İFLASIN ERTELENMESİNİN ALACAKLILAR BAKIMINDAN ETKİSİ Turan Hakkı ER 1
İFLASIN ERTELENMESİNİN ALACAKLILAR BAKIMINDAN ETKİSİ Genel Olarak İflasın ertelenmesi kurumu hem Türk Ticaret Kanunu nda hem de İcra ve İflas Kanunu nda düzenlenmiş bir müessesedir. Bir ihtiyaçtan ortaya çıkmıştır. 2003 yılında 4949 sayılı Kanun ile İcra ve İflas Kanunu nda yapılan düzenlemeden sonra daha çok kullanılmaya başlanmıştır. Buna karşılık, iflasın ertelenmesi kurumunun Türk Hukukuna girişi daha eskidir. Hali hazırda; İcra ve İflas Kanunu nun 179 ve 179/a, 179/b maddelerinde düzenlenmiştir. Madde 179 - (Değişik madde: 17/07/2003-4949 S.K./49. md.)(*)(**) Sermaye şirketleri ile kooperatiflerin borçlarının aktifinden fazla olduğu idare ve temsil ile vazifelendirilmiş kimseler veya şirket ya da kooperatif tasfiye halinde ise tasfiye memurları veya bir alacaklı tarafından beyan ve mahkemece tespit edilirse, önceden takibe hacet kalmaksızın bunların iflasına karar verilir. Şu kadar ki, idare ve temsil ile vazifelendirilmiş kimseler ya da alacaklılardan biri, şirket veya kooperatifin mali durumunun iyileştirilmesinin mümkün olduğuna dair bir iyileştirme projesini mahkemeye sunarak iflasın ertelenmesini isteyebilir. Mahkeme projeyi ciddi ve inandırıcı bulursa, iflasın ertelenmesine karar verir. İyileştirme projesinin ciddi ve inandırıcı olduğunu gösteren bilgi ve belgelerin de mahkemeye sunulması zorunludur. Mahkeme, gerekli görürse idare ve temsille vazifelendirilmiş kimseleri ve alacaklıları dinleyebilir. İflasın ertelenmesi talepleri öncelikle ve ivedilikle sonuçlandırılır. Madde 179/a - (Değişik madde: 14.01.2011-6103 S.K./41. md.)(*) Mahkeme, iflasın ertelenmesi isteminde bulunulması üzerine, envanter düzenlenmesi ve yönetim kurulunun yerine geçmesi ya da yönetim kurulu kararlarını onaylanması için derhal bir kayyım atar; ayrıca şirketin ve kooperatifin malvarlığının korunması için gerekli diğer önlemleri alır. Kayyımın atanmasına ilişkin karar, kayyımın mahkemece belirlenmiş görevleri ve temsil yetkisi ile bunların sınırları ve iflasın ertelenmesine ilişkin talep 166 ncı maddenin ikinci 2
fıkrasındaki usul ile mahkeme tarafından ilan ve ticaret siciline tescil ettirilir. Mahkeme bu arada erteleme talebini karara bağlar. İflas ertelenmişse kayyım her üç ayda bir şirketin projeye uygun olarak iyileştirme gösterip göstermediğini mahkemeye rapor eder, mahkeme bu rapor üzerine veya gerek gördüğünde alacağı bilirkişi raporuna göre, erteleme istemini değerlendirir ve iyileştirmenin mümkün olamayacağı kanaatine varırsa erteleme kararını kaldırır. Madde 179/b - (Ek madde: 17/07/2003-4949 S.K./50. md.)(*) Erteleme kararı üzerine borçlu aleyhine 6183 sayılı Kanuna göre yapılan takipler de dahil olmak üzere hiçbir takip yapılamaz ve evvelce başlamış takipler durur; bir takip muamelesi ile kesilebilen zamanaşımı ve hak düşüren müddetler işlemez. Erteleme sırasında taşınır, taşınmaz veya ticari işletme rehniyle temin edilmiş alacaklar nedeniyle rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip başlatılabilir veya başlamış olan takiplere devam edilebilir; ancak bu takip nedeniyle muhafaza tedbirleri alınamaz ve rehinli malın satışı gerçekleştirilemez. Bu durumda erteleme süresince işleyecek olup mevcut rehinle karşılanamayacak faizler teminatlandırılmak zorundadır. 206 ncı maddenin birinci sırasında yazılı alacaklar için haciz yoluyla takip yapılabilir. (Değişik fıkra: 12/02/2004-5092 S.K./4. md.)