7.1. MEVCUT DURUM Uluslararası Dernekler Birliği (UIA) verilerine göre dünyanın 218 ülkesinde her yıl 9 bine yakın kongre düzenlenmekte ve bu kongreler için 75 milyon kişi seyahat etmektedir. Katılımcılarının, normal turistlerin yaptığı harcamaların 3.5 katı daha fazla harcama yaptığı ve 37 sektör üzerinde doğrudan etkisi olan kongre turizmi, dünya turizm pazarı içinde yüzde 30 gelir payına sahiptir. İstanbul, Türkiye de kongre turizminin en yoğun olduğu, bu turizm tipine en uygun İl dir. Dünyanın büyük metropolleri arasında önemli bir yeri olan İstanbul un kongre turizmine yönelik ciddi bir potansiyeli bulunmaktadır. Bunun nedenleri arasında, şehrin konumu, tarihî ve tabii güzellikleri, ulaşım imkânlarının fazlalığı, turizm endüstrisindeki yeri sayılabilir. Ülkemizde düzenlenen kongre ve toplantıların yaklaşık %85 i İstanbul da gerçekleşmektedir. Ulaşım ve telekomünikasyon kolaylıkları, gelişmiş konaklama tesisleri, alışveriş imkânları, çevre gezileri açısından çok çeşitli alternatifler taşıması nedeniyle İstanbul; Türkiye deki diğer illerden daha ön plana çıkmaktadır. Toplantı planlayıcılarının yer seçim kriterleri arasında toplantı ve konaklama üst yapısının durumu yanında üzerinde en fazla durduğu konulardan birisi olan ulaşılabilirlik açısından İstanbul avantajlı bir şehirdir. İstanbul tüm ulaşım türleri ile ulaşılabilir bir şehirdir. Toplantı planlayıcılarının ulaşımda öncelikli tercihini oluşturan havayolu ile ulaşım açısından İstanbul sahip olduğu iki havaalanı ile dünyanın birçok önemli şehri ile doğrudan bağlantılıdır. Havayolu ile ulaşımın yanında Karaköy ve Haydarpaşa limanları ile denizyoluyla, D100 (Devlet otoyolu) ve E80 (Avrupa Otoyolu) karayolları ile karayolu ve Haydarpaşa ve Sirkeci garları ile demiryolu ile İstanbul a ulaşım mümkündür. İstanbul toplantı planlayıcılarının yer seçiminde dikkate aldığı ve önem verdiği kriterlerden birisi olan destinasyon çekicilik unsurları açısından da zengin bir destinasyondur. Tarihi geçmişi 3000 yıl öncesine giden şehir, tarihte üç önemli imparatorluğa başkentlik yapmıştır. Bu uygarlıklara ait birçok eserin bulunduğu şehir 2010 Avrupa Kültür Başkentlerinden birisidir ve UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization- Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu) tarafından korunması gerektiği belirtilen birçok kültür mirasını barındırmaktadır. İstanbul Boğazı ve Haliç gibi önemli doğal çekicilerin bulunduğu şehir ayrıca dünya da iki kıta üzerinde kurulu tek şehir olması yönüyle de çekicidir. Zengin Türk Mutfağının en güzel örneklerinin yenebileceği, lüks lokantaları, eğlence merkezleri ve alışveriş merkezleri ile bir dünya şehri olan İstanbul Amerikan Travel and Leisure dergisi tarafından Avrupa daki gezilmesi gereken şehirlerarasında en önemli üçüncü şehir olarak seçilmiştir. Tüm bu koşullar İstanbul u toplantı ve boş zaman değerlendirme amaçlı önemli bir turizm destinasyonu haline getirmektedir. Türkiye de toplantı turizmi amaçlı en iyi koşullara sahip şehir olan İstanbul, son on beş yıllık dönemde HABİTAT II başta olmak üzere AGİT Zirvesi, NATO Zirvesi, Bilişim Zirvesi, Dünya Su Forumu ile IMF ve Dünya Bankası Yıllık Toplantıları gibi büyük ve uluslararası prestij sağlayan kongre ve uluslararası nitelikli toplantılara ev sahipliği yapmıştır. 1
