EK-8 T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJESİ KESİN RAPORU "Köpeklerde Gastrointestinal Sistem Hastalıklarının Belirlenmesinde Klinik, Radyografik ve Endoskopik Bulguların Değerlendirilmesi" Proje Yürütücüsünün İsmi : Prof. Dr. Zeki ALKAN Proje Numarası : 2004-08-10065 Başlama Tarihi: 30.11.2004 Bitiş Tarihi: 25.11.2008 Rapor Tarihi: 25.02.2009 Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Ankara - 2009
2 RAPOR FORMATI Bilgisayarda 12 punto büyüklüğünde karakterler ile, tercihan "Times New Roman" stili kullanılarak yazılacak ve aşağıdaki kesimlerden (alt kesimler de dahildir) oluşacaktır. I. Projenin Türkçe ve İngilizce Adı ve Özetleri II. Amaç ve Kapsam III. Materyal ve Yöntem IV. Analiz ve Bulgular V. Sonuç ve Öneriler VI. Kaynaklar VII. Ekler a) Mali Bilanço ve Açıklamaları b) Makine ve Teçhizatın Konumu ve İlerideki Kullanımına Dair Açıklamalar (BAP Demirbaş numaraları dahil ) c) Teknik ve Bilimsel Ayrıntılar (varsa Kesim III'de yer almayan analiz ayrıntıları) d) Sunumlar (bildiriler ve teknik raporlar) e) Yayınlar (hakemli bilimsel dergiler) ve tezler NOT: Verilen kesin rapor 2 nüsha olarak ciltsiz şekilde verilecek, kesin rapor Komisyon onayından sonra ciltlenerek bir kopyasının yer aldığı CD veya disket ile verilecektir.
3 I. Projenin Türkçe ve İngilizce Adı ve Özetleri "Köpeklerde Gastrointestinal Sistem Hastalıklarının Belirlenmesinde Klinik, Radyografik ve Endoskopik Bulguların Değerlendirilmesi ÖZET Köpeklerde sindirim sistemi hastalıklarına sık olarak rastlanmaktadır. Sindirim sistemi hastalıkları akut dönemde tanımlandığında doğru bir sağaltım uygulanabilmekte ve hastalığın prognozu olumlu olmaktadır. Böylece gereksiz yere ilaç kullanımı ve zaman harcanması önlenerek ekonomik kayıpların önüne geçilebilmektedir. Sindirim sistemi hastalıklarının tanısında; klinik, laboratuvar muayeneleri, direkt ve indirekt radyografik muayeneler ile, son yıllarda ultrasonografik muayeneler yapılmaktadır. Bu muayene yöntemlerinin dışında son 30 yıldır hayvanlarda sindirim sistemi hastalıklarının tanısında endoskopik muayenedende yararlanıldığı bildirilmektedir. İnsan hekimliğinde gastrointestinal sistemin iç yüzünün endoskopik muayenesinin yüz yılı aşkın bir süredir yapılmaktadır. Endoskopinin hastalıkların doğru bir tanısı ve gerektiğinde sağaltım yöntemi olduğu bildirilmektedir. Fiberoptik ve fleksibl teknolojinin gelişmesi ile sindirim sisteminin yukarı ve aşağı kısımlarının muayenesi yapılabilmektedir. Ülkemizde; bu konuda hayvanlarla ilgili çalışmalar oldukça azdır. Gastrointestinal sistemin endoskopik muayenesi ile özefagusta; özefagitis, striktür, vasküler anomaliler, yabancı cisimler, neoplaziler ve gastro-özefageal invaginasyon belirlenebilmektedir. Midede; gastritis, neoplaziler, yabancı cisimler, ülserler, paraziter invazyonlar ile hipertrofik gastropatinin tanımlandığı, ince barsaklarda; yabancı cisimler, yangısal barsak hastalıkları, duodenal ülserler ve neoplaziler, bakteriyel plaklar, distal ileal hastalıklar ile kalın barsaklarda; kolitis, ülserler, polipler, neoplaziler, ilio-sekokolic invaginasyon ve sekal eversiyonların tanımlanabilmektedir. Proje ile Üniversitelerde ülkemizde hayvanlarda gastrointestinal sistemin ilk endoskopik çalışması olması nedeniyle önemlidir. Proje ile köpeklerde azımsanmayacak ölçüdeki sindirim sistemi hastalıklarının doğru tanısı ve sağaltım planlarının yapılması amaçlanmıştır.