(**) Erteleme süresi azami bir yıldır. Bu süre kayyımın verdiği raporlar dikkate alınarak mahkemece uygun görülecek süreler ile uzatılabilir; ancak uzatma süreleri toplamı dört yılı geçemez. Kayyım, mahkemenin belirleyeceği sürelerde iflası ertelenenin faaliyetleri ve işletmenin durumu konusunda düzenli olarak mahkemeye rapor verir. İflasın ertelenmesi talebinin reddi ya da erteleme süresi sonunda iyileşmenin mümkün olmadığının tespiti üzerine mahkeme, şirketin veya kooperatifin iflasına karar verir. Erteleme süresi dolmamakla birlikte, mahkeme kayyımın verdiği raporlardan şirketin veya kooperatifin mali durumunun iyileştirilmesinin mümkün olmadığı kanaatine varırsa, erteleme kararını kaldırarak şirketin veya kooperatifin iflasına karar verebilir. Anılan düzenlemelerin yanında iflasın ertelenmesi kurumunu 6102 sayılı Ticaret Kanunu(TTK) dada düzenlenmiştir. TTK nin 376, 377 ve 378. Maddelerinde düzenlenen bu kurum, madde gerekçesi ile beraber değerlendirilmek suretiyle; iyileştirme projesi bakımından çeşitli yenilikler getirmiştir. 3
Buna göre; iyileştirme projesinin kanuni içeriğini TTK m. 376/3 oluşturmaktadır. Buna göre; projede denetçi önerileri (ve denetçi önerilerinin erken teşhis komitesinin önerileri dikkate alınarak hazırlanmış olması) ve gerekli kaynakların ve öz kaynakların gösterilmiş olması gereklidir. Diğer yandan; İİK da iyileştirme projesinin içeriği bakımından aranılan hususlara da atıf yapılmak suretiyle, söz konusu hususlarda iyileştirme projesinin kanuni içeriğine dâhil edilmiştir. Son olarak; TTK madde gerekçesinde bir usul değişikliğine işaret ederek; mahkemenin iflasın ertelenmesi talebi üzerine kayyımı derhal ataması gerektiğini ifade etmiştir. Bunun bir diğer anlamı iflasın ertelenmesi talebi ve kayyım ataması ile beraber tedbir kararlarının verileceğidir. 1. İflasın Ertelenmesi Kararı İflasın ertelenmesi kararı, borca batıklık halinde şirketin iflâsına karar verilmesi zorunluluğunun bir istisnasıdır. İflasının ertelenmesi halinde bu kararın kapsamı, sonucu ve etkilerinin ne olacağı 4949 sayılı yasayla ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir. 4949 sayılı yasayla yapılan değişiklik öncesi açık ve net bir düzenlemeye rastlanılmamaktaydı. İflasın ertelenmesi kurumu bakımından, kanunda aranılan şekli; iyileştirme projesi, iflasın ertelenmesi talebi, ertelenme masraflarının peşin olarak verilmesi ile kanunda aranılan maddi; borca batıklık, iflas veya tasfiye sürecinde bulunmama, alacaklıların mevcut durumunun iflasın derhal açılmasına oranla daha kötü bir duruma sokulmaması 1, fevkalade müddetten yararlanılmamış olma koşullarının bir arada bulunması gereklidir. Mahkemenin iflasın ertelenmesi kurumunu uygulama ve uygulamama yönünde bir takdir yetkisi yoktur. Buna göre; yukarıda sayılan şartların gerçekleşmesiyle mahkeme iflasın ertelenmesine karar vermek zorundadır. Diğer yandan; sayılan şartların gerçekleşip, gerçekleşmediği hususunda da bilirkişi kurumuna başvurmak zorunda olduğu kabul edilmektedir. 1 Söz konusu koşul gerek TTK gerekse İİK da açık bir şekilde aranmamıştır. Buna karşılık, bu koşulun varlığına malvarlığının terki suretiyle konkordato ve uzlaşma suretiyle yeniden yapılandırma kurumlarında açık biçimde rastlamaktayız. Bu sebeple; bir görüşe göre; anılan koşul aranılacağı gibi aynı zamanda; alacaklıların iflâsın derhal açılmasına oranla erteleme yüzünden bir zarara uğramadıklarının kabulü için alacaklarına sadece borca batıklık bildirimi anındaki düzeyde kavuşmaları yeterli olmayıp en azından gecikmeden doğan zararlarının da karşılanması gerekir. Bir diğer görüşe göre ise; şirketin menfaati ile alacaklıların menfaatlerinin eşit bir şekilde değerlendirilmesi ve dolayısıyla böyle bir koşulun aranmaması gerekir (Hakan Pekcanıtez, İflasın Ertelenmesi İstanbul Barosu Dergisi, Cilt 79, Sayı 2, Yıl 2005, s.331; Selçuk Öztek, İflasın Ertelenmesi, 2007, s. 68). 4
