Cümlede Anlam İlişkileri

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Cümlede Anlam İlişkileri"

Berna Tümer
8 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Cümlede Anlam İlişkileri Cümlede anlam ilişkileri kpss Türkçe konuları arasında önemli bir yer kaplamaktadır. Cümlede anlam ilişkilerine geçmeden önce cümlenin tanımını yapalım. Cümle, yargı bildiren, sözcük ya da sözcüklerden oluşan dil ve anlam bütünlüğüdür. Cümlenin bu yapısıyla beraber cümlede anlam ilişkileri ve anlamlarına göre cümle çeşitleri ortaya çıkmaktadır. Şimdi kpss Türkçe soruları içinde bolca karşımıza çıkan anlamlarına göre cümleleri inceleyelim. Cümlede Anlam İlişkileri ve Cümle Çeşitleri Eş Anlamlı Cümleler (Yakın Anlamlı Cümleler):Cümle anlam ilişkilerinde ve anlatım bozukluğu sorularında karşımıza çıkan eş anlamlı cümleler, kelimelerin dizilişi bakımından farklı ancak ancak anlamca aynı anlamı ifade eden cümlelerdir. Aşağıdaki iki cümleyi incelersek sözcüklerin dizilişi farklıdır. Ancak bu iki cümle anlamca aynı ifadeyi belirtmektedir. Ø Bir yazar neyi anlattığını değil, nasıl anlattığını hep ön plana çıkarmalıdır. Ø Üslup, içerikten her zaman daha önemli olmalıdır bir yazar için. Öznel Cümleler:Kpss Cümlede anlam sorularında karşımıza çıkan bir diğer cümle türü de öznel cümlelerdir. Öznel cümleler, Kişiden kişiye değişebilen, kişisel yargılı, kanıtlanamayan ve yoruma dayalı cümlelerdir. Ø Küçük Ağa benzerlerinden çok farklı bir eserdir. Nesnel Cümleler:Herkese göre aynı, kişiye göre değişmeyen, görüş ya da herhangi bir yorum içermeyen, kanıtlanabilir ve kalıplaşmış yargılardan oluşan cümlelerdir. Ø Küçük Ağa, Kurtuluş Savaşı nı anlatan bir romandır. Öznel ve nesnel cümleler, kanıtlanabilirlik, yorum içerme, kişisel görüşe dayalı, değerlendirme var mı yok mu tarzında kpss sorularında karşımıza çıkabilmektedir. Neden Sonuç Cümleleri:Cümlede anlam konusunda önemli olan bir başka cümle çeşidi de neden sonuç (sebep-sonuç) cümleleridir. Cümle içindeki iki yargının birbirine nedensellik bağıyla bağlandığı cümlelerdir. -den dolayı, çünkü, diye, için, ile, -ki, -de bağlaçları, -dığı için, -dığından gibi sözcükler ya da eklerle kurulan cümleler, neden sonuç cümleleridir. Ø Sesinin güzelliğinden dolayı herkes büyülendi. Ø Sesinin güzelliği ile herkesi büyüledi. Ø Ayşe geldi de mutlu oldum.

Şimdi kpss Türkçe soruları içinde bolca karşımıza çıkan anlamlarına göre cümleleri inceleyelim.

2 Ø Bilimsel çalışmalar önemlidir; çünkü toplumlar bu çalışmalarla gelişir. Test çözmek için sınıfta kaldı. Bu cümle neden sonuç değil, amaç sonuç cümlesidir. Cümlede anlam ilişkileri konusunda, neden sonuç cümlesi ile amaç sonuç cümlesi arasındaki farkları bir kaç ipucu ile rahatlıkla anlayabiliriz. Ø İçin sözcüğü yerine amacıyla sözcüğünü getirerek.(test çözmek amacıyla ) Ø Amaç cümlesinde her zaman bir hedef vardır. (Test çözmek yukarıdaki örnekte hedeftir.) Ø Amaç cümlesinde eylemin kesinleşeceğine dair bir kanıt yoktur. (Yani test çözecek mi çözmeyecek mi belli değildir.) Amaç Sonuç Cümleleri:Neden sonuç cümlesiyle arasındaki farkı belirtmiş olduğumuz amaç sonuç cümleleri, bir hedefi olan ve bu hedefin gerçekleşip gerçekleşmeyeceği kesin olmayan cümlelerdir. -mek için, -mek üzere, diye, ki bağlacı, -e, -a gibi ek ya da sözcüklerle kurulan cümleler amaç sonuç cümlesidir. Ø Seninle konuşmak için gelmiş. Ø Ödev yapmak üzere eve gitti. Ø Ders çalışmaya gelmiş. Ø Çalışayım diye geldim. Şart Cümleleri (Koşul Cümleleri):Kpss Türkçe cümlede anlam ilişkileri konusu içinde yer alan şart cümleleri, bir yargının gerçekleşmesini herhangi bir koşula bağlayan cümlelerdir. Eğer anlamlı cümlelerdir. -se, -sa, -ki, -de bağlaçları, -mek üzere, diye, eğer, şayet, -ip, -erek, -ken, -dikce kısaca zarf fiil ekler de koşul anlamı verebilmektedir. Ø Gelince mutlu olacağım. Ø O gelmeden uyumam. Ø Test çözmeden konu pekişmez. Ø Ders çalışasın diye izin verdim. Ø Seni gördükçe eski günler geliyor aklıma.

