1
2
Feride Çiçekoðlu SÝZÝN HÝÇ BABANIZ ÖLDÜ MÜ? 3
TÜRK YAZARLARI Dizgi Serap Kýlýç Düzelti Nurten Sönmezcan Montaj Mine Sarýkaya Ýç Baský Özal Basýmevi Kapak Baský Çetin Ofset Cilt Eko Ofset 1. basým: Aralýk, 1990 2. basým: Nisan, 1991 3. basým: Eylül, 1991 4. basým: Aralýk, 1992 5. basým: Kasým, 1994 6. basým: Aðustos, 2004 ISBN 975-510-241-8 Feride Çiçekoðlu / Can Yayýnlarý Ltd. Þti. (1990) 4
Feride Çiçekoðlu SÝZÝN HÝÇ BABANIZ ÖLDÜ MÜ? ÖYKÜ CAN YAYINLARI LTD. ÞTÝ Hayriye Caddesi No. 2, 34430 Galatasaray, Ýstanbul Te le fon: (0-212) 252 56 75-252 59 88-252 59 89 Fax: 252 72 33 http://www.canyayinlari.com e-posta: yayinevi@canyayinlari.com 5
FERÝDE ÇÝÇEKOÐLU NUN CAN YAYINLARI NDAKÝ KÝTAPLARI SÝZÝN HÝÇ BABANIZ ÖLDÜ MÜ? / öykü SUYUN ÖTE YANI / roman UÇURTMAYI VURMASINLAR / roman 100 LÜK ÜLKEDEN MEKTUPLAR / öykü 6
7
8
Sizin hiç babanýz öldü mü? Benim bir kere öldü, kör oldum. Cemal Süreya 9
10
ÝÇÝNDEKÝLER Öylece... 11 Bülbülcü.... 23 Kimini Þahin Týrmalar... 30 Bir Asansör Yolculuðu... 36 Tarak... 45 Radyatör Davasý... 65 Rastlantý... 74 Balerin Sevgili... 80 Su Sudur!... 91 Gafrut... 97 Ýhsan Sokaðý... 119 Düþük... 137 Muhayyel Bir Mektup... 152 Sizin Hiç Babanýz Öldü mü?... 160 11
12
ÖYLECE Dört kiþiyiz, bir masa bulabilecek misin bize? Buyrun abi, yukarda aile salonumuz var. Yok caným, biz þu ra da bir yer de otur mak istiyoruz. Ta ze ba dem abi, ve re yim mi? Dur he le ya hu, bir otu ralým, so luk alalým. Buy run abi, þöyle ge çin. Si ze bir san dal ye daha alayým. En büyük Sam sun, baþ ka büyük yok! Yarýn Sam suns por maçý mý var? Tam da gününe çatmýþýz. Ýyi iþ te, tam þa ma ta. Bi ze bir büyük ge tir. Midye tava, kokoreç. Bir de ro ka sa la ta. En büyük Sam sun, baþ ka büyük yok! Abi, sýcak ne yaptýralým? Sen bi ze önce ka vun la pey nir al. Nerede buranýn eski hali... Hik met le ge lir dik. On beþ yýl mý ol du, yirmi mi? Sizi görmüþtüm ben. Aðabeyimin üniversi- 13
teye girdiði yýl... Hikmet le Aslý yürüyorlar. Hikmet in saçlarý var o za man lar. El ele tu tuþ muþ lar. Þöyle bir gö rüyor onlarý Suna. Annesinin kolunda. Dallarýna su yürümüþ. To mur cuk suz. On lar sa, erik çi çe ði, ba dem çi çe ði. Bir bir le ri ni görüyor lar yalnýzca. Beyoðlu boydan boya çiçeðe durmuþ. Çiçek Pasajý nda bahar. Þimdilerde, anason kokusunda bile eylül hüznü var. Oh! Yi ne de güzel kok tu. Kok layýp ilk ka deh te kalýrsýn sen. Yok, bu ge ce öyle de ðil. En büyük Sam sun, baþ ka büyük yok! Dünyanýn en güzel ko ku su ana son ko ku su mu ne? En kavramý diyalektiðe aykýrýdýr, dedi Hikmet. Ne zaman? Balýk tutarken mutlaka. Nerelerde balýk tut madýlar ki onun la: Pa ris te, Mer sin de, Ýstanbul da... Paris te felsefe tartýþtýlar, Mersin de gri da balýðýný, Ýstan bul da balýk tut mak tan yýllarca uzak kalabileceklerini. Suna beþ yýl düþlerinde çýkabildi balýða. Hikmet