I Özgünlük Bildirisi 1. Bu çalışmada, başka kaynaklardan yapılan tüm alıntıların, ilgili kaynaklar referans gösterilerek açıkça belirtildiğini, 2. Alıntılar dışındaki bölümlerin, özellikle projenin ana konusunu oluşturan teorik çalışmaların ve yazılım/donanımın benim tarafımdan yapıldığını 3. Araştırma ve/veya anket çalışmaları için etik kurul onay yazısı alındığını bildiririm. İstanbul, Şubat 2014 Mahir Ayverdi
II İNŞAAT SEKTÖRÜNÜN 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNA GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ ÖZET Çalışanların çalışma ortamındaki sağlığının korunması ve iş güvenliğinin sağlanması konusunda alınan önlemlerin sayısı her geçen gün arttırılmaktadır. Türkiye de son yıllarda çıkarılan kanun ve yayınlanan yönetmeliklerde, çalışanların karşı karşıya olduğu risklerin detaylı bir şekilde belirlenmesi konusunda da düzenlemeler yapılmıştır. İş Sağlığı ve Güvenliği sadece işten kaynaklı riskleri değil çalışanların sağlığını ve iş güvenliğini tehdit edecek her türlü çevresel faktörü de içermektedir.bu çalışmada 30.6.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa göre inşaat sektöründe yerine getirilmesi gereken kurallar detaylı olarak incelenmiştir. Anahtar Kelimeler: İnşaat sektöründe iş sağlığı ve güvenliği, İnşaat sektöründe 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu, 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu.
III ANALYZING OF CONSTRUCTION INDUSTRY ACCORDING TO OCCUPATIONAL HEALTH AND SAFETY LAW No:6331 SUMMARY The number precautions to provide safer work environment and protect employee s health has increased day by day. In recently published law and regulations in Turkey, arrangements were also made to determine the risks in detail which employees face. Health and safety contains not only risks derived from work but also environmental factors which can create risks for employee s health and safety. In this study; the new rules, which should be fulfilled by construction industry according to occupational health and safety law (law no: 6331) which came to force at 30.6.2012, was analyzed in detail. Keywords: occupational health and safety in construction industry, occupational health and safety law (law no: 6331), occupational health and safety law (law no: 6331) in construction industry.
1 İÇİNDEKİLER Özgünlük Bildirisi...I ÖZET... II İÇİNDEKİLER... 1 BÖLÜM 1. GİRİŞ... 6 BÖLÜM 2. İNŞAAT SEKTÖRÜNÜN VE KANUNUN İNCELENMESİ... 7 2.1 Türkiye de İnşaat Sektörü... 7 2.2. Türkiye de İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları... 9 2.2.1 İş Kazaları... 9 2.2.2 Meslek Hastalıkları... 13 2.3. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu... 18 2.3.1 Kanun Neler Getiriyor?... 19 2.3.1.1 Tüm Çalışanlar Sağlık Ve Güvenle Çalışacak... 19 2.3.1.2 Kuralcı Değil Önleyici Yaklaşım... 19 2.3.1.3 İşyerleri Tehlike Durumlarına Göre Sınıflandırılacak... 20 2.3.1.4 Her İşyerine İş Güvenliği Uzmanı Ve İşyeri Hekimi... 20 2.3.1.5 İşyerleri İçin Ortak Sağlık Ve Güvenlik Birimi... 21 2.3.1.6 Küçük İşletmelere Devlet Desteği... 21 2.3.1.7 Risk Değerlendirmesi Zorunlu Hale Geliyor... 21 2.3.1.8 İşe Başlamadan Önce Sağlık Taraması... 22 2.3.1.9 İş Kazası Ve Meslek Hastalıklarında Etkin Kayıt Dönemi... 22 2.3.1.10 İşyerleri Acil Durumlara Karşı Hazır Olacak... 23 2.3.1.11 İş Sağlığı Ve Güvenliğine Çalışan Katkısı... 23 2.3.1.12 Çalışanlara İş Sağlığı Ve Güvenliği Eğitimi... 23 2.3.1.13 İş Sağlığı Ve Güvenliği Kurulları... 24 2.3.1.14 Tehlike Durumunda Çalışmaktan Kaçınma Hakkı... 24 2.3.1.15 İş Merkezlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Koordinasyonu... 25 2.3.1.16 Hayati Tehlike Tespitinde İşin Durdurulması... 25 2.3.1.17 Büyük Endüstriyel Kaza Riski İçin Önceden Tedbir... 25 2.3.1.18 Yaptırımları... 26 2.3.1.19 Kanun Nasıl Uygulanacak... 26 2.3.2 Kanunun İşveren ve Çalışanlara Getirdiği Sorumluluklar... 27
2 2.3.2.1 İşveren Açısından Getirdiği Sorumluluklar... 27 2.3.2.2 Çalışanlar Açısından Getirdiği Sorumluluklar... 27 BÖLÜM 3. İNŞAAT SEKTÖRÜNDE 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUN UYGULANMASI İÇİN GEREKLİ OLAN YÖNTEM VE GEREÇLER... 28 3.1. İnşaat Sektöründe Kullanılacak Kanun ve Yönetmelikler... 28 3.1.1. Kanunlar... 28 3.1.2. Yönetmelikler... 28 3.2. İnşaat Sektöründe Kullanılacak Önlemlerin Tanımları... 29 BÖLÜM 4. 6331 SAYI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNA GÖRE İNŞAAT SEKTÖRÜNDE YAPILMASI GEREKEN FAALİYETLER... 35 4.1.Şantiyelerde Organizasyon ve Yönetime İlişkin Yöntem Talimatları... 35 4.1.1. İş Sağlığı ve Güvenliğini Koruma Politikası... 35 4.1.2. İş Sağlığı ve Güvenliği Organizasyonu... 36 4.1.2.1. Şantiye Beyaz Yaka Personelin ve Ekiplerin Görev Tanımlarının Belirlenmesi... 36 4.1.2.2. İş Sağlığı ve Güvenliği Birimi... 37 4.1.2.3. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu... 39 4.1.3. İş Sağlığı ve Güvenliği Organizasyonunda bulunan kişilerin görev ve sorumlulukları... 45 4.1.3.1. Proje Müdürü... 45 4.1.3.2. İş Güvenliği Uzmanı... 46 4.1.3.3. İş Yeri Hekimi... 47 4.1.3.4. İlk Yardım Personeli... 51 4.1.3.5. Şantiye Şefi / Grup Şefi... 51 4.1.3.6. Grup Alt işveren (Taşeron) Yönetici... 51 4.1.3.7. Saha Supervisorü ( Mühendisi, Kalfa, Usta )... 52 4.1.3.8. Şantiye Sahası Düzenleyici Ekipleri... 52 4.1.3.9. Şantiye Elektrik Şefi... 53 4.1.3.10. Şantiye Mekanik Şefi... 53 4.1.3.11. Güvenlik bölümü... 54 4.1.4. Saha Kontrolleri ve Düzenleyici Önleyici Faaliyetler... 54 4.1.4.1. Günlük saha kontrolleri... 54 4.1.4.2. Haftalık saha kontrolleri... 56
3 4.1.5. İş Kazası Bildirimi ve Kaza Raporu Düzenleme... 56 4.1.6. İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Onaylı Tespit ve Öneri Defteri Kaydedilecek Hususlar... 58 4.1.7. Disiplin Kuralları... 61 4.1.8. İş Sağlığı ve Güvenliği ile İlgili Eğitimlere İlişkin Kurallar... 63 4.1.8.1. İşe Giriş Eğitimi... 65 4.1.8.2. İş Başı Eğitimi... 67 4.1.8.3. İş Kazası Sonrası Eğitim... 67 4.1.8.4. Diğer Eğitimler... 68 4.1.9. İş Sağlığı Ve Güvenliği Ölçümleri-Kontrolleri... 68 4.1.9.1. Aydınlatma Ölçümü... 68 4.1.9.2. Titreşim Ölçümü... 69 4.1.9.3. Gürültü Ölçümü... 70 4.1.9.4. Toz Ölçümü... 72 4.1.9.5. Su Ölçümü... 77 4.1.9.6. Makine Ekipmanların Kontrolleri... 79 4.1.9.7. Metal Gövdeli Makine Ekipmanların Topraklama-İletkenlik Ölçümleri... 83 4.1.9.8. Risk Analizi ve Değerlendirmesi... 85 4.2. Şantiyede İşe Giriş Prosedürleri... 92 4.2.1.Çalışacak Olan Kişilerin Mesleki Yeterlilik Belgesinin Olması... 92 4.2.2. Çalışacak Olan Kişilerin Sağlık Kontrollerinin Yapılması... 93 4.2.3. İşe İlk Girişte Çalışanlara İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Verilmesi... 94 4.2.4. Yapılacak İşe Özgü Kişisel Koruma... 94 4.3. Şantiye Mobilizasyonu... 96 4.3.1. Kamp Alanı... 96 4.3.2. Ofis Alanı... 100 4.3.3. Depo Alanı... 101 4.3.4. Şantiye Sahası... 101 4.4. Şantiyede Yapılan İşlere Özgü İş Güvenliği Önlemleri... 103 4.4.1. Kazı ve Hafriyat Çalışmaları... 103 4.4.2. Demir İşleri... 107 4.4.3. Kalıp İşleri... 109 4.4.4. Beton İşleri... 112
4 4.4.5. Mekanik İşler... 113 4.4.6. Elektrik İşleri... 113 4.4.7. Sıva Boya Alçıpan İşleri... 114 4.4.8. Dış Cephe İşleri... 115 BÖLÜM 5. 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUN İNŞAAT SEKTÖRÜNDE DÜZENLİ OLARAK UYGULAMASI DURUMU... 116 KAYNAKLAR... 117 Tablo 1: 5510 sayılı Yasanın 4-1/a maddesi kapsamındaki aktif sigortalıların 2012 yılında işlemi tamamlanan iş kazası dosyalarının, standardize iş kazası oranlarının faaliyet gruplarına dağılımı... 10 Tablo 2: Heinrich Piramidi... 11 Tablo 3: İşyerinde Çalışan İşçi Sayısına Göre Kazaların Dağılımı (%)... 12 Tablo 4: 5510 Sayılı Kanunun 4-1/a Maddesi Kapsamındaki Aktif Sigortalıların Meslek Hastalıklarının Türüne Göre Dağılımı, 2012... 14 Tablo 5: İktisadi faaliyet koluna göre son 12 ayda istihdamda olanlardan iş kazası geçiren veya işe bağlı bir sağlık sorununa maruz kalanlar, 2007-2013 Türkiye... 15 Tablo 6: 2010-2011-2012 Yıllarında İşlemleri Tamamlanan Meslek Hastalıkları Vakalarının Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı... 16 Tablo 7: Eğitim Konuları Tablosu... 63 Tablo 8: Şantiyenin Bazı Alanlarında Ve İşlerde Gerekli Aydınlatma Şiddeti Değerleri... 69 Tablo 9: Maruziyet Sınır Değerleri Ve Maruziyet Eylem Değerleri... 69 Tablo 10: Maruziyet eylem değerleri ve maruziyet sınır değerleri... 71 Tablo 11: Toz Mesleki Maruziyet Sınır Değerleri Tablosu... 72 Tablo 12: Özelliği Olan Kayaç Veya Mineraller Maruziyet Eşik Sınır Değerleri... 75 Tablo 13: İçme Suyu Kalite Parametre Değerleri... 78 Tablo 14:Basınçlı Kap Ve Tesisatın Periyodik Kontrol Süreleri İle Kontrol Kriterleri... 79 Tablo 15: Kaldırma Ve İletme Ekipmanının Periyodik Kontrol Kriterleri Ve Kontrol Süreleri... 81 Tablo 16: Tesisatın Periyodik Kontrol Kriterleri Ve Kontrol Süreleri... 82 Tablo 17: Kişisel Koruyucu Matrisi... 95 Tablo 18: Zemin Tablosu... 104
5 Denklem 1: Standardize iş kazası oranı, Beklenilen iş kazası sayısı, Genel iş kazası hızı... 10 Şekil 1:Günlük Saha Kontrolleri Sunusu Kapak Kısmı... 55 Şekil 2: Günlük Saha Kontrolleri Sunusunun İç Kısmı... 56 Şekil 3: İşe Giriş Eğitimi İmza Formu... 65 Şekil 4: Örnek İşe Giriş Sınavı... 66 Şekil 5: Kaza/Meslek Hastalığı Sonrası İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Formu... 67 Şekil 6: Topraklama Ölçümü Şeması ve Topraklama Ölçüm Cihazı... 84 Şekil 7: Kişisel Koruyucu Malzeme Teslim Formu... 95 Şekil 8: Tabakalı Zeminlerde Kazı... 105 Şekil 9: Tip A Zemininde Yapılan Kazı... 105 Şekil 10: Tip B Zemininde Yapılan Kazı... 106 Şekil 11: Yığma İşlemi... 106 Resim 1: Kolon Kalıplarında Çalışma Platformu... 30 Resim 2: Perde Kalıplarda Çalışma Platformu... 30 Resim 3: Güvenlik Ağları... 31 Resim 4: Fiziksel Bariyerler... 31 Resim 5: İnşaat Demiri Koruma Tapaları... 32 Resim 6: Can Halatları... 32 Resim 7: Geri Sarımlı Düşüş Tutucular... 33 Resim 8: İskeleler... 33 Resim 9: Kılavuz Halat... 34 Resim 10:Kamp Alanı... 96 Resim 11: Koğuş İç Görünüm... 98 Resim 12: Banyo ve Tuvalet Konteyneri... 99 Resim 13: Yemekhane Alanları... 100 Resim 14: Ofis Alanı... 100 Resim 15: Depolama Çadırı... 101 Resim 16: Şantiye Alanının Çevrelenmesi... 102 Resim 17: Şantiye Alanında Güvenlik... 102 Resim 18: İksa İşlemi... 107
6 BÖLÜM 1.GİRİŞ İnşaat sektörünün 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanuna göre değerlendirilmesi başlıklı bitirme ödevi kapsamında çalışma ve değerlendirme yapma amacıyla bu doküman hazırlanmaya başlanmıştır. İlk olarak Türkiye de inşaat sektörü ve inşaat sektöründe iş kazaları ve meslek hastalıklarının yeri incelecektir. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği kanunu genel olarak ne için hazırladığı araştırıldıktan sonra kanunun inşaat sektöründe iş kazaları ve meslek hastalıklarını önlemek amaçlı hangi yönetmelikleri içerdiği bulunacaktır. Bu bağlamda bulunan yönetmeliklerin içerikleri ve yapılmaması durumunda sektöre ne gibi yaptırımları olduğu araştırılacaktır. Genel bilgiler kısmında 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu tanıtılacak, inşaat sektörü için 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda bulunan yönetmelik başlıkları belirlenecektir. Yönetmelikler belirlendikten sonra yönetmeliklerin amacı, kapsamı, dayanağı ve içeriği araştırılacaktır. Bu yönetmelik hükümleri yerine getirildiği takdirde hangi iş kazalarının ve meslek hastalıklarının önüne geçileceği belirlenecektir. Son olarak da yönetmelik hükümleri yerine getirilmediği takdirde karşılaşacak yaptırımların neler olduğu anlatılacaktır. En son kısımda inşaat sektöründe 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun uygulanabilmesi için nelerin yapılması gerektiği tartışılacaktır.
7 BÖLÜM 2. İNŞAAT SEKTÖRÜNÜN VE KANUNUN İNCELENMESİ Bu çalışma İş Sağlığı ve Güvenliği 2014 Bahar Dönemi Yüksek Lisans Programı Bitirme Projesi dir. Proje, İnşaat sektörünün 1.1.2013 de yürürlüğe giren 6331 Sayılı İş Sağlığı Güvenliği Kanununagöre değerlendirilmesini kapsamaktadır. 2.1Türkiye de İnşaat Sektörü IMF verilerine göre, 2011 yılında GSYH sıralamasında dünyada 16.sıraya yükselen Türkiye nin 2026 yılında dünyanın 13. büyük ekonomisi olması bekleniyor. Yani Türkiye nin dünya ekonomisinden aldığı payın giderek yükselmesi ve ekonomisi güçlü bazı ülkelerin önüne geçmesi beklentisi var. Türkiye bu büyümeyi ancak ve ancak rekabetçi ve katma değeri yüksek sektörleri ile gerçekleştirebilecektir. Bu tanıma her yönüyle uyan sektörlerin en başında ise Türk İnşaat Sektörü geliyor. Önümüzdeki dönemde dünyada dengelerin ve buna bağlı iş yapış modellerinin de yeniden şekillendiği bir ortamda Türk inşaat sektörü de bunlara göre planlar ve yenilikler yapmaktadır. Önümüzdeki dönemde Türk inşaat sektörünün güçlü yanlarından Türk Müşavir, Mühendis ve Mimarlarının gitgide daha etkin rol üstlenmeleri, dünyada Çin in ardından 2. sıraya yerleşen Türk Müteahhitlerinin dünyanın heryerinde daha büyük projelerin peşinde olması ve tabi ki Türk inşaat malzemelerinin de bölgesi dışına taşarak dünyada üretim üssü olmak hedefine koşmasını sağlamaktadır. Bugün Türkiye çimento, seramik, demir-çelik, doğal taş üretimi gibi pek çok üründe Avrupa da ve Dünya da üretim ve ihracatta ilk sıralarda bulunmaktadır. Diğer taraftan inşaat sektörü iç pazarda ise kişi başı inşaat malzemesi tüketimi gelişmiş ülkelerin çok altında bulunuyor. Depreme karşı yapı güvenliği başta olmak üzere mevcut yapıların kayıt altına alınarak iyileştirilmesi büyük önem taşıyor. Artık Türk inşaat sektörünün gündeminde iklim değişikliği ile mücadele ve düşük karbon ekonomisi, sanayide ve binalarda enerji verimliliği için kamu-özel sektör işbirliğinde atılması gereken
8 adımlar, çevre ile ilişkili ürün yaşam döngülerinin belirlenmesi, inovasyon ve ARGE ye artarak verilmesi gereken önem ve özetle sürdürülebilir büyümeye geçiş önemli yer tutuyor ve gelecekte bu konular daha da önem kazanacak. Özellikle binalarda enerji verimliliği konusunda atılacak adımların yapıların deprem güvenliği açısından da ele alınmasını sağlayacağını düşünülmektedir. İnşaat sektörünün gelişme hızı 7 çeyrektir negatif büyüme ile sonuçlanmıştır. 2008 ve 2009 yılı 3. dönem toplam 2 yılda küçülme oranı ise %26,1 e ulaşmıştır. İnşaat sektörü istihdama %5,7 katkı sağlıyor ve inşaat malzemeleri sanayisinden gelen +%2 lik katkı ile toplam istihdama katkı %7 yi buluyor ve kayıtdışı çalışanlarla toplam katkı %10 a yaklaşıyor. Sektörde henüz sürdürülebilir ve istikrarlı bir büyüme ortamı sağlanamamıştır. Diğer taraftan durgunluk ve küçülme ile karşılaşan diğer ülkelere göre yine de gelecek beklentisinin hem sektör için, hem de Türkiye için daha iyi bir noktada olduğunu düşünülmektedir. Çok sayıda önemli alt sektörü içeren inşaat sektörü toplam büyüklüğü ve ekonomiye, ihracata katkısı yeterince ifade edilememektedir. 2008 yılında 24,3 milyar dolar ihracat gerçekleştirerek ihracatta 1.sırada yer alan sektörün 2023 yılı ihracat hedefini de İMSAD olarak 500 milyar dolar olarak hedeflenmiştir. 500 milyar dolar ihracatın önemli bölümünü gerçekleştirilmesi içintürkiye inşaat sektörü altyapı çalışmalarımızı sürdürmektedir. Türkiye inşaat sektöründe görülen büyüme ve dünyaya ayak uydurabilme amacı ile proseslerin yenilenmesi teknolojinin geliştirilmesi gerekmektedir. Teknolojinin ve yapım metotlarının çok hızlı geliştiği bu dönemde çalışanların sağlığının korunması daha da önem kazanmaktadır. Çünkü kalifiye işçilerin bu yeniliklere ayak uydurması ve bu süreçte yeniliklerden kaynaklanacak tehlikelerden korunması gerekmektedir.[1]
9 2.2.Türkiye de İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları 2.2.1 İş Kazaları Çalışma hayatının en önemli sorunları arasında, iş kazaları ve meslek hastalıkları bulunmaktadır. Türkiye de son yıllarda sık görülen işçi ölümleri nedeniyle iş sağlığı ve güvenliği konusu önem kazanmıştır. Teknolojik gelişmelerle beraber işçilerin bu teknolojilere ayak uyduramaması, işçilerin eğitim seviyesinin düşük olması, gerekenden az işçi ile işi yürütme politikaları, işverenin iş sağlığı ve güvenliğine önem vermemesi, iş sağlığı ve güvenliği konusunda yetişmiş personel sayısının azlığı ve denetim yetersizliği gibi nedenlerle iş kazalarının önüne geçilememektedir. Alt işverenler ( Taşeronlar) iş kazalarının önemli aktörlerindendir. Asıl işverenin iş yasalarına aykırı olarak asıl işin bir bölümünü maliyetleri düşürmek amacıyla, bir başka işverene devri ve işi devir alan işverenin iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini almaması sonucu özellikle tersanelerde ve inşaatlarda meydana gelen iş kazalarının sayılarında ciddi bir artış yaşanmıştır. Emek piyasasındaki parçalanma ve düzensiz çalışma, üretim kurallarının uygulanabilirliğini doğrudan etkilemektedir. Söz konusu çalışma türü, iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yasal mevzuatın uygulanabilirliğini de baştan sınırlamaktadır. Türkiye de iş sağlığı ve güvenliği tam olarak uygulanamamasının nedenlerinden biriside, iş kazaları ve meslek hastalıklarının Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilmemesidir. Bildirim yapılmamasının nedenleri, işverenin ceza almak istememesi, işçilerin haklarını bilmemesi ve işçilerin işten çıkarılma korkusudur. Durum bu şekilde olunca iş kazaları ve meslek hastalıkları istatistikleri gerçek çalışma hayatını yansıtmamaktadır. Tablo 1 de 5510 sayılı Kanunun 4-1/a maddesi kapsamındaki aktif sigortalıların 2012 yılında işlemi tamamlanan iş kazası dosyalarının, standardize iş kazası oranlarının faaliyet gruplarına dağılımı verilmiştir.
10 Tablo 1:5510 sayılı Yasanın 4-1/a maddesi kapsamındaki aktif sigortalıların 2012 yılında işlemi tamamlanan iş kazası dosyalarının, standardize iş kazası oranlarının faaliyet gruplarına dağılımı Faaliyet kodu * (%) 1 Faaliyet Grupları İş Kazası Sayısı Sürekli İş Göremezlik Sayısı Ölüm sayısı Standardize iş kazası oranı % (*) 8.828 122 20 827,8 05 Kömür Ve Linyit Çıkartılması 07 Metal Cevheri Madenciliği 421 17 7 89,3 08 Diğer Madencilik Ve Taş Ocak. 569 35 17 46,1 09 Madenciliği Destekleyici Hizmet 101 1 0 92,8 Madencilik Sektörü 9.963 176 44 1112,0 13 Tekstil Ürünleri İmalatı 5.127 73 18 56,9 14 Giyim Eşyaları İmalatı 843 12 0 8,9 15 Deri Ve İlgili Ürünler İmalatı Tekstil Sektörü 172 11 0 13,6 6.142 96 18 79 24 Ana Metal Sanayi 4.938 84 10 143,2 25 Fabrik.Metal Ürün.(Mak.Tec.Har) 7.045 136 25 94,1 28 Makine Ve Ekipman İmalatı 2.235 34 8 67,9 29 Motorlu Kara Taşıtı Ve Römork İm. 1.796 15 0 68,8 30 Diğer Ulaşım Araçları İmalatı 439 14 3 51,9 33 Makine Ve Ekipman.Kurulumu Ve On. 1.045 28 14 32,2 17.498 311 60 458 Metal/Makine Sektörü 31 Mobilya İmalatı 1.588 47 4 54,3 32 Diğer İmalatlar 109 8 0 12,4 1.697 55 4 67 Mobilya Sektörü 41 Bina İnşaatı 4.511 284 127 21,0 42 Bina Dışı Yapıların İnşaatı 1.948 103 66 29,6 43 Özel İnşaat Faaliyetleri 2.750 181 63 29,3 İnşaat Sektörü 9.209 568 256 79,9 GENEL TOPLAM 74.871 2.209 745 2 Denklem 1: Standardize iş kazası oranı, Beklenilen iş kazası sayısı, Genel iş kazası hızı 1 SGK İstatistik Yıllıkları 2012 Tablo 3,1 den düzenlenmiştir.