(test çözmek amacıyla ) Ø Amaç cümlesinde her zaman bir hedef vardır. (Test çözmek yukarıdaki örnekte hedeftir.) Ø Amaç cümlesinde eylemin kesinleşeceğine dair bir kanıt yoktur.

3 Ø Onu dinleyip de karar verebilirsin. Kpss genel yetenek Türkçe sorularında eğer Anlam ilişkileri bakımından farklı bir cümledir? deniliyorsa neden, amaç ya da koşul cümlesini kastetmektedir. Karşılaştırma Cümleleri:Cümlede anlam ilişkileri konusunda yer alan karşılaştırmalı cümleler, farklı varlıkları birbiriyle, aynı kavramı kendi için ortak ya da farklı yönleriyle karşılaştıran cümlelerdir. Daha, en, gibi, kadar, ise, göre, -ki, oysa, -de bağlacı gibi ekler ya da sözcüklerle oluşur. Ø Seni de götüreyim. Ø Annemse farklı düşünüyor. Ø Babası gibi çalışkan. Ø En mutlu günümüzdü. Üslup İçerik Cümleleri:Özellikle kpss Türkçe paragraf sorularında karşımıza sıkça çıkan kavram üsluptur. Bir sanatçının veya sanat yapıtının dil ve anlatım özelliği, yani söyleyiş tarzı üsluptur. İçerik ise bir sanat eserinin konusudur. Cümle içinde Üslubu Yazar nasıl anlatmış? sorusuyla, Cümle içinde içeriği Yazar neyi anlatmış? sorusuyla bulabiliriz. Ø Hikayelerinde insanların sorunlarını özgün ve etkileyici bir dille dile getirmiş. Burada insanların sorunları içerik, özgün ve etkileyici dil ise üslupla ilgilidir. Doğrudan Anlatım Cümlesi:Bir kişinin sözü hiç bozulmadan ağızdan çıktığı gibi aynen aktarılırsa doğrudan anlatım cümlesi oluşur. Ø Bugün gelemem demişti. Dolayı Anlatım Cümlesi:Bir kişinin sözü değişikliğe uğratılarak araya başka bir kişinin girdiğini belirten yüklemler kullanılırsa o cümle dolaylı anlatım cümlesi olur. Ø Gelemeyeceğini söylemişti. Olumlu Olumsuz Cümleler:Yükleminde -me, -mez, -sız, yok, değil eklerinin veya sözcüklerinin olmadığı ve yargının gerçekleştiği cümlelere olumlu cümle denir. Ø Adam ölmüş. Ø Sınıf çok yaramaz.

cümlelerdir. Daha, en, gibi, kadar, ise, göre, -ki, oysa, -de bağlacı gibi ekler ya da sözcüklerle oluşur. Ø Seni de götüreyim. Ø Annemse farklı düşünüyor. Ø Babası gibi çalışkan.

4 Ø Çok sorunumuz var Ø Yazısı çok çirkin. Yükleminde -me, -mez, -sız, yok, değil eklerinin veya sözcüklerinin olduğu cümlelere de olumsuz cümle denilmektedir. Ø Adam ölmemiş. Ø Sınıf sorunsuz. Ø Hiç sorunumuz yok. Ø Yazısı çirkin değil. Biçimce olumlu anlamca olumsuz cümleler:yükleminde olumsuzluk eki olmadığı halde yargısı gerçekleşmeyen cümlelerdir. Ø Ne gelen var ne giden. Ø Bu saatte gidilir mi hiç? Ø Nasıl söylerim öldüğünü? Biçimce olumsuz anlamca olumlu cümleler:yükleminde olumsuz ek kullanımı olduğu halde yargısı gerçekleşen cümlelerdir. Ø Konuyu anlamamış değiliz. Ø Çocuk sorunsuz değil. Ø Hiç gelmez miyim. Öneri Cümleleri:Bir sorun ve onun çözülmesi için görüş ve düşünceleri karşıdaki kişiye önerme içeren cümlelerdir. Ø Her gün 2 test çözmelisin. Ø Bu şiirini daha yalın bir dille yazarsan şiirin daha çok okunacaktır.

Ø Bu saatte gidilir mi hiç? Ø Nasıl söylerim öldüğünü? Biçimce olumsuz anlamca olumlu cümleler:yükleminde olumsuz ek kullanımı olduğu halde yargısı gerçekleşen cümlelerdir. Ø Konuyu anlamamış değiliz.

