İÇİNDEKİLER GİRİŞ BİRİNCİ BÖLÜM BUGÜNKÜ ŞEKLİYLE FEDERAL ALMANYA CUMHURİ YETİ NDE HUKUKÇULARIN YETİŞTİRİLMESİ I. Üniversite Tahsili 1. Giriş ders ve çalışmaları 2. Genel öğretim vasıtaları a) Ders b) Pratik çalışmalar c) Diğer kurlar d) Derslerin pratik kurlara olan oranı e) Seminer 3. 4. 5. 6. Tahsil esnasında mahkemeler ve idarî makamlar nezdinde yapılan çalışmalar Tahsil esnafında ders bakımından takibedilecek sıra Öğretim kadrosu Kütüphane ve enstitüler II. Hazırlık Devresi 1. Hazırlık devresinin safhaları 2. Raporlar 3. İş görme yetkisi 4. Yüksek tahsile lisans üstü seviyede devam 5. Referendar'lar için çalışma gurupları XXXXI
III. İmtihanlar 10 1. Birinci Devlet Hukuk İmtihanı 11 a) İmtihanların sahası 11 b) İmtihanın yapısı 12 c) İmtihan komisyonu 12 d) İmtihanların değerlendirilmesi 12 2. İkinci Devlet Hukuk İmtihanı 13 3. İmtihanların tekrarı 13 4. Hukukî mesleklere kabul 14 İKİNCİ BÖLÜM BUGÜNKÜ HUKUK EĞİTİMİNİN REFORMA OLAN İHTİ YACI MESELESİ 15 A. HUKUK EĞİTİMİNDE REFORM VE GENEL OLARAK ÜNİVERSİTEDE REFORM 15 I. Üniversite Krizi 15 1. Üniversite öncesi eğitim ve talebenin elenmesi 17 2. Üniversitenin kendi içindeki kriz görünümleri 18 a) Meslek öğrenimi ile genel eğitim ilişkisindeki değişiklik 18 b) Ders mevzularının aşırı yüklülüğü ve tahsilin derinlemesine değil fakat genişlemesine yayılması 19 c) Ders ve diğer öğretim vasıtalarındaki eksiklikler 19 d) İzdiham meselesi 20 e) Siyasî ve sosyal eğitim sahasında üniversitenin aczi 21 II. Alman Üniversitesinde Reform Gayretleri 22 1. Tarihî görünüş 22 a) Birinci Dünya Harbi'nden sonraki devre 22 b) İkinci Dünya Harbi'nden sonraki devre 22 2. Üniversite reformunun kriterleri 24 XXXXII
a) İmtihan sistemi 25 b) Talebenin ön eğitimi ve elenmesi 25 c) Üniversitedeki izdiham meselesi 27 B. BUGÜNKÜ HUKUK EĞİTİMİNİN ESASLI EKSİKLİK LERİ 29 I. Üniversite Tahsili 29 1. Esaslı eksiklikler 29 a) Teorik eğitimin yetersizliği 30 b) Münferid öğretim vasıtalarının eğitim değeri. Üniversiteden yüz çeviriş 30 b) Özellikle: talebenin, dinlediği dersler üzerinde bilâhare yaptığı çalışmalar 31 d) Meslek kitaplarından yararlanma 32 e) Genel kültür tahsili 33 2. Eksikliklerin sebepleri 34 a) Üniversite öncesi eğitimi ve talebenin elenmesi 34 b) Öğretim vasıtalarının arzetikleri eksiklikler 35 c) Birinci Devlet İmtiha'nın tertibi 37 d) Tahsil süresi ve ders yükünün altından kalkış 38 e) Çalışma yerleri ve kitaplardan istifade 39 3. Reform zarureti ve reformun hangi noktalarda yapılacağı 40 II. Hazırlık Devresi (Vorbereitungsdienst) 41 1. Referendar eğitimindeki bölgesel farklar 41 2. Esaslı eksiklikler 41 a) İzdiham problemi 41 b) Hazırlık devresinin çok küçük parçalara ayrılması 42 c) Yetiştiricinin ve Referendar'm şahıslarında mevcut yetersizlikler 42 d) Yetiştirme metodundaki eksiklikler 43 e) Hazırlık devresinin yapısındaki eksiklikler 44 XXXXIII