4 Çalışmada 3 araştırma grubu oluşturuldu. 1. grupta midenin endoskopik anatomisinin tanımlanması ile endoskopi sistemine uyum sağlandı. 2. grup araştırmanın deneysel kısmını oluşturuldu. Bu grupta bulunan 20 köpek, iki gruba ayrılacak, ilk 10 unda deneysel gastrik ülser oluşturuldu. İkinci 10 u ise kontrol grubu olarak değerlendi. 3. grubunda ise AÜ Veteriner Fakültesi İç Hastalıkları ABD Küçük Hayvan Kliniğine sindirim sistemi rahatsızlığıyla getirilen 50 köpek değerlendirilerek, sindirim sistemi hastalıklarının istatistiksel değerlendirilmesi yapıldığı gibi tanısı konan hastalıkların prognozu belirlenerek sağaltım yöntemi seçildi. Sonuç olarak; köpeklerde gastrointestinal sistem hastalıklarının tanısında klinik ve radyografik muayene ı ile ülkemizde üniversitelerde ilk kez endoskopik uygulamadan elde edilecek değerlendi. Literatür verilerle karşılaştırılması ile elde edilecek sonuçların Veteriner Hekimlere ve araştırıcılara yardımcı olması beklenmektedir. Anahtar Kelimeler: Endoskopi, Sindirim sistemi, Köpek, Radyografi SUMMARY Evaluation of Clinical, Radiographic and Endoscopic Findings on Determination of Gastrointestinal System Diseases in Dog Gastrointestinal system diseases are seen frequently in dogs. When gastrointestinal system diseases are defined in acute period, accurate treatment can be done and prognosis of diseases is positive so economical loss can be averted by avoiding unnecessary drugs usage and time wasting. For diagnose of gastrointestinal diseases, clinic and laboratory inspections, direct and indirect radiographic inspection and in recent years ultrasonographic inspections are done. Except these methods, it was noted that diagnosis of Gastrointestinal System Diseases of animals could be done by endoscopic survey in the last 30 years. Endoscopic survey of gastrointestinal system s inside has been done more than 100 years. Endoscopy is a method for accurate diagnose and treatment when it is necessary. Survey of up and below of gastrointestinal system can be done with development of fiber optic and flexible
5 technology. Studies on animals about this subject are insignificant in our country. Ozefagitis, stricture, vascular abnormalities, foreign bodies, neoplasia and gastro-esophageal invagination in esophagus can be determined by endoscopic survey of gastrointestinal system. In stomach, gastritis, neoplasia, foreign bodies, ulcer, parasite invasions and hypertrophic gastropathy; in small intestine, foreign bodies, inflammation intestine diseases, duodenal ulcer, neopalasias, bacterial plaque, distal ileal diseases; in large intestine, ulcers, colitis, polyps, neoplasia, ilio-secocolic invagination and secal eversion can be defined. The project is important in terms of being first endoscopic study of gastrointestinal system on animals in our country. With this project, it was aimed that accurate diagnose of gastrointestinal system disease in dogs and treatment plans were done. In this study, 3 research group were selected. With first group, stomach s endoscopic anatomy was defined and it was accommodated to endoscopy system. With second group, experimental part of study was formed. 20 dogs in this group were separated two groups. Experimental gastric ulcer was formed on the first ten dogs. The other ten dogs were evaluated control group. In the third group, 50 dogs that were brought AU Veterinary Faculty internal diseases ABD Small animal Clinic with the disease of gastrointestinal system were evaluated and statistical evaluation of gastrointestinal system diseases were done and treatment method was chosen by determining prognosis of diseases diagnosed As a result, findings from clinic and radiographic inspection and also endoscopic application that was the first one in our country s universities were evaluated on the diagnosis of gastrointestinal system diseases in dogs. It is expected that results from this study facilitates veterinary medicine and researcher by comparing literatures. Key World: Endoscopy, Gastroıntestinal System, Dog, Radiography.
II. Amaç ve Kapsam 6 Köpeklerde gastrointestinal sistem hastalıklarına sık olarak rastlanılmaktadır. Ülkemizde son yıllarda evlerde hobi olarak yetiştirilen köpeklerin sayısı gittikçe artmaktadır. Buna paralel olarak sindirim sistemine ait lezyonlar da önem kazanmıştır. Özefagus, mide, ince ve kalın bağırsaklardaki hastalıkların tanısı doğru bir şekilde yapıldığında hastalığın prognozu da tahmin edilerek doğru bir sağaltım planı uygulanabilir. Bu proje ile; köpeklerde endoskopi yardımı ile gastro-intestinal sisteme ait hastalıkların tanısı, prognozunun belirlenmesi ve sağaltım planlarının yapılması amaçlanmıştır. Köpeklerde sık olarak görülen gastro-intestinal sistem hastalıklarında erken dönemde doğru tanı konulduğunda sağaltımdan olumlu sonuç alınmaktadır. Tanıda günümüzde rutin olarak klinik, radyografik ve son zamanlarda da ultrasonografik muayene ı değerlendirilmektedir. Bu çalışma ile köpeklerde ülkemizde Veteriner Fakültelerinde henüz kullanılmayan ancak birçok ülkede kullanılmakta olan endoskopik muayene gerçekleştirilecektir. Bundan dolayı bu çalışma; gastro-intestinal sistem hastalıklarının tanısında yeni bir yöntem uygulanmasının yanısıra teknoloji aktarımının uyarlanmasını içeren bilimsel bir çalışma olması açısından önemlidir. Ülkemizde hobi olarak köpek yetiştiriciliği giderek yaygınlaşmaktadır. Köpeklerde gastro-intestinal sistem hastalıklarında hatalı tanı nedeniyle ölümlerin yanısıra yanlış ilaç kullanımına bağlı ekonomik kayıplar olmaktadır. Endoskopik muayenede ileri teknoloji ürünü aygıtlar kullanılmaktadır. Bundan dolayı; endoskopik muayene için önemli bir alt yapı gerekmektedir. Proje ile sağlanan bu alt yapı ile ülkemizde Veteriner Fakülteleri içinde ilk kez Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesinde rutin olarak endoskopik muayenesi yapılmaya başlanmıştır. Bu projenin sağladığı olanaklar ile Cerrahi Anabilim Dalında lisans, yüksek lisans ve doktora düzeyinde "Köpeklerde Gastrointestinal Sistem Endoskopisi" konusunda bir temel oluşturması bakımından da ayrı bir önem taşımaktadır.