11 Tablo 1 incelendiğinde iş kazaları sayıları en yüksek görüldüğü işkolları; metal sanayi, kömür madenciliği, tekstil sanayi ve inşaat sektörü görülmektedir. Ancak istatistik veriler detaylı şekilde incelendiğinde iş kazası ve ölüm değerleri birbirleri ile örtüşmemektedir. En fazla kayıtlı iş kazası yaşanmış olan metal sanayi inde 60 iş kazası ölümle sonuçlanmıştır. İnşaat sektöründe kayıtlı iş kazası sayısı 9.209 ( Metal sanayinin % 52 si ) iken, 256 iş kazası ölümle sonuçlanmıştır. İnşaat sektöründe ölümlü iş kazası sayısı, metal sektöründeki ölümlü iş kazası sayısının 4 katından daha fazladır. Heinrich yasasına göre; her büyük kaza için 29 daha önemsiz kaza (İlk yardımlı kaza) ve 300 e yakın ucuz atlatma bulunur. ( Tablo 2) Buna göre inşaat sanayide bu kadar ölümlü kaza olmasına karşın bildirilen iş kazası sayısı çok düşüktür. Tablo 2: Heinrich Piramidi İş kazası istatistiklerinin gerçeği tam olarak karşılamamasının diğer nedeni ise kayıt dışı çalışmadır. Denklem 1 den de görüldüğü üzeregenel iş kazası oranı kaydedilen toplam iş kazasının toplam sigortalı sayısınabölünmesi ile bulunmaktadır. TÜİK Hanehalkı İşgücü Anketi (2012) nden yapılanhesaplamaya göre inşaatlarda çalışanların % 50 si kayıt dışı çalışmaktadır.3inşaatlarda çalıştığı bildirilen kişilerin gerçek sigortalılarolmaması ve 2 SGK İstatistik Yıllıkları 2012 Tablo 3,1 den alınmıştır. 3 TÜİK Hanehalkı İşgücü Anketi 2012
12 olduğundan fazla kişinin inşaat işyerlerinden SGK' ya bildirilmesiformüldeki payın artmasına neden olmaktadır. Belirtilen durum, doğal olarak payı azaltacak ve iş kazalarının gerçek sayının altında görünmesine neden olacaktır. Türkiye deiş sağlığı ve güvenliği konusunda üzerinde durulması gereken iş kolları arasında küçük ve orta ölçekli işletmeler bulunmaktadır. Tablo 3 de görüldüğü gibi 2012 yılında 149 işçi çalışan işyerlerindeki toplam iş kazası oranı % 55,5 dir. Bunun başlıca nedenleri, işverenlerin iş sağlığı ve güvenliğine önem vermemesi-kaynak ayırmaması-, işçilerin iş sağlığı ve güvenliği konularını bilmemeleri yada özen göstermemeleridir. Tablo 3: İşyerinde Çalışan İşçi Sayısına Göre Kazaların Dağılımı (%) 4 22.500 20.000 19.489 İş kazası sayısı 17.500 15.000 12.500 10.000 8.263 5.700 4.879 4.598 5.000 2.500 6.933 6.839 6.211 7.500 1.744 288 550 387 417 4.285 622 1.893 179 479 421 100-199 200-249 250-499 500-999 694 0 1-3 4-9 10-20 21-49 50-99 İşyerinde çalışan sigortalı sayısı Erkek 4 SGK İstatistik Yıllıkları 2012 Tablo 3,7 den düzenlenmiştir. Kadın 1000+
13 2.2.2 Meslek Hastalıkları Meslek hastalıkları işçilerin bir diğer problemidir. Öyle kimeslek hastalığına yakalandığını bilmeden çalışan çok sayıda işçi bulunmaktadır. Meslek hastalıklarının işten ayırıldıktan sonra nüksetmesi durumunda ise doktorlar ve hastalığa yakalanan işçiler bunu normal hastalık gibi görmektedirler. Bu gibi faktörlerin de bir araya gelmesi sonucu iş kazaları sayılarındaki gibi meslek hastalıkları sayıları da gerçeği yansıtmamaktadır. 2012 yılında ki verilere göre tüm meslek hastalıklarının % 62,3 ü silikoz ve % 6,6 sı da kurşun zehirlenmesidir. ( Bkz. Tablo 4 ) Durum bu şekilde olunca meslek hastalığına yakalanan kişilerin, hastalıkların ilk aşamasında teşhis konulamaması sonucu hastalık ilerleyerek, meslek hastalığı nedeniyle ölümler meydana gelmektedir. Yasal olarak iş yeri hekimi bulundurması gereken işyerlerinde işyeri hekimi olmaması yada işyeri hekimi olmasına rağmen sağlık kontrollerinin yapılabilmesi için hekimin işyerinde bulunması gereken sürenin buna imkân tanımaması sonucu meslek hastalıklarının önüne tam anlamıyla geçilememektedir. İşverenler meslek hastalığına maruz kalacağını bile bile işçileri uygun olmayan koşullarda çalıştırmaya devam ettikten sonra, işçilerin meslek hastalığına yakalandığını görünce ellerine bir miktar para vererek işine son vermektedirler. Sağlık güvencesi bile olmayan işçiler bu durum karşısında tedavi olamamakta ve malulen emekli olmaya hak kazanamamaktadır. Yeteri kadar denetimin yapılmaması bunun gibi durumlara zemin hazırlamaktadır.
14 Tablo 4:5510 Sayılı Kanunun 4-1/a Maddesi Kapsamındaki Aktif Sigortalıların Meslek Hastalıklarının Kod No Türüne Göre Dağılımı, 20125 Meslek Hastalıkları TÜRÜ YÜZDE 01 Arsenik Ve Bileşikleri 1 0,3% 04 06 Karbon Monoksit Hidrosiyanik Asit, Siyanitler Ve Siyan Bileşikleri 5 1,3% 2 0,5% 07 Kadmium Ve Bileşikleri 6 1,5% 08 Krom Ve Bileşikleri 3 0,8% 10 Manganez Ve Bileşikleri - 3 0,8% 11 Nitrik Asit 5 1,3% 14 Nikel Ve Bileşikleri 14 3,5% 17 Kurşun Ve Kurşun Tozları 26 6,6% 18 Organik Kurşun Bileşikleri 1 0,3% 34 Ketonlar - Ketone 1 0,3% 35 Organik Esterler 1 0,3% 36 Organik Asidler 1 0,3% 39 40 44 49 Nitrik Asit Esterleri Benzol (Benzen) Ve Homologları, Trambositopeni 1 0,3% 3 1 1 0,8% 0,3% 0,3% 50 Slikoz Ve Slikotuberküloz 246 62,3% 51 Asbestoz 1 0,3% 52 Slikatoz 2 0,5% 54 Aliminyum Ve Bileşikleri 5 1,3% 55 Sert Metal Tozları 7 1,8% 57 Mesleki-BronşiyalAstma 10 2,5% 62 Meslek Gereği Enfeksiyon Hastalıklarına Özellikle Maruz Kişilerdeki Enfeksiyon Hastalıkları (RieTbc) Gürültü Sonucu İşitme Kaybı (Akustik Çentik) Titreşim Sonucu Kemik-Eklem Zararları Ve Anjönöratik Bozuklukları Aşırı Yükleme Sonucu Veter, Veter Kılıfı Ve Periost Hastalıkları Maden Ocağı Ve Benzeri İşyerlerindeki Meniskus Zararları Fazla Zorlama Sonucu VertebraProsesuslarının Yırtılması Sürekli Lokal Baskı Sonucu Sinir Felçleri Kas Krampları 6 1,5% 2 3 2 7 7 3 13 0,5% 0,8% 0,5% 1,8% 1,8% 0,8% 3,3% Bilinmeyen 1 0,3% 395 100% 65 67 69 70 71 72 73 Alkil, Aril Ve AlkilariloksitlerleAlkilaril Sülfitlerin Halojenli Türevleri Kanserleşmeyen Deri Hastalıkları (ContactDermatid, Egzama) Toplam 5 SAYI SGK İstatistik Yıllıkları 2012 Tablo 3,11 den düzenlenmiştir.
15 Söz konusu veriler, pek çok meslek hastalığının tespit edilemediğini göstermektedir. Harrington kuramına göre, Türkiye'de tahmin edilen meslekhastalığı sayısı, 36,000'dir. Diğer yandan,tüik tarafından yapılanaraştırmaya göre 2007-2013 yılları arasında işe bağlı sağlık sorunu yaşayanlarınsayısının 895.000 olarak tespit edilmiştir.(bkz. tablo:5 ) Buna karşılık SGK tarafından2012 yılında işlemi tamamlanan meslek hastalığı vakası sayısının 395 'de (bkz. tablo:6) kalması, meslek hastalığı bildirimlerinde yaşanan sorunları ortaya koyması açısından dikkat çekmektedir. Tablo 5:İktisadi faaliyet koluna göre son 12 ayda istihdamda olanlardan iş kazası geçiren veya işe 6 bağlı bir sağlık sorununa maruz kalanlar, 2007-2013 Türkiye 6 İş Kazaları ve İşe Bağlı Sağlık Problemleri Araştırma Sonuçları, 2013
16 Tablo6: 2010-2011-2012 Yıllarında İşlemleri Tamamlanan Meslek Hastalıkları Vakalarının Faaliyet Kollarına Göre Dağılımı7 FAALİYET CODU 05 07 08 13 14 15 16 17 18 20 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 35 41 42 43 46 47 49 52 70 80 81 82 86 94 95 96 7 2010 Faaliyet grupları SAYI Kömür Ve Linyit Çıkartılması Metal Cevheri Madenciliği Diğer Madencilik Ve Taş Ocak. Tekstil Ürünleri İmalatı Giyim Eşyaları İmalatı Deri Ve İlgili Ürünler İmalatı Ağaç,Ağaç Ürünleri Ve Mantar Ür. Kağıt Ve Kağıt Ürünleri İmalatı Kayıtlı Medyanın Basılması Ve Çoğ. Kimyasal Ürünleri İmalatı Kauçuk Ve Plastik Ürünler İm. Metalik Olmayan Ürünler İma. Ana Metal Sanayi Fabrik.Metal Ürün.(Mak.Tec.Har) Bilgisayar, Elekronik Ve Optik Ür. Elektrikli Techizat İmalatı Makine Ve Ekipman İmalatı Motorlu Kara Taşıtı Ve Römork İm. Diğer Ulaşım Araçları İmalatı Mobilya İmalatı Diğer İmalatlar Makine Ve Ekipman.Kurulumu Ve On. Elk.Gaz,Buhar Ve Hava.Sis.Üret.Da. Bina İnşaatı Bina Dışı Yapıların İnşaatı Özel İnşaat Faaliyetleri Toptan Tic.(Mot.Taşıt.Onar.Hariç) Perakende Tic.(Mot.Taşıt.Onar.Har) Kara Taşıma.Ve Boru Hattı Taşıma. Taşıma.İçin Depolama Ve Destek.Fa. İdari Danışmanlık Faaliyetleri Güvenlik Ve Soruşturma Faaliyet. Bina Ve Çevre Düzenleme Faaliyet. Büro Yönetimi,Büro Desteği Faal. İnsan Sağlığı Hizmetleri Üye Olunan Kuruluş Faaliyetleri Bilgisayar Ve Kişisel Ev Eşya.Onar. Diğer Hizmet Faaliyetleri Bilinmeyen TOPLAM 92 0 2 4 7 5 4 3 10 7 6 15 26 69 4 27 42 9 30 4 5 52 3 16 7 8 2 8 10 7 6 1 1 1 0 4 3 13 1 530 2011 2012 YÜZDE SAYI YÜZDE SAYI YÜZDE 17,4% 0,0% 0,4% 0,8% 1,3% 0,9% 0,8% 0,6% 1,9% 1,3% 1,1% 2,8% 4,9% 13,0% 0,8% 5,1% 7,9% 1,7% 5,7% 0,8% 0,9% 9,8% 0,6% 3,0% 1,3% 1,5% 0,4% 1,5% 1,9% 1,3% 1,1% 0,2% 0,2% 0,2% 0,0% 0,8% 0,6% 2,5% 0,2% 100% 24,5% 37,0% 0,4% 0,3% 2,2% 0,0% 0,4% 0,1% 0,4% 1,2% 0,3% 2,3% 2,6% 5,2% 0,4% 0,6% 0,7% 0,7% 1,0% 0,4% 0,3% 12,4% 0,1% 0,6% 0,3% 1,4% 0,1% 0,1% 0,4% 1,0% 0,4% 0,1% 0,0% 0,1% 0,1% 0,0% 0,0% 0,4% 0,0% 100% 59,2% 1,0% 0,3% 0,3% 0,8% 0,0% 0,8% 0,3% 0,0% 0,3% 0,5% 2,1% 1,5% 6,7% 0,0% 0,8% 1,0% 0,0% 0,3% 0,0% 1,8% 2,1% 0,0% 1,3% 2,6% 3,8% 1,0% 1,0% 2,8% 1,3% 0,3% 0,0% 0,3% 0,5% 1,3% 0,0% 0,0% 0,8% 1,3% 100% SGK İstatistik Yıllıkları 2010-2011-2012 Tablo 3,11 den düzenlenmiştir. 170 257 3 2 15 0 3 1 3 8 2 16 18 36 3 4 5 5 7 3 2 86 1 4 2 10 1 1 3 7 3 1 0 1 1 0 0 3 0 695 231 4 1 1 3 0 3 1 0 1 2 8 6 26 0 3 4 0 1 0 7 8 0 5 10 15 4 4 11 5 1 0 1 2 5 0 0 3 5 395
17 Tablo6 nın incelenmesinden de anlaşılacağı üzere 2010-2012 yılları arasındatamamlanan meslek hastalıkları vakalarının % 59,2 si kömür ve linyit çıkarılması, % 6,2 sifabrika metal ürünlerinin imali faaliyet kollarında meydana gelmiştir. Meslekhastalıkları vakalarının yüksek olması beklenen giyim eşyaları imalatında ise meslekhastalıkları vakalarının toplam içindeki payının % 0,8 de kalması düşündürücüdür.yıllarca kot taşlama işinde çalışıp, silikosiz hastalığına yakalanan işçilersürekli iş göremezlik geliri talep etmesine karşın, sigortasız çalışma, meslekhastalığının tespitindeki güçlükler vb. nedenlerle sosyal sigorta edimlerine hakkazanamamışlardır. Meslek hastalıklarının sadece rakamlar ya da grafikler ile incelenmesinin etkin bir yol olmadığı aşikârdır. Bu kapsamda iş kazalarının ve meslek hastalıklarının gerçekten sonlanabilmesi ve sistemin düzenli çalışabilmesi için 30.6.2012 tarihinde 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve ilgili yönetmelikleri yürürlüğe girmiştir.ilerleyen yıllarda ki veriler ışığında kanunun iş kazaları ve meslek hastalıkları üzerindeki sonuçlarını gösterecektir.
18 2.3.6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamının oluşturulması, çalışma hayatının öncelikli şartı ve tüm sosyal tarafların ortak sorumluluktur. Sosyal Güvenlik Kurumu nun 2010 yılı istatistikleri değerlendirildiğinde, Türkiye de 1.325.749 işyeri faaliyet göstermiş ve bu işyerlerinde 10.030.810 işçi istihdam edilmiştir. İş sağlığı ve güvenliği açısından ele alındığında, bu işyerlerinde 62.903 iş kazası ve 533 meslek hastalığı vakası meydana gelmiş, toplam 1.454 çalışanımız hayatını kaybetmiştir. 2010 yılında iş kazaları ve meslek hastalıkları sonucu kaybedilen iş günü sayısı 1.516.024, sürekli iş göremez hale gelen çalışan sayısı ise 2.085 dir. İş kazaları ve meslek hastalıklarının gayri safi yurtiçi hâsılamızın 50 milyar lirasını alıp götürdüğü tahmin edilmektedir. Maddi kayıplar, telafi edilebilse de kaybedilen yaşamların telafisi mümkün olmamaktadır. Bu nedenle iş sağlığı ve güvenliği için alınacak tedbirler, bir maliyet olarak değil, işyerlerinin daha huzurlu, çalışanların daha mutlu ve işletmelerin daha verimli olabilmesi için bir öncelik olarak görülmelidir. Türkiye deki işyerlerinin %99 u 250 nin altında çalışan istihdam eden KOBİ lerden oluşmakta, çalışanların %84 ü bu işyerlerinde istihdam edilmektedir. Asıl dikkat çekici olan durum ise iş kazalarının %80 inin yine KOBİ lerde meydana geliyor olmasıdır. Bu verilerden de anlaşılacağı üzere ülkemizde büyük-küçük işletme, kamu veya özel sektör ayırımı gözetmeksizin tüm çalışanları kapsayacak bir düzenleme zorunlu hale gelmişti. Bu ihtiyaçtan hareketle tüm sosyal tarafların da görüşünü alarak 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu nu hazırlandı. Bu önemli kanun, farklı siyasi partilerin de desteği ile TBMM de kabul edildi ve yürürlüğe girdi.[2]
19 2.3.1 Kanun Neler Getiriyor? 2.3.1.1 Tüm Çalışanlar Sağlık Ve Güvenle Çalışacak Kamu ve özel sektör ayrımı gözetmeksizin tüm çalışanlar kanun kapsamına alındı. Kişinin bulunduğu işyerindeki çalışan sayısı ve işyeri türü kanundan yararlanmasına engel olmayacaktır. Kanun aynı zamanda çırak ve stajyerler için de geçerli olacaktır. Her çalışan, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili uygulamalardan faydalanacaktır. Bütün işyerlerinde sağlıklı ve güvenli çalışma ortamları oluşturulacaktır. Avrupa Birliği ndeki uygulamalara paralel olarak; TSK, Emniyet ve afet müdahale ekipleri gibi kendine özgü faaliyetleri olan kurum ve kuruluşlar, kanunun istisnaları arasında yer almaktadır. Ev hizmetleri ile çalışan istihdam etmeden kendi nam ve hesabına çalışanlar da kanunun kapsamı dışında bırakılmıştır. 2.3.1.2 Kuralcı Değil Önleyici Yaklaşım Kanunla işyerlerine, risk değerlendirmesinde tespit edilen hususları da göz önünde bulundurarak, genel bir önleme yaklaşımı getirilmiştir. Tüm sorumluluk işverene ait olmakla birlikte; iş sağlığı ve güvenliğinin işyerinin bütününde benimsenmesi ve uygulanması sağlanacaktır. Risk değerlendirmeleri sürekli olarak gözden geçirilecektir. Kanun, iş sağlığı ve güvenliğinde en iyi koşulları hedefleyerek, işyerlerinin mevcut durumunun sürekli iyileştirilmesini amaçlar. İş kazası veya meslek hastalığı ortaya çıktıktan sonra neler yapılacağı değil, iş kazası ve meslek hastalığının önlenmesi için atılacak adımlar esas olacaktır.
20 Bu kapsamda işveren; çalışanları ile birlikte işin her aşamasında işten kaynaklı tehlikeleri sürekli olarak tespit ederek, muhtemel risklere karşı tedbir alacaktır. 2.3.1.3 İşyerleri Tehlike Durumlarına Göre Sınıflandırılacak İşyerleri, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin daha etkin sunumu amacıyla tehlike sınıflarına ayrılacaktır. Bu sınıflandırmada; yapılan işin özelliği, işin her safhasında kullanılan veya ortaya çıkan maddeler, iş ekipmanı, üretim yöntem ve şekilleri, çalışma ortam ve şartları gibi hususlar dikkate alınacaktır. Tehlike sınıfları; işyerlerinin yaptığı asıl iş dikkate alınarak, sosyal tarafların dâhil olduğu bir komisyonun görüşleri doğrultusunda Bakanlıkça tespit edilecektir. Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde en az (B) sınıfı, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise en az (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olanlar görev yapabilecektir. 2.3.1.4 Her İşyerine İş Güvenliği Uzmanı Ve İşyeri Hekimi Çalışanların sayısına ve işyeri türüne bakılmaksızın her işyerinde iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ile diğer sağlık personeli görevyapacaktır. İSG profesyonelleri, özel eğitim gören ve mesleki yeterliliğinisınavla ispatlayan kişiler arasından Bakanlıkça yetkilendirilecektir. Gerekli şartları taşıması durumunda, işverenin kendisi de iş sağlığıve güvenliği hizmetini üstlenebilecektir. Bu profesyoneller, yetkileri kapsamında işverene karşı sorumluolacak. Bu sorumluluk kapsamında İSG profesyonelleri, iş sağlığıve güvenliği ile ilgili hususları işverene iletecektir. İSG profesyonelleri, işverenin tedbir almadığı hayati tehlike arzeden riskler bulunması durumunda ise doğrudan Çalışma vesosyal Güvenlik Bakanlığı na başvuracaktır. İş kazasının meydanagelmesi durumundaihmali tespit edilen işgüvenliği uzmanı veya işyeri hekiminin yetkibelgesi askıya alınacaktır.
21 2.3.1.5 İşyerleri İçin Ortak Sağlık Ve Güvenlik Birimi Kanun iş sağlığı ve güvenliğihizmetlerinin belirlenensürelerle işyeri bünyesindekipersonel tarafındanverilmesini esas almalıdır. Ancak işyerinde uygunvasıflara sahip personelbulunmaması halinde buhizmet işyeri dışındakiortak sağlık ve güvenlikbirimlerinden alınabilecektir. Kamu kurum ve kuruluşları, organize sanayi bölgeleri ile özelşirketler tarafından kurulacak ortak sağlık ve güvenlik birimleri;gerekli donanım ve personele sahip olmaları şartıyla Bakanlıkçayetkilendirilecektir. Ortak sağlık ve güvenlik birimleri, yetkileri kapsamında hizmetsundukları işverene karşı sorumlu olacaktır. İş güvenliği uzmanı ve işyeri hekiminin tam süreligörevlendirilmesi gereken işyerlerinde, işveren, gerekli donanımve personeli sağlayarak işyeri sağlık ve güvenlik birimi kuracaktır. 2.3.1.6 Küçük İşletmelere Devlet Desteği Kamu hariç 10 dan az çalışanı olan çok tehlikeli ve tehlikeli sınıftayer alan işyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerinegetirilmesinde, Bakanlık maddi destekte bulunacaktır. 10 dan az çalışanı bulunan, az tehlikeli sınıftaki işyerlerinin budestekten yararlanmasına ise Bakanlar Kurulu karar verebilecektir. Desteğin uygulamasında Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtları esas alınacaktır. Sigortasız personel çalıştırdığı tespit edilen işyerlerinden, yapılandestek yasal faizi ile birlikte geri alınacak. Bu işyerleri destektenüç yıl süreyle men edilecektir. 2.3.1.7 Risk Değerlendirmesi Zorunlu Hale Geliyor İşverenler, işyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi ve bertaraf edilmesi için risk değerlendirmesi yaptıracaktır. Bu çalışmalara işveren ve iş sağlığı ve güvenliği profesyonellerinin yanı sıra çalışanların da katılımı sağlanacaktır.
22 İşyerlerinde sürekli iyileştirmenin sağlanması amacıyla risk değerlendirmesi çalışması güncel halde tutulacaktır. Risk değerlendirmesi çalışması, işyerlerinin tehlike sınıfına göre periyodik olarak yenilenecektir. Yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu da risk değerlendirmesinde özellikle dikkate alınacaktır. Maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan sektörler ve büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde risk değerlendirmesi yapılmamışsa iş durdurulacaktır. 2.3.1.8 İşe Başlamadan Önce Sağlık Taraması Çalışanların hassasiyetlerin saptanması ve riskli durumların belirlenebilmesi amacıyla tüm çalışanlar sağlık taramasına tabi tutulacaktır. Çalışanların sağlık muayeneleri; işe girişlerinde, iş değişikliğinde, iş kazası ve meslek hastalığı ile sağlık nedeniyle verilen aralardan sonra tekrarlanacaktır. Bu durumlar dışında ise periyodik olarak sağlık muayeneleri yapılacak. Muayene periyotlarını, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı belirleyecektir. Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacak olanlar, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılamayacaktır. 2.3.1.9 İş Kazası Ve Meslek Hastalıklarında EtkinKayıt Dönemi Yeni dönemde iş kazaları ve meslek hastalıklarının kayıtları daha etkin ve güncel hale getirilecektir. İş kazaları kazadan sonraki, meslek hastalıkları ise öğrenildikten sonraki üç işgünü içinde işveren tarafından, Sosyal Güvenlik Kurumu na bildirilecektir. İşyeri hekimi ve sağlık görevlileri tarafından meslek hastalığı ön tanısı konulan vakalar, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularına sevk edilecektir. Sağlık kuruluşları kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucuları ise tanı koydukları meslek hastalıklarını en geç 10 gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirecektir. Ayrıca işyerinde meydana gelen ramak kala olaylar da, işveren tarafından kayıt altına alınacaktır.
