Tanrı Zar Atmaz Ya FED? Yaklaşık 10 yıllık küresel finans krizinin başladığı yer olan Amerika, krizi dünyaya ithal etmekle kalmadı, bunu kendi bünyesinde de çok ağır yaşadı aslında Özelikle 2008-2009 sürecinde Amerikan halkı Orta gelir ve Üst gelir düzeyine sahip kişiler işlerini ve evlerini kaybettiler Böyle bir süreç hepimiz için kötüdür, ancak Amerika da durum çok daha ağır, çok daha acımasız oldu Sağlıktan eğitime hemen hemen her alanda bir çalışan olmak ve gelirinden yapılacak kesintilerle hayatını idame ettirmek zorunda kalan Amerikan halkının işsiz kalması demek ağır koşullar altında ezilmesi demek FED in yaşanan sürecin ilk başlarında bu durumun bir likidite problemi olduğunu zannetmesi ve 2000 li yılların başındakine benzer piyasa fonlamalarıyla geçiştirebileceğini zannettiği durumun ne denli derin ve ne denli ağır olduğunu anlaması zaman aldı. Kamulaştırma, tarihe gömdüğü şirketler ve bankalar, zorunlu evliliklerle ilk etabı tamamlayan FED, Mortgage ile başlayan ve düşük orta gelir grubunun ağır darbe almasına neden olan bu durumun sadece bireyler ve finansörleri değil, aynı zamanda finansal sistemi de etkisi altına aldığını ve bu durumun ciddi bir çöküşe hızlı bir şekilde ulaşabileceğini anladığında önce negatif faize geçti, sonrasında ise parasal genişlemelerle hem Amerika ya hem de Dünyaya Dolar ihraç etti. Böylelikle Amerikan Bankacılık Sistemi ve Sermaye Piyasasını kurtarırken öte yandan finansal krizi de Dolarla birlikte dünyaya pas etti. Merkez Bankalarının yoğun bir şekilde görev başında olduğu bu süreçte, FED attığı adımlar ve beklenti yönetimi ile durumu son derece iyi idare etti. Zaman içerisinde iki önemli kriteri vardı. İşsizlik oranında %7,5 in altına gelmek, ekonomik büyümeyi devam ettirmek ve aylarca hatta yıllarca bu oranlar, rakamlar ve yüzdelerle piyasaları beklentiden beklentiye sürüklerken geri planda iş aramaktan yorulan, bıkan ve hatta vazgeçen kesimi yeniden sistem içerisine alabilmek için uğraşlarını sürdürdü.
Gelinen noktaya baktığımızda FED in sıradan bir Merkez Bankası olmadığını hepimiz biliyoruz. Ancak attığı her adımın doğru ve mantıksal olduğu anlamına gelmiyor. Dünyaya plase etmiş olduğu krizin bedelini başta Çin olmak üzere Avrupa Birliği Ülkeleri ve Gelişmekte olan ülkelerde aradan geçen yaklaşık 9 yıllık süre sonrasında yeni yeni idrak etmeye başlıyor. Dünyanın ikinci büyük ekonomisi koltuğunu Çin e bırakan Japonya rekabeti ortak kara dönüştürme amacına kurulup çatırdayan Avrupa Birliği (Rusya yaptırımları, Yunanistan ve şimdide ağır göç dalgasıyla bunalan Avrupa) FED in bu adımlarının kısmen bedelini ödüyor dersek bu yanlış olmayacaktır. Ve bugüne baktığımızda FED in yaklaşık 4 katı büyüklüğünde parasal genişleme yapan Japonya yı, Avrupa Birliğini ve piyasaları sürekli fonlamak zorunda kalan Çin i görmekteyiz Ve buna ek olarak kur savaşlarının yanı sıra petrol savaşlarıyla yaşanan tarihi süreci unutmayalım Sıcak savaş ile soğuk savaşın birbirine karıştığı 1979 dan bu yana yaptırımlarla parası ve petrolü bloke edilen İran ın bu küresel krizden çıkabilmek için yaptırımların kaldırılmasına göz yuman Avrupa ve Amerika nın hamlelerini değinmeden geçmeyelim Bu çalışmamızda yıllarca bize, verilere ve her an faiz artırabilirim ihtimaliyle kilitleyen FED i veriler ışığında mercek altına yatıralım istedik Yorumu size bırakıyoruz