III. Materyal ve Yöntem 7 Materyal Bu çalışmada köpeklerde 3 araştırma grubu oluşturuldu. 1. grup: Değişik nedenlerle ötenazi isteği ile kliniğimize getirilen 10 köpek, normal endoskopik anatominin tanımlanması ve endoskopik sisteme uyum için taze kadavra olarak değerlendirildi. 2. grup: Burada kullanılan materyal çalışmanın deneysel kısmını oluşturdu. 20 sağlıklı köpek 10 lu iki gruba ayrıldı. Birinci grup da deneysel gastrik ülser oluşturuldu, ikinci grup ise kontrol grubu olarak değerlendirildi. Çalışmanın deneysel kısmını oluşturan bu kısmında yapılan çalışma Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Etik Kurulunun 3 Aralık 2003 tarih ve 2003/33 karar sayısı ile yapıldı. 3. grup: Bu grupta materyal olarak AÜ Veteriner Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Küçük Hayvan Kliniğine gastrointestinal sistem şikâyeti ile getirilen 50 köpek değerlendirildi. Yöntem 1. grup: Bu grupta yer alan köpek kadavralarında endoskopi uygulandı. Endoskopik olarak; özefagusun distali, midenin kardia, fundus, pilorik antrum ve pilorisi incelenerek midenin endoskopik anatomisi tanımlanmıştır. Ayrıca, endoskopi cihazına uyum sağlanarak, deneyim kazanıldı. 2. grup: Araştırmanın deneysel kısmını oluşturan bu grupta bulunan 20 köpek, deneysel gastrik ülser oluşturulan grup ve kontrol grubu olmak üzere ikiye ayrıldı. Köpeklerin çalışmaya dâhil edilmeden önce 10 günlük karantina süresi sonunda klinik muayeneleri ile direkt ve indirekt radyografik muayeneleri yapıldı. Bu muayenelerden sonra endoskopik muayeneleri yapılarak, muayene sonuçları kayıt edilmiştir. Klinik muayenede; beden ısısı, solunum, nabız sayıları değerlendirildi. Daha sonra kanda WBC, HCT, Hb, RBC, MCV analizleri yapıldı. Radyolojik muayenede; önce iki yönlü (L/L ve V/D) direkt grafileri alınmıştır. Daha sonra 20 ml/kg dozunda Baryum sülfat oral yoldan verilerek 0., 5.,15., 30., ve 45. dakikalarda iki yönlü radyografiler alınarak indirekt radyografik muayene tamamlandı (1).
8 Radyolojik muayeneden bir gün sonra, verilen kontrast maddenin sindirim kanalından boşalmasından sonra endoskopik muayene yapılmıştır. Özefagusun distali ile midede kardia, fundus, pilorik antrum ve piloris değerlendirildi. Bu işlemler tamamlandıktan sonra deneysel gastritis oluşturulan köpeklere 2,2 mg/kg dozunda Flunixine meglumine (Finadyn) 4 gün süre ile intravenöz olarak verilmiştir (4,21). Bu süre sonunda tekrar yukarıda belirtilen klinik, radyolojik, endoskopik muayene ına bakılarak alınarak değerlendirme yapıldı. Kontrol grubunda bulunan köpeklerde rutin muayene sonunda 4 gün süre ile 2.2 mg/kg dozunda serum fizyolojik intravenöz olarak verilecek 4 gün sonunda rutin muayeneler yapıldı. 3. grup: Bu grupta; AÜ Veteriner Fakültesi İç Hastalıkları ABD Küçük Hayvan Kliniğine sindirim sistemi rahatsızlığıyla getirilen 50 klinik olgu değerlendirildi. Hasta sahiplerinden alınan anamnezden sonra tüm köpeklere yukarıda belirtilen klinik, radyolojik ve endoskopik muayene yapılarak elde edilen değerlendirildi. Klinik muayene sonunda tanısı konulan hastalıkların istatistiksel incelemesi yapılarak köpeklerde sindirim kanalı hastalıklarının istatistiksel değerlendirmesi yapıldı. Daha sonra tanısı konulan hastalıkların prognozu belirlenerek uygun sağaltım yöntemi belirlendi. IV. Analiz ve Bulgular Bu bölüm üç başlık altında değerlendirildi. Taze kadavra üzerinde endoskopik deneyim kazanılması: Bu grupta 10 adet taze köpek kadavrasında çalışıldı. Endoskopik olarak; özefagus, midenin kardia, fundus, pilorik antrum ve pilorisi incelenerek midenin endoskopik anatomisi tanımlanarak deneyim kazanıldı. Ayrıca, bu muayeneler sırasında endoskopi uygulamasının sınırları belirlendi. 1. Projenin Deneysel Kısmı: Çalışmanın deneysel kısmını oluşturan bu bölümde sağlıklı 20 adet köpek değerlendirilmiştir. Önce köpekler 10 adet deneysel gastritis oluşturulacak çalışma ve 10 adet kontrol grubu olarak ikiye ayrıldı.