23 2.3.1.10 İşyerleri Acil Durumlara Karşı Hazır Olacak Tüm işverenler; ilkyardım, yangınla mücadele, kişilerin tahliyesi, ciddi ve yakın tehlikeyle karşılaşılması gibi durumlar için önceden acil durum planı hazırlayacaktır. Acil durumlara hazırlık amacıyla tüm çalışanların katılacağı eğitim ve tatbikatlar yapılacaktır. İşverenler; ilkyardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında işyeri dışındaki kuruluşlarla da irtibatı sağlayacaktır. Ciddi ve yakın tehlike bulunan yerlere, sadece gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler girebilecek. Bunların dışındaki çalışanlardan işlerine devam etmeleri istenemeyecektir. Ciddi ve yakın tehlikenin önlemez hale gelmesi durumunda, çalışanlar işleriniderhal bırakarak tahliye edilecektir. 2.3.1.11 İş Sağlığı Ve Güvenliğine Çalışan Katkısı İş sağlığı ve güvenliğinde daha etkili bir sonuç alabilmek amacıylayapılacak faaliyetlere çalışanların aktif katılımı sağlanacaktır. İşyerlerinde; iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda çalışanlarlaişveren arasındaki iletişimi sağlayacak çalışan temsilcisigörevlendirilecektir. Seçimle ya da atama yoluyla görevlendirilen çalışan temsilcileri,iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda işverene teklifgetirebilecektir. İşyerinde yetkili sendikabulunması hâlinde, sendikatemsilcileri çalışan temsilcisiolarak da görev yapabilecektir. Çalışan temsilcileri getirdikleriöneriler mahrumiyetineuğratılamayacaktır. nedeniyle işverentarafından hak
24 2.3.1.12 Çalışanlara İş Sağlığı Ve Güvenliği Eğitimi İşveren, tüm çalışanlarını iş sağlığı ve güvenliği ile çalışmahayatına dair hak ve sorumlulukları hakkında bilgilendirecektir. Çalışanlar iş ve işyeri değişikliği, uzun süreli işten uzak kalmave kullanılan donanımın değişikliğinin ardından, yeni çalışmakoşullarına yönelik olarak eğitim alacak. Bu eğitimler düzenli aralıklarla tekrarlanacaktır. Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacakolanlardan, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığınıbelgelemeleri istenecektir. Bu belgeye sahip olmayanlar bu işlerde çalıştırılmayacaktır. Eğitimlerin maliyetleri çalışana yansıtılmayacak ve bu eğitimlerinsüresi çalışma süresinden sayılacaktır. 2.3.1.13 İş Sağlığı Ve Güvenliği Kurulları Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla sürenişlerin yapıldığı tüm işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kuruluoluşturulacaktır. İşveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunacakkurulun, mevzuata uygun kararlarını uygulamakla yükümlüolacaktır. Aynı çalışma alanında birden fazla işverenin bulunması hâlinde,işverenler birbirlerinin çalışmalarını etkileyebilecek kurul kararlarıhakkında diğer işverenleri bilgilendirecektir. İş yerinde alt işverene bağlı çalışanlar da varsa asıl işverenin koordinasyonunda alt işverenin de katılımı ile bir kuruloluşturulacaktır. 2.3.1.14 Tehlike Durumunda Çalışmaktan Kaçınma Hakkı Çalışan, ciddi ve yakın tehlikeyle karşı karşıya kaldığında iş sağlığıve güvenliği kuruluna, kurulun bulunmadığı yerlerde ise işverenebu durumun giderilmesi için başvuracaktır. Çalışanın talebi doğrultusunda karar verildiği takdirde gereklitedbirler alınıncaya kadar, çalışmaktan kaçınma hakkına sahipolacaktır. Talep ettiği halde gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlardaçalışanlar iş sözleşmelerini feshedebilecektir.
25 Çalışan; gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınmahakkını kullandığı dönemde ücretini alacaktır. Çalışan, bu dönemde iş sözleşmesinden doğan ve kanunlardangelen haklarını da kullanabilecektir. 2.3.1.15 İş Merkezlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Koordinasyonu Aynı işyerinde birden fazla işveren olması durumunda işverenler, mesleki riskler ve önlenmesi konularında birbirlerini ve çalışantemsilcilerini bilgilendirecektir. İş merkezleri, iş hanları, alışveriş merkezi ve sanayi bölgeleri gibiyerlerde ise işyerleri arasında iş sağlığı ve güvenliği konusundakoordinasyon yönetim tarafından sağlanacaktır. Yönetim, işyerlerinin birbirlerini etkileyebileceği tehlikelerkonusunda gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyaracaktır. Uyarılara uymayan işyerleri ise yönetim tarafından Çalışma vesosyal Güvenlik Bakanlığı na bildirecektir. 2.3.1.16 Hayati Tehlike Tespitinde İşin Durdurulması Hayati tehlike tespitinde bu tehlike giderilinceye kadar,işyerinin tamamı değil sadece bu tehlikeden doğabilecek riskinetkileyebileceği alanda iş durdurulacaktır. Böylece işyerinin tamamen kapatılmasıyla yaşanabilecekmağduriyetler önlenmiş olacaktır. İşveren, işin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara,ücretlerini ödemeye devam edecektir. Çalışanlar, ücretlerinde bir düşüş olmaması kaydı ile meslek veyadurumlarına göre başka bir işe yönlendirilebilecektir. 2.3.1.17 Büyük Endüstriyel Kaza Riski İçin Önceden Tedbir Büyük endüstriyel kaza oluşabilecek işyerlerinde, kazaönleme politika belgesi veya güvenlik raporu, işyeri çalışmayabaşlamadan önce istenecektir. Güvenlik raporu hazırlama yükümlülüğü bulunan işveren,hazırladığı güvenlik raporlarının içerik ve açabilecektir. yeterliliğinin Bakanlıkçaincelenmesinden sonra işyerlerini işletmeye
26 Böylece muhtemel endüstriyel kazaların engellenmesine yönelikönleyici çalışmaların yapılması ve muhtemel kazalarda meydanagelebilecek büyük ölçekli kayıplardan korunması sağlanacaktır. 2.3.1.18 Yaptırımları İşyerlerindeki çalışma hayatının teftişinde, iş sağlığı ve güvenliği koşullarının iyileştirilmesi için iş müfettişleri görev alacaktır. Kanuna aykırılığın tespiti durumunda, idari para cezaları daha caydırıcı halde uygulanacaktır. İşveren, iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi görevlendirmediğinde her bir kişi için 5.000 lira ceza ödeyecek. Aykırılığın devam ettiği her ay için de aynı miktar uygulanacaktır. Risk değerlendirmesi yapmayan işverene 3.000 lira, aykırılığın devam ettiği her ay için 4.500 lira idari para cezası uygulanacaktır. İşverenin iş kazası veya meslek hastalığını SGK ya bildirmemesinin cezası da 2.000 lira olacaktır. Büyük kaza önleme politika belgesi hazırlamayan işverene 50.000 lira idari para cezası verilecektir. 2.3.1.19 Kanun Nasıl Uygulanacak Kanunun; işyerlerinde iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirilmesi gibi bazı hükümleri aşamalı olarak hayata geçirilecektir. Kamu kurumları ile 50 den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği profesyonelleri, Temmuz 2014 ten itibaren göreve başlayacaktır. 50 den az çalışanı olan, tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği profesyonelleri Temmuz 2013 ten itibaren görev alacaktır.
27 2.3.2 Kanunun İşveren ve Çalışanlara Getirdiği Sorumluluklar8 2.3.2.1 İşveren Açısından Getirdiği Sorumluluklar İş sağlığı ve güvenliği koşullarını iyileştirme ve bunun sürekliliğini sağlama. Çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu dikkate alma. Risk değerlendirme raporlarını da göz önünde bulundurarak genel bir önleme politikası geliştirme. Mesleki risklerin önlenmesi için, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbiri alma. Çalışma ortamında gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaları yaptırma. İzleme, denetleme ve uygunsuzlukları giderme. Çalışanların hayati tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alma. Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda koordinasyon sağlama. 2.3.2.2 Çalışanlar Açısından Getirdiği Sorumluluklar Sayı sınırı olmaksızın iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinden yararlanma. İşyerlerindeki iş sağlığı ve güvenliği çalışmaları ile ilgili görüş verme ve aktif katılım sağlayabilme. Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalması durumunda, gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınma. İş sağlığı ve güvenliği konularında eğitim alıp, bilgilenme. İş sağlığı ve güvenliği konularında temsil edilme. Kendisinin ve çalışma arkadaşlarının sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmeme. Kendilerine verilen üretim ve korunmayla ilgili tüm araç ve donanımları doğru kullanma. 8 T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Tanıtım Kitabı 2012
28 BÖLÜM 3. İNŞAAT SEKTÖRÜNDE 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUN UYGULANMASI İÇİN GEREKLİ OLAN YÖNTEM VE GEREÇLER 3.1. İnşaat Sektöründe Kullanılacak Kanun ve Yönetmelikler 3.1.1. Kanunlar 1. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 2. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununu 3. 4857 Sayılı İş Kanunu 4. 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu 3.1.2. Yönetmelikler 1. Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği 2. İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik 3. İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik 4. İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik 5. Hijyen Eğitimi Yönetmeliği 6. Geçici veya Belirli Süreli İşlerde İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkında Yönetmelik 7. Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Çalıştırılacakların Mesleki Eğitimlerine Dair Yönetmelik 8. Çalışanların İş Sağlığı Ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik 9. İş Hijyeni Ölçüm, Test ve Analizi Yapan Laboratuvarlar Hakkında Yönetmelik 10. Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik
29 11. Kanserojen veya Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik 12. Çalışanların GürültüİleİlgiliRisklerdenKorunmalarınaDairYönetmelik 13. Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik 14. Tozla Mücadele Yönetmeliği 15. Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik 16. Sağlık ve Güvenlik İşaretleri Yönetmeliği 17. Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği 18. Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik 19. İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik 20. Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik 21. İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği 22. İşyerlerinde İşin Durdurulmasına Dair Yönetmelik 23. İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği 24. Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği 25. Binaların Yangın Korunmasına Dair Yönetmelik 3.2. İnşaat Sektöründe Kullanılacak Önlemlerin Tanımları Şantiyede Yapılan İşlere Göre Kullanılması Gereken Kişisel Koruyucu Donanımlar 1. Baret 2. İkaz Yeleği 3. İş güvenliği Ayakkabısı-Çizmesi 4. Koruyucu Gözlükler 5. Yüz Siperi 6. Maskeler 7. Paraşüt Tipi Emniyet Kemeri 8. Eldivenler 9. Kulaklıklar 10. Deri Önlük
30 Kalıp Çalışma Platformları Kalıp sistemlerinde yüksekten düşmeleri önlemek ve güvenli çalışmayı sağlamak amaçlı kalıba takılan aparatlardır. Çalışma platformlarında, kalıp üzerinde çalışacak işçinin serbest hareket edebileceği sahanlık, düşmeleri engelleyecek korkuluklar ve malzeme düşmesine karşı tekmelikler bulunur. Resim 1: Kolon Kalıplarında Çalışma Platformu Resim 2: Perde Kalıplarda Çalışma Platformu
31 Güvenlik Ağları Güvenlik ağları yüksekten düşmelerde işçileri tutan ve ciddi kazaların önüne geçen sistemlerdir. Ayrıca yüksekten düşen objelerin altta çalışan işçilere zarar vermesini de engeller. Resim 3: Güvenlik Ağları Fiziksel Bariyerler İnşaatta bulunan şaftların, döşeme kenarlarının, asansör boşluklarının ve düşmeye neden olabilecek alanların güvenlik önlemlerinin alınmasında kullanılan sistemlerdir. Yerden 110 cm ve 55 cm mesafelere korkuluk konulur. Zeminden 15 cm yükseklikte de tekmelik konularak fiziksel bariyerler tamamlanır. Fiziksel bariyerlerin sağlam olması şarttır. Resim 4: Fiziksel Bariyerler
32 Koruma Tapaları Demir donatıda açıkta kalan demir uçlarının yaralanmaya ya da ölüme neden olmaması için demir uçlarına takılan plastik koruyu sistemlerdir. İnşaat demiri çapına göre ebatları değişir. Resim 5: İnşaat Demiri Koruma Tapaları Emniyet Kemeri Bağlana Sistemleri Bulunulan zeminden 2 metre yüksekte çalışmalarda emniyet kullanılmalıdır. Emniyet kemerlerinin aktif olarak çalışabilmesi için sağlam ve işçiyi taşıyabilecek yerlere bağlanması gerekmektedir. İşçilerin emniyet kemerlerini can halatlarına ( Düşey, yatay), geri sarımlı düşüş tutuculara yada sağlam demir kancalara bağlamaları gerekmektedir. Resim 6: Can Halatları
33 Resim 7: Geri Sarımlı Düşüş Tutucular İskeleler İnşaat alanın dışında ve içinde yüksek yerlerde güvenli şekilde çalışabilmek ve işi hızlı şekilde tamamlamak için kullanılan sistemlerdir. Resim 8: İskeleler
34 Kılavuz Halatlar Malzeme kaldırma işlerinde, malzemenin istenilen alana yön verilerek indirilmesi için kullan sistemlerdir. Kaldırma işlemi yapılmadan önce malzemenin uç kısımlarına, en az iki metre halat bağlanır. Kaldırma gerçekleştikten sonra malzemenin ineceği alana gelmesi ile işçiler bu halatları kullanarak malzemeye yön verir. Böylelikle işçiler malzemenin altında kalmazlar. Resim 9: Kılavuz Halat
35 BÖLÜM 4. 6331 SAYI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNA GÖRE İNŞAAT SEKTÖRÜNDE YAPILMASI GEREKEN FAALİYETLER 4.1.Şantiyelerde Organizasyon ve Yönetime İlişkin Yöntem Talimatları 4.1.1.İş Sağlığı ve Güvenliğini Koruma Politikası Proje yönetimi çalışanlarının sağlığını ve güvenliğini korumayı her şeyin önünde olduğuna inanarak yaptığı işin ayrılmaz bir parçası olduğunu kabul etmelidir. İnşaat alanındaki tüm teknolojik değişimi yakalamak ve büyümek için, sürekli gelişime ve üçüncü kişilerin eleştirilerine daima açık olarak çalışmalar sürdürülmelidir. En iyi uygulamalardan ve yasal gerekliliklerden çalışanların haberdar olma hususu, yönetim sistemlerini, iletişim, danışma, kontrol ve uzman tavsiyeleri aracılığı ile gerçekleşebilir. Tüm faaliyetlerinde, iş sağlığı ve güvenliğinin uygulanması, devam ettirilebilmesi ve bütün çalışanlara duyurulmasını sağlayacak yön ve hedeflerin belirlenmesi, desteklenmesi ve sürekliliğinin sağlanması için, mevcut Türk İş mevzuatında ve İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri Standardında belirlenmiş gereksinimleri yerine getirecek şekilde Yönetim Sistemi kurulmuş ve yazılı hale getirilmiş olması gerekir. Bu nedenlerle Proje yönetimi, çalışanların şantiyenin neresinde çalışırsa çalışsın, istisnasız bu sisteme uymalarını sağlamayı ve yapılan çalışmaların yürürlükte bulunan tüm İş Sağlığı ve Güvenliği mevzuatlarına (kanun,tüzük ve yönetmeliklere) uymayı da taahhüt etmelidir. Hiçbir iş, şantiyede çalışan insanların can güvenliğini ve sağlığını tehlikeye sokacak kadar acil ve önemli değildir. Üst yönetim çalışmalar sırasında oluşacak kazayı kaynağında önleyerek kazaları en aza indirmeyi ve meslek hastalığı oluşmaması yönünde çaba göstermeyi ana hedefi olarak kabul etmelidir. Her çeşit tehlikeyi en az zararla, kaçınılmaz olan tehlikelerin bilinen en iyi tekniklerle çalışanlara, tesise ve doğaya zarar vermeyecek şekilde yok edilmesi de hedefi olmalıdır.
36 Amir durumundaki herkes, kanunlarda ve işletmedeki yöntem talimatlarında belirtilen iş sağlığı ve güvenliği hükümlerini önce kendisi benimsemeli, bunlara inanmalı ve önemini idrak ederek, kendi emri altında çalışanlara bu hükümleri benimsetmeli, bunlara inandırarak uygulatmalıdır. Şantiyelerde belli bir işi yapmakta olan ve çalıştırdığı işçisinin işvereni olan alt yükleniciler de, Kanunların öngördüğü iş sağlığı ve güvenliği hükümlerine ve işletme yöntem talimat ve ilkelerine kayıtsız ve şartsız uymaları gerekmektedir. Bu nedenlerle, şantiyelerde çalışan herkesin iş sağlığı ve güvenliği konusundaki görev, yetki ve sorumlukları belirlenmeli ve herkese yazılı olarak dağıtılmalıdır. Herkes bu konudaki hükümlere uyulmasından en yakın amirine karşı doğrudan kendisi sorumludur. Üst yönetim, işinin uzmanı olan ve kendi personelini, düzenli değerlendiren, rehberlik, eğitim ve takdir suretiyle teşvik eden bir kadro görevlendirmelidir. Kurulan sistemin ve alınan önlemlerin kalıcılığını, korunmasını ve sürekliliğini temin etmek amaçlı iç denetçiler ile performans ölçülerek üst düzey yönetimce gözden geçirilmelidir.[3] Bu kısım 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu madde 5 ve madde 29 da geçmektedir. 4.1.2.İş Sağlığı ve Güvenliği Organizasyonu Şantiyelerde iş sağlığı ve güvenliği sistemin yürütülebilmesi ve geliştirilebilmesini sağlamak için iş sağlığı ve güvenliği organizasyonunun oluşturulması gereklidir. 4.1.2.1.Şantiye Beyaz Yaka Personelin ve Ekiplerin Görev Tanımlarının Belirlenmesi Şantiyede çalışacak olan beyaz yaka personelin ve ekiplerin iş sağlığı ve güvenliği açısından görev tanımları belirlenerek, form halinde yazılır. Her beyaz yakanın ve ekibin
37 sorumlusuna bu iş sağlığı ve güvenliği açısından uymaları gereken görevleri anlatılarak formlar imzalattırılır. Beyaz Yaka Personeller ve Ekipler Aşağıdadır, Proje Müdürü İş Güvenliği Uzmanı İş Yeri Hekimi İlk Yardım Personeli Şantiye Şefi / Grup Şefi Grup Alt işveren (Taşeron) Yönetici Saha Supervisorü ( Mühendisi, Kalfa, Usta ) Şantiye Sahası Düzenleyici Ekipleri Şantiye Elektrik Şefi Şantiye Mekanik Şefi Güvenlik bölümü Bu beyaz yaka personeller ve ekipler her zaman iş sağlığı ve güvenliği çerçevesinde koordineli şekilde hareket ederler. Tehlikeleri konularda birbirlerini uyararak bilgi verirler. Yapılacak iş listelerini ve iş metotlarını birbirleri arasında paylaşarak bir ekibin diğer ekibin çalışma sahasında zarar görmemesi için gereken iş güvenliği önlemlerini birlikte alırlar. Bu kısım 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu veiş Sağlığı Ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliğinde geçmektedir. 4.1.2.2.İş Sağlığı ve Güvenliği Birimi İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda belirtilen tüm hükümlerin uygulanabilmesi ve iş güvenliği koruma politikasının aktif olarak sağlanabilmesi için şantiyede bir iş sağlığı ve güvenliği birimi kurulması gereklidir. 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanununun iş güvenliği uzmanlarının görev, yetki, sorumluluk ve eğitimleri hakkında yönetmelik 6. Maddesi gereği, şantiyede tam süreli iş
38 yeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi gerekiyorsa işveren işyeri sağlık ve güvenlik birimi kurar. İşveren ayrıca tam süreli iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü olmasa dahi; işyerinde görev yapacak olan iş güvenliği uzmanına İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliğinde belirlenen kriterlere uygun bir yer göstermek zorundadır. İSGB Görev, Yetki ve Sorumlulukları İSGB işyerlerinde sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturulmasına katkıda bulunulması amacıyla; a) İşyerinde sağlık ve güvenlik risklerine karşı yürütülecek her türlü koruyucu, önleyici ve düzeltici faaliyeti kapsayacak şekilde, çalışma ortamı gözetimi konusunda işverene rehberlik yapılmasından ve öneriler hazırlayarak onayına sunulmasından, b) Çalışanların sağlığını korumak ve geliştirmek amacı ile yapılacak sağlık gözetiminin uygulanmasından, c) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri ve bilgilendirilmeleri konusunda planlama yapılarak işverenin onayına sunulmasından, ç) İşyerinde kaza, yangın, doğal afet ve bunun gibi acil müdahale gerektiren durumların belirlenmesi, acil durum planının hazırlanması, ilkyardım ve acil müdahale bakımından yapılması gereken uygulamaların organizasyonu ile ilgili diğer birim, kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapılmasından, d) Yıllık çalışma planı, yıllık değerlendirme raporu, çalışma ortamının gözetimi, çalışanların sağlık gözetimi, iş kazası ve meslek hastalığı ile iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin bilgilerin ve çalışma sonuçlarının kayıt altına alınmasından, e) Çalışanların yürüttüğü işler, işyerinde yapılan risk değerlendirmesi sonuçları ve maruziyet bilgileri ile işe giriş ve periyodik sağlık muayenesi sonuçları, iş kazaları ile meslek hastalıkları kayıtlarının, işyerindeki kişisel sağlık dosyalarında gizlilik ilkesine uyularak saklanmasından, f) İşyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin görev, yetki, sorumluluk ve eğitimleri ile ilgili yönetmelik ile İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik kapsamında hizmet verdikleri alanlarda belirtilen görevlerin yerine getirilip getirilmediğinin izlenmesinden sorumludurlar. [4]
39 4.1.2.3.İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı şantiyelerde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere kurul oluşturur. Altı aydan fazla süren asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu hallerde; a) Asıl işveren alt işverenin çalışan sayıları ayrı ayrı elli ve daha fazla ise asıl işveren ve alt işveren ayrı ayrı kurul kurar. İş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerinin yürütülmesi ve kurullarca alınan kararların uygulanması konusunda işbirliği ve koordinasyon asıl işverence sağlanır. b) Bir işyerinde sadece asıl işverenin çalışan sayısı elli ve daha fazla ise bu durumda kurul asıl işverence kurulur. Kurul oluşturma yükümlülüğü bulunmayan alt işveren, kurul tarafından alınan kararların uygulanması ile ilgili olarak koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar. c) Alt işverenin çalışan sayısı elli ve daha fazla, asıl işverenin çalışan sayısı ellinin altında ise işyerinde kurul alt işverence oluşturulur. Asıl işveren alt işverenin oluşturduğu kurula işbirliği ve koordinasyonu sağlamak üzere vekâleten yetkili bir temsilci atar. ç) Asıl işveren ve alt işverenin çalışan sayıları ayrı ayrı ellinin altında ve toplam çalışan sayısı elliden fazla bulunduğu durumlarda ise koordinasyon asıl işverence yapılmak kaydıyla, asıl işveren ve alt işveren tarafından birlikte bir kurul oluşturulur. Asıl işveren alt işveren ilişkisi bulunmayan ve aynı çalışma alanında birden fazla işverenin bulunması ve bu işverenlerce birden fazla kurulun oluşturulması hâlinde işverenler, birbirlerinin çalışmalarını etkileyebilecek kurul kararları hakkında diğer işverenleri bilgilendirir. İşverenler, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarını uygular.
40 Kurul aşağıda belirtilen kişilerden oluşur: a) İşveren veya işveren vekili, b) İş güvenliği uzmanı, c) İşyeri hekimi, ç) İnsan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişi, d) Bulunması halinde sivil savunma uzmanı, e) Bulunması halinde formen, ustabaşı veya usta, f) Çalışan temsilcisi, işyerinde birden çok çalışan temsilcisi olması halinde baş temsilci. Kurulun başkanı işveren veya işveren vekili, kurulun sekreteri ise iş güvenliği uzmanıdır. İş güvenliği uzmanının tam zamanlı çalışma zorunluluğu olmayan işyerlerinde ise kurul sekretaryası; insan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişi tarafından yürütülür. Bu maddenin birinci fıkrasının (b), (c), (ç) ve (d) bentlerinde gösterilen üyeler işveren veya işveren vekili tarafından atanırlar. Birden fazla iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekiminin bulunduğu işyerlerinde işveren tarafından görevlendirme yapılır. İş güvenliği uzmanının görevlendirilmesinde o işyerinin tehlike sınıfına uygun uzmanlar arasından birisi görevlendirilir. Bu maddenin birinci fıkrasının (e) bendinde belirtilen üye o işyerindeki formen, ustabaşı veya ustaların yarıdan fazlasının katılacağı toplantıda açık oyla seçilir. Seçimle belirlenememesi halinde işveren tarafından atanır. Bu maddenin birinci fıkrasının (e) ve (f) bentlerinde sözü geçen kurul üyelerinin aynı usullerle yedekleri seçilir.