5 Varsayım Cümleleri:Kpss genel yetenek Türkçe dersine ait cümlede anlam ilişkileri konusunda yer alan varsayım cümleleri, gerçekte olmayıp da geçici bir süre için olmuş kabul edilen olayları ve durumları anlatan cümlelerdir. Varsayalım ki, tut ki, farz edelim, düşünelim, kabul edelim sözcükleri varsayım cümlelerinde kullanılır. Ø Bu testten iyi bir sonuç aldığını düşünelim. Olasılık Cümleleri:Cümlede anlam ilişkileri konusunda yer alan olasılık cümleleri, herhangi bir durumun veya olayın olabilirlik durumunu anlatan cümlelerdir. Belki, galiba, sanırım,muhtemelen, gibi, sanki, -ebilmek, herhalde gibi sözcükler olasılık cümlelerinde kullanılmaktadır. Ø Bu iş olacak gibi. Ø Bir kedi gördüm sanki. Tanım Cümleleri:Bir varlığın ya da kavramın ayırt edici özellikleriyle açıklanmasıdır. Tanım cümlelerini bulmak için Nedir? sorusu sorulur. Ø Sanat, hayatı yüceltme ve daha anlamlı kılma çabasıdır. Eleştiri Cümleleri:Bir yapıtın, kişinin ya da konunun olumlu veya olumsuz yönlerini ortaya koyan cümlelerdir. Ø Günümüzdeki sanatçılar özellikle bu konuda gerekli özeni göstermiyorlar. Küçümseme Azımsama Cümleleri:Küçümseme, bir varlığın sayılamayan veya ölçülemeyen özelliklerini az görmek ya da hor görmektir. Azımsama ise bir varlığın sayılabilen veya ölçülebilen özelliklerini az görmektir. Ø Aldığım maaş bakkal masrafına bile yetmiyor. (Azımsama) Ø Bir paragraf yazmakla yazar mı oldun şimdi? (Küçümseme) Yakınma Cümleleri:Yakınma bir durum veya olaydan şikayet etmektir. Ø Bu çocuklar artık beni hiç dinlemiyor. Ø Bu berbat yollar artık milleti bezdirdi.

Olasılık Cümleleri:Cümlede anlam ilişkileri konusunda yer alan olasılık cümleleri, herhangi bir durumun veya olayın olabilirlik durumunu anlatan cümlelerdir.

6 Sitem Cümleleri: Cümlede anlam ilişkileri içinde yer alan sitem cümleleri, bir kişinin karşısındaki kişiye kırgınlığını belirtmesidir. Ø Hani beni arayacaktın. Ø Muğla ya gelmişte bizi aramamış. Ø Sen buralarda gelir miydin. Kpss genel yetenek Türkçe sorularında yakınma ve sitem cümlelerini birbirleriyle karıştırmayın. Hayıflanma Cümleleri:Bir durumdan veya olaydan dolayı kendi kendine üzülme, acınma, pişmanlık duymaya hayıflanma denilmektedir. Ø Yazık oldu güzelim günlere. Ø Ne yazık ki tatili değerlendiremedik. Ø Yazık sana verdiğim emeklere. Ø Keşke Kpss ye biraz daha çalışsaydım. Kanıksama Cümleleri:Bir durumu kabullenmek, benimsemek veya o duruma alışmaktır. Ø Kaba konuşmasına hepimiz alıştık. Yadsıma Cümleleri: Cümlede anlam ilişkileri konusundaki bir diğer cümle çeşidi olan yadsıma cümleleri, bir durumu inkar etme anlamı taşır. Ø Bütün bu dediklerini ben mi yapmışım? Gerçekleşmemiş Beklenti Cümleleri:Bir beklentinin gerçekleşmediğini dile getiren cümlelerdir. Ø Benimle gelir sanmıştım. Ø Geri geleceğini düşünmemiştim. Ø Güya gelecekti. Aşamalı Durum Cümleleri:Bir durumdan diğer bir duruma aşama aşama geçildiğini belirten cümlelerdir.

Hayıflanma Cümleleri:Bir durumdan veya olaydan dolayı kendi kendine üzülme, acınma, pişmanlık duymaya hayıflanma denilmektedir. Ø Yazık oldu güzelim günlere. Ø Ne yazık ki tatili değerlendiremedik.

7 Ø Gittikçe, giderek, gün geçtikçe gibi sözcüklerle ya da bu anlamları taşıyarak oluşur. Ø Gün geçtikçe artıyor yalnızlığımız. Ø Havalar ısınıyor. Ø Her gün biraz daha birbirimize alışıyoruz. Ön Yargı Cümleleri:Cümlede anlam ilişkileri konusunda işleyeceğimiz son cümle çeşidi olan önyargı cümleleri, henüz olmamış bir şeyi olacakmış gibi görme anlamı taşıyan cümlelerdir. Cümlede peşin hüküm anlamı vardır. Ø Bu çocuk büyük adam olacak. Ø Bu eser beğenilmeyecek. Ø Yazarın son eserinin daha güzel olacağı kesin.

Ön Yargı Cümleleri:Cümlede anlam ilişkileri konusunda işleyeceğimiz son cümle çeşidi olan önyargı cümleleri, henüz olmamış bir

Benzer belgeler

Yanlış Anlaşılan Faizci

Yanlış Anlaşılan Faizci Aslam Effendi Başka bir gün Tota 1, faizci Sherzad ile karşılaştım. Bu herif hasta olmalı. Düşünsene, para ödünç vererek faiz temin ediyor. Din bu işi yasaklıyor ama yine de aramızda