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM A. KÖKLÜ BİR ALMAN HUKUK ÖĞRETİMİ REFORMU NE ELDE EDİLEBİLİR VE NE ELDE EDİLMELİDİR? 46 I. Genel olarak 46 1. Hukuk Öğretiminde Reform İhtiyacı 46 2. Hukuk Öğretiminin Eksiklikleri 46 3. Bugünkü Hukuk Öğretiminin Hedefi 47 II. Örnek bir Hukukçunun nitelikleri 47 1. Hukuk Bilgisi 48 a) Konunun Temel Esaslarla Sınırlandırılması 48 b) Temel İlişkilerin Bilinmesi 43 c) Mukayeseli Hukuk 48 2. Sosyal ve Ekonomik İlişkileri Kavrayış 43 b) Geleneğinin Gözönünde Bulundurulması 48 b) Başka Mesleklerin Düşünüş Tarzına Âşinâ Olma 49 3. Hukukî Düşünüş tarzı 49 a) Hukuk Metodu 49 b) Hukuk Dili 49 4. Genel Kültür 49 a) Hukukun Gelişimine Yardımcı Olmak 50 b) Hukuk Düzeninin En Yüksek Değerlerinin Bilinmesi 50 5. Karakter 50 a) Mesafe (Distanz) 51 b) Tarafsızlık 51 c) Gerçeği Tanıma 51 d) İhsanları Tanıma 51 e) İnsanlara Nasıl Davranılacağmı Bilme 51 6. Karar Verme Kudreti 52 a) Karar 52 XXXXIV
b) Hükme Esas Olacak Ön-Çalışma 52 c) Kişisel Görüşünü Açıklama Cesareti 52 III. Bugünkü Hukuk Öğretimi Reformunun Sınır ve Hedefleri, 52 1. Hukuk Öğretiminin Bütünlüğü: Öğretim Safhalarının İçbütünlüğü 52 a) Plüralist Bir Öğretim Sisteminin Sakıncaları 53 b) Bir Bütün Teşkil Eden Meslek Bilincinin Eksikliği 53 aa) bb) Yabancı Memleketlerle Karşılaştırma 53 Meslek Bilincinin Yetersizliğinin Nedenleri 53 c) Hukuk Öğreniminin Çift Kademeli Oluşu 53 aa) Birbirini Takip Etmesi Gerekmeyen Öğretim Safhaları 53 bb) A.B.D. Örneği 54 cc) Uygulama Öğreniminin Hukuk Fakültelerine Yüklenmemesi 54 dd) Öğretim ve Uygulama Öğretiminin Birbirine Yaklaştırılması 54 cc) Son Yılların Kuruluşları İle Bağlantı 54 ff) gg) hh) Bugünkü Üniversite Öğrenimi Daha Pratik, Hazırlık Devresi Daha Teorik Olmuştur 55 Ağırlık Noktasının Her İki Yetişme Safhasına Birden Yüklenmesinin Sonuçları 55 Üniversite Öğrenimi Tekrar Teorik, Hazırlık Devresi de Pratik Olmalıdır 55 d) Üniversite Öğrenimi İle Uygulama Arasında Bağlantı 56 xxxxv
aa) bb) cc) Genç Hukukçuların Tek Taraflı Nazariyatçılar Olarak Yetişmeleri Tehlikesi 56 Bir Tatbikat Sömestrinin Eklenmesi 56 Hukuk Hakkında Bilimsel Olmıyan Tasarımların Düzeltilmesi 56 2. Akademik Hürriyet, Serbestiyet; Hukukçuların Hazırlık Öğretimi Sorunu 57 a) Üniversitenin ve Hukuk Öğretiminin Bütünlüğü 57 aa) Hukuk Derslerinde Reformun Sınırları 57 bb) Üniversitenin Yetiştirme Yükümü 57 cc) Akademik Öğrenimin Evrenselliği 58 b) Hukukçular için Hazırlık Öğrenimi 58 aa) Hukuk Öğrenimi ve Genel Yüksek Öğretim Reformu 58 bb) Liselerde Ders 58 cc) dd) Meslek Öğretiminden Önce Yetiştirme Devresi 58 Hukuk Fakültesinin Yetiştirme Görevi 58 c) Akademik Hürriyetin Sınırlandırılması 59 aa) Derslere Devamın ve Başarının Denetlenmesi 59 bb) Kontrollerin Sakıncaları 59 cc) Otoriter Bir Öğretim Yerine Öğrenciye İnisiyatif Verilmesi 59 IV. Komisyon Tarafından Tavsiye Edilen Hukuk Öğretimi Reformunun Anahatları ve Temel İlkeleri 60 1. Hukuk Öğretiminin Süresi ve Yapısı 60 2. Üniversite Öğreniminin Safhaları 60 a) Temel Öğrenim Safhası 60 XXXXVI
aa) Esas Meseleler İle Sınırlandırma 60 bb) Yetiştirme Devresi 61 b) Derinleştirme Safhası 61 aa) Tamamlayıcı Öğrenim 61 bb) Uzmanlık Öğrenimi 61 cc) Uygulama Sömestri Öğreniminin Derinleştirme Safhasına Etkisi 62 3. Uygulama Sömestri 62 a) Daha Önceki Reform Teklifleri İle Bağlantı 62 b) Ön-Uygulama Veya Tatil Uygulaması ile Karşılaştırma 63 c) Hazırlık Devresi ile Sınırlandırma 63 d) Uygulama Sömestrinde Öğrencinin Rolü 63 e) Pratik Yetiştirme Devresinin Çift Kademeli Yapısı 63 f) Uygulama Sömestrinin Genel Kültür Fonksiyonu 64 g) Uygulama Sömestrinin Düzenlenmesinde Temel Sorunlar 64 4. Hazırlık Devresi 64 a) Bugünkü Hazırlık Devresinin Okul Karakterine Bürünmesi 64 b) Yetiştirme Görevi 64 5. Sınavlar 64 a) Ön-Smavlar 65 b) Üniversite Bitirme Sınavları 65 c) Devlet Sınavı 65 B. KOMİSYONUN REFORM PLÂNINA GÖRE, HUKUK ÖĞRETİMİNİN MÜNFERİD SAFHALARI 66 I. Temel Öğrenim Devresi 66 1. Temel Öğrenim Devresinin Fonksiyonu 66 2. Ders Konusu 66 XXXXVII