ne zaman balýk tutabilecek? Ciðerleri böyle giderse belki hiç. Doðayla kaynaþmanýn bir yolunu bulur o yine de. Avludan topladýðý toz topraðý biriktirir, kutulara doldurur. Kavun karpuz çekirdekleri eker. Sabýrla sular onlarý. Hikmet her þeyi sabýrla yapar. Pencereden atýverirler aramada. Bozmaz moralini. Havalandýrmada toplar daðýlmýþ kutuyu. Yeniden yerleþtirir. Bisküvi kolisinde kavun karpuz çekirdekleri boy verecek. Hikmet in saçlarý boy vermeyecek. 14
Olsun. Bir þeyleri yeþertir o. Hikmet en doðrusunu yapar... Yapardý! En büyük Sam sun, baþ ka büyük yok! En güzel ye þil ro ka ye þi li. En ta ze balýk bu ra da de ðil ama. Çi çek Pa sajý yi ne de en Ýstan bul. En çok se ni se vi yo rum, de di Aslý. En çok beni sevmemelisin, dedi Hikmet. En çok hiçbir þey se vil me me liy di. Ama il le de en çok bir þe ye baðlanmak gerekiyorsa, kalýcý olan tek þey inançtýr, dedi Hikmet. Ve Aslý nýn tutkusuna dehþetli caný sýkýldý. Da ya na maz bu kýz. Onun gö zü önünde kendisine elektrik verirlerse... Askýya asarlarsa... Katlanamaz onun acý çektiðini görmeye. Bak, dedi, kendimi düþünmüyorum da seni düþünüyo rum. Nasýl taþýrým se ni sýrtýmda? En büyük Sam sun, baþ ka büyük yok! Abi, kokoreç kalmamýþ. Köfte ol sun. Se nin di þi ne da ha iyi, de ðil mi Mehmet Aðabey? Nereden biliyor Ömer? Nasýl öðrendi diþlerinin da ha ilk günden bir ta ban ca kab zasýyla darma duman olduðunu? Kimselere anlatmadý ki o dok san iki günün öyküsünü. Bi len bi ri söyle miþ olmalý. Üstelik abartarak besbelli. Artýk Ömer için en büyük Meh met, þim di lik. Kýrmýzý-be yaz kukuletasýyla Samsunspor un en büyüklüðünü haykýrmak için ciðerlerini paralayan adama baktý. Adam ses ge çir mez bir camýn ardýna kaydý. 15
Kukuletasý kasketleþti. Ömer di bu!baðýrýyordu: Ya þa sýn!.., Kah rol sun!.. Ömer çýðlýðýyla yaþatýp çýðlýðýyla kahrediyordu. Göklere çýkarýp yerlerin dibine batýrýyordu. Binlerce genç Ömer le birlikte baðýrýyordu. En büyük Sam sun, baþ ka büyük yok! Köfteleriniz abi. Köfte kokuyor, çýldýrýyor olmalýyým, diye düþündü Suna. Al aslaným, köfte-ekmek. Kimseye bir lokma verdiðini görürsem, doðduðuna piþman olur sun. Az önce ki hiç kalýr. On lar da akýllarý ný baþ larýna top lasýnlar. Ko nuþ sun lar efen di efendi. Dur, ellerini çözeyim de rahat ye. Çýldýrma mýþtý de mek. Ger çek ten köfte ko ku su. Ne zamandýr burada? Kolu yok artýk. Sað kolu onun deðil. Sað kolu duvara kelepçeli. Göðsünde bir kâ ðýt. Üze rin de eð ri büðrü harf ler le: Y-S-T. Yemek-Su-Tuvalet yasak anlamýnda. Hatýrlayamadýðý ka dar uzun bir süre dir ye mek ve su ve rilmiyor Suna ya. Tuvalete de götürülmüyor. Kâðýdý görmesine gerek yok harflerin anlamýný çözmek için. Za ten ne kâðýdý, ne de yüzü du va ra dönük bekletilen öbürlerini görebilir. Gözleri baðlý. Hepsinin. Öbürlerinin akþamdan akþama ya da sabahtan sa ba ha hücre ye in di ril dik le rin de açýlýyor gözleri. Suna nýn açýlmýyor. Yalnýzca burun delikleri açýk. Köfte kokusunu duyabilsin diye mi? Köfteden baþka? Kan, pislik, yalvarma, çýðlýk, si dik, kus muk, teh dit... bir de... bir de kýpýr kýpýr balýklar... yosun, iyot kokusu. Hikmet dýþarýda! Hik met ba lýk tu ta cak, Aslý kýzar ta cak. Ya þam 16