7.1.1. İstanbul da Gerçekleştirilen Kongre ve Toplantılar Kongre 1998 yılında 17 uluslararası nitelikli toplantının düzenlendiği İstanbul da 2009 yılında 80 uluslararası nitelikli toplantı düzenlenmiştir (Grafik 7.1). 1998-2009 dönemi itibariyle değerlendirildiğinde, İstanbul da düzenlenen uluslararası toplantı sayısı sürekli artarak, düzenlenen uluslararası toplantı sayısı yaklaşık 4 kat büyümüştür. 90 80 80 Adet 70 60 50 40 46 48 55 64 66 72 30 20 10 17 23 27 32 33 0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Yıllar Grafik 7.1. 1998-2009 Döneminde İstanbul da Düzenlenen Uluslararası Toplantılar Kaynak: ICCA, 2009. 1998-2009 yılları arasındaki dönemde düzenlenen toplantı sayısı bakımından İstanbul un dünyadaki konumu incelendiğinde; 1998 yılında 17 toplantı ile 43. sırada yer alan İstanbul, 2009 yılı sonu itibariyle 80 toplantı ile 17. sırada yer almıştır (Tablo 7.1, Grafik 7.2). Diğer bir ifade ile İstanbul ilgili dönemde 28 sıra ilerleme göstermiştir. Ancak, 2008 yılı ile kıyaslandığında, iki basamak gerilemiştir. Grafik 7.2 incelendiğinde, Grafik 7.1 de görülen sürekli gelişimin görülmediği; 2002, 2004, 2007 ve 2009 yıllarında önceki yıla göre bir gerileme olduğu görülmektedir. Bu uluslararası toplantıların çoğunlukla rotasyon ile gerçekleştirilen faaliyetler olmasının sonucunun oluşturduğu bir durumdur. Kuşkusuz ilgili yıllarda meydana gelen bazı beklenmedik olumsuz gelişmeler de İstanbul un pazar kaybında etkili olmuştur. 2
Sıra Şehir Tablo 7.1. Dünyada En Fazla Kongre Düzenlenen Kentler Yıllar Kongre 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 1 Viyana 63 64 75 101 114 140 164 177 145 160 2 Barselona 56 70 103 92 135 132 106 118 138 135 3 Paris 109 96 90 94 136 132 163 140 154 131 4 Berlin 71 63 76 98 120 103 121 146 112 129 5 Singapur 66 50 69 77 101 117 134 140 128 119 6 Kopenhag 49 69 93 61 79 84 81 80 88 103 7 Stokholm 67 65 72 61 74 70 73 73 90 102 8 Amsterdam 62 57 67 63 77 101 89 100 103 98 9 Lizbon 45 45 65 72 81 84 78 104 89 98 10 Pekin 45 41 56 32 110 99 98 110 87 96 16 Londra 81 57 69 68 77 90 85 79 68 83 17 İstanbul 29 35 35 47 52 59 76 79 82 80 Kaynak: International Congress and Convention Association (ICCA). Statistics Report The International Association Meetings Market, 2009. Tablo 7.1 den görülebileceği üzere, 2009 yılında dünyada 100 ün üzerinde kongre ve uluslararası toplantının düzenlendiği ilk 7 kent Viyana (160), Barselona (135), Paris (131), Berlin (129), Singapur (119), Kopenhag (103) ve Stokholm (102) kentleridir. Sıra 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 43 37 35 29 32 20 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Yıllar 24 22 18 19 15 17 Grafik 7.2. 1998-2009 Yılları Arasında Düzenlenen Uluslararası Toplantı Sayısı Bakımından İstanbul un Dünyadaki Konumu Kaynak: ICCA, 2009. 3
1998-2009 yılları arasındaki dönemde İstanbul toplantı sayısında olduğu gibi katılımcı sayısı açısından da önemli sıçramalar gerçekleştirmiş ve 1998 yılında 3,970 olan katılımcı sayısı 2009 yılında 75.768 kişiye yükselmiştir (Grafik 7.3). Delege Sayısı 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 3970 23258 17888 46806 26365 42631 31655 47121 44547 33337 75768 52899 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Yıllar Grafik 7.3. 1998-2009 Yılları Arasında İstanbul da Düzenlenen Uluslararası Toplantı Sayılarının Katılımcı Sayısı Açısından Gelişimi Kaynak: ICCA, 2009. ICCA nın 2009 yılı verilerine göre 80 uluslararası toplantı ile dünyadaki şehirler arasında 17. sırada yer alan İstanbul, katılımcı sayısı açısından ise 75.768 delege ile 4. sırada yer almıştır (Tablo 7.2). Tablo 7.2. Kongre Katılımcısı En Fazla Olan Kentler Sıralama Şehir Yıllar 2007 2008 2009 1 Viyana 119.480 69.035 123.801 2 Barselona 96.477 87.715 97.654 3 Berlin 78.535 101.797 85.322 4 İstanbul 30.536 56.179 75.768 5 Kopenhag 29.603 44.809 67.065 6 Paris 53.268 75.812 61.471 7 Singapur 46.783 59.742 56.303 8 Stokholm 43.804 50.019 55.479 9 Amsterdam 48.303 42.909 55.290 10 Milano 21.130 37.553 42.036 Kaynak: ICCA, 2009. 4
