1018 Selçuklu Türkleri, Çağrı Beğ kumandasında Anadolu'ya akınlar tertip etmeye başladı. 1021 Van'da Ardzruni soyundan Ermeni prensi Senekerim, Türk fetihlerinden rahatsızlık duyarak ülkesini Bizans'a devretti. 1064 Sultan Alparslan, Ani şehrini, Bizanslıların biri Gürcü diğeri Ermeni asılli iki valisinden aldı. 1461 Fatih Sultan Mehmed, Bursa'daki Ermeni Piskoposu Hovakim'i (Ovakim) İstanbul'a getirterek kendisine Patrik ünvanını verdi ve Ermenilere birçok haklar tanıdı. 1664 Abro Çelebi adında bir Ermeni, Köprülü Fazıl Paşa'nın bezirganbaşısı oldu. 1790 İlk resmi Ermeni Okulu, Amira Miricanyan ve Şnork Mığırdıç tarafindan Kumkapı Fıçıcı sokakta kuruldu. 1824 Patrik Karabet, Ermenice gramer okutan Kumkapı Okulu'nu patrikhanenin himayesine aldı. 1824 (l0 Temmuz) Patrik Karabet, Anadolu'daki Ermeni cemiyetlerine gönderdiği talimatla, Ermeni okullarının sayısını çoğaltılmasını emretti. 1823 Artin Bezciyan adlı Ermeni, Kumkapı'da Bezciyan Okulu'nu kurdu. 1838 (13 Eylül) Üsküdar'da Cemeran Okulu inşa edildi. 1848 (14 Nisan) Ermeni edebiyatının önemli simalarından Haçadur Apovyan, Çarlık yönetimince Sibirya'ya sürüldü. Apovyan'dan bir daha haber alınamadı. 1853 (22 Ekim) Ermeni Maarif Komisyonu kuruldu. 1876 Meclise ilk defa Ermeni milletvekilleri katıldı. 1877 Osmanlı-Rus Savaşları (93 harbi) 1877 (7 Aralık) Ermeni Milli Meclisi, Ermeni halkının askere yazılarak savaşa katılma kararını aldı. 1878 (13 Nisan) İstanbul Ermeni Patriği Nerses, İngiltere Dışişleri Bakanı Salisbury'ye gönderdiği muhtırada, Türklerle beraber yaşayamayacaklarını bildirdi. 1878 (13 Temmuz) Berlin Anlaşması imzalandı. Bu anlaşmaya, Osmanlı Ermenileriyle ilgili 61. madde eklendi. 1878 (3 Ağustos) İngiltere Dışişleri Bakanı Lord Salisbury, İstanbul Büyükelçisi Layard'a gönderdiği talimatta, Osmanlı Hükümeti'nin Doğu'da reformlara başlaması gerektiğini bildirdi 1889 (21 Mayıs) İttihat ve Terakki Cemiyeti kuruldu. 1890 (20 Haziran) Erzurum İsyanı 1890 (Temmuz) Kumkapı Nümayişi 1892-1893 Merzifon, Kayseri, Yozgat isyanları 1890 Birinci Sason İsyanı 1895 (30 Eylül) Babıâli olayı 1895 Kasım ayında, Ermenilerin Maraş'ta isyan teşebbüsü 1896 30 Ekim İstanbul'da Ermeni eylemi (ilk patırtı) 1896 (1 Haziran) Van isyanı 1896 (26 Ağustos) Banka Olayı 1902 Ermeni dilcilerden H.Acaryan, Ermeni Diline Türk Dilinin Tesiri ve Ermenilerin Türkçeden Aldıkları Sözler adında bir eser yazdı. 1904 İkinci Sason isyanı 1905 (21 Temmuz) Yıldız Camii'nde, Osmanlı Padişahı 2. Abdülhamid e suikast teşebbüsü. 1908 Ermenilerin Jamanak adlı gazetesi yayın hayatına başladı. 1908 (17 Aralık) İttihat ve Terakki Cemiyeti, 2. Meşrutiyet in ilanından sonra İttihat ve Terakki Fırkası adını aldı. 1908 İkinci meclis açıldı ve Ermeni komitecilerden bazıları millet meclisine Sayfa 1