9 Her iki grup da köpeklerde klinik muayeneleri ile direkt ve indirekt radyografik muayeneleri yapılarak elde edilen kayıt edildi. Bu muayene ının sonuçları tablo 1 de verildi. Bu muayenelerden sonra endoskopik muayeneleri yapılarak, özefagus, midenin kardia, fundus, pilorik antrum ve piloris bölgesinden elde edilen muayene sonuçları tablo 2 verildi.
10 Tablo 1. Çalışmanın deneysel kısmını oluşturan 20 köpeğin Klinik, Direkt ve İndirekt Radyografik Muayene ı Olgu No Tür Cinisyet Yaş Klinik Muayene Bulguları Direkt Radyografik İndirekt Radyografik 1 Melez Erkek 2 Normal Normal abdominal 2 Melez Dişi 5 Normal Normal abdominal 3 Melez Dişi 7 Normal Normal abdominal 4 Melez Dişi 3 Normal Normal abdominal 5 Melez Erkek 9 Normal Normal abdominal 6 Melez Dişi 8 Normal Normal abdominal 7 Melez Dişi 10 Normal Normal abdominal 8 Melez Dişi 4 Normal Normal abdominal 9 Melez Dişi 2 Normal Normal abdominal 10 Melez Dişi 6 Normal Normal abdominal 11 Melez Erkek 7 Normal Normal abdominal 12 Melez Erkek 8 Normal Normal abdominal 13 Melez Erkek 3 Normal Normal abdominal 14 Melez Erkek 5 Normal Normal abdominal 15 Melez Dişi 8 Normal Normal abdominal 16 Melez Dişi 9 Normal Normal abdominal 17 Melez Dişi 7 Normal Normal abdominal 18 Melez Erkek 7 Normal Normal abdominal 19 Melez Erkek 5 Normal Normal abdominal 20 Melez Erkek 4 Normal Normal abdominal
11 Tablo 2. Çalışmanın deneysel kısmını oluşturan 20 köpeğin Endoskopik Muayene ı Olgu No Ozefagus Mide Cardia Fundus Pilorik antrum Pilorus 1 Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza 2 Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza 3 Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza 4 Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza 5 Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza 6 Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza 7 Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza 8 Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza 9 Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza 10 Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza 11 Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza 12 Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza 13 Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza 14 Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza 15 Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza 16 Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza 17 Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza 18 Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza 19 Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza 20 Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Klinik muayenede; beden ısısı, solunum, nabız sayıları değerlendirildi. Daha sonra kanda WBC, HCT, Hb, RBC, MCV analizleri sonucunda elde edilen değerler, normal sınırlar içinde tespit edildi. Bu işlemler tamamlandıktan sonra deneysel gastritis oluşturulacak köpeklere 2,2 mg/kg dozunda Flunixine meglumine (Finadyn) 4 gün süre ile intravenöz olarak verilmesinden sonra yukarıda belirtilen klinik, radyolojik, endoskopik muayene ına ait sonuçlar tablo 3 de bildirildi.
12 Bu olguların klinik muayenesinde 6 olguda iştahsızlık, 1 olguda iştahsızlık ve su içmeme isteği vardı. Bu dışında hayvanların genel durumları iyiydi. Tüm olguların alınan direkt radyografilerinde herhangi bir bulguya rastlanmadı. İndirekt grafide 1 olguda mide de kontrast maddenin tutulumu 2 olguda kontrast maddenin mideden boşalımında yavaşlama, 3 olguda da mide de ülser nişi görüldü. Bu olguların endoskopik muayenesinde özefagus da hiçbir lezyona rastlanmadı. İndirekt radyografide kontrast madde tutulumu olan olgularda endoskopik muayenede midede fundus bölgesinde cruvatura major bölgesinde belirgin bir hiperemi belirlendi. Kontrast madde tutulumu olan 2 olgu da da endoskopik muayenede fundusta ülseratif alanlar tespit edildi. Klinik olarak herhangi bir rahatsızlığı olmayan olguların direkt, İndirekt radyografi ile özefagus, midenin endoskopik muayenelerinde de herhangi patoloji tespit edilmedi. Kontrol grubunda bulunan köpeklerde rutin muayene sonunda 4 gün süre ile 2,2 mg/kg dozunda serum fizyolojik intravenöz olarak verilen ve 4. gün sonunda rutin muayeneler yapılarak elde edilen tablo 4 de verilmiştir. Bu olguların tamamında klinik, radyografik ve endoskopik muayene ı normaldi.
