarından bir tanesi telefon açıp Almanya dan bir müşteriyi yoklayamıyor. Şu anda biz internet protokol komünikasyon kolaborasyon tool larının içindeyiz. Neden kullanmıyoruz diyorum. İşte orada bir çıkış yapalım, herkes birbiriyle bedava istediği şekilde konuşsun ve global partnerlik için global platform da var olmak lazım. İlk yapacağım şey size bunu bedavaya temin etmek ve sonra sizin kendi stratejik planlarınız içinde şurada gerçekleştirebileceğimiz bir kompozit cluster için katılımcılara diyeceğim ki bakın şuraya bunlar var. Dolayısıyla biz burada birkaç tabaka varlıklar düşünelim birinci tabakada bunlar yaşıyorlar diyelim ilk fasıl. İkinci tabakada İngiltere ve AB Birliğinde yaşayan bunlar gibi şirketler ama onlar da birbirleri ile ilişkililer. Üçüncü tabakada Amerikaların hepsi Japonya, Kore, Hindistan, Çin, Malezya en üstün tabakada yatırımcılar var ve yatırımcılar angel da olabilir VC ler de olabilir. Hükümet yatırımcıları olabilir entrepreneur yatırımcılar da olabilir. Onlar da devamlı gözlüyorlar ama gözetleme ne kadar kolay oluyor. Bu arada siz bakıyorsunuz ki makine konusuna Konya da bir hareket var, Harran da bir kaç kişi var ne yapacağız diye size soruyorlar. Diyorsunuz ki bizim elemana ihtiyacımız var gel bize katıl, katılma olayı anında ve bedava. Şimdi bana öyle geliyor ki global partnerlikler yaratmada ve sinerji yaratmada bina yapıp bir yere koymak yerine böyle bir şey kurmak ki şu ada size bedava tek yatırımınız bir kaç server koyacaksınız. Fiber optics Türkiye de kullanılmıyor ama Dil ya da üniversiteler Fiber Optics yerleştiriyor şu anda. Google da Fiber Optics e çok önem veriyor. Gördüğünüz gibi Fiber Optics gelecek ama şu anda çok zaruri değil. Global ekonomideyiz görmeliyiz ve görünmeliyiz. Türkiye nin en büyük problemi nedir diye sorduğumuz vakit on bin imalatçıya açılamıyoruz diyorlar. Ben mesela Trabzon Teknik Üniversitesi nde neler olduğunu bilmiyorum nasıl yatırım yapayım ki. Data Information Knowledge Sending What? Bu Knowledge Network larda neler göndereceğiz diye bir soru var burada. Sokakta yaşayan insanlar bu üç kelimeyi (Data, Information, Knowledge) hiç aralarında fark yokmuş gibi kullanırlar. Kelimeyi kullanış tarzından o insanın ne derece bilgili olduğunu hemen anlarsınız. Şu hiçbir şekilde Network larda olmamalıdır. Çünkü çok ucuzdur, çok boldur ve Network ları tıkar. Bunlar data içindeki küçük modüllerdir. Şu da bunun alınıp aksiyon haline konmasıyla ortaya çıkar ve grafik olarak şurası data dır burası information dır ve burası da knowledge dır. Bunu doğru kullanmayı herkes birbirine öğretsin niye çünkü biz sadece bunu Network larımızda istiyoruz. Bana data gönderme bana information gönder diyeceksiniz. Bunu dediğiniz anda benim takımdasınız. Unified Communication diyoruz buna. Yeni aletlerimiz var evet komünikasyonumuz secure, kolaborasyonumuz da secure, bu sadece şirketlerimizden birisidir. Bu şirketin çevirmeni Michael A. aynı zamanda London Clinics çevirmenidir. Aynı zamanda Kingston communication çevirmenidir. Kendisinden iş anlamında İngiltere de küçük bir yazılım şirketini floud etmesini onlardan öğrendim ve şunu söyleyeyim size İngiltere de küçük şirketin borsada asılması Amerika ya nazaran çok daha kolay. Bir küçük domino ilkini harekete geçirdiğinizde gerisi gidiyor ama Amerika da hiç öyle değil. Dolayısıyla İngiltere de Londan Exchange de floud ettirmeniz Türkiye den çok daha güzel bir alternatif. Bu şirketin müdürleri hakkında bilgiler görüyorsunuz, rakipleri görüyorsunuz, yaptığı şeyleri görüyorsunuz ama şu çok önemli Totally secure & Private dediği şey P2P Communication bu da önemli ve şu anda yaptığınız şeylerin hepsi doküman ve Instant message digital telephony ama secure olarak yapıyoruz. Amteus un bütün üniversitelerde, İngiltere de işyerlerinde kullanılması neyi sağlar. 