girdi 1909 (13 Nisan) 31 Mart Vak'ası 1909 (14 Nisan) Adana'da Ermeni isyanı 1915 (3 Mayıs) Van'da Ermeni katliamı 1915 (24 Nisan) Osmanlı devleti aleyhinde faaliyette bulunan Ermeni komiteleri kapatıldı. Bu komitelerin idarecilerinden 235 anarşist tutuklandı. 1915 (14 Mayıs) Tehcir Kanunu çıkarıldı ve isyancı Ermeniler çeşitli yerlerde iskan edildi. 1918 (1 Şubat) Ermeni komitacı Arşak, Bayburt'ta katliam yaptı. 1918 (10 Şubat) Sultan II. Abdülhamit vefat etti. 1918 (14 Nisan) Doğubayezit, Rus işgali ve Ermeni mezaliminden kurtuldu. 1918 (15 Nisan) Karaköse (Ağrı), Rus işgalinden ve Ermeni mezaliminden kurtuldu. 1918 (25 Nisan) Ermeni komitacılar, Kars'ın doğusundaki Subatan köyünde 750 müslümanı şehit etti. 1918 (1 Mayıs) Ermeni komitacılar, Kars'ta, aralarında çocukların da bulunduğu 60 müslümanı katletti. 1919 (20 Kasım) Osmanlı bürokrasisinde üst düzeyde görev yapan Boğos Nubaryan ve Şerif Paşa, Ermerini-Kürt bağımsızlık belgesini imzaladılar. 1920 (12 Ocak) 450 kişilik Ermeni süvari birliği, Antep'in Arapdar köyünde müslümanlara işkence yaptı. 1920 (1 Nisan) Antep'te, Fransız ve Ermenilere karşı müdafaa cemiyeti kuruldu. 1921 (15 Mart) Talat Paşa, Berlin'de Ermeniler tarafından öldürüldü. 1921 (6 Aralık) Sait Halim Paşa'yı Ermeniler Roma'da katletti 1922 (22 Temmuz) Cemal Paşa, Tiflis'te Ermeniler tarafından öldürüldü. 1921 (18 Mart) Ermeni Misak Torlakyan, Azerbaycan İçişleri Bakanı Cevanşir Han'ı, Tepebaşı'ndaki Pera Palas Oteli önünde öldürdü. 1923 Ermeni asıllı Münib Boya, Van Milletvekili olarak meclise girdi. 1934 Franz Werfel'in, Musa Dağ da Kırk Gün adlı romanı, ABD'de İngilizce yayımlandı. 1935 (15 Aralık) Pangaltı Ermeni Kilisesi'nde toplanan bir grup Ermeni, Franz Werfel'in, Musa Dağ'da Kırk Gün, adlı eserini, Türk milleti hakkında iftiralarla dolu olduğu gerekçesiyle yaktı. 1936 Franz Werfel'in, Musa Dağ'da Kırk Gün adlı eserinin Fransa da yayımlanması, Türk basınının tepkisini çekti. 1937 Cevat Rıfat Atilhan, Musa Dağı adında kitap yazarak, Franz Werfel'in eserinin gerçekleri yansıtmadığını bildirdi. 1937 Werfel'in, Musa Dağ'da Kırk Gün adlı eserinin filme alınmasının engellenmesi, ABD Dışişleri Bakanlığı nezdinde gündeme geldi. 1943 Ermeni asıllı Berç Türker Keresteci, Afyonkarahisar milletvekili oldu. 1957 Mığırdıç Şellefyan, 27 Ekim seçimlerinde, Demokrat Parti listesinden İstanbul milletvekili seçildi. 1960 (19 Eylül) Ermeni Milletvekili Zakar Tarver öldü. 1964 (24 Aralık) Kıbrıs Dışişleri Bakanı Kipriyanus Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi nde Ermeni Meselesini ortaya atarak Türkiye aleyhine karar çıkarmaya çalıştı. 1965 Sayfa 2
