ILIPG YARATICI KÜTÜPHANE GİRİŞİMLERİ TANITIM GRUBU BİLGİ OKURYAZARLIĞI EĞİTİM PROGRAMI Bilgi Kaynakları Deniz Baltacı Sabancı Üniversitesi Bilgi Merkezi Duygu Paçalı Koç Üniversitesi ANAMED Kütüphanesi 28 Haziran 2010
Bilginin Evrimi: Sözlü iletişim dönemi Yazısız belgeler kullanılır (Mağara resimleri v.b.) Yazılı iletişim dönemi 1. iletişim devrimi Yazının bulunması Kil tabletler, papirüs ve parşömen, bilginin taşındığı ilk kaynaklar olur Kağıdın icadı ve matbaanın keşfiyle bilginin yayılması ve paylaşılması artar Nesiller boyu bilgi aktarımı hız kazanır 2. iletişim devrimi Teknolojinin gelişmesi ve bilgisayarın keşfi Disket, CD-Rom, DVD, Bluray, kindle, tabletler, taşınabilir bellek İnternet, www nin hayatımıza girmesiyle elektronik yayınların artması E-kitap E-dergi E-danışma kaynakları Internet arama motorları Kütüphane katalogları Veritabanları
Bilgi ve Bilgi Kaynakları Bilgi; sayılar, imgeler, görüntüler, biçimler, formüller, kodlar, çizgiler, sesler ve diğer diğer tüm formlardaki bilgi, düşünce ve insan yaratmalarının taşıyıcıları/ortamları ve bu ortamların aktarılması iletilmesi (Yalvaç, 2001) Bilgi kaynağını bu tanımdan yola çıkarak şöyle tanımlamak mümkündür: basılı, görsel-işitsel, elektronik ortamda üzerinde her türlü bilgi taşıyan materyal
Bilgi Kaynakları Biçimleri (format)- 1 : Basılı Kaynaklar Kütüphane Katalogları Danışma Kaynakları Süreli Yayın Dizinleri (Türkiye Makaleler Bibliyografyası) Hakemli Dergiler Hakemsiz Dergiler Bibliyografyalar (Türkiye Bibliyografyası) Monograflar Elektronik Kaynaklar Kütüphane Katalogları Veri tabanları E-kitap E-dergi E-danışma kaynakları İnternet Arama Motorları Cd-Rom, bluray v.b.
Bilgi Kaynakları Biçimleri-2
Bilgi Kaynakları Genel olarak 2 bölüme ayırmak mümkün: Doğrudan bilgi veren bilgi kaynakları Doğrudan bilgi vermeyen bilgi kaynakları Kaynak türü olarak : Birincil Kaynaklar: Olayların orijinal kayıtları/kaynakları, örneğin günlük, gazete makalesi, mahkeme tutanağı veya bilimsel doküman. Gözlem, Anket, Görüşme, Yayınlanmamış Kaynaklar İkincil Kaynaklar: Birincil kaynakları analiz eden kitap ve dergi makalesi gibi kaynaklardır. İkincil kaynaklar, genellikle tarihi yazmalar ya da günlükler gibi doküman veya orijinal araştırmalarda bulunan veri veya kanıtın değerlendirmesini veya yorumunu yaparlar Yayınlanmış Kaynaklar
Doğrudan Bilgi Veren Bilgi Kaynakları- 1: Monograf Kitap Süreli Yayınlar Magazinler Dergiler Gazeteler Yıllıklar Bültenler
Doğrudan Bilgi Veren Bilgi Kaynakları-2: Süreli Yayınlar Genellikle yılın çeşitli zamanlarında, aylık, haftalık yayınlanan dergi, magazin ve gazete gibi yayınlar. Süreli yayınların genellikle cilt ve sayı numaraları vardır. Dergi, magazin, periyodik ve süreli yayın kelimeleri birbirinin yerine kullanılabilir. Süreli yayınlar içinde yer alan dergiler de kendi içinde 2 ye ayrılmaktadır Hakemli dergiler Hakemsiz dergiler Basılı olduğu gibi elektronik süreli yayınlar da bulunmaktadır
Doğrudan Bilgi Veren Bilgi Kaynakları-3: Danışma Kaynakları Ansiklopediler Sözlükler Biyografiler Kronolojiler Coğrafi kaynaklar İstatistiksel kaynaklar Rehberler El kitapları
Ansiklopediler: Genel amaçlı ansiklopediler Konusal ansiklopediler *Çevrimiçi ansiklopediler de bulunmaktadır Örn: Encyclopaeida Britannica http://www.britannica.com/
Sözlükler: Genel sözlük Yabancı dil sözlüğü Konu sözlüğü Etimoloji sözlüğü Deyimler ve atasözleri sözlüğü Terimler sözlüğü Eş anlamlılar sözlüğü Örn: http://www.tdk.gov.tr/ http://tdkterim.gov.tr/atasoz/ www.seslisozluk.com
Biyografiler: Kişisel biyografiler Biyografik danışma kaynakları http://www.kimkimdir.gen.tr/ http://www.internationalwhoswho.com/
Kronolojiler: Kronolojiler bilgiyi tarih sırasıyla aktaran kaynaklardır. Yüzlerce yılı içeren çok uzun zaman dilimlerini kapsayabildikleri gibi, sadece bir yılı da kapsayabilirler. Kronolojilerde bilgi genellikle tablolar halinde sunulur.
Coğrafi Kaynaklar: Atlaslar Topografik atlas Tarih atlası Tematik atlas Planlar Haritalar Küreler
İstatistiksel Kaynaklar: İstatistiksel özetler Anketler Örn. Türkiye İstatistik Kurumu http://www.tuik.gov.tr/
Rehberler, El Kitapları ve Yıllıklar Bir yer, durum, konu hakkında doğrudan öz, kısa bilgi veren yayınlardır.
Doğrudan Bilgi Veren Bilgi Kaynakları-4: Resmi Kaynaklar Hukuki mevzuat İdari mevzuat Devlet organlarının yayınları
Doğrudan Bilgi Vermeyen Kaynaklar: Bibliyografyalar: kitap ve makalelerin adlarını, yıllarını, sayfa sayılarını, nerede yayınlandıklarını veya ne işe yaradıklarını açıklayan eserlerdir. Milli kütüphane tarafından periyodik olarak çıkartılan Türkiye bibliyografyası buna örnek olarak verilebilir Yayın Katalogları: Yeni basılmış ya da çıkacak yayınlar hakkında bibliyografik bilgi veren yayınlardır. Bu yayınlarda kitabın sadece künyesi yer almaktadır. Dizinler: Belli bir konuda çıkan kitap ve dergideki yazılarla ilişkiyi sağlayan ve ayrı bir kitap veya süreli yayın biçiminde çıkan eser. Bir kitabın veya derginin kişi, konu, yer adı vb. bakımından içindekileri yer numarasıyla belirten ve eserin arkasında yer alan alfabetik liste, endeks, indeks, fihrist. Özler: Makale, kitap gibi yayınların kısaca konusuyla ilgili bilgi veren yayınlardır.
Teşekkürler? Deniz Baltacı dbaltaci@sabanciuniv.edu Duygu Paçalı dkizilaslan@ku.edu.tr