4
Artık bir faksa gerek yok artık bir telefon ücreti ödemek yok. Yepyeni aletlerimiz var yeni platformlarımız var bunları kullanalım, sıçrayalım. Teknoloji sıçraması yapabilir miyiz? Teknoloji zıplaması yapmak zorundayız eğer global markette parlamak istiyorsak. 3.noktaya geliyorum Kadir Has Üniversitesi nin yapmak istediği şey teknokent, bende teknokentlere biraz antipatik bakıyorum. Neden, çünkü çok büyük para harcanıyor ve paranın büyük kısmı %80 i binaya gidiyor. Sonra küçük şirketlerin gelişmesi için gereken ARGE yatırımlara bir şey kalmıyor. Dolayısıyla inovasyon konusunda elimiz kolumuz bağlı oturmak zorundayız gibi geldi. O yüzden biraz daha farklı düşünmeye zorladım kendimi ve Mobile Software Development konusunu seçtim. Turkcell le partnerlik yaptım. Dolayısıyla Turkcell e biz size üniversitenin arka sokaklarında çok fakir yerler var Balat, Fener gibi UNESCO dan gelmişler burayı vermişler sonra gitmişler büyük de paralar göstermişler. Ama hiçbir şey yapamamış gerçekten bir kaç binanın yüzünü parlatmışlar. Orada gerçek bir ekonomik kalkınma sağlanabilinir mi diye soruyoruz. Şimdi Mobile Software Development caddesinde 2 3 küçük şirket Mobile Software Development Turkcell e yapmaya başladılar. Şu anda 15 şirket var. Ben bir yıl içinde 4 tane filan olur diyordum. Ama 15 olacağını hiç düşünmemiştim. Sizin gibi genç insanlar bu işin içine girip başarmak istiyorlar. Her şirkete on kişi işe alınabiliniyor. İşe alınırken de işi bilmeyenlerin işi anında öğrenmeleri mümkün. İnsanoğlu zorda kalınca daha hızlı öğreniyor, yani zorlanırsanız hemen öğreniyorsunuz. Just in time learning o yüzden bu küçük şirketlerin sokağında kurulan küçük şirketler aynı zamanda öğretim de yapıyorlar. Bunların çoğu da talebeler bir kısmı 1.sınıf öğrencisi bir kısmı mezun içlerinde Turkcell mühendisi var. Dolayısıyla bir projemiz var bu projede kümeleşme olayı çok önemli. Bir partnerle başlamak zorundayız çünkü hiçbir üniversitenin yatırıma parası yok yer olarak da Balat, Feneri seçtik çünkü üniversitenin hemen arka sokağı ve metrik olarak gösterebiliriz. Mesela 1 yıl sonra oraya gideceğiz bakacağız evlerin biraz daha zenginliği artmış olması lazım işsizlerin azalmış olması lazım neşeli bir hareketlilik var. Nasıl Güney San Francisco limandaki eski binaları çocuklar alıp içinde Facebook kurdukları vakit pırıl pırıl hale geliyorsa burada da bu hale gelmesi lazım. Bu bir deneydir. Yani birtakım yerleri seçip o yerlerde cluster lar yaratmak lazım ama içine ne koyacağınız size bağlı. Bakın bu Software Training and Testing biz bunu Güney Hindistan da denedik ilginç bir deney yaptık ve oradaki üniversiteye kar yapan bu küçük şirketi kurduk. Şirkete sokaktaki herkesi aldılar ve Software testini öğrettiler herkesin bir işi oldu. Devamlı olarak ürün testi yapıyor ürünler nereden geliyor