(24 Nisan) Brezilya nın Sao Paulo kentinde, Ermeniler tarafından Türkiye aleyhine gösteri düzenlendi. 1969 (24 Nisan) Londra da, Türk Elçiliği önünde Ermeniler tarafından gösteri yürüyüşü tertip edildi. 1969 (2 Mayıs) Kadıköy de, Baharettin Dedeşan adlı bir ülkücü, Hayko Gulis adlı bir Ermeni tarafından öldürüldü. 1973 (27 Ocak) Türkiye nin Los Angeles Başkonsolosu Mehmet Baydar ve yardımcısı Bahadır Demir, yetmiş yaşlarında ki Mığırdıç Yanıkyan adlı Ermneni tarafından öldürüldü. 1975 (20 Ocak) Asala örgütü kuruldu. 1975 (22 Ekim) Viyana da, Büyükelçi Danış Tunalıgil öldürüldü. 1975 (24 Ekim) Paris te, Büyükelçi İsmail Erez ile polis Talip Yener katledildi. 1976 (16 Şubat) Beyrut Büyükelçiliği Birinci Kâtibi Oktay Cerit öldürüldü. 1977 (9 Haziran) Vatikan Büyükelçisi Taha Carım katledildi. 1978 (2 Haziran) Madrit te, Büyükelçi Zeki Kunaralp ın eşi Necla Kunaralp öldürüldü. Bu saldırıda, emekli Büyükelçi Beşir Balcıoğlu da vefat etti. Fransa'nın Marsilya şehrinde, Ermeni Kin Anıtı dikildi. Fransız bakan Joset Comitte, anıtın açılış törenine katıldı. (15 Nisan) Yunan Hükümeti, Atina nın Nea Simirna meydanında 'Ermeni İntikam Anıtı nın dikilmesine izin verdi. (12 Ekim) Lahey de, Amsterdam Büyükelçisi Özdemir Benler in oğlu Ahmet Benler öldürüldü. (22 Aralık) Paris te Turizm Müşaviri Yılmaz Çopan öldürüldü. (6 Şubat) Büyükelçi Doğan Türkmen Bern de saldırı sonucu yaralandı. (8 Nisan) Asala, Sayda toplantısında, Kürtlerle Ermeniler arasında benzerlik olduğunu iddia ederek Kürtleri kan kardeşi olarak ilân etti. (17 Nisan) Vatikan'da, Vecdi Türel silahlı saldırıya uğradı. (19 Nisan) Asala, Marsilya Türk Konsolosluğu'na roketatarlı saldırı düzenledi. (31 Temmuz) Atina İdari Ateşemiz Galip Özmen ve kızı Neslihan Özmen acımasızca katledildi. (5 Ağustos) Lyon'da, Ermeniler tarafından konsolosluğun basılması sonucu Kadir Atılgan, Ramazan Sefer, Kavas Bozdağ ve Hüseyin Toprak adlı vatandaşlar yaralandı. (26 Eylül) Paris'te, Basın Ataşemiz Selçuk Bakkalbaşı, silahlı saldırıya uğradı. (10 Kasım) Asala örgütü, Strasburg Türk konsolosluğuna bir saldırı düzenledi. (17 Aralık) Sidney Başkonsolosu Şarık Arıkyan ile koruma polisi Engin Sever öldürüldü. (4 Mart) Paris'te Çalışma Müşaviri Reşat Moralı ile din görevlisi Tecelli Arı şehit edildi (3 Nisan) Kopenhang'da, Çalışma Müşaviri Cavit Demir silahlı saldırıya uğrayarak ağır şekilde yaralandı. (9 Haziran) Cenevre'de, sözleşmeli sekreter olarak görev yapan Mehmet S. Yergüz öldürüldü. Olayı ASALA üstlendi. Sayfa 3