sürecek. Bak! Yaþýyor hâlâ. Yaþ lanmýþ ama. Bu kadýncaðýz ölürse bu ranýn tadý hep ten kaçar. Ölmez o. Bir þey is te sek, ça lar mý? Niye çalmasýn? Ça la bi lir mi si niz akor de on la: Kim se ye etmem þikâyet, aðlarým ben halime... Aðlýyor Aslý. Ne za man að lamýþtý son kez? Der di ni an cak að la ya rak an la ta bi le cek ka dar be bek ken ol malý. Beþ kýzýn en küçüðüydü. Er kek çocuktan umut kesildiði için onu erkek evlat yerine koydular. Erkek aðlamaz, demediler, Aslý aðlamaz, dediler. Aslý kýrýk dökük bir þeyler hecelemeye baþladýðýndan bu yana ilk kez aðlýyor. Hüc re de yalnýz ol ma saydý utanýr mýydý gözyaþlarýndan? Utanma duygusu kaldý mý? Nelerden uta nýr in san? Çýplaklýktan? Küfürden? Ýnsanlýðýndan? Ýnsan kavramýnýn soyanlarý, küfredenle ri de ku cak la masýndan utandý yalnýzca, utandýysa eðer. Hayýr, de di Aslý, Hayýr! Ya lan söylüyor. Duvarlara çarptýlar baþýný, tekmelediler. Ýnatlaþtý. Ýnsan deðilsiniz siz. Onu da çýkarmýþsýnýz insanlýktan. Sustular. Kaç kiþiler? Niye sustular? Ýþaretleþiyorlar mý aralarýnda? Neden sonra, düzgün konuþan birisi sözcüklere basa basa bir soru sordu. Bu se si ilk kez du yu yor Aslý. Ýyi eði tim görmüþ biri olmalý. Diðerlerinden farklý. Küfürsüz soruyor. Ona soruyor: Söyle kardeþim, zor kul- 17
landýk mý sa na? Kullandýnýz elbette, diyecek. Bileklerindeki, koltuk altlarýndaki çürükleri gösterecek, aský iz le ri ni. Par mak larýnda ki yanýklarý, kab lo larýn baðlandýðý yerleri. Elektrotlarýn baðlandýðý yerlere ýslak pa muk koy mayý akýl ede mi yor lar henüz. Hal ka hal ka küçülüp siv ri, kýpkýrmýzý bir kan noktacýðýnda biten oyuklar. Sonra gözlerinin çevresindeki mosmor halkalar. Tabanlarýndaki yarýklar. Tuz basýlmýþ, ilaçlý su lar da yürütülmüþ. Yi ne de falaka izleri. Derinin altýnda kan pýhtýlarý. Ba samýyor ta ban larýna. Ayak kabýlarý kýrk iki nu ma ra, ayak larý kýrk altý. Haykýra cak: Siz yaptýnýz! Niye susuyor? Olamaz, susamaz o. En doðrusunu söylerdi hep. En ler olamayacaðýný söylerken bi le en haklýydý. Sonra sesini duyuyor onun. Gerçekten onun sesi mi? Yok abi, zor kul lan madýnýz. Kimseye etmem þikâyet, aðlarým ben halime... Nereden buldun bu kasvetli þarkýyý? Çok güzel di, bir da ha söyler miy di niz? Bayanlara birer gül vereyim mi abi? Ver ha di, bir de akor de on ça lan hanýma... Sana gül getirmiþtim, almadýlar, yasakmýþ, de di kar de þi. Ku ru tup mek tu bun arasýna koy yap rak larýný, de di Su na. Su na iki yýldýr gül ko ku su na has ret. Ara sýra bir kaç ku ru tul muþ çiçek çýkar zarflardan. Koðuþ bayram eder. Kýrýlýp 18