41 Eğitim İşveren tarafından, kurulun üyelerine ve yedeklerine iş sağlığı ve güvenliği konularında eğitim verilmesi sağlanır. Kurul üyelerinin ve yedeklerinin eğitimleri asgari aşağıdaki konuları kapsar; a) Kurulun görev ve yetkileri, b) İş sağlığı ve güvenliği konularında ulusal mevzuat ve standartlar, c) Sıkça rastlanan iş kazaları ve tehlikeli vakaların nedenleri, ç) İş hijyeninin temel ilkeleri, d) İletişim teknikleri, e) Acil durum önlemleri, f) Meslek hastalıkları, g) İşyerlerine ait özel riskler, ğ) Risk değerlendirmesi. Asıl işveren alt işveren ilişkilerinde ortak kurul oluşumunda eğitimden her iki işveren birlikte sorumludur. Görev ve yetkiler Kurulun görev ve yetkileri şunlardır; a) İşyerinin niteliğine uygun bir iş sağlığı ve güvenliği iç yönerge taslağı hazırlamak, işverenin veya işveren vekilinin onayına sunmak ve yönergenin uygulanmasını izlemek, izleme sonuçlarını rapor haline getirip alınması gereken tedbirleri belirlemek ve kurul gündemine almak, b) İş sağlığı ve güvenliği konularında o işyerinde çalışanlara yol göstermek,
42 c) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin tehlikeleri ve önlemleri değerlendirmek, tedbirleri belirlemek, işveren veya işveren vekiline bildirimde bulunmak, ç) İşyerinde meydana gelen her iş kazası ve işyerinde meydana gelen ancak iş kazası olarak değerlendirilmeyen işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğratma potansiyeli olan olayları veya meslek hastalığında yahut iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili bir tehlike halinde gerekli araştırma ve incelemeyi yapmak, alınması gereken tedbirleri bir raporla tespit ederek işveren veya işveren vekiline vermek, d) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği eğitim ve öğretimini planlamak, bu konu ve kurallarla ilgili programları hazırlamak, işveren veya işveren vekilinin onayına sunmak ve bu programların uygulanmasını izlemek ve eksiklik görülmesi halinde geri bildirimde bulunmak, e) İşyerinde yapılacak bakım ve onarım çalışmalarında gerekli güvenlik tedbirlerini planlamak ve bu tedbirlerin uygulamalarını kontrol etmek, f) İşyerinde yangın, doğal afet, sabotaj ve benzeri tehlikeler için alınan tedbirlerin yeterliliğini ve ekiplerin çalışmalarını izlemek, g) İşyerinin iş sağlığı ve güvenliği durumuyla ilgili yıllık bir rapor hazırlamak, o yılki çalışmaları değerlendirmek, elde edilen tecrübeye göre ertesi yılın çalışma programında yer alacak hususları değerlendirerek belirlemek ve işverene teklifte bulunmak, ğ) 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 13 üncü maddesinde belirtilen çalışmaktan kaçınma hakkı talepleri ile ilgili acilen toplanarak karar vermek, h) İşyerinde teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmeye yönelik çalışmalar yapmak. Kurul üyeleri bu Yönetmelikle kendilerine verilen görevleri yapmalarından dolayı hakları kısıtlanamaz, kötü davranış ve muameleye maruz kalamazlar.
43 Çalışma usulleri Kurul inceleme, izleme ve uyarmayı öngören bir düzen içinde ve aşağıdaki esasları göz önünde bulundurarak çalışır. a) Kurullar ayda en az bir kere toplanır. b) Toplantının gündemi, yeri, günü ve saati toplantıdan en az kırk sekiz saat önce kurul üyelerine bildirilir. Gündem, sorunların ve varsa iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin projelerin önem sırasına göre belirlenir. Kurul üyeleri gündemde değişiklik isteyebilirler. Bu istek kurulca uygun görüldüğünde gündem buna göre değiştirilir. c) Ölümlü, uzuv kayıplı veya ağır iş kazası halleri veya özel bir tedbiri gerektiren önemli hallerde kurul üyelerinden herhangi biri kurulu olağanüstü toplantıya çağırabilir. Bu konudaki tekliflerin kurul başkanına veya sekreterine yapılması gerekir. Toplantı zamanı, konunun ivedilik ve önemine göre tespit olunur. ç) Kurul toplantılarının günlük çalışma saatleri içinde yapılması asıldır. Kurulun toplantılarında geçecek süreler günlük çalışma süresinden sayılır. d) Kurul, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile işveren veya işveren vekili başkanlığında toplanır ve katılanların salt çoğunluğu ile karar alır. Çekimser oy kullanılamaz. Oyların eşitliği halinde başkanın oyu kararı belirler. Çoğunluğun sağlanamadığı veya başka bir nedenle toplantının yapılmadığı hallerde durumu belirten bir tutanak düzenlenir. e) Her toplantıda, görüşülen konularla ilgili alınan kararları içeren bir tutanak düzenlenir. Tutanak, toplantıya katılan başkan ve üyeler tarafından imzalanır. İmza altına alınan kararlar herhangi bir işleme gerek kalmaksızın işverene bildirilmiş sayılır. İmzalı tutanak ve kararlar sırasıyla özel dosyasında saklanır. f) Toplantıda alınan kararlar gereği yapılmak üzere ilgililere duyurulur. Ayrıca çalışanlara duyurulması faydalı görülen konular işyerinde ilân edilir. g) Her toplantıda, önceki toplantıya ilişkin kararlar ve bunlarla ilgili uygulamalar hakkında başkan veya kurulun sekreteri tarafından kurula gerekli bilgi verilir ve gündeme geçilir.
44 Kurulca işyerinde ilân edilen kararlar işverenleri ve çalışanları bağlar. Kurul, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 13 üncü maddesinde belirtilen çalışmaktan kaçınma hakkı taleplerinde birinci fıkranın (a) bendine göre belirlenen süre dikkate alınmaksızın acilen toplanır. Toplantıda alınan karar çalışan ve çalışan temsilcisine yazılı olarak tebliğ edilir. İşverenin veya işveren vekilinin kurula ilişkin genel yükümlülüğü İşveren veya işveren vekili, kurul için gerekli toplantı yeri, araç ve gereçleri sağlar. İşveren veya işveren vekili, kurulca hazırlanan toplantı tutanaklarını, kaza ve diğer vakaların inceleme raporlarını ve kurulca işyerinde yapılan denetim sonuçlarına ait kurul raporlarını, iş müfettişlerinin incelemesini sağlamak amacıyla, işyerinde bulundurur. Kurulun yükümlülüğü Kurullar, yapacakları tekliflerde, bulunacakları tavsiyelerde ve verecekleri kararlarda işyerinin durumunu ve işverenin olanaklarını göz önünde bulundururlar. Kurul üyeleri, görevleri nedeniyle işyerlerinin yapım ve üretim teknikleri, ticari sırları ve ekonomik durumları hakkında gördükleri ve öğrendiklerini gizli tutmak zorundadırlar. Kurullar, iş sağlığı ve güvenliği yönünden teftiş yapmaya yetkili Bakanlık iş müfettişlerine işyerlerinde yapacakları teftiş ve incelemelerde kolaylık sağlamak ve yardımcı olmakla yükümlüdür. Çalışanların yükümlülüğü Çalışanlar sağlık ve güvenliğin korunması ve geliştirilmesi amacıyla iş sağlığı ve güvenliği kurullarınca konulan kurallar, yasaklar ile alınan karar ve tedbirlere uymak zorundadırlar. İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin belirlenmesi, uygulanması ve alınan tedbirlere uyulması hususunda çalışanlar kurullarla işbirliği yaparlar.
45 Kurullar tarafından alınan kararlar veya uygulamada karşılaştıkları güçlükler hakkında çalışanlar çalışan temsilcileri aracılığı ile kurula bilgi verirler.[5] Bu kısım 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununİş Sağlığı Ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmeliğinde geçmektedir. 4.1.3.İş Sağlığı ve Güvenliği Organizasyonunda bulunan kişilerin görev ve sorumlulukları 4.1.3.1.Proje Müdürü İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili görev ve sorumlulukları 1. İş güvenliği konusunda iş güvenliği uzmanı görevlendirmek. 2. İş sağlığı konusunda çalışan sayısına göre işyeri hekimi 3. Yangın ve acil durum sorumlusunu görevlendirmek. 4. İş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturmak ve başkanlık yapmak. 5. Uygulama birimlerinin risk analizlerini yapmasını sağlamak ve risk analizi sonucu çıkan sorumluları tespit etmelerini ve görevlendirmelerini sağlamak, bu sorumlulara görev tariflerinin imzalatılarak tebliğ edilmesini kontrol etmek. 6. Risk analizinden elde edilen sonuçlar doğrultusunda alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınmasını sağlamak. 7. Önlemlerle ilgili sorumlulukların ve sorumluların belirlenmesini sağlamak. 8. İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak şantiyenin kontrol altına alındığını denetlemek ve eksik olan hususların giderilmesini sağlamak. 9. İş sağlığı ve güvenliği konusunda tüm şantiyenin bilinçlendirilmesini sağlamak. 10. İş sağlığı ve güvenliği konusunda gerekli eğitimlerin alınmasını ve eğitimle ilgili gerekli yer, araç ve gereçleri sağlamak. 11. Tüm diğer sorumlulara bu formatta hazırlanan sorumlulukları imzalatılarak tebliğ edilmesini sağlamak.[6] Bu kısım 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Madde 4 de geçmektedir.
46 4.1.3.2.İş Güvenliği Uzmanı İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili görev ve sorumlulukları a) Rehberlik; 1) İşyerinde yapılan çalışmalar ve yapılacak değişikliklerle ilgili olarak tasarım, makine ve diğer teçhizatın durumu, bakımı, seçimi ve kullanılan maddeler de dâhil olmak üzere işin planlanması, organizasyonu ve uygulanması, kişisel koruyucu donanımların seçimi, temini, kullanımı, bakımı, muhafazası ve test edilmesi konularının, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına ve genel iş güvenliği kurallarına uygun olarak sürdürülmesini sağlamak için işverene önerilerde bulunmak. 2) İş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirmek. 3) İşyerinde meydana gelen iş kazası ve meslek hastalıklarının nedenlerinin araştırılması ve tekrarlanmaması için alınacak önlemler konusunda çalışmalar yaparak işverene önerilerde bulunmak. 4) İşyerinde meydana gelen ancak ölüm ya da yaralanmaya neden olmayan, ancak çalışana, ekipmana veya işyerine zarar verme potansiyeli olan olayların nedenlerinin araştırılması konusunda çalışma yapmak ve işverene önerilerde bulunmak. b) Risk değerlendirmesi; 1) İş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapılmasıyla ilgili çalışmalara ve uygulanmasına katılmak, risk değerlendirmesi sonucunda alınması gereken sağlık ve güvenlik önlemleri konusunda işverene önerilerde bulunmak ve takibini yapmak. c) Çalışma ortamı gözetimi; 1) Çalışma ortamının gözetiminin yapılması, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı gereği yapılması gereken periyodik bakım, kontrol ve ölçümleri planlamak ve uygulamalarını kontrol etmek. 2) İşyerinde kaza, yangın veya patlamaların önlenmesi için yapılan çalışmalara katılmak, bu konuda işverene önerilerde bulunmak, uygulamaları takip etmek; doğal afet, kaza, yangın veya patlama gibi durumlar için acil durum planlarının hazırlanması çalışmalarına katılmak, bu konuyla ilgili periyodik eğitimlerin ve tatbikatların yapılmasını ve acil durum planı doğrultusunda hareket edilmesini izlemek ve kontrol etmek. ç) Eğitim, bilgilendirme ve kayıt;
47 1) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin ilgili mevzuata uygun olarak planlanması konusunda çalışma yaparak işverenin onayına sunmak ve uygulamalarını yapmak veya kontrol etmek. 2) Çalışma ortamıyla ilgili iş sağlığı ve güvenliği çalışmaları ve çalışma ortamı gözetim sonuçlarının kaydedildiği yıllık değerlendirme raporunu işyeri hekimi ile işbirliği halinde hazırlamak. 3) Çalışanlara yönelik bilgilendirme faaliyetlerini düzenleyerek işverenin onayına sunmak ve uygulamasını kontrol etmek. 4) Gerekli yerlerde kullanılmak amacıyla iş sağlığı ve güvenliği talimatları ile çalışma izin prosedürlerini hazırlayarak işverenin onayına sunmak ve uygulamasını kontrol etmek. 5) Bakanlıkça belirlenecek iş sağlığı ve güvenliğini ilgilendiren konularla ilgili bilgileri, İSG Kâtib e bildirmek. d) İlgili birimlerle işbirliği; 1) İşyeri hekimiyle birlikte iş kazaları ve meslek hastalıklarıyla ilgili değerlendirme yapmak, tehlikeli olayın tekrarlanmaması için inceleme ve araştırma yaparak gerekli önleyici faaliyet planlarını hazırlamak ve uygulamaların takibini yapmak. 2) Bir sonraki yılda gerçekleştirilecek iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili faaliyetlerin yer aldığı yıllık çalışma planını işyeri hekimiyle birlikte hazırlamak. 3) Bulunması halinde üyesi olduğu iş sağlığı ve güvenliği kuruluyla işbirliği içinde çalışmak, 4) Çalışan temsilcisi ve destek elemanlarının çalışmalarına destek sağlamak ve bu kişilerle işbirliği yapmak. Bu kısım 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununİş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk Ve Eğitimleri Hakkında Yönetmeliği Madde 9da geçmektedir. 4.1.3.3.İş Yeri Hekimi İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili görev ve sorumlulukları a) Rehberlik; 1) İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri kapsamında çalışanların sağlık gözetimi ve çalışma ortamının gözetimi ile ilgili işverene rehberlik yapmak.
48 2) İşyerinde yapılan çalışmalar ve yapılacak değişikliklerle ilgili olarak işyerinin tasarımı, kullanılan maddeler de dâhil olmak üzere işin planlanması, organizasyonu ve uygulanması, kişisel koruyucu donanımların seçimi konularının iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına ve genel iş sağlığı kurallarına uygun olarak sürdürülmesini sağlamak için işverene önerilerde bulunmak. 3) İşyerinde çalışanların sağlığının geliştirilmesi amacıyla gerekli aktiviteler konusunda işverene tavsiyelerde bulunmak. 4) İş sağlığı ve güvenliği alanında yapılacak araştırmalara katılmak, ayrıca işin yürütümünde ergonomik ve psikososyal riskler açısından çalışanların fiziksel ve zihinsel kapasitelerini dikkate alarak iş ile çalışanın uyumunun sağlanması ve çalışma ortamındaki stres faktörlerinden korunmaları için araştırmalar yapmak ve bu araştırma sonuçlarını rehberlik faaliyetlerinde dikkate almak. 5) Kantin, yemekhane, yatakhane, kreş ve emzirme odaları ile soyunma odaları, duş ve tuvaletler dahil olmak üzere işyeri bina ve eklentilerinin genel hijyen şartlarını sürekli izleyip denetleyerek, çalışanlara yürütülen işin gerektirdiği beslenme ihtiyacının ve uygun içme suyunun sağlanması konularında tavsiyelerde bulunmak. 6) İşyerinde meydana gelen iş kazası ve meslek hastalıklarının nedenlerinin araştırılması ve tekrarlanmaması için alınacak önlemler konusunda çalışmalar yaparak işverene önerilerde bulunmak. 7) İşyerinde meydana gelen ancak ölüm ya da yaralanmaya neden olmadığı halde çalışana, ekipmana veya işyerine zarar verme potansiyeli olan olayların nedenlerinin araştırılması konusunda çalışma yapmak ve işverene önerilerde bulunmak. 8) İş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirmek. b) Risk değerlendirmesi; 1) İş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapılmasıyla ilgili çalışmalara ve uygulanmasına katılmak, risk değerlendirmesi sonucunda alınması gereken sağlık ve güvenlik önlemleri konusunda işverene önerilerde bulunmak ve takibini yapmak. 2) Gebe veya emziren kadınlar, 18 yaşından küçükler, meslek hastalığı tanısı veya ön tanısı olanlar, kronik hastalığı olanlar, yaşlılar, malul ve engelliler, alkol, ilaç ve uyuşturucu bağımlılığı olanlar, birden fazla iş kazası geçirmiş olanlar gibi özel politika gerektiren grupları yakın takip ve koruma altına almak, bilgilendirmek ve yapılacak risk değerlendirmesinde özel olarak dikkate almak. c) Sağlık gözetimi; 1) Sağlık gözetimi kapsamında yapılacak işe giriş ve periyodik muayeneler ve tetkikler ile ilgili olarak çalışanları bilgilendirmek ve onların rızasını almak. 2) Gece postaları da dâhil olmak üzere çalışanların sağlık gözetimini yapmak.
49 3) Çalışanın kişisel özellikleri, işyerinin tehlike sınıfı ve işin niteliği öncelikli olarak göz önünde bulundurularak uluslararası standartlar ile işyerinde yapılan risk değerlendirmesi sonuçları doğrultusunda; a) Az tehlikeli sınıftaki işyerlerinde en geç beş yılda bir, b) Tehlikeli sınıftaki işyerlerinde en geç üç yılda bir, c) Çok tehlikeli sınıftaki işyerlerinde en geç yılda bir, defa olmak üzere periyodik muayene tekrarlanır. Ancak işyeri hekiminin gerek görmesi halinde bu süreler kısaltılır. 4) Çalışanların yapacakları işe uygun olduklarını belirten işe giriş ve periyodik sağlık muayenesi ile gerekli tetkiklerin sonuçlarını EK-2 de verilen örneğe uygun olarak düzenlemek ve işyerinde muhafaza etmek. 5) Özel politika gerektiren gruplar, meslek hastalığı tanısı veya ön tanısı alanlar, kronik hastalığı, madde bağımlılığı, birden fazla iş kazası geçirmiş olanlar gibi çalışanların, uygun işe yerleştirilmeleri için gerekli sağlık muayenelerini yaparak rapor düzenlemek, meslek hastalığı tanısı veya ön tanısı almış çalışanın olması durumunda kişinin çalıştığı ortamdaki diğer çalışanların sağlık muayenelerini tekrarlamak. 6) Sağlık sorunları nedeniyle işe devamsızlık durumları ile işyerinde olabilecek sağlık tehlikeleri arasında bir ilişkinin olup olmadığını tespit etmek, gerektiğinde çalışma ortamı ile ilgili ölçümler yapılmasını planlayarak işverenin onayına sunmak ve alınan sonuçların çalışanların sağlığı yönünden değerlendirmesini yapmak. 7) Çalışanların sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri halinde işe dönüş muayenesi yaparak eski görevinde çalışması sakıncalı bulunanlara mevcut sağlık durumlarına uygun bir görev verilmesini tavsiye ederek işverenin onayına sunmak. 8) Bulaşıcı hastalıkların kontrolü için yayılmayı önleme ve bağışıklama çalışmalarının yanı sıra gerekli hijyen eğitimlerini vermek, gerekli muayene ve tetkiklerinin yapılmasını sağlamak. 9) İşyerindeki sağlık gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydetmek, iş güvenliği uzmanı ile işbirliği yaparak iş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili değerlendirme yapmak, tehlikeli olayın tekrarlanmaması için inceleme ve araştırma yaparak gerekli önleyici faaliyet planlarını hazırlamak ve bu konuları da içerecek şekilde yıllık çalışma planını hazırlayarak işverenin onayına sunmak, uygulamaların takibini yapmak ve EK-3 te belirtilen örneğine uygun yıllık değerlendirme raporunu hazırlamak. ç) Eğitim, bilgilendirme ve kayıt; 1) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin ilgili mevzuata uygun olarak planlanması konusunda çalışma yaparak işverenin onayına sunmak ve uygulamalarını yapmak veya kontrol etmek. 2) İşyerinde ilkyardım ve acil müdahale hizmetlerinin organizasyonu ve personelin eğitiminin sağlanması çalışmalarını ilgili mevzuat doğrultusunda yürütmek.
50 3) Yöneticilere, bulunması halinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu üyelerine ve çalışanlara genel sağlık, iş sağlığı ve güvenliği, hijyen, bağımlılık yapan maddelerin kullanımının zararları, kişisel koruyucu donanımlar ve toplu korunma yöntemleri konularında eğitim vermek, eğitimin sürekliliğini sağlamak. 4) Çalışanları işyerindeki riskler, sağlık gözetimi, yapılan işe giriş ve periyodik muayeneler konusunda bilgilendirmek. 5) İş sağlığı ve güvenliği çalışmaları ve sağlık gözetimi sonuçlarının kaydedildiği yıllık değerlendirme raporunu iş güvenliği uzmanı ile işbirliği halinde EK-3 teki örneğine uygun olarak hazırlamak. d) İlgili birimlerle işbirliği; 1) Sağlık gözetimi sonuçlarına göre, iş güvenliği uzmanı ile işbirliği içinde çalışma ortamının gözetimi kapsamında gerekli ölçümlerin yapılmasını önermek, ölçüm sonuçlarını değerlendirmek. 2) Bulunması halinde üyesi olduğu iş sağlığı ve güvenliği kuruluyla işbirliği içinde çalışmak. 3) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği konularında bilgi ve eğitim sağlanması için ilgili taraflarla işbirliği yapmak. 4) İş kazaları ve meslek hastalıklarının analizi, iş uygulamalarının iyileştirilmesine yönelik programlar ile yeni teknoloji ve donanımın sağlık açısından değerlendirilmesi ve test edilmesi gibi mevcut uygulamaların iyileştirilmesine yönelik programların geliştirilmesi çalışmalarına katılmak. 5) Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Yönetmeliğine göre meslek hastalığı ile ilgili sağlık kurulu raporlarını düzenlemeye yetkili hastaneler ile işbirliği içinde çalışmak, iş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına yakalanan çalışanların rehabilitasyonu konusunda ilgili birimlerle işbirliği yapmak. 6) İş sağlığı ve güvenliği alanında yapılacak araştırmalara katılmak. 7) Gerekli yerlerde kullanılmak amacıyla iş sağlığı ve güvenliği talimatları ile çalışma izin prosedürlerinin hazırlanmasında iş güvenliği uzmanına katkı vermek. 8) Bir sonraki yılda gerçekleştirilecek iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili faaliyetlerin yer aldığı yıllık çalışma planını iş güvenliği uzmanıyla birlikte hazırlamak. 9) İşyerinde görevli çalışan temsilcisi ve destek elemanlarının çalışmalarına destek sağlamak ve bu kişilerle işbirliği yapmak.[7] Bu kısım 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununİşyeri Hekimi Ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki,Sorumluluk Ve Eğitimleri Hakkında Yönetmeliği Madde 9da geçmektedir.
51 4.1.3.4.İlk Yardım Personeli İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili görev ve sorumlulukları 1. İlk yardım eğitimi almış belgeli kişidir. 2. İlk yardım istasyonları için tıbbi gerekliliklerin teminini yapar. 3. Hastanedeki tedaviler için önerilerde bulunur ve yaralanma veya hastalıkların takibini yapar. 4. Bir kaza anında tıbbi müdahalede bulunur. 5. Alkol muayenesinde görev alır. 4.1.3.5.Şantiye Şefi / Grup Şefi İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili görev ve sorumlulukları 1. İş güvenliğini, imalatın bir parçası olarak planlar. 2. İş güvenliği uygulamalarını iş programına dâhil eder. 3. İş güvenliği uygulamaları için kaynak tahsis eder. 4. İşle ilgili yapım yöntemlerini hazırlar. 5. İş tehlike analizlerini hazırlar ve onaylar. 6. İnşaat malzemelerinin şartnamelerinde, inşaat yapım yöntemlerinde ve devam eden imalatta iş güvenliğini dikkate alır. 7. Taşeronların iş güvenliği programı doğrultusunda çalışmasını sağlar. 8. İş Güvenliği sorumlusu ile inşaat ve dizayn riskleri hakkında iletişim kurar. 4.1.3.6.Grup Alt işveren (Taşeron) Yönetici İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili görev ve sorumlulukları 1. İş güvenliğini, imalatın bir parçası olarak planlar ve iş programına dâhil eder. 2. Kapsamındaki işler bazında İş Güvenliği Planı gerekliliklerini yerine getirir. 3. İşle ilgili yapım yöntemlerini hazırlar. 4. İşin kapsamına göre deneyimli ve nitelikli çalışanları istihdam eder. 5. Sahaya çıkmadan evvel çalışanlarına İşe Giriş Eğitimi verilmesini sağlar. 6. İş güvenliği eğitimlerini ve toplantılarını takip eder. 7. Tehlikelerin bulunduğu yerlerde Risk analizi yapar ve İSG sorumlusuna verir, 8. Riski yüksek işlerde yapılacak çalışmalar için Yöntem raporları hazırlar. 9. Alt işveren altı aydan fazla süren sürekli iş yapıyorsa veçalışan sayısı 50 ve üzeri ise iş sağlığı ve güvenliği kurulu kurar ve her ay kurul toplantısını yapar. Kurul kararları ana yükleniciye bildirilir.
