DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER"

Özgür Behçet
7 yıl önce
İzleme sayısı:

Denetleyici ve Düzenleyici Sistemler Vücudumuzda aynı anda birçok karmaşık olayın birbirleriyle uyumlu bir şekilde gerçekleşmesi denetleyici ve düzenleyici sistemler tarafından sağlanır.

Sinir hücreleri bir ağ gibi birbirlerine bağlanarak sinirleri oluşturur. Sinir hücresi Sinir sistemi, merkezî sinir sistemi ve çevresel sinir sistemi olmak üzeri iki kısımda incelenebilir.

1 Denetleyici ve Düzenleyici Sistemler Vücudumuzda aynı anda birçok karmaşık olayın birbirleriyle uyumlu bir şekilde gerçekleşmesi denetleyici ve düzenleyici sistemler tarafından sağlanır. Denetleyici ve düzenleyici sistemler, sinir sistemi ve iç salgı bezlerinden oluşur. Sinir Sistemi Vücudumuzun temel kontrol birimi olan sinir sisteminin temel yapı birimi, sinir hücreleridir. Sinir hücreleri bir ağ gibi birbirlerine bağlanarak sinirleri oluşturur. Sinir hücresi Sinir sistemi, merkezî sinir sistemi ve çevresel sinir sistemi olmak üzeri iki kısımda incelenebilir. Sinir sisteminin kısımları Merkezî sinir sistemi, beyin ve omurilikten oluşur. Vücudumuzun yönetim merkezi olan beyin; iki yarım küre, beyincik ve omurilik soğanından meydana gelir. Öğrenme, hafıza, konuşma, yaşamsal faaliyetlerin sürdürülmesi ve duyu organlarından gelen mesajların değerlendirilmesi gibi çok önemli işlevleri beyin gerçekleştirir. Beynin hemen altında yer alan beyincik, istemli kas hareketlerini düzenler ve dengeyi sağlar. Beyinden çıkıp omuriliğe bağlanan omurilik soğanı ise kalp atışı, soluk alıp Sinir sistemini oluşturan yapıların şema üzerinde gösterimi 1 / 5

2 verme ve boşaltım faaliyetleri için gerekli istemsiz kas hareketlerini düzenler. Merkezî sinir sisteminin diğer bir bileşeni olan omurilik, merkezî sinir sistemi ile vücudun diğer bölümleri arasındaki sinirsel iletişimi sağlar ve refleks merkezi olarak görev alır. Çevresel sinir sistemi, merkezî sinir sistemi dışında kalan sinirlerden oluşur. Bu sinirler omurgadan vücudun tüm bölümlerine dağılan ve kafatasında yer alan bazı sinirler olarak iki kısımda incelenebilir. Vücudumuzda İletişim Vücudumuzda iletişim sinir sistemi aracılığıyla sağlanır. Sinirleri oluşturan sinir hücrelerinin mesajları bir elektrik sinyali gibi iletme özelliği sayesinde vücudumuzda veya çevremizde meydana gelen olayların hızlı bir şekilde farkında olur ve gerekirse bu durumlar karşısında yine çok hızlı bir şekilde tepki gösteririz. Vücudumuzda veya çevremizde meydana gelen ve vücudumuzda bir tepkiye sebep olan etkilere uyarı denir. Bu uyarılar, vücudumuzdaki özel almaçlar tarafından uyartı mesajlarına dönüştürülür. Uyartı mesajları, sinirler aracılığıyla merkezî sinir sisteminde yer alan beyne iletilir. Mesaj, beynin ilgili bölümünde değerlendirilir ve mesaja karşılık bir cevap oluşturulur. Oluşan cevap yine sinirler aracılığıyla vücudun ilgili yapılarına iletilerek uyarıya karşı tepki oluşturulması sağlanır. Uyarı - tepki mekanizması 2 / 5

Çevresel sinir sistemi, merkezî sinir sistemi dışında kalan sinirlerden oluşur.

3 Vücudumuzun oluşturduğu bazı tepkiler için vücut, beynin uyarıyı değerlendirmesine ihtiyaç duymaz. Doğuştan kazanılmış bazı hareketlerin ya da beynin etkisini daha önce tecrübe ettiği bazı dış uyarılara karşı oluşturulan tepkilerin gerçekleşmesini omurilik sağlar. İsteğimiz dışında ve çok hızlı bir şekilde oluşturulan bu tür tepkilere refleks denir. Refleks mekanizması İç Salgı Bezleri İç salgı bezleri, sinir sistemi ile birlikte çalışarak vücudumuzda gerçekleşen bazı olayları düzenler. İç salgı bezleri, hormon adı verilen kimyasal madde salgılar. Salgılanan hormonlar dolaşım sistemi aracılığıyla vücudumuza yayılarak hedef organa veya yapıya etki eder. Hipofiz bezi, tiroit bezi, böbrek üstü bezleri, pankreas ve eşey bezleri vücudumuzdaki önemli iç salgı bezlerinden bazılarıdır. İç salgı bezleri 3 / 5

İsteğimiz dışında ve çok hızlı bir şekilde oluşturulan bu tür tepkilere refleks denir.

