Elektrik Piyasas nda Lisanss z Elektrik Üretimi Dr. Refik T RYAK Enerji Uzman SANSSIZ ELEKTR K ÜRET M TES SLER N DA ITIM S STEMLER NE BA LANMASI LE LG USÜL, ESAS VE TEKN K SORUNLAR SEM NER 23/12/2011- stanbul
I. Yasal Düzenlemeler II. Muafiyetler III. Ba lant III.a- Esaslar III.b- Ba vurusu III.c- De erlendirilmesi III.c- Sonuçland r lmas IV.Di er Hükümler V. Sayaçlar VI. htiyaç Fazlas Enerji VII.Son Hükümler Plan
Yasal düzenlemeler-1 1-4628 s. K. M.3/f.2 Kojenerasyon tesisleri Yaln zca kendi ihtiyaçlar n kar lamak amac yla, Bakanl k taraf ndan yürürlü e konulacak yönetmelikte tan mlanan de erin üzerinde verimi olan kojenerasyon tesisi kuran gerçek ve tüzel ki ilerden lisans alma ve irket kurma yükümlülü ünden muaf tutulacaklar, ilgili yönetmelikte düzenlenir. 2-4628 s. K. m3/f3 mikro kojenerasyon ve azami 0.5 MW yenilenebilir enerji kaynaklar na dayal üretim tesisi Yenilenebilir enerji kaynaklar na dayal, kurulu gücü azami be yüz kilovatl k üretim tesisi ile mikro kojenerasyon tesisi kuran gerçek ve tüzel ki iler, lisans alma ve irket kurma yükümlülü ünden muaft r. Bu tüzel ki ilerin ihtiyaçlar n n üzerinde ürettikleri elektrik enerjisinin sisteme verilmesi halinde uygulanacak teknik ve mali usul ve esaslar Kurum taraf ndan ç kart lacak bir yönetmelikle belirlenir 3
Yasal düzenlemeler-2 3-6094 ile de i ik 5346 s. YEK K. m.6/b Muafiyetli Üretim 4628 say l Kanunun 3 üncü maddesinin üçüncü f kras kapsam nda kurulacak yenilenebilir enerji kaynaklar na dayal üretim tesisleri için ba vuru yap lmas, izin verilmesi, denetim yap lmas ile teknik ve mali usul ve esaslar, Bakanl k, çi leri Bakanl ve DS nin görü leri al narak EPDK taraf ndan ç kart lacak bir yönetmelikle düzenlenir. Hidroelektrik üretim tesisleri için su kullan m hakk n n verilmesine, DS nin ilgili ta ra te kilat n n su rejimi aç s ndan üretim tesisinin yap m nda sak nca bulunmad na ve ba lant n n yap laca da t m irketinden da t m sistemine ba lant yap labilece ine dair görü al nmak kayd yla, tesisin kurulaca yerdeki il özel idareleri yetkilidir. 4
1- Kojenerasyon *Lisans alma, YOK * irket kurma, YOK *g./t. ki i, OLUR *Kurulu güç k s t, YOK *Verimlilik de eri %80 (Bakanl k Yön) Sisteme verilemez enerji Kaçan enerji bedeli ödenmez. 2- Mikro kojenerasyon *Lisans alma, YOK * irket kurma, YOK *g./t. ki i, OLUR *Tüzel ki i ihtiyaç fazlas n satabilir, gerçek ki i satamaz. *Kurulu güç k s t, azami 50kW Tüzel ki i ihtiyaç fazlas enerji için YEK Cetvel 1 deki en dü ük fiyat. 5 Muafiyetler 3- YEK dayal azami kurulu gücü 0.5 MW *Lisans alma, YOK * irket kurma, YOK * g./t. Ki i OLUR * Gerçek ve tüzel ki i ihtiyaç fazlas n satabilir. * Kurulu güç k s t, azami 500 kw (0,5 MW) Kaynak baz nda Cetvel 1 Aksam baz nda Cetvel 2.