Geçtiğimiz Cuma ABD tarafında önemli veriler açıklandı. Şüphesiz ki bu verilerden en öne çıkan, Tarım Dışı İstihdam verisi oldu. 151 bin ile beklentilerin oldukça altında gelen veri, piyasalar tarafından Zayıf olarak yorumlansa da, genel olarak ABD/İstihdam kanadında işlerin şimdilik kötü gitmediğini söylemek mümkün gibi görünüyor. Öte yandan iki noktaya dikkat çekmekte fayda var İlk olarak grafikte 2015 yılına baktığımızda Ekim-Kasım ve Aralık aylarında rakamların art arda yüksek gelmesinin yanı sıra beklentilerin de aynı şekilde düşük tutulması oldukça ilginç. Aralık ayında TDİ rakamı yılın zirvesini görse de, Düşük Beklenti durumu hala hakim olarak görülmekte. İkinci olarak ise piyasaların bir kısmının özellikle TDİ verisine odaklanmakta, bu verinin bir nevi öncü gösterge olduğu kabul İşsizlik TDİ Perakende Satışlar Reel Tüketim Harcamaları Kişisel Gelirler Ortalama Saatlik Kazançlar edilmekte. Halbuki ekonomik veriler birbirlerinden ayrılmaz bir bütün gibidirler. Şöyle ki; ekonomi belli bir düzende çalışma prensibine sahip bir makinaysa, ekonomik veriler/makro Ekonomik Göstergeler bu makinanın çarkları gibidir Özetle Tarım Dışı istihdam rakamının beklentilerin altında gelmesinin yanı sıra en az TDİ verisi dikkat edilen ve istihdam kanadında işlerin Şimdilik iyi gittiğini gösteren verilere bir göz atalım
TARIM DIŞI İSTİHDAM (BİN)
İŞSİZLİK
Grafiğe batığımız zaman işsizlik oranının bir yıl içerisinde (Mayıs ayı hariç) düzenli olarak düştüğünü görmekteyiz. ABD Başkanı Barack Obama nın, İşsizlik oranındaki düşüşün ekonomik politikalarının başarısının bir göstergesi olduğunu söylemesi ve işsizlik rakamının 2008/Şubat tan beri ilk kez bu kadar düşük seviyeyi görmesi, gelen verinin piyasalar tarafından pozitif algılanmasına neden oldu. Her ne kadar işsizlik rakamlarının düşük gelmesi ve bir takım olumlu yorumlar olsa da 2015 yılı içinde FED in oldukça zor kararlar vermek zorunda kaldığını ve piyasalarda oldukça sert satışların yaşandığını ve bu durumun da sürdüğünü söylemekte fayda var Öte yandan Yellen in açıklamalarından bir hatırlatma.. FED Başkanı Janet Yellen, daha önce çalışabilir yaşa gelen nüfusun doğal artışını telafi edebilmek için istihdamın her ay 100,000'e yakın artması gerektiğini söylemişti
ORTALAMA SAATLİK KAZANÇLAR
Ortalama Saatlik Kazançlar verisi, gelen düşük TDİ rakamlarından sonra piyasaların göz önüne aldığı verilerden biri oldu Ve aslında bize göre TDi verisinden çok daha öne çıkması gereken bir veri. Zira istihdamda artış olması demek ücretlerinde arttığı anlamına gelmez Bu sadece işsizlerin iş sahibi olduğunu, ancak önceki gelirlerinden çok daha düşük bir gelir ile yeniden iş gücüne katıldığını ve sadece hayati ihtiyaçlarını kısmen karşılayabildiğini de gösterebilir Ki son duruma kadar istihdamdaki artış gelir artışıyla birlikte gerçekleşmemiş ve bu durum harcama eğilimini ciddi azalttığı için Kişisel harcama ve Perakende Satışlarda ciddi düşüşler yaşanmıştır. Bu durumda ekonomi büyüse de enflasyonun yükselmemesi çok normal Dolayısıyla talep artışını sağlamanın yolu da istihdam ve ücretleri artırmaktan geçmektedir Bu sebeplerden ötürü Ortalama Saatlik Kazançlar verisindeki artışın, düşük gelen TDİ verisinden sonra İstihdam Kanadında bir nevi dengeyi sağladığını söylemek mümkün
KİŞİSEL GELİRLER