Katılımcı sayısındaki gelişimde toplantının niteliğine bağlı olarak katılımcı sayısının değişmesi önemli bir belirleyicidir. Bu nedenle toplantı sayısındaki gelişimden farklı olarak katılımcı sayısındaki gelişimde yıllar itibariyle çok hızlı yükselme ve azalışlar gözlemlenebilmektedir. Bunun en önemli örneği 2005 yılında yaşanan hızlı artıştır. 2004 yılında 16.422 delege İstanbul a toplantı turizmi amaçlı gelmiş iken 2005 yılında bu sayı bir anda yaklaşık üç kat artmış ve 47.121 kişiye yükselmiştir. Bununla birlikte 2006 yılında 45.380 olan delege sayısı 2007 yılında bir önceki yıla göre 12.601 delege azalarak 32.779 a düşmüştür. İstanbul 2009 yılında ise aralarında 5. Dünya Su Forumu, IMF-Dünya Bankası Guvenörler Toplantısı olmak üzere toplam 80 uluslararası kongreye ve 75.768 delegeye ev sahipliği yapmıştır. Katılımcı sayısı açısından İstanbul dünyada 1998 yılında 28.sırada yer alırken, 2009 yılında 75.768 delege ile 4.sıraya çıkmıştır (Grafik 7.4). Buna göre İstanbul 1999-2009 döneminde 24 sıra ilerlemiştir. Ancak, 2004 yılında olduğu gibi 2009 yılında katılımcı sayısı bakımından yaşanan bu gelişme; bu yıllarda organize edilen ve büyük katılımla gerçekleşen kongrelerin bir sonucudur. 30 25 28 25 25 Sıralama 20 15 10 5 0 23 18 14 13 12 9 8 4 4 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Yıllar Grafik 7.4. 1998-2009 Yılları Arasında Uluslar arası Toplantı Katılımcı Sayısı Bakımından İstanbul un Dünyadaki Konumu Kaynak: ICCA, 2009. 5
7.1.2. Mevcut Kongre Altyapısı Kongre Toplantı turizmi açısından bir şehrin temel unsurları arasında sayılan kongre merkezleri ve toplantı salonları, konaklama kapasitesi ve ulaşım alt yapısı açısından İstanbul her geçen gün rekabetçi yapısını geliştirmektedir. İstanbul, Türkiye nin en fazla kongre kapasitesine sahip şehirdir. İstanbul da uluslararası ve ulusal kongreler; kongre merkezleri, fuar alanları, beş ve dört yıldızlı oteller ile üniversitelerde gerçekleştirilmektedir. İstanbul da kongre ve uluslararası nitelikte toplantı yapılan tesisler ağırlıklı olarak Kongre Vadisi, Atatürk Havaalanı ve Sergi Bölgesi, Haliç ve İstanbul un İş ve Finans Bölgesi olmak üzere 4 bölgede toplanmıştır (Harita 7.1). Harita 7.1. İstanbul da Kongre Düzenlenen Mekanların Yoğunlaşma Bölgeleri İstanbul daki kongre mekânlarının coğrafi dağılımına bakıldığında; Beyoğlu, Beşiktaş ve Şişli İlçelerinde belirgin bir yoğunlaşmanın olduğu görülmektedir. Anadolu Yakası kongre mekânı bakımından oldukça zayıf olmakla birlikte; Pendik-Kartal bölgesinde faaliyete geçen oteller bünyesinde yer alan kongre ve toplantı mekânları ile hızlı bir gelişme göstermektedir. İstanbul da bulunan kongre salonları genel olarak iş merkezlerine yakın, ticari, kültürel ve turistik merkezlerin yer aldığı bölgede kurulmaktadır. Bunun en önemli sebebi, salon kapasitesinin büyük bir bölümünü bünyesinde bulunduran 5 ve 4 yıldızlı otellerin yerleridir. Hali hazırda İstanbul için en önemli kongre bölgesi; İstanbul Kongre Merkezi, Lütfi Kırdar Kongre ve Sergi Sarayı, Hilton Kongre ve Sergi Merkezi, Askeri Müze Kültür Merkezi ve Cemal Reşit Rey Konser Salonları nı içine alan ve Kongre Vadisi olarak adlandırılan bölgedir. Kapasitenin yarısından fazlasına sahip Kongre Vadisi, şehrin ticari ve kültürel merkezi olarak bilinen Taksim bölgesindedir. Kongre Vadisi ve çevresinde ayrıca, bünyesinde kongre ve toplantı salonları da olan 20 adet otel 6