Hintler silikon vadisine yerleşmiş vaziyetteler ve devamlı orada ürün yapıyorlar o ürünlerin testi Soft ta yapılıyor Türkiye de biz mesela İngiltere de geliştirilen bütün Software leri test edebiliriz. Niye bizi seçsinler çünkü %60 ucuz yapıyoruz ve dolayısıyla bu kardan dolayı ürünler devamlı Hindistan a gidecek. Transportable olan yani taşınabilen aynı zamanda tekrarlanabilen bir mekanizmadır. İçinizden kaç kişi entrepreneurship olmak ister kimse istemiyor neden riski fazladır. Mesela ENKA ya bakın kurucuları 2 kişi şuanda dünyanın en büyük 10. inşaat şirketi. Onlar istemişler istememekle kendinize şans vermiyorsunuz demektir. Eğer isteseydiniz bunlar önemli noktalar olacaktı. Ama en önemli noktalardan biri network tur. Okuldaki arkadaşlar, profesyonel gruplar vs. bu sizin network unuzdur ve buna çok önem vereceksiz. Eğer şirket kuracaksanız önem vereceğiniz hususlardan birisi budur ikincisi alacağınız parayı veren insanlar aynı zamanda size network verecek insanlar olmalıdırlar. Burada Akamai tecrübesi var yatırım olarak. Diyoruz ki Entrepreneurship çocuk yetiştirmek gibi bir olaydır, çok heyecanlı başlanır ama çok uzun işi vardır. Bitirmek üzere de hazır olun her şey daha çok vakit alacak ve her şey daha çok pahalıya mal olacak ama lütfen yapın. SORU: Bahsettiğiniz bazı üniversitelerin isimlerini verdiniz. Bunlar bir proje kapsamında mı başka çalışmalar mı yoksa fikir düzeyinde mi? CEVAP: Proje olarak Kadir Has Üniversitesi 1 yıllıktır. Şuanda Sanayi Bakanlığı ndan duvarsız teknoloji inkübasyonunda destek aldık ve sanıyorum ilk vakıf üniversitesi olarak seçildi ve oldukça yüksek destek verildi. Ayrıca Sanayi Bakanlığı ndan ve KOSGEB ten yine birtakım başka yardımlar var ve şuan da en çok gelişmiş olan Kadir Has Üniversitesi. 5
Van çok ilginç bir şekilde gelişti. Van daki Üniversite nin adı Yüzüncü Yıl Üniversitesi orada Van valisi güneş enerjisini kullanmak istiyordu bana ulaştılar ve British Petrol Ürünüyle ortaklık sağladık. Zannediyorum 1 Mayıs ta British Petrol Ürünü Van da ilk pilot projesini yapacak güneş 90 derece iniyormuş Van a ve güneş enerjisini örnek olarak yapacak. Acaba orada herkese bedava elektrik verilebilir mi diye bir soruyu da biz kendi kendimize soruyoruz. Aynı şeyi ben üniversiteye transpoze etmek istiyorum çünkü orada gelişen bilgi üniversiteye giderse sürdürülebilir ve daha büyüyebilir diye düşünüyorum böyle bir çalışmamız var. Konya Teknokenti çok ilginç, ben Konya ya bir kere geldim Teknokent kuruldu ve büyüdü. 105 küçük şirketleri var 2 tane Amerikan şirketleri var ikisi de Software ve oldukça iyi gidiyorlar. Yalnız dışarı açılmada çok büyük zorluklar yaşıyorlar dil problemleri var. En büyük problemlerinden biri. Hemen hemen hiç kimse İngilizce konuşmuyor. Dolayısıyla dil problemi olmayan üniversitelerde büyük bir sıçrama var. Bunun dışında Knowledge Network e girenler Kayseri, Harran, Trabzon onlar hemen biz de istiyoruz dediler. Zannediyorum belki Atılım da olacak. Yalnız her üniversitenin bu cluster i çok dikkatli seçmek zorundayız. Örnek Kadir Has Üniversitesi nin ki Mobile Software, Yüzüncü Yıl Üniversitesi nin ki güneş enerjisi, sizin ki herhalde kompozit malzeme makine olabilir, Konya yine makine ama onlar tarıma ilgili olarak gidiyorlar. Dolayısıyla kolaborasyonu kolaylaştırır, bilgi yardımı yaparlar ama müşteri kavgasında birbirlerine yersiz rekabet vermezler diye düşünüyorum başlangıçta ondan sonra istediği kadar rekabet olsun. Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Hasan U.Akay: Bizde yazılım da olabilir diye düşünüyorum. Aynur Ünal: Yazılımı ben Türkiye için çok heyecanlı bir şekilde sundum ama maalesef yazılım business ebay standartları konusunda Kore hükümeti 1985 te bizlere götürdüğü sırada oradaki çabalar Türkiye de olmadı mesela olmayınca da biraz geriden gidiyoruz. Türkiye çok geride mesela ebay e gittigidiyor u aldırana kadar herkes uğraştı. Küçük şirket ama bir sürü imkan var. Şimdi Türkiye de Türk dili, Türk kültürü, Türk alışveriş yapacak olan kişinin farklılığı ebay sağlayamaz. Dolayısıyla Türkiye de yetişmiş olan bir Inconvers şirketini alma ihtiyacı ordadır o ihtiyacı da sizlerin görüp hemen karşılığını vermeniz lazım. O gibi şeyler eksik gibi geliyor ama telafi edilebilir. SORU: Teknokentlere karşıyım dediniz biraz önce bina yapılıyor dediniz ODTÜ teknokentte mesela 248 şirket var, 3500 çalışanı var, yaklaşık %51 i bilişim teknolojisinde faaliyet gösteriyor, 120 hoca katılıyor bu çalışmalara. Bence Türkiye de ilk ve tek Türkiye de önemli bir örnektir. Aynur Ünal: Haklısınız ama sature olmuş. Sizin kuracağınız teknokentin Ortadoğu ile Bilkent ile Hacettepe ve Gazi ile rekabet vermesi lazım, bu rekabete bence girmeyin derim. Çünkü girdiğiniz anda paranızın %80 ni binalara harcayacaksınız. Halbuki sanal ortama girersiniz partnerleriniz olur proje kurarsınız fırlarsınız kompozitte ondan sonra kompozit laboratuvarları açarsınız ve dersiniz ki we have a composite centro exellence. Benim alaka konularımdan birisi de var olan kuvvet üzerine strateji geliştirmek. Ben SSM nin ihtiyacını biliyorum Türkiye dışarıdan kompozit alıyor çok pahalıya alıyor biz bunu burada imal edersek Türkiye için çok önemli. Ama burada imal etmekle kalmayalım kompoziti burada üretelim. O güce sahibiz. O yüzden biraz böyle kendimizi zorlayarak boyumuzdan büyük işlere kalkalım diyorum. Kalkmazsak başkalarına köle olacağız. Prof. Dr. Abdurrahim Özgenoğlu: Biz aslında şöyle bir şeyle yola çıktık 2003 yılında. Nasıl iş bulunur değil, nasıl iş kurulur felsefesiyle biz bir eğitim felsefesini başlattık. O eğitimi başlatırken de KOSGEB ten destek aldık biz. KOSGEB in genç girişimcilik programı var belki duymuşsunuzdur. 2003 yılında küçük süreli eğitimlerle başladık ve sonra bunu uzun vadeli bir şeye uyarladık. O zaman 25 30 kişilik bir öğrenci grubu eğitime katıldı ve hakikaten iş fikri kurmasından başlayıp şirket kurma aşamasına kadar gelen bazı çalışmalar yaptılar. Tabii bunu daha yaygınlaştırmak gerekir bu konuda siz ne tavsiye edersiniz? 6
Aynur Ünal: Business school var mı? Mesela Business School da entrepreneurship grubu olabilir. Hatta bunu sanal olarak da oluşturabiliriz. Mesela 2 profesör Amerika dan sanal olarak ders versin bizim sistemleri kullanarak, onları sağlayabiliriz ve çocuklar biraz değişik hocaların değişik tarzlarını görsünler. Global işçi olacaklarsa global iş vereni ile tanışsınlar diyorum ben biran evvel. Prof. Dr. Abdurrahim Özgenoğlu: Şu anda yine bir girişimcilik programı uygulanıyor eğitim alıyorlar KOSGEB in çalışma sistemini biliyorsunuz siz KOSGEB aracı oluyor, dışarıdan uzmanları buluyor ve onları üniversiteye getiriyor. Bütün