İbadetin Manası ve Çeşitleri Muhammed ibni Abd'il Vehhab (rahimehullah) www.at-tawhid.org 1
İbadetin Aslı Allah a ibadetin aslı; Allah ın emirlerine uymak nehyettiklerinden kaçınmak suretiyle ona itaat etmek demektir. İbadet Çeşitleri Allah tan başkasına yapılması asla caiz olmayan ibadet çeşitleri nelerdir diye sorulursa şöyle deriz: Onlardan bazıları dua, istiane (yardım istemek), istigase (medet ummak), zebh (boğazlamak) ve kurban (kurban etmek), nezr (adak adamak), havf (korkmak), reca (umut etmek), tevekkül, muhabbet (sevgi), haşyet (bilerek, titreyerek korkmak), rağbet (sevap umarak yönelmek) ve rahbet (azabından korkmak), inabe (yönelmek), teelluh (ilah edinmek, ibadet etmek), rüku (rüku etmek), secde (secde etmek), huşu (itaat ederek korkmak), tazim (yüceltmek), tezellül (küçüklüğünü itiraf ederek ona yönelmek), gibi ibadetlerdir. Bütün bunlar dikkat edilirse ancak bir ilaha yapılabilecek olan hareketlerdir. Bu ibadet çeşitlerini kısaca şöyle açıklayabiliriz. Dua Dua hakkında Allah (celle celaluhu) şöyle buyuruyor: {و أ ن ال م س اج د ل ل ف ال ت د ع و م ع ا ل ل أ ح دا { "Şüphesiz mescidler, Allah'a mahsustur. Öyleyse, oralarda Allah ile beraber hiçbir şeye dua (ibadet) etmeyin." (Cinn 72/18); ل ه د ع و ة ال ح ق و ال ذ ين ي د ع ون م ن د ون ه ال ي س ت ج يب ون ل ه م ب ش ي ء إ ال ك ب اس ط ك ف ي ه إ ل ال م اء ل ي ب ل غ ف اه و م ا ه و ب ب ال غ ه و م ا د ع اء ال ك اف ر ين إ ال ف ي ض ال ل "Gerçek dua (ibadet), ancak O'na yapılır. O'ndan başka dua (ibadet) ettikleri ise, kendilerinin hiçbir isteğini yerine getiremezler. Onların durumu tıpkı ağzına gelsin diye suya avuçlarını uzatan kimseye benzer. Oysa (uzanıp suyu avuçlamadıkça) su onun ağzına gelmez. İşte kafirlerin duası, böyle boşa gitmektedir." (er-ra'd 13/14) İstiane (yardım dileme) İstiane hakkında ise şöyle buyuruyor: 2
{إ ي اك ن ع ب د و إ ي اك ن س ت ع ين { "Ancak sana ibadet eder ve ancak senden yardım dileriz." (el-fatiha 1/4) İstiğase (medet bekleme / imdat dileme) İstiğase: {إ ذ ت س ت غ يث ون ر ب ك م ف اس ت ج اب ل ك م { "Siz Rabbinizden yardım bekliyordunuz. O da duanıza icabet etti." (el- Enfal 8/9) Zebh (kurban kesmek) Zebh: } ق ل إ ن ص الت ي و ن س ك ي و م ح ي اي و م م ات ي ل ل ر ب ال ع ال م ين ال ش ر يك ل ه { "De ki: Namazım, kestiğim kurban, hayatım ve ölümüm alemlerin Rabbi olan Allah içindir. O'nun hiç bir ortağı yoktur. Bana böyle emrolundu ve ben müslümanların ilkiyim." (el-en'am 6/162-163) Nezr (adak adamak) Nezr: } ي وف ون ب الن ذ ر و ي خ اف ون ي و ما ك ان ش ر ه م س ت ط يرا { "Adaklarını yerine getirirler ve şerri yaygın olan bir günden korkarlar." (İnsan 76/7) Havf (korkmak) Havf: إ ن م ا ذ ل ك م الش ي ط ان ي خ و ف أ و ل ي اءه ف ال ت خ اف وه م و خ اف ون إ ن ك نت م م ؤ م ن ي ن "Şeytan ancak kendisine dost olanları korkutur. Eğer inanmış iseniz 3