bulunmaktadır. Kongre Vadisi nde yer alan İstanbul Kongre Merkezi 12.580 kişi, İstanbul Lütfi Kırdar Uluslararası Kongre ve Sergi Sarayı ise 9.000 kişi kapasitelidir. İstanbul otellerinin %60-70 inin bulunduğu Tarihi Yarımada da ise çeşitli büyüklüklerde konferans ve toplantı salonları 5 ve 4 yıldızlı otellerin bünyesinde yer almaktadır. Bu bölgelerde toplu taşımanın da gelişmiş olması önem arz etmektedir. Bakırköy çevresinde de özellikle Atatürk Havalimanı na yakınlığı nedeniyle otellerin bünyesinde kongre ve toplantı salonları mevcuttur. Beyoğlu-Sütlüce de 2009 yılında Haliç Kongre Merkezi nin açılmasıyla; Haliç bölgesi de kongre açısından önemli bir bölge haline gelmiştir. Ekim 2010 da faaliyete geçen Beşiktaş taki Fulya Fuar ve Kongre Merkezi ile 10 olan İstanbul un kongre ve toplantılara ev sahipliği yapan kongre merkezlerinin (tadilattaki Atatürk Kültür Merkezi dâhil) toplam toplantı salonu 117, kongre ve toplantı amaçlı koltuk kapasitesi ise 57.497 dir. Ana işlevi kongre ve toplantı olmamakla birlikte, gerektiği durumlarda bu amaçla da kullanılabilen Cemal Reşit Rey Konser Salonu, Abdi İpekçi Arena, Cemil Topuzlu Açık Hava Tiyatrosu, İstanbul EXPO Center, TÜYAP Fuar Alanı ve Feshane Uluslararası Fuar Kongre ve Kültür Merkezi nin koltuk kapasitesi hesaba katıldığında; İstanbul un kongre ve toplantı amaçlı tesis sayısı 15, toplantı salonu sayısı 151, koltuk kapasitesi de 155.357 kişiye çıkmaktadır (Tablo 7.3). Otel bünyesindeki kongre salonları hariç, İstanbul un mevcut kongre merkezleri ile konaklama tesisleri dışında kongre amacıyla kullanılabilen tesislerin tamamı Avrupa Yakası nda yer almaktadır. Tablo 7.3. İstanbul da Kongre Düzenlenen Kongre Merkezleri ve Kapasiteleri Kongre Merkezleri Toplantı Salonu Sayısı Toplantı Salonu Kapasitesi (Kişi) En Büyük Salon Kapasitesi (Kişi) İstanbul Kongre Merkezi 21 12.580 3.000 Haliç (Sütlüce) Kongre Merkezi 14 9.915 3.008 Lütfi Kırdar Kongre ve Sergi Sarayı 26 9.000 3.000 İstanbul Hilton Convention Center 4 2.824 1.500 Grand Cevahir Oteli Kongre Merkezi 19 8.941 2.500 WOW Convention Center 7 4.560 4.012 Harbiye Askeri Müze Kültür Merkezi 13 3.500 750 Feshane Fuar Kongre Kültür Merkezi 4 3.300 3.000 Atatürk Kültür Merkezi (Tadilatta) 4 1.307 1.062 Fulya Fuar ve Kongre Merkezi 5 1.570 700 Ara Toplam 117 57.497 --- Cemal Reşit Rey Konser Salonu 1 860 860 Abdi İpekçi Arena 1 12.000 12.000 Cemil Topuzlu Açık Hava Tiyatrosu 1 5.000 5.000 CNR EXPO İstanbul Fuar Merkezi 10 50.000 10.000 TÜYAP Fuar Alanı 21 30.000 10.000 Toplam 151 155.357 --- Kaynak: http://www.europeancitiesmarketing.com 7
Bu sayıya, 83.023 kongre ve toplantı amaçlı koltuk kapasitesi bulunan beş yıldızlı kongre hizmeti veren oteller ile 18.148 kongre ve koltuk amaçlı koltuk kapasitesi bulunan dört yıldızlı kongre hizmeti veren oteller de ilave edildiğinde; İstanbul un kongre ve toplantı amaçlı toplam koltuk kapasitesi 256.528 kişiye ulaşmaktadır (Tablo 7.4). Tablo 7.4. Kongre Hizmeti Veren Beş ve Dört Yıldızlı Oteller ve Kapasiteleri Kongre Hizmeti Veren Konaklama Toplantı Sayı Oteller Oda Yatak Salon Kapasite Beş Yıldızlı Oteller 46 12.514 24.999 507 83.023 - Ataşehir 2 434 868 34 5.745 - Bağcılar 1 330 660 10 2.187 - Bakırköy 5 1.381 2.468 32 4.578 - Beşiktaş 8 2.369 4.689 67 12.008 - Beylikdüzü 1 317 756 20 970 - Beyoğlu 4 1.174 2.360 35 6.994 - Büyükçekmece 2 570 1.284 19 4.300 - Fatih 7 1.395 2.847 37 6.452 - Kadıköy 1 146 226 14 1.250 - Kartal 1 192 400 23 3.900 - Küçükçekmece 1 326 501 10 1.030 - Pendik 3 1.099 2.200 77 15.492 - Silivri 2 515 1.106 35 3.392 - Şile 1 167 335 8 1.360 - Şişli 7 2.099 4.299 86 13.365 Dört Yıldızlı Oteller 46 6.365 13.028 179 18.148 - Bakırköy 2 541 1.082 9 935 - Beşiktaş 4 565 1.090 33 1.614 - Beyoğlu 17 2.130 4.406 61 6.147 - Esenler 1 109 225 2 400 - Fatih 12 1.548 3.287 22 3.226 - Güngören 2 260 560 7 1.760 - Kadıköy 2 160 310 5 444 - Küçükçekmece 1 262 524 9 515 - Maltepe 1 136 272 7 1.130 - Şişli 3 440 844 18 1.320 - Zeytinburnu 1 214 428 6 657 Toplam 92 18.879 38.027 686 101.171 100 - Avrupa Yakası 81 16.545 33.416 518 71.850 71 - Anadolu Yakası 11 2.334 4.611 168 29.321 29 Kaynak: İstanbul daki 5 ve 4 yıldızlı oteller ile yapılan resmi yazışmalar ve web sayfalarında yapılan araştırma sonuçlarından yararlanılarak hazırlanmıştır. % 82 18 8