52 10. Alt işveren ana yüklenici tarafından oluşturulan iş sağlığı ve güvenliği kuruluna aylık olarak bir temsilci ( İş güvenliği uzmanı ) atar ve alınan kararlara uyar. 4.1.3.7.Saha Supervisorü ( Mühendisi, Kalfa, Usta ) İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili görev ve sorumlulukları 1. Tehlike analizlerindeki güvenli çalışma yöntemlerini uygular. 2. İşçilerin güvenli çalışması için saha süpervizyonunu yapar. 3. Çalışanlar tarafından kullanılan KKD ve el aletleri, ekipmanların güvenli kullanımını sağlar. 4. Diğer saha çalışanlarıyla beraber saha iletişimini kurar. 5. İşçilere kendi görevleri ile ilgili iş güvenliği eğitimlerini verir: -İş Başı Eğitimi -İş Güvenliği Konuşmaları -İş Güvenliği Saha Toplantıları 6. Çalışma alanındaki tertip ve düzeni sağlar. 7. Olay kaza araştırmalarında görev alır. 8. Sahada görülen tehlikeli durum veya davranışların çalışanları tarafından form doldurularak İSG Sorumlusuna ulaşmasını sağlar. 9. Acil durum müdahale ekibinde görev alır. 4.1.3.8.Şantiye Sahası Düzenleyici Ekipleri İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili görev ve sorumlulukları 1. Saha şefine ve sorumlusu olduğu kalfaya ( Formene) bağlı ekiptir 2. Saha şefinin veya sorumluların direktifinde, şantiye sahasında iş güvenliği önlemleri almakla görevli ekiptir. 3. Sahada tertip düzeni sağlarlar. 4. Fiziksel bariyerlerle, şaftların, döşeme kenarlarının ve asansör boşluklarının kapatılmasını sağlarlar. 5. Tehlikeli ve malzeme düşme riski olan yerlere emniyet şeridi çekerek alanın emniyetini sağlarlar.
53 4.1.3.9.Şantiye Elektrik Şefi İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili görev ve sorumlulukları 1. Geçici elektrik trafoları, jeneratörleri, dağıtım panolarını,kombinasyon panolarını kabloları ve prizleri temin eder. 2. Geçici elektrik trafolarının, jeneratörlerin, dağıtım panolarının, kombinasyon panolarını, elektrikli el aletlerinin, kabloların ve grup prizlerinin aylık bazda kontrollerini gerçekleştirerek eksikler var ise tamamlar. 3. Saha elektrik panolarında bulunan toprak kaçak röle kontrollerini yapar, 4. Elektrik kontrollerine ilişkin aylık renk kodu etiketlemesini yapar. 5. Ofis, kamplar, ambarlar gibi geçici tesislere ait elektrikli aygıtların elektrik kontrolleri ile testlerini ve renk kodu etiketlemesini gerçekleştirir. 6. Geçici aydınlatmayı sağlar. 7. Elektrikle çalışan makinelerin ( Kule vinç, Demir kesme makinesi, Demir bükme makinesi vb.) topraklamasını yapmak ve yapılan topraklamanın ölçümlerini raporlamak. 8. Ofislerde kamp alanlarında bulunan konteynerlerin, dış cephe iskelelerinin, mobil iskelelerin ve çalışanların kullandıkları metalle temas halinde olduğu araç gerecin topraklaması yapmak ve yapılan topraklamanın ölçümlerini raporlamak. 9. İşçi kampını aylık olarak kontrol eder. Ana dağıtım panolarını, kombinasyon panolarını ve konteynerlerin içlerindeki panoların kontrolleri yaparak eksikler ( Sigorta, kaçak akım rölesi ) var ise eksikliklerin giderilmesini sağlar. Koğuşlarda kullanılan elektrikli aletlerin ve uzatma kablolarının uygunluklarını kontrol edip uygun olmayanları koğuştan çıkartır. 4.1.3.10.Şantiye Mekanik Şefi İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili görev ve sorumlulukları 1. Şantiyede kullanılacak tüm makine ekipmanın sahaya girmeden iş sağlığı ve güvenliği açısından uygun olup olmadığınınkontrollünü yapar. Koruyucu aparatları eksik olan makineler varsa sahaya sokmaz. 2. Periyodik olarak kontrol edilmesi gereken ( Kule vinç, mobil vinç, calaskar, demir kesme makinesi, demir bükme makinesi, jeneratör, kompresör, hidrolik pompa vb.) makinelerinin kontrollerini yaparak eksikleri varsabu eksiklerin giderilmesi için proje müdürünü bilgilendirerek süreci takip eder. Bu kontrol sonucu hazırladığı periyodik
54 kontrol raporunu iş sağlığı güvenliği birimi başta olmak üzere tüm saha beyaz yaka personele bildirir. 3. Ehliyeti hükümet veya mahalli idarelerce kabul edilen teknik elemanlar tarafından yapılacak olan periyodik makine ekipman kontrollerinde teknik elemana refakatçı olur. Teknik eleman tarafından hazırlanan kontrol formunda eksikler belirtilmiş ise bu eksiklerin giderilmesi için proje müdürünü bilgilendirerek süreci takip eder. 4. İşçi kampını aylık olarak kontrol eder. Lavabo, tuvaletler ve duşlarda eksiklikler ( Musluklar, atık su giderleri, sifonlar vb.) var ise eksikliklerin giderilmesini sağlar. Isı merkezinde bulunan kazan, kombi gibi ısıtıcıların kontrollerini sağlar. 5. Doğal yollarla havalandırma yapılamayan çalışma alanlarına, fanlı havalandırma sistemlerinin kurulumunu yaparak ortam ölçümlerinin uygun olup olmadığını kontrol eder. 4.1.3.11.Güvenlik bölümü İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili görev ve sorumlulukları 1. Saha giriş-çıkış kontrolünü sağlar. 2. Ziyaretçilerin kayıtlarını tutar. 3. Ziyaretçilere İş Güvenliği Eğitim Formlarını imzalatır. 4. Saha bilgilendirme broşürlerinin dağıtımını yapar. 5. Şantiye sahasına girecek olan çalışanların KKD leri kontrol ederler. KKD leri olmayanların sahaya girmelerine izin vermez. 6. Alkol muayenesinde görev alır. 7. Acil durumda toplanma noktasındaki personel organizasyonunu yapar. 4.1.4.Saha Kontrolleri ve Düzenleyici Önleyici Faaliyetler 4.1.4.1.Günlük saha kontrolleri Şantiye sahası günlük olarak iş sağlığı ve güvenliği ekibi tarafından gezilerek tehlikeli durum ve davranışlar gözlemlenir. Sahanın genel durumu ve görülen tehlikeli durum ve davranışların fotoğrafları çekilir. Bu fotoğraflara göre sunu hazırlanarak tehlikeli durum ve davranışların düzeltilebilmesi için gereken önlemler sunuya eklenir.sunu başta proje
55 müdürü olmak üzere tüm saha sorumlularına mail yolu ile yayınlanarak gereken önlemlerin alınıp alınmadığı takip edilir. Şekil 1 de görüldüğü gibi sunumun kapak kısmında çalışılan inşaat firmasının ismi, yapılan projenin tanımı ( Avm, Yurt Binası, Otopark, Kampüs, Yol vb.), yapılan kontrol tarihi, haftalık belirlenen slogan ( Bu işçilerin ve beyaz yaka personelin iş sağlığı ve güvenliğinde farkındalık yakalamasına yarayacaktır.) ve sunuda iyi ve kötü durumları göstermeye yarayan renk kodları ile anlamları bulunmalıdır. Şekil 1:Günlük Saha Kontrolleri Sunusu Kapak Kısmı Şekil 2 de sahadan çekilen fotoğrafların yorumlanıp tehlikeli durumların ya da davranışların giderilmesi için yapılması gereken önlemlerin yazıldığı Fotoğraflarda tarih ve saat bulunmalıdır. sunudur.
56 Şekil 2: Günlük Saha Kontrolleri Sunusunun İç Kısmı 4.1.4.2.Haftalık saha kontrolleri Şantiye sahası haftalık olarak proje müdürü, iş sağlığı ve güvenliği birimi, alt işverenler ve tüm saha sorumluları tarafından gezilerek tehlikeli durum ve davranışlar gözlemlenir. Yürüyüş sonrası sahanın genel durumu ve görülen tehlikeli durum ve davranışlar üzerine toplantı yapılır. Toplantı sonucu mevcut tehlikeli çalışmaların düzeltilmesi için düzenleyici önleyici faaliyetler belirlenir. İş sağlığı ve güvenliği birimi haftalık saha kontrolünü sunu halinde hazırlayarak toplantı kararları ile birlikte proje müdürüne, alt işverenlere ve tüm saha sorumlularına mail yolu ile gönderir. İş sağlığı ve güvenliği birimi düzenleyici önleyici faaliyetlerin yapılıp yapılmadığını hafta boyunca kontrol eder. Bu kısım 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununİş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk Ve Eğitimleri Hakkında Yönetmeliği Madde 9da geçmektedir. 4.1.5.İş Kazası Bildirimi vekaza Raporu Düzenleme İş Kazası 5510 sayılı Kanuna göre iş kazasının tanımı şöyledir:
57 A- Bir hizmet akdi ile işveren tarafından çalıştırılan işçilerle ilgili iş kazası: 1) İşçinin, işyerinde bulunduğu sırada, işçi kaza anında çalışsın, çalışmasın, mesai dahilinde olsun, olmasın, işyerinde olması yeterli ve aranan tek şarttır. 2) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, 3) Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatına tabi olup olmadığına bakılmaksızın yine bu mevzuatta belirtilen sürelerde çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, 4) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında meydana gelen kazalar, B- 5510 sayılı Kanunun (b) bendi kapsamında, kendi nam ve hesabına bağımsız çalışan sigortalıların (Eski Bağ-Kur luların) iş kazası: 1) İşyerinde bulunduğu sırada ve yürütmekte olduğu iş nedeniyle işyeri dışında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaylar, iş kazası olarak sayılmaktadır. 2) İş kazası meydana geldiği durumlarda Sosyal Güvenlik Kurumu müdürlüğüne kazadan sonraki üç iş günü ( Cumartesi günü dâhil ) içerisinde kaza bildirimi internetten üzerinden yapılmalıdır. İş Kazası Bildirimi Aşağıdaki basamaklar sırası ile uygulanır; 1) İş kazası bildirimini yapabilmek için iş kazası bilgilerinin toplanması gerekmektedir. a) Kaza zedenin Adı Soyadı, T.C No su, Mesleği, Öğrenim durumu, Yaralanan yeri, Telefon numarası, İkametgâh adresi, Rapor başlangıç ve bitiş tarihi b) Kazanın tarihi, saati, yeri ve oluş şekli c) Kaza anında kazayı gören var ise Adı Soyadı, T.C No su, Telefon numarası, İkametgâh adresi Bilgileri toplanır. 2) www.sgk.gov.tr adresine girilir. 3) E SGK sekmesi açılarak Diğer uygulamalar kısmına girilir. 4) Ekrana gelen sekmelerden Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi kısmından uygulama açılır. Kullanıcı kodu ve iş yeri şifresi girilerek sisteme ulaşılır.
58 5) Sistemde sol kısımda İş kazası bildirim girişi sekmesi açılarak kaza bilgileri sisteme kayıt edilir. 4.1.6. İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Onaylı Tespit ve Öneri Defteri Kaydedilecek Hususlar Onaylı tespit ve öneri defteri işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı tarafından yapılan tespit ve tavsiyeler ile gerekli görülen diğer hususların yazıldığı, seri numaralı ve sayfaları bir asıl iki kopyalı şekilde düzenlenmiş her işyeri için tek olan defterdir. Bu defter piyasadan temin edilerek işyerinin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri, Genel Müdürlük veya noterce her sayfası mühürlenmek suretiyle onaylanır. Onaylı defter yapılan tespitlere göre iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ile işveren tarafından birlikte veya ayrı ayrı imzalanır. Onaylı deftere yazılan tespit ve öneriler işverene tebliğ edilmiş sayılır. Onaylı defterin asıl sureti işveren, diğer suretleri ise iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi tarafından saklanır. Defterin imzalanması ve düzenli tutulmasından işveren sorumludur. Teftişe yetkili iş müfettişlerinin her istediğinde işveren onaylı defteri göstermek zorundadır. Onaylı Öneri Tespit Defterine Yazılacak Konular A. Kazı İşlerinde 1) Belediye sınırları içinde ve meskûn bölgelerde kazıya başlamadan önce yapı alanının çevresinin ortalama 2 metre yüksekliğinde ve payandaları içten vurulacak şekilde paravanlarla çevrelenmesi, inşaatın izole edilmesi, 2) Kazı çalışması yapılacak alanda elektrik kablolarının, doğal gaz borularının, su ve kanalizasyon hattının olup olmadığı, 3) Kazı işlerinde, yukarıdan aşağıya doğru ve toprağın dayanıklılığı ile orantılı bir şev verilip verilmediği, 4) Sert kaya, sert şist, betonlaşmış çakıl, sert kalker gibi kendini tutabilen zeminlerde şevsiz yapılmak zorunluluğu bulunan 150 cm den daha derin kazılarda, yan yüzeylerin uygun şekilde desteklendiği veya iksa edilerek tahkim olunduğu iksa için kullanılan kalas başlarının kazı üst kenarından 20 cm den yukarıda olup olmadığı,
59 5) 150 santimetreden daha derin olan kazı işlerinde, işçilerin inip çıkmaları için yeteri kadar el merdiveni bulunup bulunmadığı, 6) Kazı işlerinde yağış sırasında işçi çalıştırılmadığı, 7) Yağışın durmasından ve güvenlik tedbirlerinin alınmasından sonra işin başlatıldığı, B. Yapı İşlerinde 1) Karanlık mahallerde veya gece çalışması yapılacak alanlarda yeterli aydınlatma yapılıp yapılmadığı, 2) Alet, parça, moloz, demir gibi inşaattan düşebilecek malzemelerin aşağıda bulunan işçilere ya da ziyaretçilere zarar vermemesi için yakalama ağlarının montajının yapılıp yapılmadığı, 3) Şaft, döşeme kenarları ve asansör boşluklarının fiziksel bariyerler kullanılarak ilk korkuluk yerden 55 cm, ikinci korkuluk yerden 110 cm yukarıda olacak şekilde ve malzeme düşmesini engellemek için tekmelik ile kapatılıp kapatılmadığı, 4) Sahada yürüme yollarının yapılıp yapılmadığı, 5) Katlar arasına geçiş merdivenlerinin olup olmadığı, 6) Acil çıkışların önünde malzeme olup olmadığı, tertip düzenin sağlanıp sağlanmadığı, 7) Kalıp iskelelerinin arasında en az 120 cm aralıklı bir acil çıkış yolu oluşturulup oluşturulmadığı, 8) İşçiler için soyunma odaları olup olmadığı, dinlenme alanlarının belirlenip belirlenmediği, 9) Çalışanların ve ziyaretçilerin hepsine iş ayakkabısı, baret, ikaz yeleği, koruyucu gözlük verilip verilmediği, 10) Yüksekte çalışan işçiler için çalışma alanına statik iş güvenliği can halatı çekilerek uygun bağlantılar yapıldıktan işçilerin emniyet kemerleri ile çalışıp çalışmadığı, C. İskelelerde 1) Dış cephe iskelelerinin mesleki yeterlilik belgesine sahip kişiler tarafından tüm güvenlik önlemleri alınarak kurulup kurulmadığı, 2) İskelelerin tüm bağlantı elemanları ( Çaprazları, korkulukları, tekmelikleri, katlar arası geçiş merdivenleri, merdivenlerin kapakları, kalaslar ) tam olarak monte edilip edilmediği,
60 3) İskelelerin güvenli bir şekilde desteklenip desteklenmediği, yatay ve düşey kuvvetlere karşı uygun şekilde sabitlenip sabitlenmediği, 4) İskelelerde geçiş amacıyla en az 60 santimetre genişliğin sağlanıp sağlanmadığı, 5) Periyodik olarak kontrol edilip eksikleri var ise tamamlanması, 6) Madeni cephe iskeleleri statik elektriğe karşı uygun şekilde topraklanıp topraklanmadığı, 7) Kule vinç yada mobil vinç gibi kaldırma işleri yapan makine ekipmanın iskeleye zarar vermemesi için gereken önlemlerin alınıp alınmadığı, D. Betonarme Kalıp ve Söküm İşlerinde 1) Kalıp işleri işveren tarafından görevlendirilen ehil kişi gözetiminde ve konu ile ilgili tecrübe sahibi çalışanlarca yapılıp yapılmadığı, 2) Kalıp panolarının, geçici destek ve payandaların üzerlerine binen yüke ve gerilime dayanacak şekilde planlanması, tasarlanması, kurulması ve korunması sağlanıp sağlanmadığı, 3) Çalışanları, kalıp sisteminin geçici dayanıksızlık veya kırılganlığından kaynaklanan risklerden korumak için yeterli tedbirler alınıp alınmadığı, 4) Betonarme kalıplarının yeterliliği her beton dökümünden önce kontrol edilir. Özellikle kayar kalıp, tünel kalıp ve masa kalıplardaki bağlantı yerleri, sabitleme elemanları, tijler, hidrolik hortumları, taşıma yerleri, pano krikoları, teker sistemleri, fiş krikoları, yayların aksları ve hareketli parçalar, sapma pimler, ağ sistemleri ve benzeri kalıp parça ve unsurları düzenli olarak ve her kullanımdan önce kontrol edilerek deformasyona uğramış ve güvenliği tehlikeye atabilecek durumda olanların kullanılmasına müsaade edilmez buna uymayan durumlar görülürse, 5) Kalıp sökme işi için izlenecek çalışma yöntemi, parçaların hangi sırayla sökülmesi gerektiği, çalışanların çalışma yerlerine güvenli ulaşımı, sökülen kalıp malzemelerinin çalışma ortamından güvenli şekilde uzaklaştırılması ve istifi, kalıp malzemelerinin dengeli olarak yere indirilmesi veya yukarıya çıkarılması gibi konularda gerekli düzenlemeler yapılır, araç ve gereçler eksiksiz olarak temin edilir. Söküm sırasında, söküm alanında görevli çalışanlar hariç kimse bulundurulmaz. E. Makine Ekipmanlar 1) Makine ekipmanların periyodik olarak kontrol edilip edilmediği, 2) Koruyu aparatlarının olup olmadığı, 3) Gövde topraklamalarının olup olmadığı, 4) Kaldırma araçlarının halatlarının, zincirlerinin, mapalarının ve halatlarının uygun olup olmadığı, Gibi benzer konular yazılacaktır.
61 Bu kısım 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununİş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk Ve Eğitimleri Hakkında Yönetmeliği Madde 11de, İş Sağlığı Ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği Madde 4-7 de ve Yapı İşlerinde İş Sağlığı Ve Güvenliği Yönetmeliğindegeçmektedir. 4.1.7.Disiplin Kuralları Disiplin kurallarının amacı, tehlikeli davranış sonucu gerek bir çalışanın kendisini, gerekse çalışanın kendisi dışında çalışanları tehlikeye atmasını önlemek, çalışanlara iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uymalarına teşvik etmek ve yönetimin ciddiyetini göstermektir. Disiplin kurallarının tam olarak uygulanması için kurallar işverenden işçiye kadar herkesi eşit olarak kapsar. 3.1.7.1 Şantiye Kuralları Şantiyede hiyerarşik yapısı ve organizasyonel ilişkiler organizasyon kısmında belirlenmiştir. Şantiyede iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için hiyerarşik yapının korunması ve ast-üst ilişkilerine uyulması olmazsa olmazdır. İş sağlığı ve güvenliğinin korunabilmesi ve işçilere de kurallara riayet ettirilmesi için ast-üst kavramları sahaya da yansıtılmalıdır. Şantiye İlkeleri 1. Şantiye içinde ve dışında, üçüncü kişilerle olan her türlü ilişkide çalışanların şantiyeye yakışır davranışlar göstermesi gerekir. Bu tutum ve davranışlar, iş ilişkisi içinde bulunan kişi ve kuruluşlar ile olan ve iş konularını kapsayan veya kapsamayan tüm ilişkiler için söz konusudur. 2. Şantiyede yönetimin çalışanlarından beklediği tutumlar Her zaman, saygı ve görgü kuralları içerisinde davranmak, Hiçbir çalışmayı iş sağlığı ve güvenliği kuralları önüne geçirmemek, Şantiye yönetiminin çıkarmış olduğu prosedür ve talimatlarda belirtmiş olduğu kurallara aykırı davranışta bulunmamak, İş ilişkileri gereği öğrenilen sırları üçüncü kişilere aktarmamak ve bu kapsamda her türlü bilgiyi ticari sır olarak kabul etmek,
62 Şirket uygulamalarını şirket dışı kişi ve kuruluşlarda tartışmamak, Şantiye imajını zedeleyecek davranışlarda bulunmamak 3. Şantiyede çalışanlar, ilan edilen dokümanları okuyacak ve uygulamalar hakkında bilgi sahibi olacaktır. 4. Yöneticiler, bu dokümanları bulundurmak ve kendilerine bağlı çalışanlarında gerektiğinde ulaşabilmelerini sağlamakla sorumludur. 5. Tüm çalışanlar, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda yer alan hükümleri kabul edecek ve uyacaktır. 6. Tüm çalışanlar şantiye çalışma saatlerine riayet edecektir. 3.1.7.2 Disiplin Cezaları Sözlü Uyarı Çalışan personelin iş sağlığı ve güvenliği kurallarına daha iyi şekilde uyması için özen göstermesi gerektiğinin sözlü olarak bildirilmesidir. Sözlü uyarı birden fazla yapılamaz. Sözlü uyarı yapılan personel tutum ve davranışları, sözlü uyarıyı yapan amiri tarafından izlenir, uygunsuzlukların tekrar edildiği görülürse uyarı yazılı hale gelir. Yazılı Uyarı Çalışan personelin iş sağlığı ve güvenliği kurallarına daha iyi şekilde uyması için özen göstermesi gerektiğinin yazılı olarak bildirilmesidir. Yazılı uyarılar personelin sicil dosyasında saklanır. Yazılı uyarı sonucu personelin tutum ve davranışlarında ısrarla düzelme olmaz ise ve bir yıl içinde üç yazılı uyarı cezası alması halinde, 4857 sayılı iş kanunun 25. Maddesi uyarınca işçinin iş akdi şantiye tarafından bildirimsiz ve tazminatsız olarak feshedilebilir. Ücret Kesintisi İşçinin İş sağlığı ve güvenliği kurallarına uymamasından dolayı aylık olarak aldığı ücretten en fazla 2 yevmiyesi kesilebilir.