dökülmüþ yapraklar elden ele dolaþýr. Neyin var? Keyifsiz gibisin. Üzülmeyin, ben çok iyiyim. Ýnan ki sandýðýnýz ka dar kötü de ðil bu ra da ol mak. Kardeþi yutkundu. Bir gariplik var. Bu kýz böyle kasýlýp kalmazdý görüþe gelince. Aðabeyim, dedi, aðabeyim... Soluðu týkandý Suna nýn. Yakalanmýþ olamaz, hayýr! Hem yakalansa bile... Sonra patladý her þey. Dinamit sesi. Sular ya rýl dý. Balýklar pa ram par ça. Yu nus lar aðlýyor. De ni zin üstü kýpkýrmýzý. Vur gun ye di bir sünger avcýsý. Külçe gibi bedeni. Sular bulutlara varýyor. Bulutlarýn üzerinde ölü balýklar. Bulutlarýn üzerinde vurgun yemiþ bir Suna. Baðýrmýþ olmalýydý, görüþü kesildi. Suna yý koðuþa götürdüler. Günlerce volta attý. Sanýyorlar ki Su na tek baþýna. Kim se ler görmüyor aða be yini. Ne ol du bu kýza böyle? Oy sa ko ðuþ bu laþýðýný bile eðlence ederdi. Karavanayý paylaþtýrýrdý þen þakrak. Bir karavana nohutun kabuklarýný soyardý, her kes se fer ber. Amaç ez me ye mek de ðil, þenlik eylemek. Kabuklar ayýklanýr, nohutlar ezilir. Tuz, nane, karabiber, bolca limon. Akþama karavanaya katýk. Bir keyifle yapýlýr, bir keyifle yenir, sanýrsýn raký mezesi. Abi, me ze ne alayým baþ ka? Hu mus var mý, hu mus? Nereden çýktý þimdi humus? Ne bi le yim, caným çek ti... Nasýl yaptýn, nasýl? Toz top rak ta ka vun karpuz çekirdeði yetiþtiren sen, nasýl ettin de soldurdun badem çiçeklerini? Paramparça ettin balýkla- Sizin Hiç Babanýz Öldü mü? 19/2
rýmýzý. Ýðneyi beceriksizce çekince kýzardýn bana. Damaðýný parçalamadan çýkar, derdin. Misinala rý karýþtýrýrdým bo yu na. Lafa da lar kaçýrýrdým ol tanýn kýpýrtýsýný. Sabýrla açardýn mi si na larý. Sonuna kadar yürünürdü seninle. Sonunu biz göremeyiz, ama olsun varsýn, derdin. Kahvaltý sonrasý günün ilk sigarasýndan ilk nefesi çeker gibi yaþardýn her âný. Ýnan, yaralarýmýn kapanmasý, me sa nem den, ra h mim den ge len kanýn kesilmesi onca zor olmadý. Önceleri kýpýrdamýyordu sað kolum. Senin misinalarý açýþýn geliyordu gözümün önüne. Durmadan açýp kapatýyordum parmaklarýmý. Voltalarda, sabahlarý, akþamlarý... Ýyileþecek, diyordum. Ýyileþmeli. Ýyimserliðime þaþýyor lardý. Son ra... Son ra bey ni min yarýsýný göçürdün. En zordu onu yeniden tamamlamak. Parmaklarým gibi deðildi, ayaklarým gibi deðildi. Direniyordu durmadan. Neye yarar, diyordu. Yol uzun, yürüyebileceðinizden daha uzun. Ne zor ol du ku ru yan fi dan larýn di bin de ki sürgünle ri yeniden görebilmek. Yine sen mi yardým ettin görme me yok sa? Hiç bir þey göründüðü gi bi deðildir, karþýtýný içinde barýndýrýr. Neden kendi için de ki karþýtý gö re me din? Ni ye il le de en güven di ðin bi ri vardý ve o ken din din? Ha ni yanlýþtý en ler? 20 En büyük Sam sun, baþ ka büyük yok! Ta ze ba dem abi, ve re yim mi? Ver hadi... Ne istersiniz baþka? Taze soðan... Aslý taze soðan yollayamaz Hikmet e. Arada