2. İflasın Ertelenmesi Kararının Sonuçları a. Alacaklıları Etkileme Bakımından İflasın Ertelenmesinin Süresi İflasın ertelenmesinin alacaklıları etkilemesi bakımından bir süre söz konusudur. Süre sonunda iflasın ertelenmesi kurumu ile gelinen noktaya göre alacaklıların durumunda da çeşitli değişiklikler söz konusu olur. Buna karşılık; netice olarak iflasın ertelenmesi ve sonuçları belli bir zaman kesitiyle sınırlıdır. Mahkeme; iflasın ertelenmesi kararıyla birlikte, ertelemenin geçerli olacağı süreyi de kararlaştırmalıdır. Süresiz ya da durumu kurtulana kadar gibi belirsiz süreyle erteleme kararına hükmetmesi mümkün değildir. Mahkeme bu süreyi tayin ederken İİK. 179/b-4.f. maddeden hareketle bir süre tayin edecektir. Tayin olunacak sürenin iyileştirme projesinin uygulanabilmesine olanak sağlayacak nitelikte olması gereklidir. Bunun yanında; alacaklıların menfaatini de dikkate almalıdır. Buna göre; mahkeme yukarıda ki durumları dikkate alarak ilk sefer bakımından en fazla bir yıl olmak şartıyla bir yıla kadar bir süre öngörebilir. Uygulamada genel olarak madde lafzında ki azami bir yıllık süre uygulanıyor olsa da; iyileştirme projesinin kısa aralıklarla tekrar gözden geçirilmesi gerekiyorsa, mahkemenin bir yıldan kısa bir sürede ön görmesi mümkündür 2. Mahkeme belirlemiş olduğu bir yılık ilk sürenin ardından kayyım raporları ile dört yılı aşmamak üzere iflasın ertelenmesi süresini uzatabilir. Buna karşılık; Yargıtay uygulaması bakımından erteleme süresinin tekrar uzatılabilmesi için yeniden bilirkişi raporu alınması gerektiği kabul edilmektedir 3. Kanun koyucu tarafından uzatma süresinin dört yılı geçemeyeceğinin ifade edilmiş olması sebebiyle ortaya çeşitli görüşler çıkmıştır. Bir görüşe göre; ilk uzatma süresi bakımından geçerli olan azami süre uzatılan dönemler bakımından da geçerlidir. Dolayısıyla, birer yıl olmak üzere toplam dört kez iflasın ertelenmesi süresi uzatılabilir. Buna karşılık; bir diğer görüşe göre; kanun üst sınır bakımından bir düzenleme getirmiştir. Dolayısıyla ikinci sürenin tayini bakımından azami bir yıllık süre sınırı bulunmamaktadır 4. Netice itibarıyla; iflasın ertelenmesi bakımından şekli ve maddi şartların devam ediyor olması durumunda iflasın ertelenmesi süresinin uzatılması mümkündür. Buna karşılık; şirketin artık borca 2 Oğuz Atalay, Borca Batıklık ve İflasın Ertelenmesi, 2006, s. 110: Talih Uyar, İflasın Ertelenmesi, www.e-uyar.com.tr. s. 8. 3 Yargıtay 19.HD. 14.12.2006 Tarih ve 2006/8548E. ve 2006/ 12012K. sayılı kararı. 4 Öztek, s. 68. 5