İstanbul da 100 kişi ve üzerinde konferans/toplantı salonu kapasitesine sahip kongre hizmeti veren 92 adet dört ve beş yıldızlı otelin 33 tanesi 1.000 kişi ve üzerinde; 6 tanesi ise 3.000 kişi ve üzerinde konferans amaçlı koltuk kapasitesine sahiptir (Tablo 7.5). Tablo 7.5. Toplam Kongre Kapasitesi 1.000 Kişi ve Üzeri Olan Oteller Otel Oda Sayısı Yatak Sayısı Salon Sayısı Salon Kapas. EnBüyük Salon 1 Viaport Hotel İstanbul 330 660 28 8.380 3.500 Pendik 5 Yıldız 2 The Bosphorus Swissotel 577 1.264 2 5.440 1.600 Beşiktaş 5 Yıldız 3 The Green Park Pendik Hotel 538 1.080 38 4.958 1.200 Pendik 5 Yıldız 4 Hilton İstanbul Otel 503 1.026 27 4.530 1.500 Şişli 5 Yıldız 5 Titanik Business Hotel 192 400 23 3.900 1.000 Kartal 5 Yıldız 6 Ceylan Intercontinental 390 890 2 3.560 700 Beyoğlu 5 Yıldız 7 The Green Park Bostancı 196 392 18 2.901 1.200 Ataşehir 5 Yıldız 8 İstanbul Marriott Asia Hotel 238 476 16 2.844 900 Ataşehir 5 Yıldız 9 Sheraton İstanbul Maslak 305 640 23 2.824 800 Şişli 5 Yıldız 10 Barcelo Eresin Topkapı Oteli 250 501 16 2.450 650 Fatih 5 Yıldız 11 The Ritz Carlton 244 490 10 2.400 650 Şişli 5 Yıldız 12 Hotel Marin Princess 398 850 10 2.200 1.200 B.Çekmece 5 Yıldız 13 Holiday Inn İstanbul Airport 330 660 10 2.187 380 Bağcılar 5 Yıldız 14 Divan İstanbul Asia 231 460 11 2.154 850 Pendik 5 Yıldız 15 Eser Premium Hotel 172 434 9 2.100 1.000 B.Çekmece 5 Yıldız 16 Conrad İstanbul Hotel 627 1.182 29 1.983 1.100 Beşiktaş 5 Yıldız 17 Klassis Resort Hotel 295 656 23 1.892 917 Silivri 5 Yıldız 18 İstanbul Polat Renaissance 414 648 13 1.768 1.500 Bakırköy 5 Yıldız 19 Four Seasons at thebosphorus 170 340 10 1.700 900 Beşiktaş 5 Yıldız 20 The Green Park Merter Hotel 140 280 5 1.510 900 Güngören 4 Yıldız 21 The Marmara Oteli 424 750 20 1.500 765 Beyoğlu 5 Yıldız 22 Trakya Grand Hotel Silivri 220 450 12 1.500 750 Silivri 5 Yıldız 23 Sheraton İstanbul Ataköy 285 412 5 1.450 600 Bakırköy 5 Yıldız 24 Dedeman Şile Oteli 167 335 8 1.360 500 Şile 5 Yıldız 25 Elite World İstanbul Hotel 245 490 9 1.330 400 Beyoğlu 5 Yıldız 26 BYOTEL İstanbul Kozyatağı 146 226 14 1.250 330 Kadıköy 5 Yıldız 27 Akgün İstanbul Oteli 275 550 7 1.200 500 Fatih 5 Yıldız 28 Holiday Inn İstanbul City 145 308 6 1.190 500 Fatih 5 Yıldız 29 Holiday Inn İstanbul Şişli 187 374 6 1.190 500 Şişli 5 Yıldız 30 Grand Hyatt İstanbul 380 796 11 1.169 395 Şişli 5 Yıldız 31 Dream Hill Business Deluxe 136 272 7 1.130 400 Maltepe 4 Yıldız 32 Radisson SAS Hotel 326 501 10 1.030 435 K.Çekmece 5 Yıldız 33 Mövenpick Hotel İstanbul 249 320 12 1.000 550 Beşiktaş 5 Yıldız İlçe Tür Kaynak: İstanbul daki 5 ve 4 yıldızlı oteller ile yapılan resmi yazışmalar ve web sayfalarında yapılan araştırma sonuçlarından yararlanılarak hazırlanmıştır. 9
Pendik te faaliyet gösteren Viaport Hotel İstanbul un yanı sıra, son dönemde faaliyete geçen The Green Park Pendik Hotel (1.200 kişi), The Green Park Bostancı Hotel (1.200 kişi) ve Titanik Business Hotel Kartal (1.000 kişi) bünyesinde barındırdıkları 1.000 kişi ve üzerindeki konferans salonları ile Anadolu Yakası nın kongre mekanı ihtiyacını önemli oranda karşılama kapasitesine sahiptirler. Mevcutta sadece Avrupa Yakası nda yer alan kongre merkezlerinin aksine; Tablo 7.4 ten de görüleceği üzere, beş ve dört yıldızlı otellerdeki kongre ve toplantı salonlarının toplam