Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı MERKEZİ SİNİR SİSTEMİNİN YAPISI ve İŞLEVLERİ Dr. Sinan Canan scanan@baskent.edu.tr www.baskent.edu.tr/~scanan www.sinancanan.net
Sinir Sistemi Neye Yarar? Sindirim Sistemi Sindirim Solunum Sistemi Solunum Boşaltım Sistemi Boşaltım Dolaşım Sistemii Dolaşım Endokrin Sistem Salgı SİNİR SİSTEMİ???
Sinir Sistemi Neye Yarar? Sindirim Sistemi Sindirim Solunum Sistemi Solunum Boşaltım Sistemi Boşaltım Dolaşım Sistemii Dolaşım Endokrin Sistem Salgı SİNİR SİSTEMİ UYUM
Sinir Sistemi - Tarihçe René édescartes 1596-1650
Sinir Sisteminin Organizasyonu Merkezi Sinir Sistemi (MSS) Periferik ik Sinir i Sistemi i (PSS)
Sinir Sisteminin Organizasyonu
Merkezi Sinir Sistemi (M.S.S.) BEYİN (Cerebrum) OMURİLİK (Medulla spinalis)
Omurilik - Refleks merkezi - Otonom hareket devreleri - Beyin-PSS arası iletişim
Omurga ve Omurilik
Omurga ve Omurilik
Omurga ve Omurilik OMURİLİK Servikal (Boyun) Torasik (Göğüs) 31 ÇİFT SPİNAL SİNİR 8 çift 12 çift Lumbar (Bel) 5 çift Sakral (Bel altı) 5 çift Coccyx (Koksiks; Kuyruk sokumu) 1 çift
Omurga ve Omurilik
Omurga ve Omurilik
Gri Madde (Hücre gövdeleri) Ön kökler (motor çıkış) Arka kökler (duyu girişi) Ak Madde (sinir lifleri-miyelin)
Motor nöron gövdesi ile sinaps Ön kökler (motor çıkış) Arka kökler (duyu girişi)
Beyin Sapı Orta Beyin (midbrain) Göz hareketleri, görme işitme it sistemlerinin i i ara istasyonları Pons (köprü) Solunum, beyincik-beyin arası iletişim Medulla (soğan) Soluma, kan basıncı, yutma, kusma vb merkezleri
Beyincik (Cerebellum) Cerebellum - İstemli hareketlerin koordinasyonu-planlanması- gerçekleştirilmesi; duruşun (postürün) korunması, kafa ve göz hareketlerinin koordinasyonu
Talamus ve Hipotalamus Hipotalamus Talamus -Talamus: Duyuların ve motor sinyallerin ara durağı -Hipotalamus: Vücut sıcaklığı besin alımı su dengesi -Hipotalamus: Vücut sıcaklığı, besin alımı, su dengesi merkezleri; üst endokrin kontrol merkezi!
Corpus Callosum Corpus Callosum -Beyin yarımküreleri arasında iletişimi sağlayan sinir hücresi uzantıları demeti
Limbik Sistem Gyrus Cinguli Forniks Limbik Sistem Amigdala Mamillar cisim Hippokampus
Bazal Ganglionlar Globus pallidus Bazal ganglionlar Kaudat nukleus Putamen Striatum
Beyin Ventrikülleri
Beyin Ventrikülleri
Beyin Zarları
Beyin Zarları
Merkezi Sinir Sistemi
Beyin Sapı Vejetatif işlevlerin kontrolü
Beyin Sapı Retiküler Formasyon ve R.A.S.
Beyin Sapı Retiküler Formasyon ve R.A.S. Retiküler aktive edici sistem (RAS) Retiküler formasyon dan on dan kaynaklanır. Bilinçliliği düzenler Düzenleyici maddeler (nöromodülatörler) salgılar Nöromodülatör sistemler Noradrenerjik Norepinefrin (NE) Serotonerjik Serotonin (5HT) Dopaminerjik Dopamin (DOPA) Kolinerjik Asetilkolin (ACh)
Beyin Sapı Retiküler Formasyon ve R.A.S.