13 Tablo 3. Çalışmanın Flunixine meglumine nin intarvenöz verilmesi ile gastrointestinal sistemde lezyon oluşturulan 1. grup un klinik, direkt, indirekt radyografik ve endoskopik muayene ı. Midenin Endoskopi Olgu No Klinik Muayene Bulguları Direkt Radyografik İndirekt Radyografik Ozefagusun Endoskopi Cardia Fundus Pilorik antrum Pilorus 1 İştahsızlık var Normal abdominal Mide de yer yer kontrast madde tutulumu var Normal mukoza Normal mukoza Kruvatura minör üzerinde hiperemi Normal mukoza Normal mukoza 2 Normal Normal abdominal 3 Normal Normal abdominal Düzgün mide mukozası Düzgün mide mukozası Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza 4 İştahsız var Normal abdominal Mideden kontrast madde boşalımı yavaş Normal mukoza Normal mukoza Kruvatura mayor üzerinde ülser Normal mukoza Normal mukoza 5 İştahsızlık ve su içmeme isteği var Normal abdominal Mide de ülser nişleri gözlendi Normal mukoza Normal mukoza Kruvatura mayor bölgesinde ülseratif alanlar Normal mukoza Normal mukoza 6 İştahsız Normal abdominal Mide de ülser nişleri gözlendi Normal mukoza Normal mukoza Kruvatura minör üzerinde hiperemi Normal mukoza Normal mukoza 7 İştahsız Normal abdominal 8 Normal Normal abdominal 9 Normal Normal abdominal Mide de ülser nişleri gözlendi Düzgün mide mukozası Düzgün mide mukozası Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Ülseratif alanlar Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza 10 İştahsız Normal abdominal Mideden kontrast madde boşalımı yavaş Normal mukoza Normal mukoza Kruvatura mayor üzerinde ülser Ülseratif alanlar Normal mukoza
14 Tablo 4. Çalışmanın serum fizyolojik intravenöz verilen kontrol grubunun klinik, direkt, indirekt radyografik ve endoskopik muayene ı Midenin Endoskopi Olgu No Klinik Muayene Bulguları Direkt Radyografik İndirekt Radyografik Ozefagusun Endoskopi Cardia Fundus Pilorik antrum Pilorus 1 Normal Normal abdominal 2 Normal Normal abdominal 3 Normal Normal abdominal 4 Normal Normal abdominal 5 Normal Normal abdominal 6 Normal Normal abdominal 7 Normal Normal abdominal 8 Normal Normal abdominal 9 Normal Normal abdominal 10 Normal Normal abdominal Düzgün mide mukozası Düzgün mide mukozası Düzgün mide mukozası Düzgün mide mukozası Düzgün mide mukozası Düzgün mide mukozası Düzgün mide mukozası Düzgün mide mukozası Düzgün mide mukozası Düzgün mide mukozası Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza Normal mukoza
3. Projenin klinik olgu kısmı 15 3. grup: Bu grupta; AÜ Veteriner Fakültesi İç Hastalıkları ABD Küçük Hayvan Kliniğine sindirim sistemi rahatsızlığıyla getirilen 50 klinik olgu değerlendirildi. Hasta sahiplerinden alınan anamnezden sonra tüm köpeklerin klinik, radyolojik ve endoskopik muayeneleri yapılarak elde edilen tablo 5 de verilmiştir. Klnik olguların değerlendirilmesinde; klinik bulgu olarak akutdan kronik sürece kadar uzanan 32 olguda iştahsızlık, 10 olguda kusma ve iştahsızlık, 8 olguda kusma, iştahsızlık ve su içmeme belirtileri vardı. Bu olguların direkt grafisinde 1 olguda özefagusda, 2 olguda mide de radyoopak yabancı cisim, 18 olguda normal radyografik görünüm, 29 olguda ise mide duvarında belirlendi. Hastaların çekilen indirekt grafilerinde 9 olguda mide mukozasında dolma defekti, 11 olguda midede kontrast madde tutulumu, 30 olguda ise ülser tespit edildi. Endoskopik muayenede özefagus ta bir olguda yabancı cisim olarak bir kemik parçası belirlendi ve endoskopik olarak çıkarıldı. 27 olguda hiperemi, 22 olguda normal mukozal görünüm ve bir olguda tümör tespit edildi. Resim 1. Normal özefagus mukozası
16 Resim 2. Özefagus mukozasında hiperemi. Resim 3. Özefagusda tümör.
17 Resim 4. Özefagusda yabancı cisim (kemik). Midenin endoskopik muayenesinde 46 olguda midenin kardia bölgesinde hiperemi, 4 olguda da normal mukozal görünüm vardı. Resim 5. Mide mukozasının normal görünümü
18 Midenin fundusunun muayenesinde 2 olguda hiperemi ve ülseratif alanlar,13 olguda ülser, 15 olguda hiperemi, Resim 6. Midenin endoskopik muayenesinde hiperemik görünüm.
19 Resim 7. Midenin endoskopik muayenesinde kronik ülseratif alanlar görünüm Resim 8. Midenin endoskopik muayenesinde akut ülseratif alanlar görünüm. 10 olguda hiperemi ve erezyon, 10 olguda eroziv alanlar belirlendi. (RESİM) Pilorik antrum da 15 olguda normal mukozal yapı, 35 olguda hiperemi ve piloriste ise 30 olguda normal
20 mukoza, 20 olguda hiperemik alanlar belirlendi. Resim 9. Midenin endoskopik muayenesinde pilorisin antrumunda hiperemik alanların görünüm. Daha sonra tanısı konulan hastalıkların prognozu belirlenerek uygun sağaltım için İç Hastalıkları Anabilim Dalına sevk edildi.