63 4.1.8.İş Sağlığı ve Güvenliği ile İlgili Eğitimlere İlişkin Kurallar İş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin amacı şantiyeye gelen işçilerin sahada karşılaşabilecekleri tehlikelerin neler olduğunu göstererek ve bilgilendirerek iş kazalarının ve meslek hastalıklarını en aza indirmektir. İş sağlığı ve güvenliği eğitimleri, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunun Çalışanların İş Sağlığı Ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmeliğinde aşağıdaki şekilde geçmektedir; İşveren, çalışanlarına asgari Tablo 7 da belirtilen konuları içerecek şekilde iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin verilmesini sağlar. Tablo 7: Eğitim Konuları Tablosu 1. Genel konular a) Çalışma mevzuatı ile ilgili bilgiler, b) Çalışanların yasal hak ve sorumlulukları, c) İşyeri temizliği ve düzeni, ç) İş kazası ve meslek hastalığından doğan hukuki sonuçlar 2. Sağlık konuları a) Meslek hastalıklarının sebepleri, b) Hastalıktan korunma prensipleri ve korunma tekniklerinin uygulanması, c) Biyolojik ve psikososyal risk etmenleri, ç) İlkyardım 3. Teknik konular a) Kimyasal, fiziksel ve ergonomik risk etmenleri, b) Elle kaldırma ve taşıma, c) Parlama, patlama, yangın ve yangından korunma, ç) İş ekipmanlarının güvenli kullanımı, d) Ekranlı araçlarla çalışma, e) Elektrik, tehlikeleri, riskleri ve önlemleri, f)iş kazalarının sebepleri ve korunma prensipleri ile tekniklerinin uygulanması, g) Güvenlik ve sağlık işaretleri, ğ) Kişisel koruyucu donanım kullanımı, h) İş sağlığı ve güvenliği genel kuralları ve güvenlik kültürü, ı) Tahliye ve kurtarma
64 İşveren, çalışan fiilen çalışmaya başlamadan önce, çalışanın yapacağı iş ve işyerine özgü riskler ile korunma tedbirlerini içeren konularda öncelikli olarak eğitilmesini sağlar. Çalışma yeri veya iş değişikliği, iş ekipmanının değişmesi, yeni teknoloji uygulanması gibi durumlar nedeniyle ortaya çıkacak risklerle ilgili eğitimler ayrıca verilir. Eğitimler, değişen ve ortaya çıkan yeni riskler de dikkate alınarak,çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde yılda en az bir defa olmak üzere düzenli aralıklarla tekrarlanır. İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe dönüşünde çalışmaya başlamadan önce, kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir. Herhangi bir sebeple altı aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir. İşveren, yıl içinde düzenlenecek eğitim faaliyetlerini gösteren yıllık eğitim programının hazırlanmasını sağlar ve onaylar. Eğitim programlarının hazırlanmasında çalışanların veya temsilcilerinin görüşleri alınır. İşe yeni alımlarda veya değişen şartlara göre yeni risklerin ortaya çıkması durumunda yıllık eğitim programlarına ilave yapılır. İlgili mevzuatın değişmesi veya çalışma şartlarına bağlı olarak yeni risklerin ortaya çıkması halinde yıllık eğitim programına bağlı kalmaksızın çalışanların uygun eğitim almaları sağlanır. Yıllık eğitim programında, verilecek eğitimlerin konusu, hangi tarihlerde düzenleneceği, eğitimin süresi, eğitime kimlerin katılacağı, eğitimin hedefi ve amacı hususlarına yer verilir. Çalışanlara verilecek eğitimler, çalışanların işe girişlerinde ve işin devamı süresince belirlenen periyotlar içinde çok tehlikeli işyerleri için en az on altı saat olarak her çalışan için düzenlenir. Belirtilen eğitim sürelerinin Tablo 7 da yer alan konulara göre dağıtımında işyerinde yürütülen faaliyetler esas alınır.
65 Eğitim sürelerinin bütün olarak değerlendirilmesi esas olmakla birlikte dört saat ve katları şeklinde işyerindeki vardiya ve benzeri iş programları da dikkate alınarak farklı zaman dilimlerinde de değerlendirilebilir. Bu kapsamda şantiyede aşağıdaki eğitimler verilir. 4.1.8.1.İşe Giriş Eğitimi İşe giriş eğitiminde amaç işe başlayacak olan işçilerin sahada karşılaşabilecekleri tehlikelerden haberdar olmalarını sağlamaktır. Eğitim konusu olarak Tablo 7 de bulunan konular anlatılır. Eğitimden sonra eğitim ile ilgili sınav yapılarak, soruların %60 ı doğru cevaplayan işçiler başarılı sayılır. Sınavdan geçemeyen işçiler tekrar eğitime tabi tutularak tekrar sınav yapılır. Y E N İ G İR İŞ İS G E Ğ İTİM İ K A TIL IM L İS TE S İ. S ıra NO E K İB İN A D I G Ö R EVİ T a r i h / D a te : 2 9.0 5.2 0 1 0 R ev / R ev. : R 3 B el ge / D o c : 0 6 1 3 2 P R O JE S İ A D I SO YA D I T a r i h :...../.../.. S a a t: /.. N o t1 N o t2 İM Z A 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 E ğ it im in v e r ild iğ i y e r : E ğ it im in k o n u su : S a h a K u ra l l a rın ın B i l d i ri l m e s i U c u z a tl a tm a l a rın ta n ım ı ve b i l g i l e n d i ri l m e s i K K D K u l l a n ım ın ın G ö s te ri l m e s i M e s l e k H a s ta l ık l a rı H a k k ın d a B i l g i l e n d i rm e A c i l D u ru m B i l g i l e n d i ri l m e s i İ l k Y a rd ım G e n e l T a n ım Y ü k s e k te Ç a l ış m a K u ra l l a rı E l e k tri k K u l l a n ım ın d a D i k k a t Ç e k i l e c e k N o k ta l a r Ş a f t V e B o ş l u k l a rın T e h l i k e l e ri İ S G E ğ i ti m V i d e o l a rı Y a n g ın d a n K o ru n m a K u ra l l a rı Ç a l ış ıl a n O rta m d a k i A l ın a c a k Ö n l e m l e r Y ü k K a l d ırm a d a E rg o n a m i Ç a l ış a n l a rın Y a s a l H a k V e S o ru m l u l u k l a rı. M e vz u a t B i l g i s i K i m ya s a l f i z i k s e l ri s k e tm e n l e ri K i m ya s a l f i z i k s e l ri s k e tm e n l e ri İ s k e l e V e M e rd i ve n K u l l a n ım ı K u ra l ı İ ş ye ri te m i z l i ğ i ve d ü z e n i E l A l e tl e ri K u l l a n ım ın d a K u ra l l a r N O T : P ers o n el i n s a h a d a ç a l ı ş a b i l m es i i ç i n en a z 6 0 p u a n a l m a s ı g erek m ek ted i r. 6 0 p u a n a l tı n d a a l a n p ers o n el tek ra r eğ i ti m e ta b i tu tu l a c a k tı r. E ğ itim i V e re n in A d ı S o y a d ı v e İm z a s ı: Şekil3: İşe Giriş Eğitimi İmza Formu
66 Şekil4: Örnek İşe Giriş Sınavı
67 4.1.8.2.İş Başı Eğitimi İş başı eğitimleri, günlük olarak işe başlamadan önce yapılacak işle ilgili güvenlik önlemlerinin pekişmesi için yerleşim, acil durumlar, malzeme, saha güvenlik kuralları ve kullanılacak kişisel koruyucu donanımlar hakkında kısa bilgilerin verilmesidir. İş başı eğitimlerini günlük olarak saha Supervisorü ( Mühendisi, Kalfa, Usta ) tarafından verilir. Eğitim yapıldıktan sonra işçilere iş başı eğitim formu imzalatılır. 4.1.8.3.İş Kazası Sonrası Eğitim İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe dönüşünde çalışmaya başlamadan önce, kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir. K A Z A /M E S L E K H A S TA L IĞ I S O N R A S I İS G E Ğ İTİM İ P R O JE S İ T a r i h / D a te : 2 9.0 5.2 0 1 0 R ev / R ev. : R 3 B el ge / D o c : 0 6 1 3 2 T a r i h :...../.../.. S a a t: /.. K A Z A / M E S L E K H A S T A L IĞ I S E B E P L E R İ 1 2 3 4 5 A Y N I K A Z A N IN / M E S L E K H A S T A L IĞ IN IN T E K R A R L A N M A M A S I İÇ İN K O R U N M A Y O L L A R I 1 2 3 4 5 K A Z A N IN / M E S L E K H A S T A L IĞ I S O N R A S I A N L A T IL A N İŞ S A Ğ L IĞ I V E G Ü V E N L İĞ İ E Ğ İT İM L E R İ S a h a K u ra l l a rın ın B i l d i ri l m e s i U c u z a tl a tm a l a rın ta n ım ı ve b i l g i l e n d i ri l m e s i K K D K u l l a n ım ın ın G ö s te ri l m e s i M e s l e k H a s ta l ık l a rı H a k k ın d a B i l g i l e n d i rm e A c i l D u ru m B i l g i l e n d i ri l m e s i İ l k Y a rd ım G e n e l T a n ım Y ü k s e k te Ç a l ış m a K u ra l l a rı E l e k tri k K u l l a n ım ın d a D i k k a t Ç e k i l e c e k N o k ta l a r Ş a f t V e B o ş l u k l a rın T e h l i k e l e ri İ S G E ğ i ti m V i d e o l a rı Y a n g ın d a n K o ru n m a K u ra l l a rı Ç a l ış ıl a n O rta m d a k i A l ın a c a k Ö n l e m l e r Y ü k K a l d ırm a d a E rg o n a m i Ç a l ış a n l a rın Y a s a l H a k V e S o ru m l u l u k l a rı. M e vz u a t B i l g i s i K i m ya s a l f i z i k s e l ri s k e tm e n l e ri K i m ya s a l f i z i k s e l ri s k e tm e n l e ri İ s k e l e V e M e rd i ve n K u l l a n ım ı K u ra l ı İ ş ye ri te m i z l i ğ i ve d ü z e n i E l A l e tl e ri K u l l a n ım ın d a K u ra l l a r D i ğ e r: E ğ it im i V e r ile n P e r s o n e l AD I SOYAD I: İM ZA: E ğ it im i V e r e n K iş i A D I S O Y A D I: İM Z A : Şekil 5: Kaza/Meslek Hastalığı Sonrası İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Formu
68 4.1.8.4.Diğer Eğitimler Beyaz yaka eğitimleri. Özel politika gerektiren grupların ve özel görevi bulunan çalışanların eğitimi. İşten herhangi bir sebepten altı aydan fazla süre uzakta kalanlar ve giriş eğitim tarihleri bir seneyi geçen işçilerin yenileme eğitimleri. 4.1.9. İş Sağlığı Ve Güvenliği Ölçümleri-Kontrolleri Şantiyede bulunan parametrelerin iş sağlığı ve güvenliği açısından gerekli mevzuat değerlerini karşılayıp karşılamadığının irdelenebilmesi için ölçümler yapılır. Ölçümler ofisler kısmı, kamp alanı, yemekhaneler, banyo, tuvalet, kullanım suyu, içme suyu ve sahanın tümünü kapsamalıdır. 4.1.9.1.Aydınlatma Ölçümü Şantiye ve diğer kısımlarda iş sağlığı ve güvenliğinden bahsedebilmek için tüm alanların uygun şekilde aydınlatılması gereklidir. Aydınlatılması yapılan alanlarda tehlikeler tam olarak fark edilebilirken, yapılan işin kalitesi ve verimliliği de artar. Şantiyede bulunan, ofisler, merdivenler, geçiş yolları, inşaat yolları, çalışma alanları, kamp alanı, depolar, lavabo ve tuvaletlerde, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık Ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmeliğinde belirtildiği üzere EN 12464-1: 2011 standardına göre aydınlatma sağlanır. Aydınlatmaların EN 12464-1: 2011 standardındaki değerler arasında olup olmadığına da ortam aydınlatma ölçümleri ile yapılır.ortam aydınlatma ölçümleri kalibrasyonu yapılmış cihazlarla (Lüksmetre) şantiyede görevli Elektrik mühendisi yada bağımsız kuruluşlar tarafından yapılarak sonuçlar kayıt altına alınır. Ölçüm değerleri ile EN 12464-1: 2011 standart değerleri(bkz. Tablo 8) karşılaştırılarak aydınlatma değerleri ayarlanır.[8]
69 Tablo 8: Şantiyenin Bazı Alanlarında Ve İşlerde Gerekli Aydınlatma Şiddeti Değerleri9 Kullanım Alanları Aydınlatma Şiddeti ( Lüks) Koridorlar ve Depolar 100 Ofis Çalışmaları 500 Yüzey Hazırlama 750 Montaj, kalite kontrol ve renk kontrolü 1000 4.1.9.2.Titreşim Ölçümü Şantiyede kullanılan, silindir, kazıcı yükleyici, ekskavatör, beton kırıcılar, beton vibratörleri, kompaktörler, perdah makineleri, zımpara makineleri, taşlama makineleri, darbeli matkaplar, elektrikli testereler ve zımba makineleri vb. aletler kullanıcıya titreşim hareketlerini aktarır. Kullanıcı (operatör) maruz kaldığı bu titreşim nedeniyle meslek hastalıklarına ( Beyaz el, periferik nöropat vb. ) yakalanabilir. Titreşim nedeni ile oluşabilecek meslek hastalıklarını önlemek için şantiyede kullanılan titreşim yayan makine ve aletlerin titreşimlerinin şiddeti ölçülmelidir. Ölçümlerden elde edilen sonuçlar 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmeliğinde geçen sınır değerler ile karşılaştırılır. Bu değerler aşağıdaki Tablo 9 de verilmiştir. Tablo 9: Maruziyet Sınır Değerleri Ve Maruziyet Eylem Değerleri10 El-kol titreşimi için Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 5 m/s2 Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet eylem değeri 2,5 m/s2 Bütün vücut titreşimi için Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri 1,15 m/s2 Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet eylem değeri 0,5 m/s2 9 EN 12464-1: 2011 standart değerleri tablosundan alınmıştır. 10 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelikten alınmıştır.
70 Karşılaştırma sonrası ölçülen değerler, sınır değerde ve sınır değeri aşıyorsa yapılan iş durdurulur. İşe devam edebilmek için maruziyetin önlenmesi ya daazaltılması gerekir. Maruziyetin önlenmesi veya azaltılması 1. Çalışma yöntemi değiştirilebiliyorsa yöntem değiştirilerek risk kaynağında yok edilmiş olur. 2. Mevzuat titreşim değerleri üzerinde çalışan makineler, mevzuatın göstermiş olduğu titreşim değerlerini karşılayacak makineler ile değiştirilmelidir. Bu şekilde risk kaynağında yok edilmiş olacaktır. 3. Yöntem ve makine değiştirilemiyorsa, makineye titreşim emici izolasyon malzemeleri eklenebilir ise titreşim aktarımı mevzuat değerlerine düşürülür. 4. Yukarıdaki önlemler yapılamıyor ise; Mekanik titreşime maruz kalan çalışana titreşim emici kişisel koruyucu donanımlar ile soğuktan ve nemden koruyucu giysi sağlanmalıdır. Maruziyet süresi düzeyi sınırlandırılmalıdır. Yeterli dinlenme süreleri belirlenerek çalışan dinlendirilmelidir. Belirli sürelerde çalışılıp (Örneğin 2 saat gibi) vardiya sistemi yapılmalıdır. İşçilere titreşim ile ilgili iş sağlığı ve güvenliği eğitimi verilmelidir. Bu kısım 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği KanununÇalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmeliğindegeçmektedir. 4.1.9.3. Gürültü Ölçümü Şantiyede kullanılan, silindir, kazıcı yükleyici, ekskavatör, beton kırıcılar, beton vibratörleri, kompaktörler, perdah makineleri, zımpara makineleri, taşlama makineleri, darbeli matkaplar, elektrikli testereler ve zımba makineleri vb. aletler çalışma ortamında rahatsız edici sesler yayarlar. Bu sesler şiddete ve maruziyet süresine göre ortamda çalışanlarda işitme kayıplarına neden olabilir. Ayrıca bu rahatsız edici sesler yüzünden iç kulakta bulunan denge sistemi bozuk çalışırsa, beyne giden sinyallerdeki simetri bozulur ve bu durum çalışan da dengenin bozulduğu hissini yaratır. Yüksekte çalışan bir kişide bu durum yüzünden yüksekten düşebilir. İşitme kayıplarının ve yüksekten düşme gibi kazaların olmaması içinortamdaki ses düzeyinin ölçülerek (Desibelmetre), mevzuatta bulunan çalışma ortamı ses düzeyleri ile kıyaslanması gerekir.(bkz. Tablo 10)
71 Tablo 10: Maruziyet eylem değerleri ve maruziyet sınır değerleri11 Kullanım Alanları Desibel ( db) En düşük maruziyet eylem değerleri 80 En yüksek maruziyet eylem değerleri 85 Maruziyet sınır değerleri 87 Haftalık gürültü maruziyet düzeyi 87 Ölçümlerin Tablo 10 da bulunan değerler ile kıyaslanabilmesi için,sınır değer ölçümlerinde çalışanın kullandığı kişisel kulak koruyucuların etkisi de dikkate alınırken maruziyet ölçümlerinde kulak koruyucularının etkisi dikkate alınmaz. Karşılaştırma sonrası ölçülen değerler, sınır değerde ve sınır değeri aşıyorsa yapılan iş durdurulur. İşe devam edebilmek için maruziyetin önlenmesi ya da azaltılması gerekir. Maruziyetin önlenmesi ve azaltılması 1. Gürültüye maruziyetin daha az olduğu başka çalışma yöntemlerinin seçilmesi, 2. Yapılan işe göre mümkün olan en düşük düzeyde gürültü yayan uygun iş ekipmanının seçilmesi, 3. İşyerinin ve çalışılan yerlerin uygun şekilde tasarlanması ve düzenlenmesi, 4. İş ekipmanını doğru ve güvenli bir şekilde kullanmaları için çalışanlara gerekli bilgi ve eğitimin verilmesi, 5. Gürültünün teknik yollarla azaltılması ve bu amaçla; Hava yoluyla yayılan gürültünün; perdeleme, kapatma, gürültü emici örtüler ve benzeri yöntemlerle azaltılması, Yapı elemanları yoluyla iletilen gürültünün; yalıtım, sönümleme ve benzeri yöntemlerle azaltılması, 6. İşyeri, işyeri sistemleri ve iş ekipmanları için uygun bakım programlarının uygulanması, 7. Gürültünün, iş organizasyonu ile azaltılması ve bu amaçla; 11 Maruziyet süresi ve düzeyinin sınırlandırılması, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Çalışanların Gürültü İle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik Madde 5 den alınmıştır.
72 Yeterli dinlenme aralarıyla çalışma sürelerinin düzenlenmesi, Gürültüye maruz kalınan çalışma yerleri uygun şekilde işaretlenir. İşaretlenen alanların sınırlarını belirlenerek, teknik olarak mümkün ise bu alanlara girişlerin kontrollü yapılması sağlanır. 8. Çalışan personele ortamdaki gürültü düzeyine göre gürültü önleyici kulaklıklar verilerek kullanması sağlanır. Gerekli önlemler alındıktan sonra çalışmaya devam edilir. Bu kısım 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği KanununÇalışanların Gürültüİle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmeliğindegeçmektedir. 4.1.9.4.Toz Ölçümü Şantiye çalışmalarında, kazı işlerinde, iksa işlerinde, mini ve fore kazık işlerinde, sondajlarda, beton kırımlarında, çimento-alçı torbası taşırken, alçı işlerinde, saha temizliği vb. işler yapılırken bol miktarda toz açığa çıkar. Bu tozların bir kısmı inert tozdur, yani solunduğunda akciğerlere ulaşır ancak akciğerin yapısını bozmaz. Diğer kimyasal tozlar maruziyet süresine ve kimyasalın içeriğine bağlı olarak solunduğunda akciğerlerin yapısına zarar vererek meslek hastalığına neden olabilir. Bu nedenle şantiye sahasında toz kaynağı oluşturan tüm çalışmalar incelenerek çıkan tozun cinsi belirlenir ve toz ölçümü yapılır. Ölçümler yapıldıktan ilgili mevzuatta geçen limit değerler ile karşılaştırma yapılır. (Bkz. Tablo 11- Tablo 12) Tablo 11: Toz Mesleki Maruziyet Sınır Değerleri Tablosu12 12 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Tozla Mücadele Yönetmeliği Ek 1 den alınmıştır.
73 Maddenin Adı CAS No (1) Toplam Toz Miktarı Solunabilir TWA/ZAOD Toz Miktarı (mg/m3) (2) TWA/ZAOD (mg/m3) (2) Alfa-alumina 1344-28-1 15 5 Aluminyum Metal 7429-90-5 15 5 Amonyum sülfamat 7773-06-0 15 5 Bakır tozu 7440-50-8 Baryum sülfat 7727-43-7 15 5 Benomil 17804-35-2 15 5 Bizmut tellurit 1304-82-1 15 5 Bor oksit 1303-86-2 15 2-Chloro-6 1929-82-4 15 5 Çinko oksit 1314-13-2 15 5 Çinko siterat 557-05-1 15 5 Clopidol 2971-90-6 15 5 Disiklopentadien demir 102-54-5 15 5 Ferbam 14484-64-1 15 Ferro vanadyum tozu 12604-58-9 1 Gümüş 7440-22-4 0.1 1 (trichloromethyl) pyridine Grafit, sentetik 15 5 Jips 13397-24-5 15 5 Kalsiyum Karbonat(Mermer) 1317-65-3 15 5 Kalsiyum Karbonat (Kireçtaşı) 1317-65-3 15 5 Kalsiyum hidroksit 1305-62-0 15 5 Kalsiyum silikat 1344-95-2 15 5 Kalsiyum sülfat 7778-18-9 15 5 Kaolin 1332-58-7 15 5 Keten 463-51-4 0.5 0.9 Kobalt metali, tozu ve buharı 7440-48-4 Magnezit 546-93-0 15 Malatiyon 121-75-5 15 Methoychlor 72-43-5 15 Molibdenyum (Mo olarak) 7439-98-7 5 Molibdenyum 7439-98-7 15 0.1 5
74 Nişasta 9005-25-8 15 Odun tozu Paraquat 5 5 4685-14-7 0.5 Pamuk tozu (Çırçır, hallaç, iplik) 0.5 Pamuk tozu (Dokuma) 0.75 Pamuk tozu (Konfeksiyon) 1 Paratiyon 56-38-2 0.1 Pentaeritritol 115-77-5 15 5 Pikloram 1918-02-1 15 5 Paris alçısı 26499-65-0 15 5 Platinyum ( Pt) 7440-06-4 Portland çimentosu 65997-15-1 Rouge (Demir III- oksit) 0.002 15 5 15 5 Sakkaroz 57-50-1 15 5 Selüloz(kağıt tozu) 9004-34-6 15 5 Silikon 7440-21-3 15 5 Silikon karbür 409-21-2 15 5 Tahıl (yulaf, buğday, arpa ) 10 Tantal, metal ve oksit toz 7440-25-7 5 Tellüryum ve bileşikleri (Te olarak) 13494-80-9 0.1 Temephos 3383-96-8 15 5 4,4'-Tiyobis (6-tert Butil-m-kresol) 96-69-5 15 5 Titanyum dioksit 13463-67-7 15 Vanadyum (V2O5 toz olarak) 1314-62-1 0.5 Zımpara 12415-34-8 15 5
75 Tablo 12:Özelliği Olan Kayaç Veya Mineraller Maruziyet Eşik Sınır Değerleri 13 Kayaç-mineral TWA Asbest 0,1 lif / cm3 Silika (Kristal Yapıda) Kuvars (Solunabilir) 10mg/m3 %SiO2+2 Kuvars (Toplam) 30mg/m3 %SiO2+2 Kristobalit :Formülle hesaplanan kuvars değerinin ½ si kullanılır. Tridimit: Formülle hesaplanan kuvars değerinin ½ si kullanılır. Mineral Sınır Değer (mg/m3) Amorf yapıda (doğal diatomalı toprak içeren ) Silikatlar (%1 den az kristal silika içeren) Mika Talk (Asbest içermeyen) Talk (asbest içeren) (***) 80 mg/m³ % SiO2+2 Sabuntaşı Portland Çimentosu Grafit (Doğal) Kömür Tozu: %5 ve daha az SiO2 içeren solunabilir toz %5 ten fazla SiO2 içeren solunabilir toz 2.4 mg/ m³ 10mg/m³ % SiO2+2 İnert veya İstenmeyen Toz Solunabilir Kısım 5 mg/ m³ Toplam Toz 15 mg/ m³ ( * ) 1910.1000 numaralı OSHA standardına paralel olarak hazırlanmıştır. 13 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Tozla Mücadele Yönetmeliği Ek 1 den alınmıştır.
76 (**) 6331 sayılı Kanun uyarınca çıkarılan mevzuatın uygulanmasında uluslararası kuruluşlarca yayımlanmış sınır değerler dedikkate alınabilir. (1) CAS : Kimyasal maddelerin servis kayıt numarası. (2) mg/m3 : 20 C sıcaklıkta ve 101,3 kpa (760 mm cıva basıncı) basınçtaki 1 m3 havada bulunan maddenin miligram cinsinden miktarı. Karşılaştırma sonrası ölçülen değerler, sınır değerde ve sınır değeri aşıyorsa yapılan iş durdurulur. İşe devam edebilmek için maruziyetin önlenmesi ya da azaltılması gerekir. Maruziyetin önlenmesi ve azaltılması 1. İkame yöntemi uygulanarak, toz oluşumuna neden olabilecek tehlikeli madde yerine çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden tehlikesiz veya daha az tehlikeli olan maddelerin kullanılması, 2. Riski kaynağında önlemek üzere; uygun iş organizasyonunun yapılmasını ve toplu koruma yöntemlerinin uygulanması, 3. Toz çıkışını önlemek için uygun mühendislik yöntemlerinin kullanılması, ( Toz çıkaran makine ekipmanın yanına tozu absorbe edebilecek yada tozu emebilecek düzenekler yapılması) 4. İşyerlerinin çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç duyulan yeterli temiz havanın bulunması, 5. Alınan önlemlerin yeterli olmadığı durumlarda çalışanlara tozun niteliğine uygun kişisel koruyucu donanımların verilmesini ve kullanılması, 6. Alınan önlemlerin etkinliğini ve sürekliliğini sağlamak üzere yeterli kontrol, denetim ve gözetim yapılması, 7. Tozlu ortamlarda çalışan işçilerin periyodik olarak akciğer filmlerinin çekilerek kontrol edilmesi, bu kontrollerin işçinin özlük dosyasında 15 sene saklanması, 8. İşyerlerinde oluşan atıkların, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının ilgili mevzuatına uygun olarak bertaraf edilmesi, Sağlanır. Önlemlerden sonra toz ölçümü yeniden yapılarak istenilen değerler sağlanmış ise çalışmaya devam edilir. Bu kısım 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği KanununTozla Mücadele Yönetmeliğinde geçmektedir.