batık olamaması gibi, şartların ortadan kalkmış olması durumunda iflasın ertelenmesi süresinin uzatılması mümkün değildir 5. b. Alacaklıları Etkileme Bakımından Erteleme Kararı İle Verilen Tedbirler i. Nitelikleri İflasın ertelenmesine karar veren mahkeme bu kararıyla birlikte erteleme süresi içerisinde şirketin veya kooperatifin malvarlığını korumaya yönelik olarak gerekli olan her türlü erteleme tedbirlerini almak zorundadır. Erteleme kararı ile birlikte alınacak olan bu tedbirler, iflâsı ertelenen şirketin erteleme süresi içerisinde alacaklıların güvencesini teşkil eden malvarlığının kaybolmasını önleyerek ve mali durumun iyileştirilmesini temin etmeyi sağlayarak hem şirketin hem de alacaklıların menfaatlerinin korunması amacına hizmet eder. Söz konusu tedbirler hukuki mahiyetleri bakımından iflasın ertelenmesi kurumuna özgü tedbirlerdir 6. Mahkeme kural olarak gerekli olan tüm tedbirleri alabilir. Kanun koyucu bu hususta bir sınırlama getirmemiş örnekseme yoluyla mahkemeye yol göstermiştir 7. Buna karşılık mahkeme anılan tedbirlere hükmederken tamamıyla da serbest değildir, kanun koyucu bazı hususlarda düzenleme yasağı getirmiştir. Buna göre, rehinli alacaklar ile İİK 206. Madde ki birinci sıradaki alacaklar bakımından tedbir yoluyla dahi takip serbestisinin kaldırılmasını açık biçimde yasaklanmıştır. Diğer yandan Yargıtay uygulaması bakımından ayrıca alacaklıların menfaatlerinin de dikkate alınması ve özellikle yasanın çizdiği sınırlar içerisinde hareket edilmesi gereklidir 8. Netice itibarıyla, mahkemece alınacak olan tedbirler iyileştirme projesine uygun, alacaklıların menfaatine yani mevcut durumunun en azından muhafazasına ve de şirketin mali durumunun iyileştirilmesini sağlamaya yönelik olmalıdır 9. Son olarak dikkat edilmesi gereken husus erteleme kararı ve neticeleri genel olarak takip hukukuna ilişkin bulunduğundan, erteleme kararı neticesinde ki tedbirlerin maddi hukuktan doğan hakları kısıtlaması ya da ortadan kaldırması mümkün değildir 10. Diğer bir ifade ile 5 Yargıtay 19.HD. 10.06.2004 Tarih ve 2004/9183 E. ve 2004/6984K. sayılı kararı. 6 Sanem Z., Yılmaz, Sermaye Şirketlerinde Geçici Hukuki Korumalar, 2004, s. 115; Uyar (İflasın Ertelenmesi), s. 20. 7 Talih Uyar, 4949 Sayılı ve 17.7.2003 tarihli İcra ve İflas Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun un Getirdiği Yenilikler, www.e-uyar.com.tr, s. 159-221. 8 Yargıtay 19.HD. 10.03.2005 Tarih ve 2005/1763E. ve 2005/2432K. sayılı kararı. 9 Öztek, s. 143: Ahmet Türk, Sermaye Ortaklıklarının ve Kooperatiflerin Borca Batıklık Nedeniyle İflâsı ve İflâsın Ertelenmesi Konusunda İcra ve İflâs Kanunu'nda Yapılan Son Değişikliklerin Değerlendirilmesi ve Öneriler (Dokuz Ey. Ünv. Huk. Fak. D. 2004/1, s:295, dipn. 2-4) 10 Atalay, s. 136. 6
senetlerin protesto edilmesi, çeklere karşılıksız işleminin uygulanması, hapis hakkının dermeyanı, temerrüt ihtarları engellenemez 11. Diğer bir husus tedbir taleplerinin takip hususuna ilişkin olmasının yanında aynı zamanda tedbirler erteleme talep eden şirket bakımından uygulanır. Erteleme talebinde bulunan şirket ortakları ya da bir başka bağlantılı şirket bakımından ya da kefilleri de kapsaması mümkün değildir 12. Erteleme süresi içinde bu erteleme tedbirlerinin değiştirilmesi veya kaldırılması hususunda iki farklı görüş vardır. Bir görüşe göre 13 ; bu tedbirlerin kaldırılması veya değiştirilmesi gerektiğinde mahkeme ancak ilgililerin talebi üzerine ve kayyımın raporu da dikkate alınarak buna ilişkin bir karar verebilir. Bir diğer görüşe göre ise 14 ; alınan tedbirlerin elverişsiz olduğunun anlaşılması durumunda mahkeme her zaman ve re sen anılan tedbirlerin değiştirilmesine veya kaldırılmasına karar verebilir. c. İflasın Ertelenmesinin Alacaklıların Hukuki Durumunda ki Somut Etkileri İflasın ertelenmesi sonuçları kural olarak kararının