onlardan korkmayın, Ben'den korkun." (Al-i İmran 3/175) Reca (umutvar olmak) Reca: {ف م ن ك ان ي ر ج وا ل ق اء ر ب ه ف ل ي ع م ل ع م ال ص ال حا و ال ي ش ر ك ب ع ب اد ة ر ب ه أ ح دا { "Kim Rabbine kavuşmayı arzu ediyorsa, salih amel işlesin ve Rabbine ibadette hiç kimseyi ortak etmesin." (el-kehf 18/110) Tevekkül Tevekkül: {و ع ل ا ل ل ف ت و ك ل وا إ ن ك ن ت م م ؤ م ن ين { "Eğer gerçekten inanıyorsanız, yalnız Allah'a tevekkül edin." (el-ma'ide 5/23) İnabe (Allah'a yönelmek) İnabe: {و أ ن يب وا إ ل ر ب ك م و أ س ل م وا ل ه { "Rabbinize yönelin ve sadece müslümanlar olarak O'na teslim olun." (ez- Zümer 39/54) Muhabbet (sevgi) Muhabbet: } و م ن الن اس م ن ي ت خ ذ م ن د ون ا ل ل أ ن د ادا ي ح ب ون ه م ك ح ب ا ل ل و ال ذ ين آم ن وا أ ش د ح با ل ل { "İnsanlar içinde, Allah'ı bırakıp O'na koştukları eşleri Allah'ı sever gibi sevenler vardır. İman edenlerin Allah'ı sevmesi ise, herşeyden fazladır." (el-bakara 2/165) Haşyet (bilerek, titreyerek korkmak) 4
Haşyet: {ف ال ت خ ش و ه م و اخ ش و ن ي} "O halde insanlardan korkmayın, Ben'den korkun." (el-ma'ide 5/44) Rağbet (sevap umarak yönelmek) ve Rahbet (azabından korkmak) Rağbet ve Rahbet: {إ ن ه م ك ان وا ي س ار ع ون ف ي ال خ ي ر ات و ي د ع ون ن ا ر غ با و ر ه با و ك ان وا ل ن ا خ اش ع ين { "Doğrusu onlar hayır işlerinde yarışırlar, korkarak ve umarak Biz'e dua (ibadet) ederlerdi." (el-enbiya 21/90) Teelluh (ilah edinmek) Teelluh: {و إ ل ه ك م إ ل ه و اح د ال إ ل ه إ ال ه و الر ح م ن الر ح يم { "İlahınız bir tek ilahtır, O'ndan başka ibadete layık ilah yoktur. O Rahman'dır Rahim'dir." (el-bakara 2/163) Rüku ve Secde Rüku ve Secde: {ي ا أ ي ه ا ال ذ ين آم ن وا ار ك ع وا و اس ج د وا و اع ب د وا ر ب ك م و اف ع ل وا ال خ ي ر ل ع ل ك م ت ف ل ح و ن { "Ey iman edenler! Rüku edin, secde edin, Rabbinize ibadet edin, hayır işleyin; umulur ki kurtuluşa eresiniz." (el-hacc 22/77) Huşu (itaat ederek korkmak) Huşu: 5
و إ ن م ن أ ه ل ال ك ت اب ل م ن ي ؤ م ن ب ا ل ل و م ا أ ن ز ل إ ل ي ك م و م ا أ ن ز ل إ ل ي ه م خ اش ع ين ل ل ال { {ي ش ت ر ون ب آي ات ا ل ل ث م نا ق ل يال "Kitap ehlinden öyleleri vardır ki, Allah'a inanırlar, size indirilene Allah'tan korkarak, huşu içinde inanırlar. Allah'ın ayetlerini birkaç paraya satmazlar." (Al-i İmran 3/199) İşte bunlar ve benzeri ayetler bu konuda delil teşkil ederler. İşte kim bu ibadetlerden herhangi birisini Allah'tan başkasına yaparsa, Allah'a şirk koşmuş olur. İbadette Tevhid ve Şirk Allah'ın, kullarından yapmalarını istediği en büyük şey yukarda açıkladığımız gibi ibadette tevhid, yani ibadeti yalnızca Allah a yöneltmek onlara yasakladığı en büyük şey de, kendisine şirk koşulmasıdır. Şirk, Allah ile birlikte başka varlıklara dua etmek, onları çağırmak veya ibadet türlerinden herhangi bir çeşidiyle sözkonusu varlığa yönelmektir. Kim, ibadet çeşitlerinden herhangi birini Allah'tan başkasına yöneltirse, o kişi, yöneldiği varlığı rab ve ilah edinmiş olur. İşte yukardaki ayetlerden de anlaşılacağı üzere Allah Te'alanın nehyettiği ve de müşrikleri kınadığı şirk budur. Allah (celle celaluhu) şöyle buyuruyor: إ ن ا ل ل ال ي غ ف ر أ ن ي ش ر ك ب ه و ي غ ف ر م ا د ون ذ ل ك ل م ن ي ش اء و م ن ي ش ر ك ب ا ل ل ف ق د ض ل { {ض الال ب ع يدا "Allah, kendisine şirk koşulmasını asla bağışlamaz, bundan başkasını dilediğine bağışlar. Allah'a şirk koşan uzak bir sapıklığa düşmüş olur." (en-nisa 4/48; en-nisa 4/116) {إ ن ه م ن ي ش ر ك ب ا ل ل ف ق د ح ر م ا ل ل ع ل ي ه ال ج ن ة و م أ و اه الن ار و م ا ل لظ ال م ين م ن أ ن صا ر { "Zira kim Allah'a ortak koşarsa, muhakkak ki, Allah ona cenneti haram eder, onun varacağı yer cehennem ateşidir." (el-ma'ide 5/72) 6