77 4.1.9.5. Su Ölçümü Şantiyede kullanılan içme ve kullanım sularının periyodik olarak kontrol edilmesi çok önemlidir. Kaynakta yada taşınma sırasında suların kirlenmesi durumunda çalışanlar hastalanabilir ya da zehirlenebilir.bu nedenle belli periyotlar ile suların kimyasal ve fiziksel analizleri yapılmalıdır. Su analizlerini suyu temin eden firmadan ya da akredite bağımsız kuruluşlar tarafından yapılabilir. Analizlerin sonuçları İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi tarafından hazırlanan tablo ile karşılaştırılır.(bkz. Tablo 13) Analiz sonuçları saklanır.
78 Tablo 13: İçme Suyu Kalite Parametre Değerleri14 14 İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi sayfasından alınmıştır.
79 4.1.9.6. Makine Ekipmanların Kontrolleri Şantiyede kullanılacak tüm makineler ve ekipmanların periyodik olarak kontrol edilmesi gerekmektedir. İş ekipmanlarının güvenliği, kurulma ve montaj şartlarına bağlı olduğu durumlarda, ekipmanın kurulmasından sonra ve ilk defa kullanılmadan önce ve her yer değişikliğinde ekipmanın, periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişiler tarafından kontrolü yapılır, doğru kurulduğu ve güvenli şekilde çalıştığını gösteren kontrol formu düzenlenir. Kontroller neticesinde makine ekipmanlarda eksikliklerin olup olmadığı da,yetkili kişi tarafından kontrol formuna yazılır. Çalışanları tehlikeye düşürebilecek eksiklikler var ise eksiklikler giderilinceye kadar makine ekipman kullanılmaz. Periyodik Olarak Kontrol Edilmesi Gereken Ekipmanlar Ve Kontrol Periyodları Tablo 14:Basınçlı Kap Ve Tesisatın Periyodik Kontrol Süreleri İle Kontrol Kriterleri15 EKİPMAN ADI KONTROL PERİYODU (Azami Süre) PERİYODİKKONTROL KRİTERLERİ (İlgili standartlar aşağıda belirtilmiştir.)** Buhar kazanları Kalorifer kazanları Taşınabilir gaz tüpleri (Dikişli, dikişsiz) Taşınabilir asetilen tüpleri 15 Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl Standartlarda süre belirtilmemişse 3Yıl TS EN 12863 standardında belirtilen TS 2025 ve TS EN 13445-5 standartlarında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. TS EN 12952-6 standardında belirtilen kriterlereuygun olarak yapılır. TS EN 1802, TS EN 1803, TS EN 1968, TS EN 13322, TS EN 14876, TS EN ISO 9809 ve TS EN ISO 16148 standartlarında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. TS EN 12863 standardında belirtilen kriterlereuygun olarak yapılır. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Ve Güvenlik Şartları YönetmeliğiTablo: 1 de alınmıştır.
80 Manifoldlu asetilen tüp demetleri Manifoldlu tüp demetleri sürelerde Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl Sıvılaştırılmış gaz tankları (LPG, ve 10 Yıl benzeri) (yerüstü) (1) Sıvılaştırılmış gaz tankları (LPG, ve 10 Yıl benzeri) (yer altı) (1) Kullanımdaki LPG tüpleri Basınçlı hava tankları(2), (3) Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl Standartlarda süre belirtilmemişse 1 Yıl TS EN:13458 3 standardında belirtilen sürelerde. TS EN 12755 ve TS EN 13720 standartlarında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. TS EN 13385 ve TS EN 13769 standartlarında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. TS 55, TS 1445, TS 1446, TS EN 12817 ve TS EN 12819 standartlarında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. TS EN12817, TS EN 12819 standartlarında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. TS EN 1440:2008+A1:2012, TS EN 14767, TS EN 14795, TS EN 14914 standartlarında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. TS 1203 EN 286-1, TS EN 1012-1:2010, TS EN 13445-5 standartlarında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. TS EN 1251-3, TS EN:13458 3, TS EN 13530-3 ve TS EN 14197-3, Kriyojenik tanklar standartlarında belirtilenkriterlere uygun olarak yapılır. API 620, API 650, API 653, API 2610 Tehlikeli sıvıların(4) bulunduğu tank 10 Yıl(5) standartlarda belirtilen kriterlere uygun ve depolar olarak yapılır. (1) LPG tanklarında bulunan emniyet valfleri ise 5 yılda bir kontrol ve teste tabi tutulur. (2) Seyyar veya sabit kompresör hava tankları ile basınçlı hava ihtiva eden her türlü kap ve bunların sabit donanımı. (3) Kademeli sıkıştırma yapan kompresörlerin her kademesinde hidrostatik basınç deneyi, basınçlı hava tankları ile bunların sabit donanımlarının, o kademede müsaade edilen en yüksek basıncının 1,5 katı ile yapılır. (4) Tehlikeli sıvılar: aşındırıcı veya sağlığa zararlı sıvılardır. (5) Tahribatsız muayene yöntemleri kullanılır. (*) Periyodik kontrol süreleri API 510 standardı esas alınarak belirlenen basınçlı ekipmanlarda; basınçlı ekipmandaki içerik (basınç ve benzeri) kayıpları ile korozyon gibi nedenlerle meydana gelen bozulmalar dikkate alınarak yapılan risk değerlendirmesi ve yönetimi çerçevesinde belirlenen periyodik kontrol süreleri, ekipmanın kalan ömrünün yarısını ve her halükarda beş yılı aşmaması gerekir. (**) Periyodik kontrol kriteri için referans olarak tabloda belirtilen standartlar örnek olarak verilmiş olup burada belirtilmeyen ya da Yönetmeliğin yayımı tarihinden sonra yayımlanan konuyla ilgili standartların da dikkate alınması gerekir.
81 Tablo 15:Kaldırma Ve İletme Ekipmanının Periyodik Kontrol Kriterleri Ve Kontrol Süreleri 16 EKİPMAN ADI KONTROL PERİYODU (Azami Süre) PERİYODİK KONTROL KRİTERLERİ (İlgili standartlar aşağıda belirtilmiştir.)** TS 10116, TS EN 280 + A2, TS EN 818-6 + A1, TS EN 1495 + A2, TS EN 1709, TS EN 12079-3, TS EN 12927-7, TS EN 13157+A1, TS EN ISO 13534, TS Standartlarda ISO 789-2, TS ISO 3056, TS ISO 4309, TS ISO Kaldırma ve/veya iletme süre 7592, TS ISO 9927-1, TS ISO 11662-1, TS ISO araçları (1), (2),(3) belirtilmemişse 12480-1, TS ISO 12482 1 Yıl 1, FEM 9.751, FEM 9.752, FEM 9.755 ve FEM 9.756 standartlarında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. 31/1/2007 tarihli ve 26420 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Asansör Yönetmeliği ile 18/11/2008 Standartlarda tarihli ve 27058 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Asansör (İnsan ve Yük süre Asansör Bakım ve İşletme Yönetmeliği nde yer alan Taşıyan) (4) belirtilmemişse hususlar saklı kalmak kaydıyla TS EN 81 3, TS EN 1 Yıl 13015, TS ISO 9386-1 ve TS ISO 9386-2, standartlarında belirtilen kriterlere göre yapılır. Standartlarda Yürüyen merdiven ve süre TS EN 13015 standardında belirtilen şartlar yürüyen bant belirtilmemişse kapsamında yapılır. 1 Yıl Standartlarda TS 10689, TS EN 1757-2, TS ISO 5057, TS 10201 İstif Makinesi süre ISO 3184, TS ISO 6055, TS ISO 1074 ve FEM 4.004 (forklift, transpalet, lift) belirtilmemişse standartlarında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. 1 Yıl Standartlarda TS EN 1495 + A2, TS EN 1808 ve TS EN 12811-3 süre standartlarında belirtilen kriterlere uygun olarak ve (5),(6) Yapı İskeleleri belirtilmemişse EK- II nin 4 üncü maddesinde belirtilen hususlar 6 Ay dikkate alınarak yapılır. (1) Vinçlerin periyodik kontrollerinde yapılacak olan statik deneyde deney yükü, beyan edilen yükün en az 1,25 katı, dinamik deneyde ise en az 1,1 katı olması gerekir. (2) Mobil kaldırma ekipmanlarının dışında kalan kaldırma ekipmanları için kararlılık deneyi ise gerek görüldüğünde ilgili standartlarda belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. (3) Kapasitesinin altında kullanılacak kaldırma araçlarında beyan edilen kaldırılacak azami yük görünecek şekilde işaretlenir. Beyan edilen yükün üstünde bir ağırlığın kaldırılmasının söz konusu 16 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Ve Güvenlik Şartları YönetmeliğiTablo: 2 de alınmıştır.
82 olduğu durumlarda kaldırma aracı kaldırılacak yükün miktarı esas alınarak yukarıda belirtilen kriterler çerçevesinde teste tabi tutulmadan kullanılamaz. (Beyan yükü; kaldırma aracında işveren tarafından beyan edilen kaldırılacak maksimum ağırlıktır.) (4) Elektronik kumanda sistemi ile donatılmış kaldırma ve iletme ekipmanının periyodik kontrolünde makine ve elektrik ile ilgili branşlarda periyodik kontrolleri yapmaya yetkili kişiler birlikte görev alır. (5) İskelelerin periyodik kontrolleri mühendislik ve mimarlık fakültelerinden inşaat ve makine mühendisliği ile mimarlık bölümü mezunları makine ve inşaat teknikeri veya yüksek teknikerleri, gemi inşası işlerinde ise gemi inşaatı mühendisi tarafından yapılır. (6) İskeleler, üzerlerinde taşıyabileceği azami yük görünecek şekilde işaretlenir. Periyodik kontrol kriteri için referans olarak tabloda belirtilen standartlar örnek olarak verilmiş olup burada belirtilmeyen ya da Yönetmeliğin yayımı tarihinden sonra yayımlanan konuyla ilgili standartların da dikkate alınması gerekir. (**) Tablo 16:Tesisatın Periyodik Kontrol Kriterleri Ve Kontrol Süreleri17 EKİPMAN ADI KONTROL PERİYODU (Azami Süre) PERİYODİK KONTROL KRİTERLERİ (İlgili standartlar aşağıda belirtilmiştir.)** 21/8/2001 tarihli ve 24500 sayılı Resmî Gazete de Yayınlanan Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Standartlarda Yönetmeliği, 30/11/2000 tarihli ve 24246 sayılı Elektrik Tesisatı, Topraklama süre Resmî Gazete de yayımlanan Elektrik Kuvvetli Tesisatı, Paratoner belirtilmemişse Akım Tesisleri Yönetmeliği ve 4/11/1984 tarihli 1 Yıl ve 18565 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği ile TS EN 60079 standardında belirtilen hususlara göre yapılır. İmalatçının belirleyeceği şartlar kapsamında Akümülatör, Transformatör 1 Yıl yapılır. Standartlarda Projede belirtilen kriterlere uygun olup süre olmadığının belirlenmesine yönelik olarak yapılır. Yangın Tesisatı ve Hortumlar, belirtilmemişse Ayrıca TS 9811, TS EN 671-3, TS EN 12416-1 + Motopomplar, Boru Tesisatı 1 Yıl A2, TS EN 12416-2 + A1, TS EN 12845 + A2 standartlarında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılır. TS ISO 11602-2 TS ISO 11602-2 standardında Yangın Söndürme cihazı belirtilen kriterlereuygun olarak yapılır. standardında 17 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Ve Güvenlik Şartları YönetmeliğiTablo: 3 de alınmıştır.
83 belirtilen sürelerde Havalandırma ve Klima Projede belirtilen kriterlere uygun olup 1 Yıl Tesisatı olmadığının belirlenmesine yönelik olarak yapılır. (**) Periyodik kontrol kriteri için referans olarak tabloda belirtilen standartlar örnek olarak verilmiş olup burada belirtilmeyen ya da Yönetmeliğin yayımı tarihinden sonra yayımlanan konuyla ilgili standartların da dikkate alınması gerekir. Kontrol sonuçları kayıt altına alınır ve yetkililer her istediğinde gösterilmek üzere uygun şekilde saklanır. Bu kısım 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununİş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğinde geçmektedir. 4.1.9.7.Metal Gövdeli Makine Ekipmanların Topraklama-İletkenlik Ölçümleri Şantiyede kullanılan metal gövdeli makine ekipmanların(demir bükme makinesi, Demir kesme makinesi, Kule vinçler, Mobil vinçler, Hidrolik Beton Pompaları, Mobil iskeleler, Dış cephe iskeleleri, Metal katlar arası merdivenler vb. ) metal yüzeylerinden elektrik akımının geçmemesi ve çalışanların bu yüzden zarar görmelerini engellemek için topraklama yapılmalıdır. Topraklamayı,şantiyede görevli elektrik mühendisi/elektrik teknikeri ve ya bağımsız bir kuruluşa yaptırdıktan sonra ölçüm sonuçları Elektrik tesisatında Topraklama Yönetmeliğinde geçen hükümlere göre değerlendirilir. Topraklama Ölçümü A- Normal Ölçüm: 1) Şekil 6 A daki çizimde görüldüğü gibi toprak çubukları P ve C toprağa derinlemesine batırılır. Aralarındaki mesafe 5 ile 10 metre arasında olmalıdır. Yeşil tel cihazın E terminaline, sarı tel P ye ve kırmızı tel de C ye bağlanır. Not: Çubukların batırılacağı toprağın nemli olması gerekir. Eğer toprak taşlı, kumlu veya kuru ise yeteri kadar su dökülerek nemlendirilmelidir.
84 Şekil 6: Topraklama Ölçümü Şeması ve Topraklama Ölçüm Cihazı 2) Toprak Voltajı Ölçümü: Toprak voltajını kontrol etmek için anahtarı Earth Voltage pozisyonuna getirilir. Toprak voltajını ekranda görülür. Display de Toprak Direnci 10 V dan fazla değer gösterirse, toprak direnci ölçümü sonucu hatalı çıkabilir. Bunu olmaması için test edilen cihazın güç kaynağı kapatılmalı veya voltajı azaltacak başka bir tedbir alınmalıdır. 3) Toprak Direnci Ölçümü: Aletteki anahtarı 2000 Ohm pozisyonuna getirip test butonuna basılır. Ölçüm sırasında ışık yanar. Sonra gerekiyorsa anahtarı diğer Ohm seviyelerine de getirip ölçümler yapılır. Not: Eğer C terminalinin toprak direnci ölçülemeyecek kadar yüksek değerde çıkarsa, Display de... işaretleri görülecektir. Bunu düzeltmek için, toprak direncini düşürmek gerekir. Örneğin, bu çubuğun bulunduğu yer nemlendirilmeli ve bağlantı kablolarının gevşek olup olmadığı mutlaka kontrol edilmelidir. Önemli: E ve C veya E ve P çubukları arasında maksimum 50 V / AC voltaj oluşacaktır. Bunun için toprak ölçümü yaparken test çubuklarına dokunmamalıdır. Dikkat: Kabloları bağlarken birbirine değmeyecek şekilde ayrılır. Kablolar birbirinin üstünden altından geçmemelidir. Eğer kablolar birbirine değer veya karışık şekilde iken ölçüm yapılırsa, cihaz voltajı yanlış okuyabilir. Eğer çubukların toprak direnci fazla büyük ise yanlış ölçüm gösterebilir. Çubukların mutlaka nemli toprağa batırılmasına dikkat ediniz. Kabloların cihaza iyi bağlanmış olmasına özellikle dikkat edilmelidir.
85 II- Kolaylaştırılmış Ölçüm Metodu: 1) Şekil 6 B deki çizimde görüldüğü gibi eğer ölçüm çubuklarının konabileceği yer ve mesafe yok ise bu metod uygulanır. Düşük toprak dirençli binada, mevcut olan metal su borusu veya trafonun topraklama aldığı yer veya binanın kendine ait bir toprak bölümü, C ve P çubuklarının yerine kullanılabilir. Bu metodda cihazımız çubuksuz olarak kullanılır. Not: Bu bölümde kısa devre yapmak için P ve C birleştirilir. (Çizimde görüldüğü gibi.) Dikkat: Bu ölçümde ana trafodan gelen voltajı ölçmeyi denemeyiniz. 2) Toprak Direncini Ölçümü: Yukarıda (3 de) anlatıldığı gibi ölçüm yapılır. Not: Cihazın çektiği voltaj 2 ma den az olduğu için sigorta atmaz. P ve C terminallerine bağlı bir topraklı elektrod re gerçek toprak direnci RX e eklenecektir. Böylece toprak direnci; RE = RX + re olarak verilecektir. re: Trafodan veya metal çubuktan gelen toprak direnci RE: Ölçü aletinde okunan değer; eğer RE bilinirse gerçek direnç değeri; RX - RE - re bulunur. Kontrol sonuçları kayıt altına alınır ve yetkililer her istediğinde gösterilmek üzere uygun şekilde saklanır. 4.1.9.8. Risk Analizi ve Değerlendirmesi Şantiyede var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalara risk analizi denir. Risk analizi tehlikelerin farkına vararak bu tehlikelere karşı gereken önlemlerin belirlenmesini sağlar.18 Risk değerlendirmesi ekibi Risk değerlendirmesi, işverenin oluşturduğu bir ekip tarafından gerçekleştirilir. Risk değerlendirmesi ekibi aşağıdakilerden oluşur. 18 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun İş Sağlığı Ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği
86 a) İşveren veya işveren vekili. b) İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetini yürüten iş güvenliği uzmanları ile işyeri hekimleri. c) İşyerindeki çalışan temsilcileri. ç) İşyerindeki destek elemanları. d) İşyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde belirlenen ve işyerinde yürütülen çalışmalar, mevcut veya muhtemel tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi çalışanlar. Risk değerlendirmesi Risk değerlendirmesi; tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere tehlikeleri tanımlama, riskleri belirleme ve analiz etme, risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması, dokümantasyon, yapılan çalışmaların güncellenmesi ve gerektiğinde yenileme aşamaları izlenerek gerçekleştirilir. Çalışanların risk değerlendirmesi çalışması yapılırken ihtiyaç duyulan her aşamada sürece katılarak görüşlerinin alınması sağlanır. Tehlikelerin tanımlanması Tehlikeler tanımlanırken çalışma ortamı, çalışanlar ve işyerine ilişkin ilgisine göre asgari olarak aşağıda belirtilen bilgiler toplanır. a) İşyeri bina ve eklentileri. b) İşyerinde yürütülen faaliyetler ile iş ve işlemler. c) Üretim süreç ve teknikleri. ç) İş ekipmanları. d) Kullanılan maddeler.
87 e) Artık ve atıklarla ilgili işlemler. f) Organizasyon ve hiyerarşik yapı, görev, yetki ve sorumluluklar. g) Çalışanların tecrübe ve düşünceleri. ğ) İşe başlamadan önce ilgili mevzuat gereği alınacak çalışma izin belgeleri. h) Çalışanların eğitim, yaş, cinsiyet ve benzeri özellikleri ile sağlık gözetimi kayıtları. ı) Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu. i) İşyerinin teftiş sonuçları. j) Meslek hastalığı kayıtları. k) İş kazası kayıtları. l) İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan olaylara ilişkin kayıtlar. m) Ramak kala olay kayıtları. n) Malzeme güvenlik bilgi formları. o) Ortam ve kişisel maruziyet düzeyi ölçüm sonuçları. ö) Varsa daha önce yapılmış risk değerlendirmesi çalışmaları. p) Acil durum planları. r) Sağlık ve güvenlik planı ve patlamadan korunma dokümanı gibi belirli işyerlerinde hazırlanması gereken dokümanlar.
88 Tehlikelere ilişkin bilgiler toplanırken aynı üretim, yöntem ve teknikleri ile üretim yapan benzer işyerlerinde meydana gelen iş kazaları ve ortaya çıkan meslek hastalıkları da değerlendirilebilir. Toplanan bilgiler ışığında; iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuatta yer alan hükümler de dikkate alınarak, çalışma ortamında bulunan fiziksel, kimyasal, biyolojik, psikososyal, ergonomik ve benzeri tehlike kaynaklarından oluşan veya bunların etkileşimi sonucu ortaya çıkabilecek tehlikeler belirlenir ve kayda alınır. Bu belirleme yapılırken aşağıdaki hususlar, bu hususlardan etkilenecekler ve ne şekilde etkilenebilecekleri göz önünde bulundurulur. a) İşletmenin yeri nedeniyle ortaya çıkabilecek tehlikeler. b) Seçilen alanda, işyeri bina ve eklentilerinin plana uygun yerleştirilmemesi veya planda olmayan ilavelerin yapılmasından kaynaklanabilecek tehlikeler. c) İşyeri bina ve eklentilerinin yapı ve yapım tarzı ile seçilen yapı malzemelerinden kaynaklanabilecek tehlikeler. ç) Bakım ve onarım işleri de dahil işyerinde yürütülecek her türlü faaliyet esnasında çalışma usulleri, vardiya düzeni, ekip çalışması, organizasyon, nezaret sistemi, hiyerarşik düzen, ziyaretçi veya işyeri çalışanı olmayan diğer kişiler gibi faktörlerden kaynaklanabilecek tehlikeler. d) İşin yürütümü, üretim teknikleri, kullanılan maddeler, makine ve ekipman, araç ve gereçler ile bunların çalışanların fiziksel özelliklerine uygun tasarlanmaması veya kullanılmamasından kaynaklanabilecek tehlikeler. e) Kuvvetli akım, aydınlatma, paratoner, topraklama gibi elektrik tesisatının bileşenleri ile ısıtma, havalandırma, atmosferik ve çevresel şartlardan korunma, drenaj, arıtma, yangın önleme ve mücadele ekipmanı ile benzeri yardımcı tesisat ve donanımlardan kaynaklanabilecek tehlikeler.
89 f) İşyerinde yanma, parlama veya patlama ihtimali olan maddelerin işlenmesi, kullanılması, taşınması, depolanması ya da imha edilmesinden kaynaklanabilecek tehlikeler. g) Çalışma ortamına ilişkin hijyen koşulları ile çalışanların kişisel hijyen alışkanlıklarından kaynaklanabilecek tehlikeler. ğ) Çalışanın, işyeri içerisindeki ulaşım yollarının kullanımından kaynaklanabilecek tehlikeler. h) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yeterli eğitim almaması, bilgilendirilmemesi, çalışanlara uygun talimat verilmemesi veya çalışma izni prosedürü gereken durumlarda bu izin olmaksızın çalışılmasından kaynaklanabilecek tehlikeler. Çalışma ortamında bulunan fiziksel, kimyasal, biyolojik, psikososyal, ergonomik ve benzeri tehlike kaynaklarının neden olduğu tehlikeler ile ilgili işyerinde daha önce kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırma çalışması yapılmamış ise risk değerlendirmesi çalışmalarında kullanılmak üzere; bu tehlikelerin, nitelik ve niceliklerini ve çalışanların bunlara maruziyet seviyelerini belirlemek amacıyla gerekli bütün kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmalar yapılır. Risklerin belirlenmesi ve analizi Tespit edilmiş olan tehlikelerin her biri ayrı ayrı dikkate alınarak bu tehlikelerden kaynaklanabilecek risklerin hangi sıklıkta oluşabileceği ile bu risklerden kimlerin, nelerin, ne şekilde ve hangi şiddette zarar görebileceği belirlenir. Bu belirleme yapılırken mevcut kontrol tedbirlerinin etkisi de göz önünde bulundurulur. Toplanan bilgi ve veriler ışığında belirlenen riskler; işletmenin faaliyetine ilişkin özellikleri, işyerindeki tehlike veya risklerin nitelikleri ve işyerinin kısıtları gibi faktörler ya da ulusal veya uluslararası standartlar esas alınarak seçilen yöntemlerden biri veya birkaçı bir arada kullanılarak analiz edilir. İşyerinde birbirinden farklı işlerin yürütüldüğü bölümlerin bulunması halinde birinci ve ikinci fıkralardaki hususlar her bir bölüm için tekrarlanır.