(24 Eylül) Paris Başkonsolosluğu'nu basan Ermeniler, güvenlik görevlisi Cemal Özen'i acımasızca katlettiler. (25 Ekim) Roma'da ikinci katip Gökberk Ergenekon, silahlı saldırıya uğrayarak yaralandı. (27 Kasım) Avrupa'da bulunan Ermeni Öğrenciler Birliği" ile 'Kürt Öğrenci Derneği, Londra'da ortak bildiri yayınladılar (28 Ocak) Los Angeles'te, Başkonsolos Kemal Arıkan, Harry Sasunyan ve Kirkor Saliba tarafından öldürüldü. (8 Nisan) Ottowa Büyükelçiliği Ticari Müşaviri Kemalettin Güngör silahlı saldırı sonucu yaralandı. (5 Mayıs) ABD'nin Boston Bölgesi Fahri Konsolosu Okan Gündüz öldürüldü. (7 Haziran) Lizbon Büyükelçiliği İdari Ataşesi Erkut Akbay öldürüldü. Bu arada, Ottowa Büyükelçiliği Askeri Ataşesi Atilla Altıkat, Bulgaristan Burgaz Başkonsolosluğu İdari Ataşesi Bora Süelkan ve Lizbon Büyükelçiliği Maslahatgüzarı Yurtsev Mıhçıoğlu'nun eşi Cahide Mıhçıoğlu da silahlı saldırıya uğradırlar. Türkiye nin Kanada Büyükelçiliği görevinde bulunan Coşkun Kırca da, silahlı saldırya uğramış, ancak kaçarak kurtulmuştu. (10 Ağustos) Artin Penik adlı Ermeni, Esenboğa katliamından duyduğu üzüntüyü dile getirerek, kendini yakmak suretiyle Ermeni terörünü lânetledi. (29 Ocak) Levon Ekmekçiyan, yılı Esenboğa baskını nedeniyle Ankara'da idam edildi. Harut Levonyan ve Rafi Elbekyan adlı iki Ermeni militan tarafından Türkiye'nin Yugoslavya Büyükelçisi'ne düzenlenen suikast sırasında, yoldan geçen bir Belgradlı öldü. (15 Temmuz) Asala mensubu teröristler, Paris Orly havalimanına bombalı saldırı düzenledi. Olayda, 3'ü Türk olmak üzere 7 kişi öldü, 60 kişi de yaralandı. (27 Temmuz) Türkiye'nin Lizbon Büyükelçiliği'ni basan beş Ermeni ölü olarak ele geçirildi. 1986 (19 Mart) Ermeni Halk Dansları Topluluğu MARAL'ı kuran Benon Kuzubaş öldü. 1987 (10 Aralık) Demokrat Parti'nin İstanbul Milletvekili Ermeni asıllı Mığırdıç Şellefyan öldü. 1988 Sovyet makamları, anti-sovyet Ermenilerin lideri Paruyr Hayrikyan ı, uçakla Etyopya'nın merkezi Adis Ababa'ya bıraktı. 1989 Ermenistan'da deprem meydana geldi. 1990 Erivan'da, Arev adında Yahudi-Ermeni Kültür Derneği kuruldu. 1990 (11 Eylül) Ermeni Patriği Karakin Kazancıyan, İstanbul Valisi Cahit Bayar'a nezaket ziyaretinde bulundu. (21 Ocak) Ermeniler, Hacılar kentine bombalı saldın düzenledi. Saldırıda 3 Sovyet askeri ile 2 Azeri öldü. Ermeniler ayrıca, Azerbaycan'ın Sesi gazetesi muhabiri Savâtin Askerova'yı katletti. (5 Şubat) Elmira Kafarova, Azerbaycan Yüksek Sovyet Başkanlığına seçildi. (22 Şubat) Bakü'de, Transkafkasya Müslümanları Dinişleri Başkanlığı'na bağlı faaliyetlerini sürdüren medrese, İslam Enstitüsü'ne dönüştürüldü. (3 Nisan) Azerbaycan'ın Kazak bölgesine, sılahlı bir Ermeni grubu saldırdı. Olay üzerine Sovyet ordu birlikleri ile Ermeniler arasında çıkan çatışmada, 15 Ermeni hayatını kaybetti. Sayfa 4