Tablo 5. Çalışmanın klinik kısmını oluşturan olguların klinik, 21 direkt, indirekt radyografik ve endoskopik muayene ı Midenin Endoskopi Olgu No Klinik Muayene Bulguları Direkt Radyografik İndirekt Radyografik Ozefagusun Endoskopi Cardia Fundus Pilorik antrum Pilorus 1 İştahsızlık Normal abdominal kontrast madde tutulumu Normal mukoza Normal mukoza Mukozada hiperemi ve ülserasyon Normal mukoza Normal mukoza 2 Kusma, İştasızlık ve su içmeme isteği kontrast madde tutulumu Ülseratif alanlar Normal mukoza Normal mukoza 3 İştahsızlık Mide de radyoopak yabancı cisim Ülser nişi Normal mukoza 4 Kusma, İştasızlık Normal abdominal Ülser nişi Normal mukoza ve eroziv alanlar 5 İştahsızlık 6 İştahsızlık Normal abdominal Dolma defekti Normal mukoza Eroziv alanlar Ülser nişi Ülseratif alanlar Normal mukoza Normal mukoza 7 Kusma, İştasızlık ve su içmeme isteği Normal abdominal kontrast madde tutulumu Normal mukoza Ülseratif alanlar Normal mukoza Normal mukoza 8 İştahsızlık kontrast madde tutulumu Normal mukoza Normal mukoza 9 Kusma, İştasızlık Ülser nişi ve eroziv alanlar 10 İştahsızlık Normal abdominal Ülser nişi Normal mukoza Eroziv alanlar
22 Tablo 5. Çalışmanın klinik kısmını oluşturan olguların klinik, direkt, indirekt ve endoskopik muayene ı Midenin Endoskopi Olgu No Klinik Muayene Bulguları Direkt Radyografik İndirekt Radyografik Ozefagusun Endoskopi Cardia Fundus Pilorik antrum Pilorus 11 Kusma, İştasızlık Normal abdominal Ülser nişi Normal mukoza ve eroziv alanlar 12 İştahsızlık 13 İştahsızlık Normal abdominal Dolma defekti Normal mukoza Eroziv alanlar Ülser nişi Ülseratif alanlar Normal mukoza Normal mukoza 14 İştahsızlık Normal abdominal kontrast madde tutulumu Normal mukoza Normal mukoza Mukozada hiperemi ve ülserasyon Normal mukoza Normal mukoza 15 Kusma, İştasızlık ve su içmeme isteği kontrast madde tutulumu Ülseratif alanlar Normal mukoza Normal mukoza 16 İştahsızlık 17 İştahsızlık Ülser nişi Normal mukoza Dolma defekti Normal mukoza Eroziv alanlar 18 Kusma, İştasızlık Normal abdominal Ülser nişi Normal mukoza ve eroziv alanlar 19 İştahsızlık 20 İştahsızlık Normal abdominal Dolma defekti Normal mukoza Eroziv alanlar Ülser nişi Ülseratif alanlar Normal mukoza Normal mukoza
Tablo 5. Çalışmanın klinik kısmını oluşturan olguların klinik, 23 direkt, indirekt ve endoskopik muayene ı Midenin Endoskopi Olgu No Klinik Muayene Bulguları Direkt Radyografik İndirekt Radyografik Ozefagusun Endoskopi Cardia Fundus Pilorik antrum Pilorus 21 İştahsızlık Mide de radyoopak yabancı cisim 22 İştahsızlık Ülser nişi Normal mukoza Dolma defekti Normal mukoza Eroziv alanlar 23 Kusma, İştasızlık Normal abdominal Ülser nişi Normal mukoza ve eroziv alanlar 24 İştahsızlık 25 İştahsızlık Normal abdominal Dolma defekti Normal mukoza Eroziv alanlar Ülser nişi Ülseratif alanlar Normal mukoza Normal mukoza 26 Kusma, İştasızlık ve su içmeme isteği kontrast madde tutulumu Ülseratif alanlar Normal mukoza Normal mukoza 27 İştahsızlık 28 İştahsızlık Mide de radyoopak yabancı cisim Ülser nişi Normal mukoza Ülser nişi Normal mukoza 29 Kusma, İştasızlık Normal abdominal Ülser nişi Normal mukoza ve eroziv alanlar 30 İştahsızlık Dolma defekti Normal mukoza Eroziv alanlar
