Gürgür Dede ile söyleşi Merhaba efendim. Adını sanını çok duyduğumuz, daha önceden de görüştüğümüz, kasetlerini dinleyip, izlediği Kısaca bize kendinizi tanıtır mısınız? Doğum tarihiniz nedir? 1327 Hangi ocağa bağlısınız? Musa-ı Kâzım evlâtlarından Şah İbrahim Veli. Peki doğum yeriniz neresi? Malatya nın Mezirme köyünde doğdum. Babam, Yemen den oraya gelmiş, orada evlenmiş. Sonra da Al Dede, 90 yaşındasınız. Eskilerden neler hatırlıyorsunuz? Bize, o zamanki cemlerden cemaatlerden, bab Babamız, 8 sene Yemen de kalmış. Arapça bilirdi. Kuran ı ezbere bilirdi. Beni de babam okuttu. Eski yaz Dede, babanızın bulunduğu köyde cemler yapılıyor muydu? çok yapılıyordu. Piriniz var mı? Varsa, kimdir? Pirimiz, Sultan Yusuf evlâtlarından, Dede Kargın evlâdı. Mürşidiniz kim? 1 / 8
Garip Musa. Peki, Şah İbrahim Veli hakkında neler biliyorsunuz? Neler anlatılır? Kendi ocağınız hakkında bilgi verir m İmam Hasan, İmam Hüseyin, İmam Ali, İmam Zeynel, İmam Bakır, İmam Cemal, İmam Cafer, İmam Mus Yüzyıllardır bu yolu getirdiniz. Dedeler Seyyid soyundan, Oniki İmamlardan geliyor dediniz. Buna inanıy Dedelik, çok ağır bir yüktür. Kolay bir iş değildir. Allah-ü Teâla öyle bir sorumluluk vermiş ki, şeriat mahke Alevilikte, eline, diline, beline sahip ol, kimseyi incitme felsefesi var. Cenab-ı Allah diyor ki; Bir insan elbise giymekle, zengin olmakla, dede olmakla, memur olmakla, hâkim Peki, Kuran ne diyor? Kuran deyince ne anlıyoruz? Cenab-ı Allah, Hz. Peygamber Efendimizi huzura çağırıp diyor ki; Ya Muhammed! Ben seni Peygamber Başa dön... İnsan Kuran da dedik. Cem törenleri yapıyorsunuz. Peki cem nereden kaldı? Daha Adem den evvel Allah, Muhammed Peygamber vardı. Bunlar Batı padişahlarıdır. Bu yol, daha evve Peki, cemi nasıl yaparsınız? Değişik cemler var mıydı? Meselâ; Abdal Musa Cemi diyorlar, Musahiplik C Değişiklik yoktur. Her dede, kendine göre bir yol kurmuş. Yol birdir. Hepsi Ali nin tarikatıdır. Oniki hizmet Oniki hizmet nedir? Hak tan bize haber geldi Pirim sana beyan olsun Şah tan gül-ü-zârı geldi 2 / 8
Peyk sana haber olsun. Yola giden hacıdır, Güruh-u Naci dir, Ceminkinin kapıcıdır, Kapıcıya haber olsun. Mümin yolun yakın ister Münkirlerden sakın ister Delil yanmaz, yağın ister Delilciye haber olsun. Fatıma ana cemde oturur Kurbana çöpçe batırır Cemaata lokma yedirir Ne yapsa, Hakk a haber olsun. Haydin gidek hakikata Kulak tutun marifete Talip girmiş itikada Tarıkçıya haber olsun. Dede posta geçtiği zaman, şeriatın bin bir tarikatı, makamı vardır, bu oniki hizmet yardımcıdır. Yani, oniki hizmet her cemde olacak. Peki, Hızır Cemi, Abdal Musa Cemi, Musahiplik Cemi var mı? Birbirinden farklı mı? Musahiplik Cemi, çok derin olur. Musahipler, beraber kurban keserler. Orada sorgu-sual