masrafları KOSGEB karşılıyor sonra üniversitede eğitim yürütülüyor. Bu eğitim yürütülürken de devamlı seminerler, kurslar var, bu şekilde öğrenciler eğitiliyor. Fakat bu yine çok dar kapsamda kalıyor. Biz bunu daha kapsamlı üniversiteye yaygın daha çok öğrencinin faydalanabileceği hale nasıl getirebiliriz. Bunun üzerinde belki biraz düşünmemiz gerekiyor. Bununla ilgili belki girişimcilik araştırma merkezi, girişimcilik enstitüsü gibi bazı kurumsal yapılar olabilir. İşin eğitim boyutu ile ilgili ne yapabiliriz? Aynur Ünal: Ben eğitim konusunda biraz değişik düşünmeye başladım. Ben şunu gördüm. İnsan zorlanınca daha hızlı öğreniyor. Just in time learning diyorum ben. O zaman ne yapacağız hata yapacağız. O yüzden bir an evvel hata yapmaya başlamasını mekanizmasını kırmak isterim açıkçası. Onu da nasıl kırarız? Mesela Kadir Has Üniversitesi nde ben 4 tane şirket ya çıkar ya çıkmaz diyordum 15 oldu. Gelen çocuklardan birinin mesela babası kuruyemiş satıyor, hocam ben ne yapayım babam bana bunu sat diyor dedi. Bende dedim paketlemeye biraz önem ver. ARGE de var. Üç arkadaş gidiyorlar geliyorlar onlar her şeyi öğreniyorlar. İnsan zorda olunca daha hızlı öğreniyorlar. İşleri yaparak öğrenme şeklini denesek diyorum. Özellikle bu iş kurma olayında. Avrupa da bunu çok istiyorlar; başarılı iş kuran kişilerin yanına çırak olarak göndermek. Silikon Vadisi nde shadowing diye öğrettiler. Mesela hanımlar executive rollere hazır değillerdi. 1980 lerde o zaman onları bunlara hazırlayabilmek için genç hanımları mühim ceoların yanında shadowing olarak koydular. Böylelikle öğrendiler. İnsan birbirine bakınca öğreniyor. Onların ceosunu biz ikna edebiliriz onlar için de çok önemli. Devamlı gelen güzel bir iş gücü. Meraklı soru soran, yaratıcı. Slaytla öğrenmeyi bırakalım diyorum eğer ben slaytla bir eğitim merkezine gitseydim İstanbul da 3 veya 5 yıl alacaktı, şimdi 8 ay içinde şirketlerin doğuşunu gördük. Mesela Turkcell çok memnun bizden Gebze deki software testing i tamamen alıp üniversiteye vermek istiyor. On bin kişi çalışıyor Gebze de. Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Hasan U. Akay: Bir de e-collaboration sistemlerinden bahsetmiştiniz. Aynur Ünal: Bu konuda bir kaç ürün var. Mesela digital samba duyan var mı on kişi davet edebilirim oynamak isteyenleri. Ben mesela chanelde olsam beni görüyorsunuz, ben sizi görüyorum en ilginç tarafı bedava olması. Peki, şirket nasıl para kazanıyor reklamlardan kazanıyor. Böyle ürünleri hemen kullanmaya başlayalım diyorum ben. Örnek bizim Turkcell projesinde Java 2 mobile enterprise diye bir dil var. O dili hiç kimse Türkiye de okutmuyor. Ama o dili bilmeyince de Iphone programlaması yapamıyorlar. Benim bir arkadaşım sabahın yedisinde o dersi veriyor ve bizim Kadir Has Üniversitesindeki talebelerde akşam saat 5 ten sonra o dersi alıyorlar. Çok memnunlar ve isterseniz o talebeleri sizin talebelerle hemen tanıştıralım. Çünkü çocuklar artık bir birinden öğreniyorlar. Yaptığımız işlerin hepsini bedava yapmak zorundayız. Çünkü üniversiteler zaten fakirler. Benimle çalışan herkes topluma hediye vermesini bilen insanlardır. Prof. Dr. Abdurrahim Özgenoğlu:Bu anlattıklarınız da ortaklıklar çok önemli olarak görünüyor. Peki, bu ortaklıklarda yurtdışı kurumlarla veya şirketlerle. Sanırım en kritik nokta da bu galiba. 7