4 Hipofiz Bezi - Beynin hemen altında yer alır. - Diğer iç salgı bezlerinin çalışmasını düzenler. - Büyüme hormonu salgılayarak kemik, kas ve diğer organların düzenli bir şekilde büyümesini sağlar. - Düzensiz çalıştığında devlik ve cücelik hastalıkları görülür. Tiroit Bezi - Gırtlağın altında, soluk borusunun her iki yanında yer alır. - Salgıladığı tiroksin hormonu ile vücudun metabolizma hızını düzenler. - Düzensiz çalıştığında guatr hastalığı görülür. Böbrek Üstü Bezleri - Böbreklerin üzerinde yer alır. - Gerektiğinde adrenalin hormonu salgılayarak metabolizmayı hızlandırır. Pankreas - Midenin hemen altında yer alır. - Salgıladığı insülin hormonu ile kan şekerinin düşürülmesini, glukagon hormonu ile de kan şekerinin yükseltilmesini sağlar. - Yetersiz insülin hormonu salgıladığı durumda şeker hastalığı görülür. Eşey Bezleri - Dişilerde yumurtalık, erkeklerde testis olarak adlandırılır. - Ergenlik döneminde dişiye veya erkeğe özgü karakterlerin ortaya çıkmasını sağlar. - Üreme hücrelerinin (dişilerde yumurta, erkeklerde sperm) oluşmasını sağlar. 4 / 5

- Salgıladığı tiroksin hormonu ile vücudun metabolizma hızını düzenler. - Düzensiz çalıştığında guatr hastalığı görülür. Böbrek Üstü Bezleri - Böbreklerin üzerinde yer alır.

5 Denetleyici ve Düzenleyici Sistemlerin Sağlığı Vücudumuzda farklı görevleri bulunan sistemlerin uyum içinde çalışmasını denetleyici ve düzenleyici sistemlerimiz sağlar. Denetleyici ve düzenleyici sistemlerin düzenli çalışmaması sonucu birçok önemli rahatsızlık ortaya çıkar. Bu rahatsızlıklar aşağıdaki gibi sıralanabilir: - Ağrı hissi - Bayılma olayı - Alzheimer hastalığı - Felç durumu - Koma durumu - Menenjit hastalığı - Çocuk felci hastalığı - Kuduz hastalığı - Sara nöbeti - Devlik veya cücelik hastalığı - Şeker hastalığı - Guatr hastalığı Ayrıca yetişkin bir bireyin denetleyici sistemini oluşturan sinir hücreleri, zarar gördüklerinde diğer hücreler gibi kendilerini yenileyemedikleri için bu sistemde oluşacak bir hasar kalıcı olur. Tüm bu rahatsızlıklardan korunmak ve sağlıklı denetleyici ve düzenleyici sistemlere sahip olmak için dikkat etmemiz gerekenleri aşağıdaki gibi listeleyebiliriz: - Düzenli ve sağlıklı beslenmeli, uygun olmayan şekilde üretilmiş besinler tüketmemeliyiz. - Alkol, sigara ve uyuşturucu gibi zararlı maddelerden uzak durmalıyız. - Ağır sporlardan, ani hareketlerden kaçınmalı, çarpma ve darbelere karşı korunmalıyız. - Ağır ve yorucu çalışmalardan kaçınmalı, stresli ve gürültülü ortamlardan uzak durmalıyız. - Menenjit, kuduz ve çocuk felci gibi bulaşıcı hastalıklara karşı geliştirilen aşıların zamanında yaptırılması konusunda bilinçlenmeliyiz. 5 / 5

Bu rahatsızlıklar aşağıdaki gibi sıralanabilir: - Ağrı hissi - Bayılma olayı - Alzheimer hastalığı - Felç durumu - Koma durumu - Menenjit hastalığı - Çocuk felci hastalığı - Kuduz hastalığı - Sara

Benzer belgeler

DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER

DENETLEYİCİ VE DÜZENLEYİCİ SİSTEMLER Vücudumuzda, bir dakika içerisinde, sayamayacağımız kadar çok olay gerçekleşir. Duyuları algılamak, düşünmek, yürümek, konuşmak gibi birçok olay aynı anda gerçekleşir.