verilmesi anından itibaren başlar. Bu sebeple; kararının kesinleşmesini beklemeye gerek yoktur 15. Buna karşılık; iflasın ertelenmesi kararının sonuçlarının doğma anı ile alacaklılar bakımında hüküm edeceği an farklılaşabilir. Keza; mahkeme, iflasın ertelenmesi kararının ilanından itibaren alacaklılar ve üçüncü kişiler bakımından hüküm doğuracağını belirtebilir 16. i. Alacaklıların Yeni Takip Açması ve İflasın Ertelenmesinin Takiplere Etkisi Ertelemenin amacının bütün alacaklıların çıkarlarını dengeli bir şekilde korumak ve alacaklıların iflâs tasfiyesine nazaran alacaklarına daha fazla oranda kavuşmalarına imkân vermektir. Bunun olmazsa olması ise iflasın ertelenmesi süresi içinde yeni takip tehdidinden şirketin veya kooperatifin korunmasıdır. Bu en azından şirketin malvarlığının korunmasında alacaklıların korumaya değer menfaatinin varlığının zorunlu hususudur 17. 11 Yargıtay 19.HD. 04.05.2006 Tarih ve 2006/2288E. ve 2006/4946K. sayılı kararı. 12 Yargıtay 19.HD. 07.04.2005 Tarih ve 2005/2033E. ve 2005/3760 K. sayılı Kararı. 13 Atalay, s. 120. 14 Öztek, s. 142. 15 Atalay, s. 112. 16 Öztek, s. 131. 17 Atalay, s. 133. 7
Bu görüşten hareketle; kanun koyucu Amme alacakları da dâhil olmak koşuluyla tüm adi takiplerin durma ilkesini kabul etmiştir. Burada en önemlisi; mevcut alacaklıların menfaatinin korunması bakımından kamu alacakları bakımından bir imtiyaz tanınmamış olmasıdır. Çoğu zaman; vergi, prim gibi kamu alacakları iflasın ertelenmesi himayesinden yararlanan şirketler bakımından önemli oranda pasif oluşturmaktadır. İşte; kamu alacakları bakımından da takip yasağı getirilmiş olması alacaklılar bakımından büyük önem taşımaktadır. Borçlu bakımından bağışıklık getirilen husus icra takip işlemidir. Diğer bir değişle; icra ve iflas müdürlüğünün işlemleridir. Dolayısıyla; icra takip işlemi niteliğinde olmayan diğer işlemlerin şirket aleyhine yapılabilmesi mümkündür 18. Örneğin; iflasın ertelenmesi süresinden yararlanan bir şirket bakımından takip talebinde bulunabilir ama ödeme emri gönderilemez. Buna karşılık katılmamamıza rağmen takip talebi işleminin bir icra takip işlemi olmamasına rağmen takip talebinde de bulunulamayacağı da ifade edilmektedir 19. Erteleme kararından sonra şirketin ticari hayatına devam edebilmesi için çeşitli işlemleri gerçekleştirmesi gerekir. Bu ise; yeni borç ve hak doğumu anlamına gelir. Kural olarak; şirketin iflasın ertelenmesi süresi içinde; iflasın ertelenmesi kararından önceki dönemde doğmuş bulunan borçlarını doğrudan ödenmesi kabul edilmemektedir. Buna karşılık; iflasın ertelenmesi kararından sonra şirketten alacaklı durumuna geçen alacaklılar bakımından; hâkim olan görüş, şirketin faaliyetlerine devam edebilmesi bakımından bu borçlarını ödenmesi gerektiği, ödenmemesi durumunda ise her ne kadar yeni takip yasağı bu alacaklılar bakımından da söz konusu olacak olsa da bu kişilerin doğrudan kayyıma veya mahkemeye durumu bildirmek suretiyle iflasın ertelenmesi kararının kaldırılmasını sağlama imkânları vardır 20. Takip işlemlerinin durması ve yeni takip yasağı bakımından mahkemenin bu hususta açık bir karar vermesi gerekli değildir. Buna karşılık; bu hususta bir karar vermek niyetinde bulunan mahkemenin de ancak bu sınırlar dâhilinde karar vermesi gereklidir. Aksi halde; karar tarihine kadar yapılmış takiplerin iptaline ya da takip işlemlerinin kaldırılmasına karar vermesi mümkün değildir 21. Bu anlamda; kaiden haciz kayıtlarının silinmesine karar veremez. Rehinin paraya çevrilmesi yoluyla takipler bakımından alacaklıların durumu, adi takiplere nazaran daha iyidir. Alacaklıların; rehin paraya çevrilmesi yoluyla takipte bulunmasının önünde bir engel bulunmamaktadır. Mahkemen inde bu kurala aykırı bir tedbir kararı vermesi mümkün değildir 22. 