a) Konuların Ayrılması 66 b) Ders Programı 67 c) Ekonomi Öğrenimi 70 d) Genel Kültür Öğrenimi 70 3. Öğretim Metodu 70 a) Derslerin Düzenlenmesi 70 b) Ders Araçlarının Dağıtım 71 c) Yeni Başlıyanlar İçin Pratik Kurlar 71 II. Derinleştirme Öğrenimi 72 1. Derinleştirme Öğreniminin Fonksiyonu 72 a) Tamamlama 72 b) Derinleştirme 72 2. Derinleştirme Dersleri 73 a) Ödevi 73 b) Katılacakların Sayısı 73 c) Konu 73 d) Seçme Serbestliği 74 3. Ders Programı 74 III. Uygulama Sömestri 76 1. Genel Olarak 76 2. Yetiştirme Yöneticisi ve Gurubu 76 3. Düzenlemenin Temel Sorunları 77 4. Gözlem malzemesi 78 a) Konunun Tamamı Yerine Örnekler 73 b) Söz Konusu Olabilecek Hukuk Alanları 78 c) Hukuk Uygulamasının Faaliyet Sahalarına Göre Seçim 78 5. Düzenlemenin Çerçevesi 78 a) Yetiştirme Yöneticisinin Takdir Hakkı 78 b) İdare, Yasama ve Sosyo-Ekonomik İlişkiler 78 c) Hukukçunun Sorumluluğu 78 XXXXVIII
6. Düzenlemenin Ayrıntıları 80 a) Duruşmalara Gidilmesi 80 b) Öğrencilerin Çalışmalara Aktif Olarak Katılmaları 80 c) Basitten Bileşiğe 80 d) Uygulama Sömestrinin Süresi 80 e) Öğrencilerin Başarılarının Değerlendirilmesi 80 7. Öğrencilerin Uygulama Sömestrindeki Statüleri 81 IV. Hazırlık Devresi 81 1. Süre 81 2. Yapı 82 a) Sulh Mahkemesi Stajının Kaldırılması 82 b) Bidayet Hukuk Mahkemesi 82 c) Cezalı İşlerde Yetiştirme 82 d) İdarî İşlerde Yetişme 83 e) Avukat Yanındaki Safha 83 f) Çekişmesiz Yargı ve İş Mahkemelerinde Yetişme 84 g) Yüksek Eyalet Mahkemesi veya Yüksek İdarî Makamlarda Yetişme 84 h) Yetişme Plânı 84 3. İzdiham Sorunu 85 4. Yeliştiriclerin Yükünün Hafifletilmesi ve Stajyerlere İnisiyatif Verilmesi 85 5. Yetiştirme Metodu 85 V. Sınavlar 86 1. Ön-Sınavlar 86 a) Fonksiyonu 86 b) Kapsamı ve Düzenlenmesi 86 aa) Ekonomi Dersinin Eklenmesi 86 bb) Pratik Kurlara Katılma Belgelerinin İbrazı 87 cc) Sözlü Sınavdan Vazgeçilmesi 87 XXXXIX
dd) Gözetim Altında Yapılan Yazılı Sı- navlar 87 ee) Sözlü Sınav 87 c) Sınav Sonuçlarının Değerlendirilmesi 88 d) Öğretim Üyelerinin Yükünün Azaltılması 88 e) Sınavların Tekrarlanması 88 2. Üniversite Bitirme Sınavı 88 a) Fakültelerin Yetkileri 88 b) Sınavın Yapısı ve Konusu 89 aa) Bilimsel ev Ödevleri 89 bb) Gözetim Altında Yapılan Yazılı Sınavlar 89 cc) Sözlü Sınavlar 89 c) Seçme Olanakları 90 d) Sınavların Teknik Yapısı 90 e) Akademik Bir Unvanın Verilmesi 90 3. Devlet Sınavı 91 a) Genel Olarak 91 b) Sınavın Yapısı 91 aa) Yazılı Sınav 91 bb) Sözlü Sınav 92 C. REFORM PLÂNININ GERÇEKLEŞMESİ İÇİN LÜZUM LU PRATİK KOŞULLAR 93 I. Üniversiteyle İlgili Koşullar 93 1. Öğretim Kadrolarının Genişletilmesi 93 2. Reformun Teknik Koşulları 94 3. Basamak Basamak İlerleme 94 II. Uygulama Sömestrinin Gerçekleşmesinin Koşullan 94 1. Katılacakların Sayısı 94 2. Teknik Koşullar 95 3. Personelle İlgili Koşullar 95 4. Bir Yetiştirme Komisyonunun Kurulması 95 KOMİSYONUN TEKLİFLERİNE KISA BİR BAKIŞ 95 L