TMMOB Makina Mühendisleri Odası Yalıtım Kongresi 23-24-25 Mart 2001 Eskişehir - Türkiye SOĞUK HATLARIN YALITIMI M. Engin AK İZOCAM Tic. ve San. A.Ş. Elastomerik Kauçuk Köpük Tesisi Organize Sanayi Bölgesi, Şehitler Bulvarı Eskişehir Tel: (222) 236 14 80 E-posta: ak@izocam.com.tr ÖZET Ülke nüfusundaki artışa paralel olarak artan enerji tüketimi, mevcut enerji kaynaklarının hızla tükenmesine ve yanma sonucu oluşan atıkların, çevre üzerindeki etkisinin giderek önemli seviyelere ulaşmasına neden olmaktadır. Enerjisinin büyük bir bölümünü yurtdışından sağlayan ülkemizde, enerjinin verimli bir şekilde kullanımı büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada, tesisatlarımızda, özellikle soğuk hatlarda yalıtımın önemi vurgulanarak, ülkemizde, soğuk hatların yalıtımında kullanılan yalıtım malzemeleri ve kullanılacak yalıtım malzemesi seçiminde dikkat edilecek noktalar açıklanmıştır. 1. GİRİŞ Soğutma için harcanan enerji, en pahalı enerjidir. Özellikle yaz aylarında, sıcak bölgelerde konfor kliması kullanımı oldukça yaygınlaşmıştır. Bu da, beraberinde enerji tüketimini artırmaktadır. Yalıtım, genel olarak bakıldığında, enerji tasarrufu, çevre kirliliğinin önlenmesi, konfor şartlarının sağlanması, tesisatın korunması, işletme giderlerinin azaltılması gibi pek çok açıdan önemlidir. Ancak, yalıtımın amacına ulaşabilmesi için uygulamada etkinliğin sağlanması gerekmektedir. Yani, doğru uygulama alanında, doğru ürünler kullanılmalı ve uygulama doğru şekilde yapılmalıdır. Her yalıtım malzemesinin, her uygulamada doğru çözümü sağlamayacağı unutulmamalıdır. 2. KULLANILAN ISI YALITIM MALZEMELERİ Günümüzde, soğuk tesisatın ısı yalıtımında; Camyünü, Taşyünü, Poliüretan, Cam köpüğü, Elastomerik Kauçuk Köpük, Polistiren, Polietilen gibi mineral yün ve plastik esaslı birçok yalıtım malzemesi kullanılmaktadır. Bu çalışmada, ülkemizde kullanımı daha yaygın olan Camyünü, Kauçuk ve Polietilen yalıtım malzemelerinin teknik özellikleri ve uygulama esasları anlatılmaktadır.. Bu Uç yalıtım malzemesinin karşılaştırmalı teknik özellikleri Tablo l'de verilmektedir. Tablo I. Isı valıtım malzemelerinin teknik özellikleri Teknik Özellikler Camyünü Kauçuk Polietilen İsı İletkenlik Katsayısı > (W/mK) 10"C Buhar Dilüzyon Direnci u. Kullanım Sıcaklığı ("C) 0,031 (0,035) 1 (çıplak) oo (Al foiyo kaplı) -50 / 250 0,035-0,037 3.000-7.000-60/105 0,033-0.037 >3.0()0-45/ 105 Yangın Dayanımı Boyutsal Kararlılık Al (çıplak) A2 (Al folyo) DİN 4102 Mükemmel Class 0 Class 1 BS 476 Part 6&7 Çok iyi B2 DİN 4102 Zayıf Alev Yayılımı Duman Yoğunluğu (ASTM E84'e göre) 5 0 25 50 Test edilememektedir. (Kolay yanan ve eriyen bir malzemedir.) 121
3. MALZEME SEÇİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR Soğuk tesisatların yalıtımında, etkinliğin sağlanması, aşağıda sıralanan kriterler açısından önemlidir. => Enerji tüketiminin azaltılması: Hem ekonomik hem de ekolojik nedenlerden dolayı, tesisat yalıtımının en önemli amacı ısı kazançlarının azaltılmasıdır. Böylelikle azalacak enerji tüketimi, atmosfere verilen ve hava kirliliğinin en önemli nedenlerinden biri olan emisyonları da azaltacaktır. =>Sıcaklık yükselmelerinin engellenmesi: Soğutma kaynağı üretim ve tüketim noktaları arasındaki tesisatta ısı kazançları ile meydana gelen ısınmanın, diğer bir deyişle soğuk kaybının önlenmesidir. Bu da beraberinde, enerji tasarrufunu getirecektir. =>Yoğuşmanm önlenmesi: Yoğuşma, buzlanma olmaması için gerekli yalıtım kalınlığı ve buhar geçiş hesabı yapılarak tesisatımızın ömrü uzatılabilir. 