18 Atalay, s.133. 19 Türk, s. 315. 20 Pekcanıtez, s. 355. 21 Yargıtay 19.HD. 07.04.2005 Tarih ve 2005/ 448E. ve 2005/3753K. sayılı kararı. 22 Yargıtay 19.HD. 17.3.2005 Tarih ve 2004/10326E ve 2005/2788K. sayılı kararı. 8
Rehininin paraya çevrilmesi yoluyla takipler bakımından getirilen bu imkan doktrinde eleştiri konusu olmuş 23 ve yine Ankara 8. Asliye Ticaret Mahkemesi 5.12.2003 Tarih ve: 2002/176E. ve 2003/189K. sayılı kararı ile eşitlik ilkesine aykırılık sebebiyle konuyu Anayasa Mahkemesine taşımıştır 24. Buna karşılık; alacaklı rehinin paraya çevrilmesi yoluyla takipler bakımından da tamamen serbest değildir, kanun muhafaza tedbirleri ile rehinli malın satışına erteleme süresi içinde imkan vermemiştir. Buna karşılık; yukarıda bahsedilen iki yasağın geçerlilik şartı, rehin alacaklısının, rehinle karşılanamayan faiz alacakları bakımından teminat verilmesi koşuluna bağlanmıştır. Aksi halde; alacaklı bakımından muhafaza ve rehinli malın satışı engellenemeyecektir 25. İşçi alacaklılar bakımından da kanun koyucu adi takiplere ve rehinin paraya çevrilmesi yoluyla takiplere nazaran özel bir düzenleme getirmiştir. Buna göre; işçi alacaklıları bakımından haciz yoluyla takip yapmak mümkündür. Alacaklının haciz yoluyla talep edebileceği alacakları ise; hizmet sözleşmesine dayanan ve iflâsın ertelenmesinden önceki bir yıl içinde tahakkuk etmiş ihbar ve kıdem tazminatları dâhil alacaklardır. Belirtilen süreler aralığında tahakkuk eden işçi alacakları bakımından kanun koyucu her hangi bir sınırlama getirmemiştir. Dolayısıyla; satış ve muhafaza işlemlerinin dahi yapılabilmesi mümkün dür 26. ii. Alacaklıların İhtiyati Haciz Talep Etmesi ve İflasın Ertelenmesinin İhtiyati Hacizlere Etkisi Alacaklıların iflasın ertelenmesi kurumundan yararlanan bir şirket hakkında ihtiyati haciz kararı alıp alamayacağı da tartışmalıdır. Kural olarak; iflasın ertelenmesini düzenleyen kurallar dâhilinde buna ilişkin bir yasak olmadığı için ihtiyati haciz kararının alınabilmesi gereklidir. Buna karşılık, ihtiyatı haciz işleminin kesin haciz işlemi gibi yerine getirilmesi gerektiği, belli süre içinde kesin hacze dönüştürülmesi gerektiği ve de ihtiyati haciz işleminin amacının belli faaliyetlerde bulunan veya bulunmaya teşebbüs eden borçlular borçluların öz itibarıyla mal kaçırmak istemesi olduğu dikkate alındığında buna karşılık şirkete kayyum atanmış olduğu 23 Türk, s. 320. 24 Uyar, s. 8. 25 Atalay, s.143. 26 Atalay, s. 143. 9
dolayısıyla ihtiyati haczi gerektiren sebeplerin artık bulunmadığı kabul edilmelidir 27. Borçlunun mal kaçırma, gizleme ya da adresinin bulunamaması gibi bir risk artık kalmamıştır. Şirketin yönetimi kayyuma devredilmiştir. Nitekim Yargıtay da; iflasın ertelenmesi kararından sonra şirket aleyhine ihtiyati haciz kararı talep edilemeyeceği görüsündedir 28. Talep edilmiş bile olsa reddi gerekecektir. Aynı şekilde; mahkemenin iflasın ertelenmesi talep edildikten sonra yeni ihtiyacız haciz taleplerine karşı şirketin malvarlığını koruyucu tedbirler almış olması şartıyla tedbir kararı vermesi mümkündür. Son olarak; iflasın ertelenmesi talebinden