Ba lant Esaslar * Üretim tesisleri ancak da t m sistemine ba lanabilir, * Üretim Tüketim tesisleri ancak ayn da t m bölgesi içinde olabilir. * Ba lant noktas itibar yla YG (OG dahil) veya AG gerilim seviyesinden ba lant mümkündür. (bkz. m.13/1) * AG de trafo baz nda ba lant k s t VAR, YG de ba lant k s t YOK (trafo gücünün %30 u./ Da t m için Tablo-5 uygulan r) * Üretim tesisi kurmak için mutlaka bir tüketim tesisi (= abonelik) bulunmas gereklidir. Bir ki i (gerçek/tüzel) birden çok aboneli i varsa birden çok üretim tesisi kurabilir. 6
Ba lant Esaslar * Her bir ba lant noktas nda bir ki iye yenilenebilir enerji kaynaklar için 500 kw, mikro kojenerasyon için 50 kw ba lant k s t öngörülmü tür, Her bir bir irtibat merkezinde bir ki iye (TASLAK YÖNETMEL K) yenilenebilir enerji kaynaklar için 500 kw, mikro kojenerasyon için 50 kw ba lant k s t öngörülmü tür, * Bir transformatör merkezine rüzgar veya güne enerjisinden yönlendirilen toplam güç 2 MW a kadar ba lanabilir, üzeri için kaynak baz nda TE A görü ü al nacakt r. OSB da t m ebekesi içinde kurulacak üretim tesislerinden sisteme verilen enerji ancak OSB da t m ebekesine ba l tüketim tesislerinde tüketilebilir. (TASLAK YÖNETMEL K) 7
Ba lant Ba vurusu * Ba vurular hidrolik üretim tesisiler bak m ndan il özel idaresine, di er kaynaklar bak m ndan da t m irketine, Takvim ay baz nda, yap lacak. * Ba vuru a amas nda u belgeler sunulacakt r; Tesis yerine ait tapu kayd /kira sözle mesi/kullan m hakk nda dair sair belge, Kojenerasyon tesisleri için tesis toplam verimlili ine ili kin bilgi ve belgeler, Rüzgâr ve güne enerjisine dayal tesisler hariç olmak üzere yenilenebilir enerji kaynaklar n n kullan m hakk n n elde edildi ine dair belge, Mevcut olmas halinde tüketim tesisinin son bir y l içindeki toplam enerji tüketimini gösteren belge veya belgeler. 8
Ba vuru de erlendirme Da t m irketi kendisine yap lanlar ile il özel idaresinden yönlendirilen ba vurular ay n ilk 20 günü içinde sonuçland racakt r. * Ba vurular n önceliklendirilmesi hususunda; Üretim tesisinin yenilenebilir enerji kaynaklar na dayal olmas, Üretim tesisinin kojenerasyona dayal olmas, Üretim tesisinin tüketim tesisi ile ayn yerde olmas (baradan ba l olmas ) Ba vuru sahibinin önceden uygun bulunmu ba vurusu olmamas, Ba vuru sahibinin (varsa) son bir y l içindeki tüketiminin di er ba vurulardan yüksek olmas, Da t m irketine / il özel idaresine yap lan ba vuru tarihi. 9
Ba vurunun sonuçland lmas -1 * Da t m irketi kendisine gelen ba vurulara OLUMLU, OLUMSUZ, ALTERNAT F görü verebilir. * Tesis kurulmas için; ya olumlu ba lant görü ü olmal, ya da alternatif görü ba vuru yapan taraf ndan taraf ndan kabul edilmelidir. L ÖZEL DARES NE BA VURU Ba lant görü ü (da irk.) X alt alt X Su rejimi görü ü (DS ta ra te k.) X X X SONUÇ + - + & - - - & alternatif görü ün kabul edilmesi halinde. 10
Ba vurunun sonuçland lmas -2 * Ba vurusu uygun bulunanlar; Hidrolik tesisler bak m ndan il özel idaresince SU KULLANIM HAKKI Z N BELGES N N verilme tarihinden, Di er tesisler bak m ndan uygun ba lant görü ünün TEBL TAR H NDEN itibaren, Di er tesisler bak m ndan ça r mektubunun TEBL TAR H NDEN itibaren, 90 gün içinde gerekli belgelerle 180 gün içinde gerekli belgelerle Ba lant ve sistem kullan m anla malar n yapmak için da t m irketine ba vuru yapacakt r. Da t m irketi eksiksiz evrak sununlar ile anla malar yapacakt r. 11