Tablo 5. Çalışmanın klinik kısmını oluşturan olguların klinik, 24 direkt, indirekt ve endoskopik muayene ı Midenin Endoskopi Olgu No Klinik Muayene Bulguları Direkt Radyografik İndirekt Radyografik Ozefagusun Endoskopi Cardia Fundus Pilorik antrum Pilorus 31 İştahsızlık Normal abdominal Ülser nişi Ülseratif alanlar Normal mukoza Normal mukoza 32 Kusma, İştasızlık ve su içmeme isteği kontrast madde tutulumu Ülseratif alanlar Normal mukoza Normal mukoza 33 İştahsızlık Mide de radyoopak yabancı cisim Ülser nişi Normal mukoza 34 Kusma, İştasızlık ve su içmeme isteği kontrast madde tutulumu Ülseratif alanlar Normal mukoza Normal mukoza 35 İştahsızlık Mide de radyoopak yabancı cisim 36 İştahsızlık Mide de radyoopak yabancı cisim Ülser nişi Normal mukoza Ülser nişi Normal mukoza 37 Kusma, İştasızlık Normal abdominal Ülser nişi Normal mukoza ve eroziv alanlar 38 İştahsızlık Dolma defekti Normal mukoza Eroziv alanlar 39 Kusma, İştasızlık ve su içmeme isteği kontrast madde tutulumu Ülseratif alanlar Normal mukoza Normal mukoza 40 İştahsızlık Ülser nişi Normal mukoza
25 Tablo 5. Çalışmanın klinik kısmını oluşturan olguların klinik, direkt, indirekt ve endoskopik muayene ı Midenin Endoskopi Olgu No Klinik Muayene Bulguları Direkt Radyografik İndirekt Radyografik Ozefagusun Endoskopi Cardia Fundus Pilorik antrum Pilorus 41 Kusma, İştasızlık Normal abdominal Ülser nişi Normal mukoza ve eroziv alanlar 42 İştahsızlık 43 İştahsızlık 44 İştahsızlık Ülser nişi Normal mukoza Ülser nişi Normal mukoza Ülser nişi Normal mukoza 45 Kusma, İştasızlık Normal abdominal Ülser nişi Normal mukoza ve eroziv alanlar 46 İştahsızlık Dolma defekti Normal mukoza Eroziv alanlar 47 Kusma, İştasızlık ve su içmeme isteği kontrast madde tutulumu Ülseratif alanlar Normal mukoza Normal mukoza 48 İştahsızlık Mide de radyoopak yabancı cisim Ülser nişi Normal mukoza 49 Kusma, İştasızlık Normal abdominal Ülser nişi Normal mukoza ve eroziv alanlar 50 İştahsızlık Özefagusda radyoopak yabancı cisim Ülser nişi Normal mukoza
V. Sonuç ve Öneriler 26 Köpeklerde sindirim sistemi hastalıklarına sık olarak rastlanmaktadır. Ancak hasta sahipleri tarafından semptomlar ilerledikten sonra sağaltım için veteriner hekime getirilmektedir. Bu durumda da hastalık tablosu iyice ağırlaşmakta ve hastalığın sağaltımı güçleşmektedir. Sindirim sistemi hastalıklarının tanısında klinik, laboratuar, radyografik ve endoskopik muayene yöntemleri birbirini tamamlamaktadır. Bu çalışmada da bu sonuca varılmıştır. Klinik muayene ı oldukça yanıltıcı olmaktadır. Çünkü bu muayene hasta sahibinden alınan anamneze göre yapılmakta ve genellikle hasta sahiplerinin büyük çoğunluğundan sağlıklı bir anamnez alınamamaktadır. Direkt radyografi sindirim sistemi hakkında kısıtlı bilgiler sağlamaktadır. Yalnızca radyoopak yabancı cisimler gösterilebilmekte bu cisimlerin oluşturduğu ya da diğer lezyonlar gösterilememektedir. Endirekt radyografi de ise akut dönemdeki mukozal lezyonlar hakkında yetersiz bilgiler sağlamaktadır. Endoskopik muayene ile özefagus ve mide mukozasında şekillene tüm akut ve kronik karakterdeki lezyonlar belirlenmektedir. Buna göre sağaltım protokolü yapılmaktadır. Aycıca yabancı cisim var ise endoskopik çıkarılması yapılmaktadır. Bu proje ile ilk kez Ülkemizdeki veteriner Fakültelerinde sindirim sistemin hastalıklarının endoskopik muayenesi yapılarak elde edilen sonuçlar pratiğe ve araştırmacılara akatarılacaktır. Ayrıca bu proje ile sağlanan araç gereçle şu anda anabilim dalımızda 1 doktora ve 1 yüksek lisans çalışması yaptırılmış ve sonuçlandırılmıştır.. Bunların dışında endoskopik muayene rutin uygulamaya girmiştir.