kapasitelerinin %18 i Anadolu Yakası ndadır. Özellikle son 5 yılda Anadolu Yakası nda faaliyete geçen dört ve beş yıldızlı otellerin bünyesinde önemli kapasitede kongre ve toplantı salonları hizmet vermektedir. Pendik İlçesi nde faaliyet gösteren Viaport Hotel İstanbul (8.380 kişi), The Green Park Pendik Hotel (4.958 kişi) ve Divan İstanbul Asia Hotel (2.154 kişi); Kartal İlçesi nde faaliyet gösteren Titanik Business Hotel (3.900 kişi); Ataşehir de faaliyet gösteren The Green Park Bostancı Hotel (2.901 kişi) ve İstanbul Marriott Asia Hotel (2.844 kişi) ile Maltepe İlçesi nde faaliyet gösteren Dream Hill Business Deluxe (1.130 kişi) sundukları konferans ve toplantı olanakları ile sadece Anadolu Yakası nın değil, İstanbul genelinin önemli kongre ve toplantı mekanlarıdır. kapsamında öne çıkan Levent-Maslak Aksı, Topkapı-Maltepe-Bayrampaşa bölgesi, Yenibosna Basın Ekspres Yolu, Ümraniye (kamu bankalarının geleceği alan) ve Kartal bölgeleri ile mevcut kongre ve toplantı mekânları ilişkilendirildiğinde; Levent-Maslak Aksı ile Yenibosna Basın Aksı bölgesinde önemli kongre mekanları ile konferans hizmeti de sunan konaklama tesislerinin yer seçtiği görülmektedir. Levent-Maslak Aksı nda aralarında Sheraton İstanbul Maslak Hotel, Mövenpick Hotel İstanbul, Ramada Plaza İstanbul, İstanbul Princess Hotel in de olduğu çok sayıda konferans hizmeti veren 5 yıldızlı konaklama tesisi yer almaktadır. Yenibosna Basın Ekspres Yolu ve çevresinde yer alan başlıca kongre tesisleri; WOW Convention Center, İstanbul EXPO Center ile Wow İstanbul Hotel, Wow Airport Hotel, İstanbul Polat Renaissance, Holiday Inn Airport Hotel, Radison SAS Hotel ve Courtyard Istanbul International Airport otelleridir. Kentin geleceğe yönelik mekânsal kararlarını belirleyen 1/100.000 ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı nda uzun vadede sanayiden üst düzey hizmetlerin yer alacağı merkeze dönüşümü öngörülen Topkapı-Maltepe-Bayrampaşa bölgesinde mevcutta The Green Park Merter Hotel ile Airport Güneş Otel konferans hizmeti sunmakta olup; yakın gelecekte bu sayının daha da artması muhtemeldir. Topkapı-Maltepe-Bayrampaşa bölgesi gibi 1/100.000 ölçekli İstanbul Çevre Düzeni Planı nda üst düzey hizmetlerin geliştirilmesi önerilen Ataşehir ve Kartal bölgesi ve yakın çevresinde mevcutta aralarında 4 adet kongre hizmeti veren konaklama tesisi (Titanik Business Hotel, BYOTEL İstanbul Kozyatağı, The Green Park Bostancı Hotel, İstanbul Marriott Asia Hotel ve Dream Hill Business Deluxe) olup; yakın gelecekte bu bölgelerde de yatırımların artması muhtemeldir. Türkiye de kongrelerin en fazla düzenlendiği şehir olan İstanbul, 5 ve 4 yıldızlı otellerinin sahip olduğu yatak, konferans salonu, toplantı odası, banket kapasiteleri, anında tercüme, video ve diğer ses, ışık düzenlemeleri; bunun yanı sıra şehir turları, restoran, barlar, açık kapalı havuzlar, jakuzi, sauna, Türk hamamları ve spor salonları gibi imkanlarla da kongre planlayıcılarına ve katılımcılara büyük imkanlar sunmaktadır. 10
Bu durum, büyük kongreleri şehre çekmek için konaklama açısından önemli bir avantajdır. İstanbul un konaklama işletmeleri açısından diğer üstünlüğü ise büyük çoğunluğunun diğer toplantı salonlarına yürüyüş mesafesinde yakın olmasıdır. Bu durum şehir içi ulaşım altyapısının yetersizliği nedeniyle konaklama işletmesi-kongre merkezi arasındaki ulaşımda yaşanması olası olumsuzlukları azaltan bir etken ve toplantı planlayıcılarının tercih ettiği bir durumdur. Yukarıda belirtilenlere ilave olarak, İstanbul daki üniversitelerde de ulusal ve uluslararası toplantı ve kongreler düzenlenmektedir. İstanbul da faaliyet gösteren 29 yüksek öğretim kurumunun, resmi