önce alacaklılar tarafından alınmış bulunan ihtiyati hacizlerin yerine getirilmesi tedbir yoluyla dahi olsa engellenemez 29. iii. Alacaklıların Alacak Davası Açması ve İflasın Ertelenmesinin Davalara Etkisi Gerek İİK, gerekse de TTK da bu hususta getirilmiş açık bir düzenleme bulunmamaktadır. Kural olarak, iflasın ertelenmesi kurumu takip hukukuna ilişkin bir kurum olması sebebiyle, borçlu aleyhine açılan davalara herhangi bir etkisi bulunmaz. Buna karşılık; her ne kadar borçlu şirket aleyhine açılan davalar bakımından kanun koyucu bir düzenleme getirmemiş olsa da; iflasın ertelenmesi kapsamında duran takiplere etkileri dikkate alınarak bir sonuç çıkarmak gerektiği ifade edilmektedir. Bu görüşten hareketle 30 ; alacaklıların itirazın kaldırılması, itirazın iptali davası açması mümkün değildir. Buna karşılık bir diğer görüşe göre 31 ; anılan davaların açılması bakımından bir mani bulunmamaktadır. Ne var ki; bunların neticesinde alınan kararların icrası bakımından iflasın ertelenmesinin sonuçları uygulanacaktır. Şirket aleyhine açılan tasarrufun iptali davaları bakımından da durum aynıdır. Yargıtay ise açılan davalar bakımından, erteleme davasının sonucun beklenilmesi gerektiğini ifade etmektedir 32. Alacaklılar tarafında açılacak iflas davaları bakından ise Yargıtay uygulamasında, devam eden iflasın ertelenmesi davasında, iflas davalarının durması hususunda bir tedbir kararı olup olmadığına bakılacaktır. Buna göre; böylesi bir tedbir kararı bulunmaması durumunda alacaklı bakımından iflas davası açılabilecek ve bu dava devam edebilecektir 33. 27 İflasın Ertelenmesinin amacı şirketin aktif malvarlığının korunarak çalıştırılarak, pasifinin azaltılmasıdır. (Yargıtay 19. HD. 7.4.2005 Tarih ve 2005/2033E. ve 2005/3760K. sayılı kararı) 28 Yargıtay 19.HD. 22.9.2005 Tarih, 2005/6790E. ve 2005/8986K. sayılı kararı. 29 Yargıtay 19. HD. 27.04.2006 Tarih ve 2006/3150E ve 2006/4554K. sayılı kararı. 30 Öztek, s. 104. 31 Atalay, s. 135; Pekcanıtez, s. 344. 32 Yargıtay 19. HD. 25.1.2006 Tarih ve 2006/5096E. ve 2006/408K. sayılı kararı. 33 Yargıtay 19.HD. 31.03.2005 Tarih ve 2005/338E. ve 2005/3430K. sayılı kararı. 10
Maddi hukuka ilişkin davalar bakımından ise herhangi bir yasaklayıcı durum söz konusu değildir. Bu yönde bir tedbir kararı verilmesi de aynı şekilde mümkün değildir 34. iv. Alacaklıların Faiz Talep Etmesi ve İflasın Ertelenmesinin Faizlere Etkisi Kanun koyucu rehinin paraya çevrilmesi yoluyla takiplere ilişkin olarak açık biçimde düzenlediği bu husustan adi takipler bakımından bahsetmemiştir. Bu sebeple; söz konusu taleplere ilişkin faizlerin işlemeye devam edeceği kabul edilmektedir 35. Dolayısıyla iflasın ertelenmesin işleyen ve işleyecek olan faizler bakımından bir etkisi bulunmamaktadır. v. İflasın Ertelenmesinin Mevcut Hacizlerine Etkisi İflasın ertelenmesinin en önemli sonucu yeni takiplerin açılamamasının yanında mevcut takiplerinde olduğu yerde durmasıdır. Bu sebeple, bu aşamaya kadar gerçekleştirilmiş bulunan hacizler bakımından da bu kural geçerli olacaktır. Dolayısıyla; haciz işlemleri geçerliliğini koruyacak, buna karşılık hacizli malların muhafazası ve satışı gibi haciz işleminde sonraki icra takip işlemleri yapılamayacaktır. Diğer yandan, uygulamada iflasın ertelenmesi kararı ile birlikte hacizlerin de kaldırıldığı görülmektedir. Buna karşılık; iflasın ertelenmesi kararıyla birlikte mahkemenin ne suretle olursa olsun hacizlerin