Beyincik (cerebellum)
Ara Beyin (Diensefalon) Homeostatik kontrol merkezleri Talamus ara durak ve duyusal integrasyon Hipotalamus Açlık, stres Susuzluk: Vücut ozmolaritesi Savaş/kaç yolakları Öfke ve korku Sirkadian ritimler Endokrin sistemin koordinasyonu
Ara Beyin (Diensefalon) -Hipotalamus Oksitosin, i su tutulması Kan P ; idrar kesesi kasılması Nöroendokrin kontrol ADH Kan P ; pupilla dilatasyonu, titreme GIS uyarımı Doyma, Nöroendokrin kontrol Beslenme refleksleri
Ara Beyin (Diensefalon) Hipotalamus/Hipofiz p
Diensefalon: Hipofiz ve Pineal (epifiz) (p bez Hipofizin trofik ve diğer hormonları Epifiz bezi (pineal) Melatonin Uykunun düzenlenmesi e es
Beyin (cerebrum) Gri ve beyaz madde alanları l Yüksek beyin işlevleriş Yarıküreler (hemisferler) Korpus kallozum- ara bağlantı Beyin lateralizasyonu Sol beyin lisan Sağğ beyin özel yetenekler
Beyin (cerebrum) Bazal Ganglionlar Klaustrum Korpus striatum Nuk. akkumbens Putamen Nuk. kaudatus Substantia nigra
Bazal Gangliyonların hasarı: Hipo- ve hiperkinetik bileşenler Hiperkinetik: ik Kore, atetozis, ballizm, tremor-parkinson hastalığı Hipokinetik: Akinezi, bradikinezi
Bazal Gangliyonların hastalıkları: Parkinson hastalığı Huntington hastalığı ğ Subtalamik çekirdek hasarları
Beyin (cerebrum): Limbik Sistem Bazal ganglionlar l hareketin kontrolü Limbik sistem Singulat girus hisler ve davranış Hippokampus öğrenmevehafıza Amigdala hisler ve hafıza
Beyin (cerebrum): Limbik Sistem
Beyin (cerebrum): Limbik Sistem-Amigdala
Beyin (cerebrum): Limbik Sistem-Amigdala Görme korteksi Talamus Korku yanıtı
Beyin (cerebrum): Limbik Sistem
Limbik Sistem Bozuklukları Cluver-Bucy Cu ucy sendromu Bellek bozuklukları Yön bulma sorunları Anksiyete bozuklukları Depresyon? Panik atak? Fobiler Epilepsi
Beyin kabuğu ğ (korteks): Algılama: İşitme, görme, koku, kaslar ve iç organlardan gelen duyular Akıl yürütme, veri entegrasyonu İstemli davranışların yönlendirilmesi
Beyin korteksinin lobları ve birleştirme ş işlevleri ş Fo Frontal tal(önkafa) istemli hareketler, davranışlar, a algılama Parietal (yankafa) Duyusal algılama Oksipital (artkafa) Görme Temporal (şakak) koku, işitme ve tat duyuları
Beyin Korteksi- Broadman Alanları
Beyin kabuğu ğ (korteks):
Beyin kabuğu ğ (korteks):
Beyin kabuğu ğ (korteks):
Beyin kabuğu ğ (korteks): Phineas Gage
Beyin Kabuğu- ğ Motor ve Duyu Alanları
Beyin Korteksi- Motor ve Duyu Alanları
Beyin Korteksi- Motor ve Duyu Alanları
Beyin Korteksi- Asosiyasyon y Alanları Prefrontal Limbik Anterior Posterior parietal (stereognozi) Parieto-oksipito-temporal
Lateralizasyon İşlevsel beyin haritası
Beyin Yarımküreleri / Lateralizasyon Sağ Beyin Sol Beyin Sentez Analiz Bütüncül düşünmeş İndirgemeci g düşünmeş Duygular Matematik Sanatsal faaliyetler l Planlamal Anlamlandırma Anlama
Sirkadian ritimlerin ve uykunun kontrolü Hipotalamustaki suprakiazmatik çekirdekler Geri bildirim döngüsü: genler ve düzenleyici proteinler Ritmik olayların düzenlenmesi Uyku: REM ve derin uyku
Sirkadian ritimler ve uykunun kontrolü Elektroensefalogram (EEG) ve uyku döngüsü
Hisler ve motivasyon: Karmaşık ş yollar Hipotalamus, limbik sistem ve korteks k işbirliği Hisler: Zevk, cinsel uyarılma, kızgınlık vekorku; sınırlı bilinç kontrolü engel olmak zor!!!" Motivasyon: itekleyici güç", uyanıklığı artırır; amaca yönelik davranış koordinasyonu Ruh durumları; Uzun dönem duygusal stres Depresyon, SSRI
Hisler ve motivasyon: Karmaşık ş yollar
Öğrenme ğ ve Hafızanın Karmaşık ş Yolları Öğrenme bilgi kazanımı Asosiyatif (ilişkilendirmeli) Non-asosiyatif (ilişkilendirmeli olmayan) (sensitizasyon-habituasyon) Hafıza depolama ve hatırlama Hippokampus ve hafıza izleri Kısa dönem bellek ve çalışan hafıza Uzun dönem hafıza Refleks tabanlı: kas belleği"
En Karmaşık ş Yolaklar: Lisan ve Kişilik ş Lisan karmaşık bilgilerin değiş-tokuşu Wernike alanı Broca alanı Kişilik Kalıtsal bileşenler Deneyimler Öğrenme Bellek Algılar
En Karmaşık ş Yolaklar: Lisan ve Kişilik ş
Beyin patolojileri Kafa travmaları Şizofreni f i (Schizo-phrenia) h i Epilepsi p Depresyon Alzheimer hastalığı ğ
Bitti? Sorular? r