90 Analizin ayrı ayrı bölümler için yapılması halinde bölümlerin etkileşimleri de dikkate alınarak bir bütün olarak ele alınıp sonuçlandırılır. Analiz edilen riskler, kontrol tedbirlerine karar verilmek üzere etkilerinin büyüklüğüne ve önemlerine göre en yüksek risk seviyesine sahip olandan başlanarak sıralanır ve yazılı hale getirilir. Risk kontrol adımları Risklerin kontrolünde şu adımlar uygulanır. a) Planlama: Analiz edilerek etkilerinin büyüklüğüne ve önemine göre sıralı hale getirilen risklerin kontrolü amacıyla bir planlama yapılır. b) Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması: Riskin tamamen bertaraf edilmesi, bu mümkün değil ise riskin kabul edilebilir seviyeye indirilmesi için aşağıdaki adımlar uygulanır. 1) Tehlike veya tehlike kaynaklarının ortadan kaldırılması. 2) Tehlikelinin, tehlikeli olmayanla veya daha az tehlikeli olanla değiştirilmesi. 3) Riskler ile kaynağında mücadele edilmesi. c) Risk kontrol tedbirlerinin uygulanması: Kararlaştırılan tedbirlerin iş ve işlem basamakları, işlemi yapacak kişi ya da işyeri bölümü, sorumlu kişi ya da işyeri bölümü, başlama ve bitiş tarihi ile benzeri bilgileri içeren planlar hazırlanır. Bu planlar işverence uygulamaya konulur. ç) Uygulamaların izlenmesi: Hazırlanan planların uygulama adımları düzenli olarak izlenir, denetlenir ve aksayan yönler tespit edilerek gerekli düzeltici ve önleyici işlemler tamamlanır. Risk kontrol adımları uygulanırken toplu korunma önlemlerine, kişisel korunma önlemlerine göre öncelik verilmesi ve uygulanacak önlemlerin yeni risklere neden olmaması sağlanır.
91 Belirlenen risk için kontrol tedbirlerinin hayata geçirilmesinden sonra yeniden risk seviyesi tespiti yapılır. Yeni seviye, kabul edilebilir risk seviyesinin üzerinde ise bu maddedeki adımlar tekrarlanır. Dokümantasyon Risk değerlendirmesi asgarî aşağıdaki hususları kapsayacak şekilde dokümante edilir. a) İşyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı. b) Gerçekleştiren kişilerin isim ve unvanları ile bunlardan iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi olanların Bakanlıkça verilmiş belge bilgileri. c) Gerçekleştirildiği tarih ve geçerlilik tarihi. ç) Risk değerlendirmesi işyerindeki farklı bölümler için ayrı ayrı yapılmışsa her birinin adı. d) Belirlenen tehlike kaynakları ile tehlikeler. e) Tespit edilen riskler. f) Risk analizinde kullanılan yöntem veya yöntemler. g) Tespit edilen risklerin önem ve öncelik sırasını da içeren analiz sonuçları. ğ) Düzeltici ve önleyici kontrol tedbirleri, gerçekleştirilme tarihleri ve sonrasında tespit edilen risk seviyesi. Risk değerlendirmesi dokümanının sayfaları numaralandırılarak; gerçekleştiren kişiler tarafından her sayfası paraflanıp, son sayfası imzalanır ve işyerinde saklanır. Risk değerlendirmesi dokümanı elektronik ve benzeri ortamlarda hazırlanıp arşivlenebilir.
92 Risk değerlendirmesinin yenilenmesi Yapılmış olan risk değerlendirmesi en geç iki yılda bir yenilenir. Aşağıda belirtilen durumlarda ortaya çıkabilecek yeni risklerin, işyerinin tamamını veya bir bölümünü etkiliyor olması göz önünde bulundurularak risk değerlendirmesi tamamen veya kısmen yenilenir. a) İşyerinin taşınması veya binalarda değişiklik yapılması. b) İşyerinde uygulanan teknoloji, kullanılan madde ve ekipmanlarda değişiklikler meydana gelmesi. c) Üretim yönteminde değişiklikler olması. ç) İş kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olay meydana gelmesi. d) Çalışma ortamına ait sınır değerlere ilişkin bir mevzuat değişikliği olması. e) Çalışma ortamı ölçümü ve sağlık gözetim sonuçlarına göre gerekli görülmesi. f) İşyeri dışından kaynaklanan ve işyerini etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya çıkması. 4.2.Şantiyede İşe Giriş Prosedürleri 4.2.1.Çalışacak Olan Kişilerin Mesleki Yeterlilik Belgesinin Olması Şantiyede çalışacak olan personellerin, işlerinde yetkinliklerinin anlaşılabilmesi için işe girişte mesleki yeterlilik belgelerinin olması gerekmektedir. Ayrıca 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunun Tehlikeli Ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Çalıştırılacakların Mesleki Eğitimlerine Dair Yönetmeliği gereği şantiyede mesleki yeterlilik belgesi olmayanlar çalıştırılamaz. Mesleki yeterlilik belgeleri a) 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununa göre verilen diploma, bitirme belgesi, yetki belgesi, sertifika, bağımsız işyeri açma belgesi, kalfalık, ustalık ve usta öğreticilik belgelerinden birisi,
93 b) 12/3/2013 tarihli ve 28585 sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliğine göre mesleki eğitim kursları veya mesleki eğitim modülü/kursları ile eşit süreli olmak koşuluyla işbaşı eğitim programları sonucu alınan belgeler, c) Millî Eğitim Bakanlığı veya Millî Eğitim Bakanlığı tarafından yetkilendirilen kurumlarca verilen operatör belgesi ve sürücü belgesi, ç) 11/7/2002 tarihli ve 24812 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Patlayıcı Madde Ateşleyici Yeterlilik Belgesinin Verilmesi Esas ve Usullerinin Belirlenmesi Hakkında Yönetmelik kapsamında alınan ateşleyici yeterlilik belgesi, d) Kuruluş kanunlarında veya ilgili kanunlarca yetkilendirilmiş kamu kurum ve kuruluşları tarafından düzenlenen eğitim faaliyetleri sonucunda verilen belgeler, e) Millî Eğitim Bakanlığının ilgili biriminin onayının alınması şartıyla; kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, eğitim amaçlı faaliyet gösteren vakıf ve dernekler, işçi ve işveren kuruluşları ile bünyelerinde kurulu iktisadi işletmeler, işçi ve işveren kuruluşları tarafından Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulmuş eğitim amaçlı şirketler ve işveren tarafından düzenlenen eğitim faaliyetleri sonucunda verilen belgeler, f) Uluslararası kurum ve kuruluşlardan alınan ve Millî Eğitim Bakanlığı tarafından denkliği sağlanan belgeler, g) 30/12/2008 tarihli ve 27096 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Meslekî Yeterlilik, Sınav ve Belgelendirme Yönetmeliği kapsamında verilen meslekî yeterlilik belgeleri, mesleki yeterlilik belgesi sayılır. 4.2.2. Çalışacak Olan Kişilerin Sağlık Kontrollerinin Yapılması Şantiyede çalışacak tüm çalışanların işe başlamadan önce işin niteliğine göre bedence bu işlerde çalışmasına bir engelin bulunmadığının anlaşılabilmesi için fiziki ve laboratuvar bulgularına dayalı sağlık kontrollerinden geçilir. Bu şekilde işçinin daha önce geçirmiş olduğu kazaların yada meslek hastalığı olup olmadığı, fiziksel özrünün ( Gözünün görmemesi, kulağının duymaması vb.) bulunun bulunmadığı belirlenerek sahada bu nedenlerden ötürü kazaya uğramaması sağlanır. Kontroller en az yılda bir kere tekrarlanır. Sağlık Kontrolleri Akciğer Grafisi Ekg Kan Grubu Tayini Kan Şekeri Ölçümü Hemogram Tayini
94 Odyometri Testi Göz Kontrolleri T.İ.T (Tam idrar tayini) Fiziksel Muayene Kontrolleri yapılarak ilgili kuruluşlar yada İş yeri hekimi çalışanlara şantiyede çalışabilir raporu, yüksekte çalışabilir raporu ve gece işlerinde çalışabilir raporu verir. 4.2.3. İşe İlk Girişte Çalışanlara İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimi Verilmesi Şantiyede çalışacak personelin işe başlamadan önce, saha kuralları, yapılacak işe özgün iş sağlığı ve güvenliği kuralları, sahada bulunana tehlikeler ve acil durumda yapılması gerekenler hakkında bilgi sahibi olmaları için eğitime tabi tutulurlar. Eğitimden sonra verilen eğitimin etkinliğinin değerlendirilebilmesi için sınav yapılarak, belirlenen başarı notunu ( 60-70-80 vb.) alanların sahada çalışmalarına müsaade edilir. Başarı notunu alamayanlara tekrar eğitimi verilerek tekrar sınava tabii tutulurlar.19 4.2.4. Yapılacak İşe Özgü Kişisel Koruma Şantiye sahasında birden çok ve farklı parametrelere bağlı tehlikeler bulunduğu için her zaman toplu koruma önlemleri alınamayabilir. Bu yüzden şantiye alanında çalışacak tüm işçilerin kişisel koruyucu donanımları kullanması zorunludur. Kişisel koruyucu donanım, iş kazası ya da meslek hastalığının önlenmesi, çalışanların sağlık ve güvenlik risklerinden korunması, sağlık ve güvenlik koşullarının iyileştirilmesi amacıyla kullanılır. Tüm kullanılan kişisel koruyucu donanımların standartlara uygun olması ve son kullanma tarihlerine dikkat edilmesi gerekir.tablo 17 de işçilere özgü kişisel koruyucular ve standartları bulunmaktadır. 19 İşe giriş eğitiminin ayrıntılı anlatımı 3.1.8 İş Sağlığı ve Güvenliği ile İlgili Eğitimlere İlişkin Kurallar da anlatılmıştır.
95 Tablo 17: Kişisel Koruyucu Matrisi YG YG - YG YG YG YG YG YG YG YG - YG - Şekil 7: Kişisel Koruyucu Malzeme Teslim Formu Yanmaz önlük EN345 EN166 EN149 EN166 F EN420 - YG Kişisel koruyucu donanımlar çalışanlara verildikten sonra teslim edildiğine dair zimmet formu imzalatılır.(bkz. Şekil 7) Koruyucu gözlük Toz maskesi Yüz speri - EN14387 İş ayakkabısı - EN352 EN358 Filtreli gaz maskesi EN388 Emniyet Kemeri EN60903 Kulak tıkacı / kulaklık Mekanik etkilere karşı koruyucu eldiven Standart EN397 EN166 EN388 EN420 EN388 Görevliler Düz İşçi Kalıpçı Demirci Mekanik İşler YG YG YG Elektrikçi Boyacı Şapçı Çelik Montaj Duvarcı Karotçu Mekanik Mermer Kapı Montaj Hafriyat( Ekskavatör) Hafriyat( Kamyon Şöf) Kaynakçı YG Operatörler Peyzaj Küp taşçı Temizlik İşleri - Yüksek gerilimle yaplan çalışmalarda kullanılan koruyucu eldiven Isıya karşı koruyucu eldiven Kaynakçı eldiveni Lastik eldiven Kaynakçı gözlüğü Baret Ekpiman KİŞİSEL KORUYUCU MATRİSİ - YG -
96 4.3. Şantiye Mobilizasyonu 4.3.1. Kamp Alanı İşe başlamadan önce çalışacak personelin sayısına göre kamp alanı belirlenir. Bu alanın etrafı tel çitler, duvarlar ya da benzeri malzemeler kullanılarak çevrelenir. Burada ki amaç kamp alanı ile dış mahallin birbirinden izole edilmesi, işçilere karşı dış müdahalelerin önüne geçilmesidir. Kamp alanının giriş çıkış noktalarında turnike sistemi ve güvenlik olmalıdır. İşçilerin şantiye kartlarını okutarak şantiyeye girmesi ile sistem otomatik olarak günlük kampta kalan kişileri kayıt altında tutar. Bu kayıtlar günlük olarak en yakın polis karakoluna ya da jandarma birimine gönderilir. Resim 10:Kamp Alanı Koğuşlarda Kalacak Kişi Sayısının Hesabı Konteynerlerde ya da prefabrik yapılarda koğuşlar en az 2.8 metre yüksekliğinde olacak ve kişi başına düşen hava miktarı 12 m3 den az olamayacaktır. Örneğin 3 m eni, 7 m boyu ve 2.8 m yüksekliği olan bir konteynerin iç hacmi 58.8 m3dür. Bu konteynerde kalacak kişi sayısı 58.8/12= 4,9 ve tam sayıya yuvarlarsak 5 kişi kalabilir. Bu şekilde tüm koğuşlarda kalacak kişi sayıları bulunur.
97 Koğuşların Düzeni 1. Koğuşlar konteynerlerden oluşuyor ise konteynerler arasında en az 60 cm mesafe bulunacak şekilde konteynerler yerleştirilir. Acil bir durumda konteynerlerin labirent görevi görmeleri engellenerek insanların alanı kısa sürede terk etmeleri sağlanır. 2. İki kat olarak yerleştirilen konteynerde demirden en az 2 adet çıkış merdiveni yapılarak korkulukları ve tekmelikleri sağlanmalıdır. 3. Konteynerlerin elektrik tesisatı bağlanırken, elektrik panolarına kaçak akım rölesi ve kullanılacak elektrik miktarına göre sigorta konulması gereklidir. 4. Pencere önlerine kesinlikle ranza, dolap gibi eşyalar konulmamalıdır. Acil durumda pencereler kullanılarak dışarı çıkılabilir. 5. Her konteynerin topraklaması bağlanarak, topraklama ölçümü yapılır. 6. Her koğuşun dışına bir adet 6 kilogramlık kuru kimyevi toz yangın söndürücü konulur. 7. Her koğuşta yangın dedektörü bulunur. 8. Koğuşlarda metal ranzalara kesinlikle uzatma kablosu çekilmeyecektir. 9. Koğuşların ısınması lpgyada benzeri yakıtla çalışan panel radyatör ile veya koğuşun elektrik sigortasının kaldırabileceği enerji yüküyle çalışabilen klima yada elektrikli hava üflemeli ısıtıcılar ile yapılmalıdır. 10. Koğuşlar günlük olarak temizlenmeli ve havalandırılmalıdır.
98 Resim 11: Koğuş İç Görünüm Banyo Tuvaletler 1. Şantiyede çalışacak olan işçi sayısına göre, 100 işçinin çalışacağı yerlerde 30 işçiye bir tuvalet ve banyo, 100 işçiden fazla olduğu yerlerde her 50 işçiye bir tuvalet ve banyo düşecek şekilde ekleme yapılır. 2. Banyo ve tuvalet konteynerleri koğuşlardan, yemekhanelerden ve sosyal alanlardan uzakta olacak şekilde düzenlenir. 3. Banyo ve tuvalet konteynerlerinin giderlerinin boruları sağlam ve yerinden çıkmayacak şekilde kanalizasyon hattına bağlanır. 4. Günde 2-3 kez banyo ve tuvaletler temizlenmelidir. 5. Musluklar ve sifonlarperiyodik olarak kontrol edilmelidir.
99 Resim 12: Banyo ve Tuvalet Konteyneri Yemekhaneler 1. Yemekhaneler lavabolara yakın, kanalizasyona uzak yerlere konulmalıdır. 2. Yemekhaneler personel sayısına göre tasarlanmalıdır. 3. Yemekhanede çalışan personelin portör muayeneleri yapılmalıdır. 4. Yemekhanede çalışan personel maske, önlük, bone ve kolluk ile çalışmalıdır. 5. Yemekhane zemini silinebilir ve düz olmalıdır. 6. Periyodik olarak temizlik yapılmalıdır.
100 Resim 13: Yemekhane Alanları 4.3.2. Ofis Alanı Ofis alanları çalışacak personelin ve varsa sonraki işler için gelecek alt işverenlerin sayılarına göre tasarlanır. Ofis faaliyet alanının etrafı çitler yada panolar yardımı ile çevrelenir. Bu alana imkân varsa otopark kısmı da yapılır. Resim 14: Ofis Alanı
101 4.3.3. Depo Alanı Saha kullanılacak malzemelerin, makinelerin ve ekipmanların depolanacağı alan işin büyüklüğüne ve imalatlara göre seçilir. Depo alanı da çit yada paravanlar kullanılarak dış ortamdan izole edilir. Şantiyede çalışacak firmaların iş kollarına göre çadırdan yada konteyner malzeme depolama alanları kurulur. Kurulacak çadırların yanmaz malzemeden olması, elektrik tesisatının elektrik yönetmeliklere uygun bağlanması gerekmektedir. Depolarda bulunan malzemelerin içeriklerine göre depolama yapılmalıdır. Kimyasalların, yanıcıların ve patlayıcıların malzeme bilgi formunda yazıldığı gibi depolanması ve saklanması gerekmektedir. Malzeme güvenlik bilgi formları dosya halinde hemen ulaşılabilecek bir yerde saklanmalıdır. Depo girişlerine iş sağlığı ve güvenliği uyarı işaretleri konularak işçilerin depo içerinde kazaya neden olmasının önüne geçilmesi amaçlanır. Mali açıdan değerli malzemeler korunaklı yerlerde depolanmalıdır. Hırsızlık girişimlerine neden olabilecek alanlarda bu malzemeler bırakılmamalıdır. Resim 15: Depolama Çadırı 4.3.4. Şantiye Sahası Şantiye sahası, sahadan kaynaklanan tehlikelerin dışarıda bulunan insanlara zarar vermemesi için dış ortam ile izole edilir. En az 2 metre yüksekliğinde çitler yada paravanlar ile saha çevrelenir. Şantiye sahasının belirlenmiş girişleri olmalı ve her girişte güvenlik bulunmalıdır. Turnike sistemli girişler kurularak KKD si olmayan ve şantiye kimlik kartı olmayan kişiler sahaya giremeyecektir. Sistem sahada çalışan kişileri otomatik olarak personel işleri birimine atarak acil durumda kaç kişinin tahliye edilmesi gerektiği anlaşılacaktır. Giriş kapının yanına şantiye saha kuralları ile uyarı ikaz levhaları asılmalıdır. Çalışanların ilk girişte sahada ki tehlikeleri tekrar hatırlamaları sağlanmalıdır.
102 Şantiye sahasına yaya ve araç yolları yapılarak insan ile iş makinelerinin birbirleri ile izolasyonu sağlanır. Resim 16: Şantiye Alanının Çevrelenmesi Resim 17: Şantiye Alanında Güvenlik
103 4.4. Şantiyede Yapılan İşlere Özgü İş Güvenliği Önlemleri 4.4.1. Kazı ve Hafriyat Çalışmaları Şantiyede kanal açmak, temel açmak, boru döşemek ve inşaat veya başka bir aktivite için düşük kotta alan yaratmak üzere toprağın kazılması da dahil olmak üzere, bütün işlerini kazı çalışması kapsamına girer. Kazı işlerinden kaynaklı iş kazaların önüne geçilebilmesi için, iş güvenliği önlemleri alınmadan kazı işlerine başlanmaması gerekir. Kazı İşine Başlamadan Önce Yapılması Gerekenler 1. Herhangi bir yer altı tesisatı olup, olmadığını belirlemek için kazıya başlamadan önce sahayı ve varsa, bu tesisatlara ait planlar incelenir. 2. Zemin tipi, sıkıştırılma kalitesi ve yeraltı su seviyesi gibi zemin şartlarını belirlenir. 3. Üstten geçen hat veya başka engeller olup, olmadığını belirlenir. 4. Aktivite için bir Risk analizi/çalışma metodu talimatı hazırlamak. 5. Kazıya başlamadan önce şantiye şefi, saha mühendisleri ve iş güvenliği uzmanı ile birlikte kazının başlaması için izin verilir ve kazı izin formu doldurularak saklanır. 6. Kazı çalışmasında görev alacak personelin 3.2 Şantiyede İşe Giriş Prosedürleri tam olmalıdır. 7. Kazı çalışmasında kullanılacak makinelerin ve ekipmanların, kısım 3.1.9.6 Makine Ekipmanların Kontrolleri Talimatları tam ve eksiksiz olmalıdır. 8. Makineleri kullanacak olan kişilerin, Operatörlük Belgesi/Mesleki Yeterlilik Belgeleri İşe Giriş Prosedürleri tam olmalıdır. 9. Kazı alanı su bariyerleri yada fiziksel bariyerler ile çevrelenmelidir. 10. Kazı alanında iş makineleri ile çalışanların birbirinden izole edilebilmesi için yaya yolları yapılmalıdır. 11. Elle yapılacak kazılarda toprak cinsi ve yağış durumu çok önemlidir. Elle kazı çalışması yapılırken bir gözcü hazırda bekletilecektir. Acil bir durumda işçiyi zemine çekmek için işçinin üzerinde emniyet kemeri bulunacaktır. Emniyet kemeri zeminde bulunan halatlara bağlanacak acil durumda işçi yukarı çekilecektir. Yağmurlu havalarda işçi çalıştırılmayacaktır.
104 Zeminlere Göre Şevlendirme Önlemleri20 Sağlam Kaya, dikey ve dış hava koşullarından bozulmayan, kazılabilen doğal katı mineral maddedir. Genellikle bir kaya adı olarak, Granit veya Kumtaşı tanımlanır. Tip A Zeminleri1,5kgf/cm2 veya fazla serbest basınç mukavemetli, kohezyonlu zeminlerdir. Tip A ya örnek kohezyonlu zemin; Kil, siltli kil, kumlu kil, killi balçık. Tip B Zeminleri0,5kgf/cm2 veya az serbest basınç mukavemetli kohezyonlu zeminlerdir. Tip B Zeminlerine örnek; Köşeli çakıl, silt, siltli balçık. Tip C Zeminler Serbest basunç mukavemeti 0,5kgf/cm2 veya daha az olan zeminler. Diğer Tip C Zeminler, taneli zeminler olan çakıl, kum ve çamurlu kum, su altındaki zemin, serbestçe su sızan zemin, ve sağlam olmayan su altındaki kayadır. Tablo 18: Zemin Tablosu Zemin Tipi Yükseklik/Derinlik Oranı Eğim Açısı Sağlam Kaya Düşey 90 Tip A ¾:1 53 Tip B 1:1 45 Tip C 1½:1 34 Tip A (kısa süreli) ½:1 63 (Maksimum 3.65m kazı derinliği için) 20 Berko İnşaat Kazı ve Dolgu İşlerinde İş Güvenliği Talimatları
105 Tabakalı Zeminlerde Kazı Şekil 8: Tabakalı Zeminlerde Kazı Tip A Zemininde Yapılan Kazı Şekil 9: Tip A Zemininde Yapılan Kazı
106 Tip B Zemininde Yapılan Kazı Şekil 10:Tip B Zemininde Yapılan Kazı Kademelendirme İki çeşit kademelendirme vardır; Basit ve çok kademeli. Zeminin cinsi kademelenmiş tarafın yatay dikey oranı ile değerlendirilir. Genel kural, ilk kademe için hendeğin taban dikey yüksekliği 1,2 m yi aşmamalıdır. Yedek kademeler toplam 6 m hendek derinliği için, Tip A Zemin 1,5 m, Tip B Zemin 1,2 m yi aşmamalıdır. Tüm yedek kademeler o zemin için izin verilebilen maksimum eğimin altında olmalıdır. Yığma Geçici yığma, kazı kenarından en az 1 m ileriye bırakılmalıdır. Yağmur suyu vs. kazıya zarar vermemesi için yığmalar set olarak yerleştirilir. Şekil 11: Yığma İşlemi
107 İksaÖnlemi Şantiye kazı alanı yanında bulunan toprak yada gevşek kayaların çalışma alanına göçmemesi için iksaişlerileri yapılır. İksanın amacı göçebilecek zemini güçlendirmektir.zeminde sondaj yapılarak bu sondaj yerlerine demir donatı yerleştirilir. Demir donatı yerleşimi yapıldıktan sonra sondaj noktalarına beton dökülür. Sonuç olarak kaymaya neden olabilecek toprak yada kaya katmanı sabitlenir. Resim 18: İksa İşlemi 4.4.2.Demir İşleri Yapılacak yapının demir işlerinde çalışacak işçilerin iş kazalarına maruz kalmamaları için gereken önlemler alınmalıdır. Bu önlemler aşağıdaki gibi incelenecektir. İnşaat demirlerinin şantiye sahasına gelişi Firmalardan temin edilen inşaat demirleri sahamıza girerken aşağıdaki önlemler alınmalıdır. 1. Demir yüklü tır sahaya girişte durdurularak sürücüden evrakları ( Evliyet, Ruhsat, Görevlendirme yazısı vb.) alınarak incelenir. 2. Evraklarında eksik olmayan sürücüye şantiye sahası iş güvenliği kuralları taahhüdü imzalatılır. 3. Sürücüye sahayı bilen bir personel refakat ederek demirin boşaltılacağı alana gidilir. 4. Demiri yere indirirken, tır kapakları manuel açılıyorsa, kapak halat ile bağlanarak demirlerin ineceği alandan emniyet mesafesinde kapak açılır.