(13 Nisan) Karabağ'da, Ermeniler ile Azeriler arasında çatışmalar çıktı. Azeri köyleri Ermeniler tarafından top ateşine tutuldu. (23 Nisan) Suşa kasabasına bağlı Azeri köyleri, Ermeni köylerinden açılan top ve makineli tüfek ateşine maruz kaldı. Olayda 3 Azeri öldü, 3 ev yıkıldı, 3 ev de oturulamaz hale geldi. (26 Nisan) Karabağ bölgesinde, 4 Azeri güvenlik görevlisi öldürüldü. Olayı Karabağ Savaşçıları adlı örgüt üstlendi. (7 Mayıs) Diyanet İşleri Başkanlığı'nın daveti üzerine Türkiye'ye gelen Azerbaycan ve Kafkasya Müslümanlarının dini lideri Şeyhülislam Allahşükür Paşazade, Kültür Bakanı Namık Kemal Zeybek'i ziyaret etti (23 Eylül) Ermenistan bağımsızlığını ilan etti. (26 Aralık) Sovyetler Birliği dağıldı. 23 Eylül'de bağımsızlığını ilan eden Ermenistan fiilen ve hukuken bağımsız oldu. 1993 (Aralık) Dönemin Dışişleri Bakanı Hikmet Çetin, Ermenistan Dışişleri Bakanı Arman Girakusyan'la Antalya'da biraraya geldi. 1994 (Nisan) MHP Genel Başkanı Alparslan Türkeş ile Türkiye'nin Bonn Büyükelçisi Onur Öymen, Ermenistanlı yetkililerle Frankfurt'ta görüştüler. 1996 (Ocak) Müzisyen Onno Tunç, bir uçak kazasında hayatını kaybetti. 1996 Levon Ter Petrosyan, ikinci defa Ermenistan devlet başkanı seçildi. 1960 yılında kurulan Aramyan Oda Orkestrası'nm yöneticilerinden kemanist İstepan Oskiyan, Nisan ayında öldü. (4 Aralık) Türkiye Ermenileri Patriği Karekin II, Rum Ortodoks Patriği Bartholomeos'a gönderdiği mektupta, Rum Patrikhanesi'ne yapılan saldınyı kınadı. (20 Mart) Robert Koçaryan, Ermenistan başbakan oldu. Ermeni cemaati, Karagözyan Vakfı yönetim kurulunda görev yapan Mardiros Balıkçıyan'ı Ağustos ayında kaybetti. Balik yan, kültürel faaliyetlerle meşgul oluyordu. (26 Temmuz) Jamanak ve Arşav gazetesi yazarlarından Lili Koç vefat etti. (31 Ağustos) Etmenistan sinemasının yönetmen ve senaryo yazan Frunze Dovlatyan öldü. (11 Ekim) Ermeni alfabesinin yıldönümü hatırasına, Kültür Haftası tertip edildi. Hafta İstanbul Ermeni Patrikhanesi nin öğretmen ve sanatçılarının işbirliğiyle düzenlendi. (12 Ekim) Kumkapı Meryem Ana Kilisesi, geleneksel Madağ Günü'nü bu yıl da düzenledi. İstanbul'da yayımlanan Ermenice gazete ve dergilerde araştırma yazıları çıkan Hırant Papazyan, Kasım ayında öldü. (1 Aralık) Ermeni Sanayicileri ve İşadamları Derneği Başkanı Aram Vardanyan, Türk-Ermeni İş Komitesi toplantısına katılmak üzere Türkiye'ye geldi. Vardanyan, görüşmede, Ermenistan ve Türkiye arasındaki sınır kapısının açılması meselesini görüştü. (6 Aralık) Eseyan Okulu'nun kuruluşunun 50. yıldönümü kutlamaları yapıldı. (19 Aralık) Jamanak Gazetesi'nin 90. kuruluş yıldönümünü kutlamak için, Ermeniler Kazaz Amira'da bir dizi etkinlik düzenledi. (20 Aralık) Ermeniler, Surp Agop Hastanesi'nin 160. yıldönümünü yılbaşı şöleniyle birlikte kutladılar. Sayfa 5