Ba vurunun sonuçland lmas -2 * Anla ma tarihinden itibaren; YG den ba lanacak hidrolik tesislerin 3 y l, YG den ba lanacak di er tesislerin 2 y l, AG den ba lanacak tesislerin 1 y l içinde yap l p bitirilmesi zorunludur. Süre uzat m yoktur. 12
Di er hükümler-1 * Mülkiyet ve i letme s n rlar ba lant anla mas nda belirlenir. * Kurul, da t m irketleri ve kamuoyu görü ünü alarak; Alt Düzenleyici i lemleri (=Uygulama Tebli i) Ba lant ve sistem kullan m anla malar nda yer alacak genel hükümleri, (Uygulama Tebli inin kesinle mesine b rak ld ) belirleyecektir. * Üretim tesisleri sisteme enerji sistem kullan m anla mas nda belirtilen tarihte verilebilir. Bu tarih ancak HER AYIN LK GÜNÜ olabilir. * Üretim tesisleri; üretim-tüketim ayn yerde ise sisteme verdi i/çekti i net enerji Üretim-tüketim ayn yerde de ilse sisteme verdi i ve sistemden çekti i enerji miktar için ayr ayr, DA ITIM S STEM KULLANIM BEDEL ödeyecektir. 13
Di er hükümler-2 * TÜKET M B RLE T RME Birden fazla g./t. ki i uhdelerindeki tesislerde tüketilen elektrik enerjisi için tüketimlerini birle tirerek bu yönetmelik kapsam nda üretim tesisi/tesisleri kurabilirler. Bu amaçla; aralar ndan birini vekalet akdiyle tam ve s n rs z yetkilendirecektir, Tüketim birle tiren gerçek ve tüzel ki ilerin tüketimleri yetkilendirilecek ki inin tüketimi kabul edilir, Kurulacak üretim tesisindeki üretim yetkilendirilecek ki inin üretimi kabul edilir, Bu Yönetmelik uyar nca yap lacak i ve i lemler yetkilendirilecek ki i nam ve hesab na yap l r, Da t m irketi i ve i lemlerinde yetkilendirilecek ki iyi muhatap al r, Tüketim birle tiren ki iler anla mazl klar n kendi aralar nda çözerler. 14
Di er hükümler-3 * ÜRET M KAYNAK BELGES Sisteme YG den ba l olan ve yenilenebilir enerji kaynaklar ndan üretim yapanlara emisyon ticareti yap labilmesi amac yla önceki y l içinde üreterek sisteme verdikleri enerji miktar n gösteren EK-4 e uygun da t m irketince bir y l süreli olarak verilir. * LETME SORUMLUSU Üretim tesisinin yap m, i letilmesi ve i güvenli i sorumlulu u ilgili g./t. ki iye aittir. letme sorumlusu; AG seviyesi için tesis i letmeye al n ncaya kadar, YG seviyesi için i letme süresince, Elektrik Yüksek Gerilim Tesisleri letme Sorumlulu u Yönetmeli ine göre istihdam edilecektir. 15
Sayaçlar 1) Üretim-tüketim ayn yerde ise sistem ba lant noktas na, DUY da istenen sa layabilecek, haberle meyi çift yönlü ölçüm yapabilen, saatlik sayaç 2) Üretim-tüketim ayn yerde de il ise sistem ba lant noktas na, DUY da istenen sa layabilecek, saatlik sayaç haberle meyi * Her bir üretim tesisinin üretimini ölçmek amac yla ayr bir sayaç bulundurulmas zorunludur. * Faturalamaya esas ölçüm noktas da t m sistemine ba lant noktas nda tesis edilecek sayaçt r. * Yukar daki özelliklere göre tesis edilen sayaçlar ilgili mevzuata göre otomatik sayaç okuma sistemine (OSOS) uyumlu olur. 16
htiyaç fazlas enerji -1 * Lisanss z üretimin ki inin kendi ihtiyac için yap lmas esast r. * Ancak; Gerçek/tüzel ki ilerce kurulan YEK e dayal tesislerde, Gerçek / tüzel ki ilerce kurulan kojenerasyon tesislerinde, üretilen elektrik enerjisinin üretim tesisi ile ayn yerde kurulu tüketim tesisinde ya da tesislerinde tüketilemeyen miktar ayn ki inin uhdesindeki, üretim tesisiyle ayn yerde olmayan bir tüketim tesisinde ya da tesislerinde tüketilebilir. Öyleyse mikro kojenerasyon tesisleri için üretim tüketim ayn yer de olmak durumundad r. 17