çif te cam, ses te lefon tut saðý. Görüþ te li nin iki yanýndan birbirine dokunabilmek de eskidenmiþ. Ol sun, sen yi ne de bak gözle ri me. Yok, inan ki kýrgýn deðilim. Gerçi yemyeþil deðil artýk hiçbir þey. Ama yap rak larýn bakýr ren gi de güzel. Hem, nasýl olsa hep birileri olacak nisan yeþiline çocuk þaþkýnlýðýyla bakan. Çamaþýrlarýný yolladýn mý? Si ga ra almýyor lar artýk dýþarý dan. Kan tin de varmýþ, pa ra yý faz la yatýrdým. Çok iç me, n olur. Hayýr, öfke len mi yor kim se sa na. Bi raz düþ kýrýklýðý yalnýz. Ar týk bir kam bur var sýrtýnda. Onunla yaþamayý öðreneceksin. Benim seni yarý yolda býrakacaðýmý düþünürdün nedense. Yok, çýkmýyoruz artýk balýða. Suna ile denedik birkaç kez. Hiçbir þey tutamadýk. Birkaç kayabalýðý, o ka dar. Sen git tin, ba lýklar da küstü. Hayýr, küsmedim ben. En çok se ni se vi yo rum yi ne de. Kýzardýn bana böyle deyince. Üþüyor musunuz? Bir kazak da ha yol la ya yým mý? Dik kat et ci ðer le ri ne. Düþünme be ni, iyi yim. Çi çek? Olur, ku ru tur yollarým, mektubun arasýnda. Niye yoluyorsun gülün yapraklarýný? Kâðýt men dil arasýna koy, bastýr iyi ce. Rengi kaçmýyor o za man. Ona mý yol la ya caksýn? Sen ce hak edi yor mu hâlâ? Sev gi li Ömer... Hep gürültülü sözcükler le ko nu þan Ömer. Nasýl da küçümse yen bir ifa de var yü zünde Hik met i so rar ken. Sen ce öldü o. Adý anýlamaz, çiçek yollanamaz, görüþüne gidilemez. Oysa sen hepimizden fazla yüceltirdin onu bir 21
zamanlar. Hep yüceltecek birilerini bulursun sen. Belki hepimiz öyleydik, kimbilir! Onun yerine hemen beni geçirmeseydin gözlerin yine de güler miydi böyle? Ama bilmiyorsun ki. Sesim titredi benim, haberin var mý? Abi demedim onlara hiç, doð ru. Ve bir tek ben bi li yo rum,on la ra göre hiç boyun eðmemiþ görünüyorum. Ama sesim titredi o bir an, hem de nasýl! Bekletmiþlerdi tam bir hafta, ayakta. Parmak uç larýný du va ra da yatýrlar, bek le tir ler öyle ce. Ayak larýn açýktadýr, du var dan güç ala mazsýn. Ama bütün bütüne or talýkta ol madýðýný da bi lirsin gözbaðýna karþýn. Hep si he sap lanmýþtýr. Du vara da yan ma ya kalktýðýn âný gözet ler bi ri. Ya da yuvarlanýp yere düþmeni. Gelip tekmeler böðürlerini. Tekmelerden deðil de, duvara sýðýnma isteðinin keþfedilmiþ olmasýndan incinirsin. Önce diþlerini sýkarsýn. Çiþini kaçýrmamaya çalýþýrsýn. Bir istedikleri de odur çünkü. Sonra hiçbir þeyini sýkamaz olursun, diþlerini bile. Ayakta uyu nur mu? Hem de par mak uç larýn du va ra dayalý? Uyunur be Ömer! Uyunurmuþ. Düþüverirsin. Bir anlýk düþünden tekmelenerek uyanýrsýn. Öyle ye þil çayýrlar, ma vi gökler fi lan da gör mez sin dü þünde. Döþek siz bir hücre görürsün yal nýzca. Götürseler, hücreye götürseler. Yatýversem beton zemine. Uyusam, bir anlýk uyusam. Bir uyuyabilsem... Tam bir hafta. Bekletmiþlerdi böyle. Geldiler sonra. Kaç kiþiydiler? Bilmiyorum. Bir þeyler konuþtular aralarýnda. Atýn hücreye, biraz kendine gelsin. Geberip gidecek elimizde, dedi biri. Gittiler. Ýçlerinden biri geri dönüyor. Yürü lan! di yor. Anah tar þakýrtýsý. Hücre ye 22