olur. Abdal Musa kurbanında, düşkün bile olsa, herkes lokmasını yiyebilir. Tarikatta, tercüman kurbanı keseni, görülmeyen, sorulmayan, musahibi olmayan yiyemez. Ceme giremez. Abdal Musa daki cemde herkes toplanır, lokma verilir. Musahip olmayanlar, düşkünler ceme giremiyor. Ama düşkün, Abdal Musa cem evine girebilir mi? Abdal Musa kurbanında, dışarıda kazan pişiyor, kaynatıyorlar. Herkes yiyor. Tarikat, yani musahip kurbanı kesildiğinde, görülmeyen, sorulmayan, dört kapıyı tamamlamayan kişi bu ceme giremez. Ama Abdal Musa kurbanı, bir kaza-belâ kurbanıdır. Herkes gelir, yer, içer, gider. Kimse sorgu-sual sormaz. Musahip kurbanına gelince, talibini dâra dikersin, sorarsın, sual edersin, ondan sonra yola gider. 3 / 8
Kaç çeşit semah var? Semah çok. Kırklar Semahı, Ali Nur Semahı, Turnalar Semahı... çeşitli semahlar var. Sizin cemlerde hangi semahlar oluyor? Sofular hangi semahı işlerlerse. Değişik semahlar olur. Kırklar cemine geldiğinde, gönül ceminden sonra Ali Nur semahı vardır. Ali Nur semahını yaptıktan sonra, cem salâvatlanır. Peki dede, musahiplik nedir? Musahip olmanın şartları nelerdir? Musahip olmanın şartları; Ali-Muhammed in kavline girmek, yoluna gitmek. Ali ve Muhammed gibi olmak. Birbirine küsmeyecek, darılmayacak. Biri zengin, biri fakir olursa, zengin fakire yardım edecek. Birbirine yardımcı olacak. Tarikat yoluna gidecekler. Bunlar ahret kardeşidir. Ali ile Muhammed musahip olmuş, bize onlardan miras kalmış. Şeriat hak mı? Şeriatı yapıyor peygamber. Sünnet ne demek? Sünnet; Peygamber in sözüne uymak, yolunda gitmek. Musahipsizler ceme giremiyor mu? Girer de, geride kalırlar. Görsünler, mahrum kalmasınlar diye müsaade edilirse, girerler. Ocakların birbirine üstünlüğü var mı? Dedelere gelince, onlar der ki, Benim ceddim yüksek., Benimki senden yüksek Yüksekliği nedir? Hepsi Musa-i Kâzım dan gelmiştir, bilmiyorlar. Ben şundan geldim, bundan geldim deyip duruyorlar. Kâzım dan kol ayrılmıştır. Abdal Musa da, Hacı Bektaş da oradan geliyor. Abdal Musa Sultan, Seyyid Hasan oğludur. Hacı Bektaş ile amca çocuğudur. Oniki İmam, Ehlibeyt dedik, bunların manâsı nedir? Zamanında imamlığı kim yapmış? İmamlar. Namazı onlar kıldırmış. İmam Hasan, İmam Ali, İmam Hüseyin, İmam Zeynel, İmam Bakır, İmam Cafer, İmam Kâzım. Musa-i Kâzım a gelince, kollara ayrılmış. Oradan dedeler tezahür etmiş. Dede kolu gelmiş. 4 / 8