* Sisteme verilen ihtiyaç fazlas enerji da t m irketince; üretim-tüketim ayn yerde ise ilgili sayaç verisinden saatlik bazda üretim tüketim ayn yerde de il ise tüketim miktar saatlik bazda üretim miktar ndan mahsupla t r ld ktan sonra saatlik bazda tespit edilir. htiyaç fazlas enerji -2 * Saatlik bazda tespit edilen ihtiyaç fazlas enerji ay sonunda günlük bazda konsolide edilir. Hesaplamalara esas miktar bu günlük miktard r. Öyleyse her ki i için ay sonunda üretim ve tüketim faturalar düzenlenecek demektir. * YEK dayal üretim tesislerinden sisteme verilen ihtiyaç fazlas enerji YEKDEM kapsam nda; * Mikro kojenerasyon tesislerinden sisteme verilen ihtiyaç fazlas enerji perakende sat lisans sahibi da t m irketi taraf ndan tarife kapsam nda, de erlendirilir. 18
htiyaç fazlas enerji -3 * YEK e dayal üretim tesislerinden sisteme verilen ihtiyaç fazlas enerji miktar için kaynak baz nda CETVEL 1 fiyatlar, aksam baz nda CETVEL 2 fiyatlar, * Mikro kojenerasyon tesislerinden sisteme verilen ihtiyaç fazlas enerji miktar için CETVEL 1 deki en dü ük fiyat, UYGULANIR. * Öyleyse kojenerasyon tesislerinden sisteme verilen enerji için ödeme yap lmaz. * Cetvel 1 fiyatlar ON YIL süreyle uygulanacakt r. * Lisanss z üreticiler üretimleri için ikili anla mayla sat yapamaz. 19
htiyaç fazlas enerji -4 * YEK e dayal ihtiyaç fazlas enerjinin sat n al nmas için; a) Saatlik verilerin konsolidasyonundan elde edilen günlük miktar Cetvel 1 fiyat yla çarp larak ilk ödeme tutar bulunur, b) Saatlik verilerin konsolidasyonundan elde edilen günlük miktar Cetvel 2 fiyatlar yla çarp larak ikinci ödeme tutar bulunur, c)(a) ve (b) bendine göre bulunan günlük bedeller toplanarak fatura dönemi baz nda ilgili ki iye yap lacak ödeme tutar bulunur. d)tüm üreticilere yap lacak ödeme tutarlar toplanarak YEKDEM mekanizmas içindeki LÜYTOB tutar bulunur. d)lüytob tutar PMUM a her ay n ilk sekiz günü içinde PYS üzerinden bildirilir. e)pmum dan gelen ödeme miktar pay oran nda herkese da t l r. 20
htiyaç fazlas enerji -5 * Mikro kojenerasyona dayal ihtiyaç fazlas enerjinin sat n al nmas için; a) Saatlik verilerin konsolidasyonundan elde edilen miktar ile uygulanacak fiyat (Cetvel 1 deki en dü ük fiyat) çarp larak yap lacak ödeme tutar belirlenir, b) Sisteme verilen ihtiyaç fazlas enerjinin tespit tarihinden itibaren alt gün içinde miktar ve fiyat bilgisi ilgilisine bildirilir, c) lgili tüzel ki inin faturas n n da t m irketine tebli tarihini izleyen on i günü içerisinde, fatura bedeli ilgili tüzel ki inin bildirece i banka hesab na yat r l r. 21
Son hükümler * Üretim tesisleri için Kurumca kamula t rma yap lamaz. lgili kurum ve kurulu lardan izin almak kayd yla kamu/hazine arazisi üzerinde üretim tesisi kurulabilir. * Üretim tesisleri DUY kapsam nda dengeleme birimi olamaz/ uygulamalara kat lamazlar. * Üretim yapan gerçek ve tüzel ki iler anla mazl klar n çözümü amac yla Kuruma ba vurur. * Kurulacak üretim tesislerinde kullan lacak ve Cetvel 2 de ad geçen mekanik ve/veya elektro mekanik aksamdan her birinin ithalat tarihi baz al narak en fazla be önceki takvim y l nda üretilmi olmas zorunludur. 22
Te ekkürler Dr. Refik Tiryaki (0312)201 41 94 rtiryaki@epdk.org.tr