fekkine karar vermesi mümkün değildir 36. Dolayısıyla, iflasın ertelenmesi kararından önceki bir safhada şirketin malları üzerinde haciz ve muhafaza tedbiri uygulatmış bulunan alacaklının mevcut durumu korunacaktır. Dolayısıyla; üçüncü kişi nezdinde muhafaza altına alınan bu malların, işletmenin faaliyetini devam ettirebilmesi bakımından önem arz edip etmediği de bu bakımından fark yaratmayacaktır. Borçlunun yeddi emin olarak nezdinde bırakılan hacizli malları kullanmasında sorun bulunmamaktadır. Sadece belli sınırlar çerçevesinde gerçekleştirmiş olsun. Hammaddelerin haczi ve muhafaza altına alınmış olması durumunda doktrinde bunlar bakımından bir istisna getirilmesi gerektiği ve üzerlerinde ki hacizlerin kaldırılarak borçluya iadesine imkân tanınması gerektiği ifade edilmektedir. Bu imkân bakımından ise ek teminat aranmaktadır 37. Buna karşılık, böyle bir imkân söz konusu olmadığı gibi mahkeme tarafından da böyle bir karar verilmesi mümkün değildir. Hammaddelerin haczine benzer bir durum iflasın ertelenmesi korumasından yararlanan şirketin üçüncü kişiler nezdinde bulunan ve haczedilmiş olan alacaklarının durumudur. Bu hususta doktrinde farklı görüşler vardır; bir görüşe göre; haczedilen alacaklar bakımından İİK 88. Maddesi uygulanması 34 Baki Kuru/ Ramazan Arslan/Ejder Yılmaz, İcra ve İflâs Hukuku, 2006, s. 101. 35 Atalay, s. 156: Uyar(İflasın Ertelenmesi), s. 11. 36 Yargıtay 19.HD. 30.12.2004 Tarih ve 2004/7270E. ve 2004/23440K. sayılı kararı. 37 Atalay, s. 137. 11
gerekecektir. Dolayısıyla para hükmünde olup, icra dairesi tarafından fiilen haczedilmedikçe bunlar üzerinde ki hacizlerde geçerli olmayacaktır. Dolayısıyla fiilen el koyma işlemi de iflasın ertelenmesi kararından sonra bir icra takip işlemi olması sebebiyle uygulanamayacağından, alacak ve paraların borçlu şirkete ödenmesi gerekir 38. Bir diğer görüşe göre ise; burada İİK 88. Maddenin değil, 89. Maddenin tatbikinin söz konusu olduğunu ve bu sebeple fiilen haczinin gerekmediği, haciz kararının verilmiş olmasının yeterli olduğunu ifade etmektedir. Mevcut alacak ve paralar bakımından durum böyle olduğu gibi, müstakbel alacaklar bakımından da aynı görüş uyarınca, haciz ihbarında müstakbel alacaklar bakımından da haciz kararı verildiği belirtilmiş, sonradan doğacak hak ve alacaklarında borçluya ödenmemesi gerekecektir 39. Özellikle haczedilen İİK. 89. Madde uyarınca haczedilen para alacakları bakımından, bu paraların haczi talep eden alacaklıya ödenip ödenmeyeceği konusu da gündeme gelmektedir. İflasın ertelenmesi kararı icra takip işlemlerini durdurmaktadır. İcra dairesi kasasına giren bir paranın alacaklıya ödenmesi biri icra takip işlemi olmadığından, bu paraların alacaklılara ödenmesinde bir mani bulunmamaktadır. Uygulamada iflasın ertelenmesi kararıyla birlikte mahkemelerce İİK 89. Madde uyarınca ve özellikle borçlu şirketin banka hesaplarına konulan blokajların kaldırılmasına karar verildiği görülmektedir. Buna karşılık Yargıtay aksi görüştedir 40. Aynı şekilde, erteleme talebinde bulunan şirketin lehtar olduğu teminat mektupları yönünden muhatap ve teminat mektuplarını veren bankanın hukuki durumunu etkileyecek şekilde tedbir kararı verilemez 41. 38 Atalay, s. 137-138. 39 Öztek, s. 98-101: Uyar(İflasın Ertelenmesi), s. 10. 40 Yargıtay 19.HD, 10.03.2005 Tarih ve 2005/11763E. ve 2005/2432K. sayılı kararı. 41 Yargıtay 19. HD. 7.12.2006 Tarih ve 2006/8063E. ve 2006/11674K sayılı kararı. 12