olarak verisine ulaşılan 23 ünde konferans ve toplantı düzenlenen salon sayısı 102, toplam koltuk kapasitesi ise 25.651 kişidir. Buna göre, üniversiteler de hesaba katıldığında; İstanbul un toplam kongre ve toplantı koltuk kapasitesi 282.179 kişiye ulaşmaktadır. İstanbul un mevcut kongre ve toplantı altyapısının bu konuda önde gelen kentler ile mukayesesi Tablo 7.6 da yer almaktadır. Tablo 7.6. İstanbul un Kongre ve Toplantı Altyapısı Açısından Karşılaştırılması Göstergeler İstanbul Barselona Viyana Paris New York Londra Tokyo Konferans Tesisi Sayısı 10 6 6 35 14 42 10 Toplantı Salonu Sayısı 117 127 104 833 334 433 330 Toplam Kongre Kapasitesi (Kişi) 57.497 51.230 24.890 130.111 53.090 90.459 50.000 En Büyük Salonun Kapasitesi (Kişi) 12.000 18.000 9.860 40.000 9.000 12.000 5.012 Otellerdeki En Büyük Toplantı Salonu Kapasitesi (Kişi) 8.380 1.850 1.200 2.000 3.000 --- --- Kaynak: http://www.europeancitiesmarketing.com; http://www.meetingsource.com; http://www.tcvb.or.jp; http://www.squaremeal.co.uk İstanbul da faaliyet gösteren oteller sundukları konferans ve toplantı hizmeti kalitesi ile gerek Avrupa gerekse dünya çapında öne çıkmaktadır. Turizm sektörünün en saygın ödüllerinden biri olarak kabul edilen World Travel Awards un değerlendirmesinde İstanbul Conrad Hotel; 2005, 2007, 2008, 2009 ve 2010 yıllarında Avrupa nın, 2006 yılında ise dünyanın en iyi konferans otellerinden biri olarak seçilmiştir. Movenpick Hotel de aynı değerlendirmede 2009 ve 2010 yıllarında Avrupa nın en iyi konferans otelleri arasında yer almıştır. 7.2. GELİŞME EĞİLİMLERİ VE PLANLANAN YATIRIMLAR İstanbul 1996 yılında düzenlenen Habitat Konferansı ndan bu yana, birçok uluslararası nitelikte kongreye ev sahipliği yapmaktadır. Çok sayıda delegenin katıldığı büyük kongreler düzenlenebilmesi için mevcut kapasiteye ek olarak yeni kongre mekanlarına ihtiyaç bulunmaktadır. İstanbul kongre turizmine ilişkin gerekli altyapıya sahiptir. Bu alandaki yatırımlar da artarak devam etmektedir. Bugün için, ana işlevi kongre olan mekanları (57.497 kişi) ile beş yıldızlı otellerin bünyesinde yer alan kongre ve toplantı salonları (74.129 kişi) dikkate alındığında; İstanbul da aynı anda 125 binin üzerinde katılımcıyı ağırlayacak altyapı mevcuttur. 11
İstanbul, mevcut kongre alan ve kapasite arzı yanında, inşaatı devam eden veya planlanan kongre alan ve yapılarının da katkısıyla, uluslararası kongre pazarında bir kongre destinasyonu olarak yer alma çabalarında önemli avantajlar sağlamaktadır. Aşağıda özetlenen yatırımların devreye girmesiyle, İstanbul önemli kazanımlar elde etmiş olacaktır. a. İstanbul Kültür ve Kongre Merkezi / Ayazağa Şişli-Ayazağa da, İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı (İKSV) tarafından yürütülen ve halen inşaat sürecinde olan İstanbul Kültür ve Kongre Merkezi kapsamında 1.000 kişiye hizmet verecek konferans salonu projelendirilmiştir. Buna ilave olarak, 2.500 kişilik konser salonu, sanat etkinliklerinin yanı sıra kongre amacıyla da kullanılabilecektir. b. TOBB & İTO Sirkeci Kongre Merkezi / Sirkeci İstanbul da hizmete girecek bir başka kongre merkezi ise Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ile İstanbul Ticaret Odası (İTO) nın birlikte yapacağı İstanbul Sirkeci de bulunan 3 tarihi hanın birleştirilmesi ile gerçekleştirilecek olan kongre merkezi projesidir. İTO nun bulunduğu bölgedeki Liman Han, yanındaki TOBB'a ait Güneş Han ve Nuh 1 Han larının birleştirilmesi ile yapılacak olan kongre merkezinin yanında bir de otel yapılması planlanmaktadır. c. Harbiye Açık Hava Tiyatrosu Harbiye Açıkhava Tiyatrosu nun atıl olan kapasitesinin kullanılmasına yönelik; üstünün açılır kapanır bir