VI. Kaynaklar 27 1. Clerex C., Peeters D., Snaps E., et al, Eosinophilic bronchopneumopathy in dogs, J Vet Intern Med 14: 281, 2000 2. Donaldson LL, Leib MS, Boyd C, et al., Effect of Pre-anesthetic Medication on the Ease of Endoscopic Intubation of the Duodenum in Anesthetized Dogs Am J Vet Res 54:1489, 1993 3. Gualtieri, M., Esophagoscopy, The Veterinary Clinics of North America Small Animal Practice, Vol 31, No 4 (July) 2001, pp: 605 630 4. Guilford W.G., Esophagoscopy, The Veterinary Clinics of North America Small Animal Practice, Vol 20, No 5 (September) 1990, pp: 1209 1229 5. Johnson L., Small animal bronchoscopy, The Veterinary Clinics of North America Small Animal Practice, Vol 31, No 4 (July) 2001, pp: 691 705 6. Levinson C.J., Wattiez A., Complications and safety of laparoscopy in Martin DC (ed): Manual of Endoscopy. Santa Fe Springs, CA, The American Association of Gynecologic Laparoscopists, 1990, pp 35-36 7. Matz ME, Leib MS, Monroe WE, et al., Evaluation of Atropine, Glucagon, ve Metoclopramide for Facilitation of Endoscopic Intubation of the Duodenum in Dogs Am J Vet Res 52:1948, 1991 8. McCarthy T.C., Rhinoscopy, Pharyngoscopy and Laryngoscopy, The Veterinary Clinics of North America Small Animal Practice, Vol 20, No 5 (September) 1990, pp: 1265 1290 9. Melendez, L. (DVM) ed., Endoscopy, The Veterinary Clinics of North America Small Animal Practice, Vol 31, No 4 (July) 2001, pp: xiii 10. Moore L. E., The Advantages of Endoscopy, Clinical Techniques in Samall Animal Practice, Vol 18, No 4 (November), 2003: pp 250-253 11. Noone, K.E., VMD, Rhinoscopy, Pharyngoscopy and Laryngoscopy, The Veterinary Clinics of North America Small Animal Practice, Vol 31, No 4 (July) 2001, pp: 671 689. 12. Pook H.A, Meric S.M., Caudal nasal cyst in a dog: Retrograde rhinoscopic management, J Am Anim Hosp Assoc 22:359, 1986 13. Richard Wolf Medical Instrumants Corp. 28.02.2003 Product Training, Presentation Dogs, p: 3 20
28 14. Richter K.P., Laparoscopy in dogs and cat, The Veterinary Clinics of North America Small Animal Practice, Vol 31, No 4 (July) 2001, pp: 707 727 15. Rochat M.C., Arthroscopy, The Veterinary Clinics of North America Small Animal Practice, Vol 31, No 4 (July) 2001, pp: 761 787 16. Roudebush P., Tracheobronchoscopy, The Veterinary Clinics of North America Small Animal Practice, Vol 20, No 5 (September) 1990, pp: 1297 1314 17. Schatter S., Norris C.R., Laryngeal paralysis in cats: 16 cases (1990 1999), JAVMA 216:1100, 2000 18. Sherding RG, Johnson SE, Tams TR: Esophagoscopy. In Tams TR (ed): Small Animal Endoscopy, ed 2. St Louis, Mosby, 1999, pp 39-96 19. Shumway, R., Broussard J. D., Maintenance of Gastrointestinel Endoscopes, Clinical Techniques in Samall Animal Practice, Vol 18, No 4 (November), 2003: pp 254-261 20. Simpson K. W., Gastrointestinal endoscopy in dogs, Waltham Symposium Proceedings No 26, Practical Nutrition (Reprinted from Journal of Small Animal Practice (1993), vol. 34, p13-21 21. Stasi, K., Melendez, L., Care and Cleaning of the endoscope, The Veterinary Clinics of North America Small Animal Practice, Vol 31, No 4 (July) 2001, pp: 589-604 22. Sullivan M., Rhinoscopy: A Diagnostic Aid?, J Small Anim Pract 28:839, 1987 23. Vargo J.J., Propofol-mediated gastrointestinal endoscopy, Techniques in Gastrointestinal Endoscopy, Vol 6, No 2 (April), 2004:pp 60-64 24. Willard, M. D., Colonoscopy, Proctoscopy and Ileoscopy, The Veterinary Clinics of North America Small Animal Practice, Vol 31, No 4 (July) 2001, pp: 657-670 25. Zoran D.L., Gastroduodenoscopy, The Veterinary Clinics of North America Small Animal Practice, Vol 31, No 4 (July) 2001, pp: 631-656 26. American Rhinologic Society Offical Web Site http://www.american-rhinologic.org/patientinfo.introendoscopy.phtml 27. Technical and Industrial Endoscopes http://www.moritex.com
VII. Ekler 29 a) Mali Bilanço Kalem kodu Kalem Demirbaş Harcanan, YTL No 600 Veteriner Amaçlı Endoskopi 2196 42.000 Sistemi Toplam 42.000 harcama Proje bütçesi 42.000 Kalan - b) Veteriner Amaçlı Endoskopi Sistemi 2196 kod numarası ile kayıtlı olup Anabilim dalımız kliniğinde rutin olarak kullanılmaya devam edilmektedir. d)tebliğ ve Posterler Bu proje kapmamı ile alınan endoskopi seti ile aşağıda isimleri yazılı olan bir yüksek lisans tezi ve bir doktora bitirilmiş endoskopi cihaz rutin kullanıma sokulmuştur.. Yüksek Lisan Tezi: Köpeklerde Akciğer Hastlıklarının Radyografik ve Bronkoskopik Muayene bulgularının Değerlendirilmesi Veteriner Hekim Cenk DÖNER, Danışmanı: Prof. Dr. Ali BUMİN. Doktora Tezi: Köpeklerde Özefagus ve Mide Hastalıklarınında Endoskopik ve Radyografik Bulguların Değerlendirlmesi Veteriner Hekim Bülent Fahri İNCE, Danışmanı: Prof. Dr. Zeki ALKAN