ASSESSMENT OF SUDAN-NYALA City s WATER HEALTH IN UNUSUAL LIFE *Hasan Hüseyin EKER *Sanaa İSHAG **Eyup DEBİK **Ahmet DOGAN * Ceyda ACAR *** Ahmed Beraka *Bezmialem Vakİf University - School of Medicine /Department of Public Health - Istanbul / Turkey. ** Yildiz Technical University Department of Environmental Engineering - Istanbul /Turkey. ** Yildiz Technical University Department of Civil Engineering - Istanbul /Turkey. ***National Humanterian Aid Organization(NaHA).Nyala/SUDAN. Objective:- This study is a preliminary preparation, aims to determine the available water resources, quality and improvement in Nyala City South Darfu State / SUDAN. Materials and Methods:- This study on July 2015; is made by faculty members who are working in the fields of : public health, environmental and hydraulic construction. The study was supported by TIKA and Bezmialem Foundation University Findings:- Approximately 1.5 million people live in Nyala town, though the exact figures, and 15% of the city's water supplying is providing by water net work which was built in 1960. Water is given daily for 2-3 hours from the water supplying net work, while at other times the water can not be given. About 60% of the city's water needs are supplied from wells operated by private ventures, while the remaining portion is estimated to be covered by individual water pump located on their property. For biological and chemical analysis of the water,supplies and trained staff in the established laboratory is inadequate. Water network, and control of private individual wells can not be made. almost there is no Informative and educational work for community about water health in the region. Waterborne diseases and water-related diseases in the water are appear to be concentrated.
Result; There is no system for the control of water in the region. People are not conducting works on healthy water consumption. In the area water-borne diseases or water-related diseases are intensively. Some Suggestions: 1- Strengthen the existing laboratory personnel and equipment. 2- Establishing water control system. 3- Construction of medium and long-term working of the people for the training of water health. Keywords: Water Health, Water Sanitation, Nyala, Darfur, Sudan.
OLAĞAN DIŞI YAŞAMDA SUDAN NYALA SU SAĞLIĞI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME *Hasan Hüseyin EKER *Sena İSHAK **Eyup DEBİK **Ahmet DOGAN * Ceyda ACAR *** Ahmed Beraka *Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı AD İstanbul/Türkiye **Yıldız Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği AD. İstanbul/Türkiye **Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği AD. İstanbul/Türkiye ***National Humanterian Aid Organization(NaHA).Nyala/Sudan. Amaç: Bu çalışma Sudan/ Darfur Eyaletinde bulunan Nyala şehrinin mevcut su kaynaklarını ve kalitesini belirlemek ve iyileştirme için ön hazırlık yapmak amacıyla yapılmıştır. Gereç ve yöntem: Araştırma 26-30.07.2015 tarihleri arasında yapılmıştır. Araştırmaya Bir halk sağlığı uzmanı, 2 çevre mühendisi ve bir hidrolik inşaat alanında çalışan uzman katılmıştır. Verilerin toplanmasında su ile ilgili bakanlıklarda bakanlar ve teknik personel, yerel su idaresi genel müdürlüğü yetkili ve sorumlu personelleri, bölgede bulunan Türk Hastanesi yetkilileri, yerel STK temsilcileri ile görüşmeler yapılmıştır. Ayrıca uzmanlar şebeke suyu dağıtım tesis ziyaretlerinde bulunmuş ve teknik uzmanlarla görüşmüştür. Özel kuyu ziyaretlerinde kuyu sahipleri veya çalışanları ile yüz yüze görüşülerek şehrin mevcut su kaynakları ve bu suların biyolojik, kimyasal analiz sonuçları ve su denetimlerinin nasıl yapıldığı konularda bilgiler toplanmıştır. Bu çalışma TİKA, Bezmialem Vakıf Üniversitesi ve National Humanterian Aid Organization (Nyala).tarafından desteklenmiştir. Bulgular Sudan Darfur eyaletinde bulunan Nyala kentinde