Diyorsunuz ki; dedelik Musa-i Kâzım dan zuhur etti. Başka ocaklar nereden geliyor? Bunlara ne isim veriliyor? Bu ocakların çoğu, dede bile değildir. Babalık yaparlar. Dedelerin elinde soy şeceresi olacak. Herkes şeceresini gösterecek. Şeceresiz olmaz mı diyorsunuz? Hacı Bektaş Veli zamanında onları baba tayin etmişler. Sen şuraya, sen buraya git demişler. Bunlar zamanla, Ben dedeyim. Soydan geliyorum. demişler. çoğu hangi soydan geldiğini bilmiyor. Dedelerin çoğu böyle. Dedeliğe sahip çıkmak lazım. Ben 65 senedir Türkiye nin her tarafında dedeliği icra ediyorum. Bu civarda 33 köy var, hepsi talibimdir. Hangi köylerde talipleriniz var? Hangi birini sayacağım? çorum un her yerinde, Adana da. Hepsini sayamam. Bizim ceddimiz çok çalışmış, o yüzden çok talibimiz vardır. Aynı soydan, sizden başka dedelik yapan var mı? Var. Ama şimdi bir tek Mehmet Dede kaldı, kitap da çıkardı. Hasan Dede var. Hâlâ dedelik yapıyorlar. Amelini yapamayan dede olamaz. Dede olmak için tarikatını göreceksin. Ben mala çalışmadım, hepsi Allah adır. Biz, talibimiz olsun diye çalıştık. Hepsi Allah a kul, Peygamber e ümmet, Ali ye taliptir. Seninki, benimki yok. Ben çalışmışım, keramet göstermişim, talip kazanmışım. Sen de git, göster, kazan. Dedeliğinizi, köylere gidip yapıyordunuz. Ne kadar kalıyordunuz köylerde? O köylerde cem ne kadar sürüyor? Köyüne göre. Köy büyük olursa, bir ay kaldığımız oluyor. Kangal ın Hamal köyü var. Orada 33 gün kaldım. Meselâ, kurban kesiyorlar, ama hepsi bir günde kesmiyor. Ara veriyorsun, derken bir ay sürüyor. Kangal dan Kocaoğuz a, oradan Mamaş a, Zerk e geçiyoruz. Sonra Karanlıkköy e gidiyordum. Eve üç ayda zor geliyordum. Kaç tane köy vardı? Hatırladıklarınızı sayabilir misiniz? 5 / 8
Bazıları; Argavun, Eğribük, Ambarcık, Fethiye, Aşağı Sürmeli, Yukarı Sürmeli, Kızık, Eymir, Ağören, çavuş köyü, Horpuz köyü, Mineyite köyü (bu köyde başka dedeler de var, ama taliplerimiz ayrı), Mezirme, Iğdır, Mıhel, çanaklar, Morovlar, Kozdere, Hasan çelebi nin yarısı, Köylü köyü, Tarkanlar köyü... ve daha birçoğu. Ben bu köyleri gezdim. Diğer köylerden; Armağan, Zerk, Davulbaz, Mamaş, Hamal köyü, Kocayurt, Gâvur Haraba, benim köyüm Alvar, Kuluncak, Bicir, çörmü (bunlar bize ait değil), Tersakan, Bahçekapı, Davulgu, Hacılar Hekimhan a ait. Kangal ın köylerine gelince; Dışlık, Yellice, Bulak, Höbek, Ceviz köyü... çorum daki köyler; İsipkıran, Yanıçak, Alamas, Keşlik, Kamışlı, Zekerhacı, Körkü... Maraşta, çubuk tarafında da çok köy var. Maraş ta Elbistan da Küçük Yupalak... Orada çok eskiden, bir öğretmen varmış. Kendisini tanırım, Ali Kemal Gözükara diye bir ozan. Kendisi Aşağı Yapalak a düşmüş. Aşağı Yapalak Alevi, Yukarı Yapalak Sünni Köyüdür. Yerköy, Ambarcık... Hatırladığınız kadarını söylediniz. Maraş, çorum, Kangal... Maraş ta başka var mı? Alacamezar, Kulas, Yuva, Koyunlukoca.. Bu köylerde talipler de, talip olmayanlar da var. Peki, Alevilik-Bektaşiliğin özü nedir? Hacı Bektaş Veli Sultan, büyük bir zattır. O, bir oda kurmuş, baba, rehber gönderirmiş. Gelenler işe karışmış. Dede olsun, olmasın vekil gönderiyorlar. Haydi, gidin. Onlar