Öncelikle Kişisel gelir kavramı kelime itibariyle bilindik gelse de, tam bir tanımını yapmakta fayda var Kişisel Gelir, Milli ekonomide genellikle bir yıl gibi belirli bir dönem içerisinde kişilerin ellerine geçen toplam gelir miktarıdır. Grafiğe baktığımız zaman, son gelen rakam, 12 aylık 0,30 ortalamasıyla aynı seviyede Fakat beklentilerin Ekimden sonra düşük tutulması ve son iki aydır da verilerin beklentilerin üzerinde gelmesinin yanında verinin genele göre güçlü olduğunu söylemek mümkün olmayacaktır Ortalama saatlik kazançlardaki artışa bakacak olursak kişisel gelir verilerinin de önümüzdeki günlerde buna paralel gelmesi mümkün gibi gözükmekte. Bu durumda beklentilerden yüksek gelecek bir Kişisel Gelir verisi, Reel Tüketim Harcamalarında ve Perakende Satışlarda bir artışa yol açabilir.. Öncelikle Düşük petrol fiyatları ve düşük faiz oranlarıyla artan gelirin reel piyasaya akıtılması desteklenmelidir. Bu konuda ABD de her ne kadar FED ön planda olsa da, son zamanlarda Maliye Politikası ile ilgili gelebilecek haberler bu konuda oldukça önem taşımaktadır
REEL TÜKETİCİ HARCAMALARI
PERAKENDE SATIŞLAR
Kişisel Gelir verisinden sonra, Reel Tüketici Harcamaları ve Perakende Satışlar verisine birlikte bakmakta fayda var İki grafikte de son dönem verilerinin yükselme eğilimine giremediğini görmekteyiz. Kişisel Gelir verisinin de son dönemde güçlü seyretmediğini göz önüne aldığımızda, harcamaların azaldığını bununla birlikte Perakende Satışlarında düşüş gösterdiğini söylemek mümkün olmakta Bu da insanların iş bulsalar da düşük gelir ile sadece zorunlu ihtiyaçlarını karşıladıkları ve ekonomiye can suyu verecek harcamayı gerçekleştiremedikleri göstermektedir
Resmin tamamına baktığımızda, gelirler, harcamalar ve satışlar üçlüsü görünümünde bir bozulma görürken buna karşın istihdam ve Ücretlerde bir düzelme görülmekte. Bu durumun nedenini istihdam tarafında 2015 in ilk yarısındaki olumlu verilerin etkilerinin bir süre daha devam etmesiyle, Satış-gelir ve harcama tarafında ise güçlü Doların dış ticarete olumsuz etkileri ve düşük seyreden petrol fiyatlarıyla açıklamamız mümkün olacaktır
2015 yılında Doların seyrine baktığımız zaman her ne kadar volatil bir görünüme sahip olduysa da yükselme eğiliminde olduğunu söylemek mümkün Yatırımcıların güvenli liman algılarının değişmeye başladığı yönündeki haberleri de sık sık duyar olmakla birlikte, Mart ayı FED kararı ve ilerleyen zamanlarda ABD de yapılacak olan başkanlık seçimi, yukarıdaki grafiğe çok farklı bir yön verebilir
Bir Önceki Günün Dolar Kuru Açıklanan TDİ Tarihinde Dolar Kuru 05.02.2015 06.02.2015 (257BİN) 2,4362 2,4731 05.03.2015 06.03.2015 (295 BİN) 2,6075 2,6234 02.04.2015 03.04.2015 (126 BİN) 2,5854 2,5721 07.05.2015 08.05.2015 (223 BİN) 2,6853 2,6973 04.06.2015 05.06.2015(280 BİN) 2,6678 2,6617 01.07.2015 02.07.2015 (223 BİN) 2,6917 2,6844 06.08.2015 07.08.2015 (215 BİN) 2,7757 2,7791 03.09.2015 04.09.2015 (173 BİN) 2,9711 3,0072 01.10.2015 02.10.2015 (142 BİN) 3,0265 2,9907 05.11.2015 06.11.2015 (271 BİN) 2,8641 2,9181 03.12.2015 04.12.2015 (211 BİN) 2,8839 2,8935 07.01.2016 08.01.2016 (292 BİN) 2,9976 3,0214 Toplam 12 TDİ verisi Veriden sonra Dolarda 8 Yükseliş, 4 düşüş Rakamlar arasında bir uzunca bir korelasyon oluşturduğumuz zaman (Başka bir çalışmamızda bunu toparlayıp sunacağız ) ortaya çıkan sonuç şu oldu ***Piyasalar, TDİ verisinin beklentilerin altında gelmesinden çok üstünde gelmesine aşırı reaksiyonlar veriyor. Bu durumu basite indirgeyip şöyle bir örnek verebiliriz 4 Yanlış veri, 1 Doğru veriyi götürüyor