götürecekler. Hücre... Uyku! Mut lu lu ðun res mi ni yap de se ler, hücre yi çi zer dim o an, inanýr mýsýn? Sa na kâbus gi bi ge lir o hücre. Þim di ba na bi le öyle. Ama o an mut lu luk hücreydi, düþünebiliyor musun? Ardýmda anahtar þangýrtýsý, önde ben, gi di yo ruz. Tanýmadýðým bir ses durduruverdi. Cezalýydý bu, nereye götürüyorsun? Hücreye girecekmiþ. Ne hücresi, ameliyata girecek o þimdi. Ameliyat... Kayýþlar... Kablolar... Sopalar... Falaka sopalarýnýn kalýndan inceye adlarý vardýr, bi lir mi sin Ömer? En kalýnýna tu lum ba tat lýsý der ler. Güm güm iner, tok ses ler le. Uyu þur sun. Tabanlarýndan beynine bir duman yayýlýr. Boðulursun dumanýn içinde. Sonra oklavayla hamur açar gibi açarlar ayaklarýný. Kan toplanmasýn diye. Patlar tabanlarýn. Ýyidir patlamasý. Kangren olmaz kan toplanmayýnca. Uyuþur iyice. Uyuþmasý da iyi dir. Acý yalnýzca ku lak larýndan pat la yýp çýkar artýk. Tabanlarýn hissizleþir. Sen uyuþtukça so payý in cel tir ler. Ve zir par maðý, ka dayýf... En incesi yok mu, o en incesi! Uyuþan tabanlarýna kes kin bir ýslýk ça la rak yapýþýr. Výjj... výjj... Her iniþin de uyu þan ta ban larýn, býçak býçak uyanýr. Sýrf ayak ta baný olur sun. Baþýn, yüre ðin, karnýn hep si ayak tabanýnda. Ameliyat... Hani hücreye gidiyordum? Konuþacak mýsýn lan? Ameliyathaneye alalým mý yok sa? Ýþte o an Ömer! O âný sil sem, at sam, ji let le kazýsam. O zaman senin, diðerlerinin adlarýný, onu rum dan gayrýsýný nasýl kazýdýysam, þim di de o 23
âný öyle kazýyýp atabilsem. Söyleyecek bir þeyim yok efendim. Se sim kýrýk dökük. Efendim, dedim üstelik. Efendim, dedim. Yaltaklandým! Ne oldu günlerdir gür çýkan sesime? Fark edecekler. Tam zamanýdýr, diyecekler. Na sýl yaptým bu nu? Nasýl küçüle bil dim bu ka dar? Ýyi, atýn hücre ye de aklý baþýna gel sin. Bak sa na iki sa at süre. Düþün taþýn. Ya öter sin ya da... Ýþte böyle Ömer. O an da üste le se ler di ne olurdu? Bilinmez. Ama belki beni de silkeleyip atýverir din, Hik met i yaptýðýn gi bi. Hik met in se si o bir anda, o en zayýf anda yakalanmasaydý ne olurdu? Bel ki büsbütün ilah laþtýrýrdýn onu. Bel ki de ðil, mutlaka. Putlaþtýrýrdýn iyice. Tapardýn ona. Ta ki se nin gözünde en büyük ol mak tan, en aþaðýlýk olmaya düþene, tökezleyene dek! En büyük Sam sun, baþ ka büyük yok! Sen yollamayacak mýsýn gülünün yapraklarýný? Ben baþaþaðý asýp ku ru ta caðým bu gülü. Belki boynunu büker biraz. Kokusu kaçar. Ama so luk da ol sa ren gi kalýr ge ri ye. Çýkýnca, çýkabilirse eðer, aðabeyime veririm. Öylece. Ankara-1986 24
25
26