kesin rakamlar olmamakla birlikte yaklaşık 125.000 hane bulunmakta ve 1,5 milyon insan yaşamaktadır. Darfur bölgesinde yaklaşık 15 yıldır bir iç savaş sürmekte ve şehrin hemen yanı başında bulunan toplama kamplarında yaklaşık 450.000 kişi yaşamaktadır.. Nyala şehri İklim olarak yağmur ve yaz mevsiminden oluşmaktadır. Şehir kuzey ve güney olmak üzere iki merkez ilçeye ayrılmış ancak su idaresi tek merkezden yönetilmektedir. Şehirde yaklaşık 17.000 haneye (yaklaşık şehrin %15i) 1960 yılında yapılmış olan su şebekesi ile su sağlanmaktadır. Bu su şebekesinden bir gün içerisinde
yaklaşık 2-3 saat su verilmekte diğer zamanlarda ise su verilememektedir. Şehirde kanalizasyon şebekesi bulunmamaktadır. Her hane atık sularını kendine ait sızdırmalı fosseptikte bertaraf etmektedir. Su şebekesinin eski olması sebebiyle alt yapıda önemli kayıplar meydana gelmiş ve negatif basınçla fosseptik atıklarının su şebekesine sızmasına neden olmaktadır. Şehir şebekesine su, şehir içindeki vadide açılmış olan 33 adet kuyudan sağlanmaktadır. Kuyulardan sağlanan su, 1000 m 3 lük bir depoya alındıktan sonra sadece klorlama yapılarak şehre verilmektedir. Suların biyolojik ve kimyasal analizi için küçük bir laboratuvar kurulmuş ancak yeterli eğitimli personel ve malzemelerin olmaması nedeni ile sadece ana şebekeden su numunesi 2-3 aylık peryotlarla alınmaktadır. Şebeke üzerinde bunun dışında farklı noktalardan herhangi bir numune analizi yapılmamaktadır. Şehrin su ihtiyacının yaklaşık %60 lık kısmı özel teşebbüslerle işletilen su kuyularından sağlanmaktadır. Bu su kuyularından elde edilen sular kuyu sahipleri tarafından eşek ve atlarla taşıma yapan dağıtıcılara satılmakta bu dağıtıcılar tarafından da sular halka para karşılığında ulaştırılmaktadır. 300 civarında olduğu tahmin özel teşebbüs kuyulardan çıkan su miktarı yağışlı ve yaz dönemine göre değişiklik göstermektedir. Yağışlı dönemde bir kuyudan bir günde 75-80. m 3 su çıkarken bu su miktarı yaz döneminde 20-25 m 3 kadar düşmektedir. Bu kuyulardan çıkan suların denetimi yapılmamaktadır. Şehrin su ihtiyacının kalan kısmının ise (yaklaşık %25) halkın kendi mülkünde bulunan bireysel su tulumbaları ile karşılandığı tahmin edilmektedir. Su analiz laboratuvarında 3 personel çalışmak ve Laboratuvarda bulunması gereken bazı temel cihazlar bulunmamakta veya bulunan bazı cihazlar çalışmamaktadır. Hâlihazırdaki laboratuvarda su numunesi almak için eğitimli veya eğitimsiz herhangi bir personel bulunmamaktadır. Sonuç ve öneriler Gerek şebekeden gerekse özel kuyulardan halka dağıtılan suyun uygun şekilde ve belirli periyotlarla kontrolü yapılmamaktadır. Halka su sağlığı konusunda bilgilendirme ve eğitimler yapılmamaktadır.
Bazı ivedi öneriler 1. Belirli dönemlerde su analizleri için su numunesi alacak ekibin kurulması 2. Su numunesi alacak ekibin eğitimi 3. Mevcut laboratuvarın iyileştirilmesi için gerekli malzemelerin temin edilmesi, 4. Mevcut laboratuvarında çalışan personelin eğitimi 5. Çalışmayan su kuyularının tamir, bakım ve kontrollerini yapacak teknik ekibin oluşturulması 6. Çalışmayan su kuyularının tamir, bakım ve kontrollerini yapacak teknik ekibin eğitimi 7. Çalışmayan su kuyularının tamir, bakım ve kontrollerini yapacak teknik personel için uygun bir atölyenin oluşturulması 8. Halkın ve toplum liderlerinin su sanitasyonu konusunda eğitimi için uygun eğitim materyallerinin hazırlanması 9. Halkın ve toplum liderlerinin su sanitasyonu konusunda eğitimi için toplum katılımını sağlamak ve su sanitasyonu konusunda bilinç oluşturmak 10. Su kuyularını işleten, kuyularında çalışan personelin eğitilmesi, 11. Halkın ve toplum liderlerinin su sanitasyonu konusunda eğitimi, 12. Kuyulardan temin edilen suyun sağlıklı bir şekilde kullanıcılara ulaşımı için gerekli tüm hukuki ve teknik düzenlemelerin yapılması, Anahtar kelimeler: Su Sağlığı, Su Sanitasyonu, Nyala, Darfur, Sudan