gelir köye, Efendim bakın mühür var derler. Bize çırak, adak, sadak, ne varsa verin derler. Hakikaten, bu kökten olacak. Bektaşilik var. Bektaşilik, dedelik, sonradan olmuş. Halbuki onlar da dedeci. Meselâ Başören köyü, nasıl olmuşsa, Bektaşi olmuş. Dedeliği doktorluğa benzettiniz. Ameliyata benzettiniz. Dedeler nasıl yetişecek? Okul mu kurulacak? Ne yapılması gerekiyor? Sizin fikriniz nedir? Ben, köyümde 10 sene tarikat yürütmüşüm. Şimdi gidiyorum, yok, inkâr etmişler. Gurbete gitmişler, dağılmışlar, köylerde kimse kalmamış. 6 / 8
Bundan sonra ne olacak? Bundan sonra, cem evi yapılır da herkes toplanırsa, yaparlar. Bilmeyen dedeler ne yaparlar? Bilmeyen dedelere kurs açılır. Bilen dedeler gidip, oralarda hocalık yaparlar. Tarikatı şuraya kuracaksın, talibi dâra dikeceksin, şu şöyle olacak, bu böyle olacak, hizmet böyle olacak diye yetiştirirler. İcap ederse Arapçayı, Kuran ı öğretirler. Okul açıldığında, kitabının olması lâzım. Bu, bir din kitabı gibi olacak, değil mi? Bu yazılabilir mi? Bunu yazmak kolay, değil mi? Yazılır. Dediğim gibi 65 senelik dedelik yapmış, geçmiş zamanları görmüş, denemiş adamız. Şimdiki dedeler dedeliği yapamaz. Muharrem orucunu herkes değişik zamanlarda tutuyor. Bunu belirlemek lâzım, değil mi? önceleri nasıl tuttuysak, yine öyle tutmamız lâzım. Ben gelir bir Fetva veririm. Meselâ; Zöhre Ana demiş ki, Martın bilmem kaçında tutulacakmış, efendim Şinasi Koç böyle demiş Kadın da bir tarih uydurmuş, bu böyle gitmiş. Siz ne zaman tutuyorsunuz? Takvim ile. Muharrem ayı geldiğinde tutarız. İmam Hüseyin e mal etmişler. Orucu, Oniki İmam aşkına tutacaksın. Oruç geldiği zaman karşılayacaksın, Hoş geldin, sefa geldin diyeceksin. Bizimkiler, Ne zaman geldi? Ne zaman çıktı? Ne zaman gitti? diyorlar. Oniki gün geldiği zaman, seve seve tutacaksın. Aşuresini yapacaksın. Daha sonra Allah a yalvaracaksın. Bir fikir de diyor ki, Şehit edildiği gün, oruç günüdür. O gün tutulsun. Yani, bu manâsız, diyorsunuz? Değiştirmek için diyorlar. Nasıl değişir, biliyor musun? Ben 3 defa Kerbelâ ya gittim. Orada, Hz. 7 / 8
Ali nin, İmam Hüseyin in postunda oturan mürşid-i kâmil var. Gidip, o hâkime danışalım; Orucu böyle tutuyorduk. Şimdi sen buranın hâkimisin. diyelim. İran daki kararları falan da o verir. Eğer değiştirin derse, değiştirilir. Hâkimden emir gelmezse, nasıl değişir? Biz değiştirebilir miyiz? Zöhre Ananın, Şinasi Koç un lâfıyla bu değişir mi? Değişmez. Siz Muharrem ayında tutuyorsunuz, değil mi? Evet. Ama Oruç 25 gün tutulacak diye emir gelirse, kabul ederim. O zat bir emir verse, dese ki, Oruç 29 gün, 35 gün tutulacak, o zaman tutulur. Bunu o postta oturan değiştirir. Başka biri değiştiremez. çok sağ olun. 17 Haziran 1999, Malatya Kaynak: " Alevi Yol " 8 / 8