Türkiye Gazeteciler Cemiyeti, Sedat Simavi Ödülü'nü gazetecilik dalında Garbis Özatay'a verdi. (Aralık) Türkiye Ermenileri Patriki Karekin II, Doğuş Yortusu vesilesiyle kiliselere gönderdiği mesajda, Süryani, Kipti, Habeşistan, Rum, Rus, Bulgar, Romen, Gürcü patrikleri ile Papa II. Jean Paul'un Doğuş Yortusu'nu kutladı. Franz Werfel'in, Musa Dağ'da Kırk Gün adlı eseri, Belge Yayınları tarafından Türkçe'ye çevrilerek yayımlandı. Ocak ayındaki törende, Yeşilköy Metropoliti Miran Hırisostomos Kalayci nın denize attığı haçı, Ermeni genci Murat Köşker çıkardı. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, Jamanak gazetesinin 90. kuruluş yıldönümü vesilesiyle, gazetenin editörü Ara Koçunyan'ı Cumhurbaşkanlığı köşkünde kabul etti. (Şubat) Ermenistan Devlet Başkanı Levon Ter Petrosyan istifa etti. Böylece Robert Koçaryan'a liderlik yolu açıldı. Petrosyan, Karabağ'da barış istediği için Şahin'lerin tepkisini çekmişti. (Şubat) Petrosyan'ın istifasını değerlendiren Azerbaycan Halk Cephesi Başkanı Elçibey, Koçaryan'ın geçmişte Rusları arkasına alarak Karabağ'da Azerbaycan'a karşı ayaklandığını bildirdi. Türkiye Ermenileri Patriki Karekin II (Bedros Kazancıyan) öldü. Kazancıyan,10 Mart'ta toprağa gömüldü. (30 Mart) Koçaryan, Ermenistan devlet başkanlığına seçildi. (29 Mayıs) Fransa parlamentosu, sözde Ermeni soykırımı yasa tasarısını tanıdı. (3 Haziran) Tebriz'de Azeriler, Fransız parlamentosu tarafindan kabul edilen sözde Ermeni soykırımı yasa tasarısını protesto ettiler. (19 Haziran) Patrik Kazancıyan'ın ölümüyle kendisini patrik vekili ilân eden Mesrop Mutafyân'ın dilekçesi, İstanbul Valiliği tarafından iade edildi. Mutafyan'ın bu sıfatı kullanamıyacağı ifade edildi. Ozan-yazar Kevork Emin Muratyan, 79 yaşında Erivan'da öldü. (Temmuz) Bölücü örgüt PKK'nın başı Abdullah Öcalan, Ermenistan yönetiminden, örgüte özel köy tahsis edilmesini istedi. (Temmuz) Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, İngiltere'yi ziyaret ederek Başbakan Tony Blair ile görüştü. (4 Temmuz) Azerbaycan Devlet Başkanı Aliyev, Ermenistan Devlet Başkanı Koçaryan'ı, Eylül'de Bakü'de yapılacak bölge liderleri toplantısına davet etti. (3 Ağustos) Patrik Kazancıyan'ın ölümünden sonra kendini Patrik Vekili ilân eden Mesrob Mutafyan, gelen tepkiler üzerine istifa etti. Mutafyan'ın yerine Şahan Sıvacıyan geçti. (14 Ekim) Mesrob Mutafyan, Türkiye Ermenileri 84. Patriği seçildi. Kumkapı Meryem Ana Kilisesi'nde yapılan seçimlerde, Sıvacıyan ilk turda 15 oy alınca adaylıktan çekildi. İkinci turda 74 oy alan Mutafyan, yaptığı teşekkür konuşmasında, patrik seçilmesiyle yeni bir dönemin başladığını belirtti. (23 Kasım) Ötanazi uygulamaları ile tanınan dünyaca ünlü doktor Jack Kevorkyan, ABD'nin en çok izlenen CBS televizyonundaki 60 Dakika adlı programda, ötanazi'yi nasıl uyguladığını gösterdi. Ermeni asıllı Kevorkyan, programda, hastası Thomas Youk'u nasıl öldürdüğünü anlattı. Sayfa 6