hale getirilerek, kongre turizminin de hizmetine sunulması planlanmaktadır. d. Beyoğlu/Tarlabaşı TRT Binası Suna Kıraç Vakfı, Beyoğlu Tarlabaşı ndaki TRT binasını Kongre ve Konferans merkezi olarak yeniden geliştirmek istemektedir. e. ORA İstanbul Kentsel Eğlence Merkezi Bayrampaşa da Otogar ın yanında inşaatı devam eden ORA Eğlence Merkezi kapsamında inşaa edilecek 2 adet otel bünyesinde toplamda 3.500 m² lik toplantı odaları da inşaa edilecektir f. Kongre Otelleri Mevcut ve planlanan kongre merkezleri ve toplantı salonlarına ilave olarak, özellikle 5 yıldızlı otellerin gelişimi de kongre salonlarının artışını olumlu yönde etkilemektedir. Eren Holding tarafından, İstanbul Güneşli'de 44 dönümlük arazi üzerinde 5 yıldızlı otel, rezidans ve fuar ve kongre merkezi kompleksinin inşaatı başlamış durumda olup; otelin 2011 yılında açılması planlanmaktadır. Sonuç olarak, İstanbul da 5-6 bin kapasiteli salonlar yerine, dünya pazarında daha geniş paya sahip 250-500 katılımcılı kongreleri hedef alan stratejilerin oluşturulması gerekmektedir. İstanbul un kongre açısından yapısal sorunları arasında en önemlisi toplu taşıma alanında yaşanmaktadır. Yurtdışından gelen kongre delegeleri belediye otobüslerine binmeyi tercih etmemektedirler. Dolayısıyla, ulaşım sorunun çözümüne yönelik yatırımlar önem arz etmektedir. Kongre turizmi ile ilgili olarak ayrıca, bilimsel pazarlama ile organizasyon yöntemlerinin uygulanması, finansal olarak güçlü kaynaklar tarafından desteklenmesi, 12
hukuki düzenlemelerde uluslararası normların yakalanması ve özellikle kongre turizminde sürdürülebilir nitelikli altyapının sağlanması gerekmektedir. 7.3. SONUÇ VE ÖNERİLER Uluslararası düzeyde kongrelere ev sahipliği yapılması kentlerin tanınırlığını ve imajını olumlu yönde etkileyen bir faktördür. Dolayısıyla, İstanbul un sahip olduğu bu avantajın İFM Projesini destekleyecek şekilde değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu noktadan hareketle, İstanbul un kongre turizminde daha üst sıralara çıkartılması için stratejik bir yaklaşımın oluşturulması ve bu doğrultuda eylem programının hazırlanması İFM Projesi için önemli bir destek olacaktır. Uluslararası kongreler ile ilgili Uluslararası Kongre ve Sergi Birliği (ICCA) verilerine göre, dünya genelinde 50 ile 500 kişi arasında katılım sağlanan orta büyüklükteki kongreler çoğunlukta olup; eğilimin de bu yönde devam edeceği öngörülmektedir. İstanbul, hem orta büyüklükte hem de düzenlendiği kent için tanıtım ve prestij avantajları olan çok büyük kongreler için yeterli kapasiteye sahiptir. Bu bağlamda, İstanbul un Uluslararası Finans Merkezi olarak geliştirilmesi kapsamında talep duyulacak olan uluslararası nitelikte kongre düzenlenmeye elverişli mekânlar açısından yeterli kapasiteye sahip olduğu söylenebilir. Mevcutlara ilave olarak, planlanan kongre merkezleri ve kongre hizmeti de verecek konaklama tesisleri ile gelecekte de bir sorun yaşanmayacağı öngörülmektedir. İstanbul un kongre turizmi ile ilgili en önemli sorunu altyapı eksikliğinden ziyade tanıtım ve pazarlama olup; bu sorunların çözümüne ilişkin stratejik çerçeve ve bu doğrultuda eylem programı geliştirilmelidir. Çünkü İstanbul un bütününde, hizmet kalitesinin ve şehrin uluslararası pazarlardaki ekonomik ve kültürel imajının iyileştirilmesi gerekmektedir. Ayrıca bilimsel pazarlama yöntemlerinin uygulanması ve finansal olarak güçlü kaynaklar tarafından desteklenmesi şarttır. Tanıtım; ülkenin siyasi, ekonomik, turistik, doğal ve tarihi özellikleri ile alt ve üst yapısı ve turizm hizmetlerini içeren çok yönlü bir çalışma olmalıdır. Kongre turizmine yönelik unsurların tanıtılması tek başına yeterli değildir. 13