3.1. Isı İletkenlik Katsayısı, Â Isı iletkenlik katsayısı, yalıtım malzemelerinde yalıtımı ifade eden en önemli fiziksel büyüklüktür. Malzemenin ısı iletim kabiliyetinin göstergesi olan bu değer ne kadar küçükse, yalıtım malzemesinin etkisi de o kadar yükselir. Bunu takiben, daha küçük iletim katsayılı malzeme kullanımında daha az yalıtım kalınlığı gereklidir. Isı iletkenlik değeri (A.)'nin sonucu olarak, tesisatlarda kullanılan boru yalıtım malzemelerinin, ısı yalıtım etkinliğini değerlendirmeye yönelik yapılan bir araştırma çalışmasında; sıcaklığı 16 C olan bir ortamda bulunan 42 mm çapındaki ve yaklaşık 100 C'de akışkan taşıyan boru hattı, yalıtım kalınlıkları sırasıyla, 20, 19 ve 20 mm olan camyünü, kauçuk ve polietilen esaslı boru ısı yalıtım malzemeleri ile yalıtılmıştır. Şekil I'de bu test düzeneği görülmektedir. Şekil 1. Yalıtım yüzeyi sıcaklığı test düzeneği Termal kamera kullanılarak yapılacak yüzey sıcaklık ölçümlerinde, kullanılan ısı yalıtım malzemelerinin yüzey yayma oranlarını eşit kılmak ve yüzeylerin yansıtmasını en aza indirgemek için malzeme yüzeyleri siyah mat boya ile boyanmıştır. Aynı şartlar altında yapılan ölçümler sonrası, elde edilen Şekil 2.'deki termal resimler incelendiğinde; bu üç malzeme ısı yalıtım performansı açısından kendi aralarında dış yüzey sıcaklıklarına göre, yüksekten düşüğe polietilen, kauçuk ve camyünü boru ısı yalıtım malzemeleri şeklinde sıralanmaktadır. Şekillerin sağındaki resimler, boru yalıtım malzemelerinin kesitlerindeki sıcaklık dağılımının ne şekilde olduğunu göstermektedir. Resimde, polietilen yalıtım malzemesinin, diğer malzemelerinkine kıyasla daha açık renkte olması, yalıtım performansının diğerleri kadar iyi olmadığını göstermektedir. Oysa piyasada, pratik uygulamada, ısı iletkenlik katsayısı hesap değeri bu üç malzeme için de aynı alınmaktadır. 122
Şekil 2. Termal kamera ile çekilmiş, ısı yalıtım malzemelerinin yüzey sıcaklıkları 3.2. Su Buharı Geçirgenliği ve Su Buharı Difüzyon Direnci Faktörü (ju) Yoğuşmanın önlenmesi ve ısı kazancının en aza indirilmesi gibi açılardan, yalıtım malzemelerinin verimi, başlangıç ısı iletkenliğine ve buhar kesicinin performansına bağlıdır. Buhar kesicinin amacı, yıllar itibarıyla yalıtım malzemesi içine nüfuz edecek su buharını azaltmak ve bunun sonucunda ısı iletkenlik değerindeki değişimin çok küçük kalmasını sağlamaktır. Böylelikle, yalıtım malzemesi yoğuşmayı önlemeye ve ısı kazancını azaltmaya devam edecektir. Isı yalıtım malzemesinin bünyesindeki su, sisteme iki türlü zarar vermektedir: => Isı yalıtım malzemesinin ısı iletkenlik değerini artırır ve yalıtım özelliğini azaltır. => Korozyona sebep olur, yalıtımın üzerindeki kaplamanın, bazen de boru hattının değişmesi gerekebilir. Su, ısı yalıtımı amacıyla kullanılan malzemelere (X = 0.035 W/mK) göre çok daha yüksek bir ısı iletkenliğine sahiptir (A-10 C = 0.056 W/mK). Yani, yalıtım malzemesi içindeki küçük miktarda su, malzemenin ısı iletkenlik değerini önemli ölçüde artırabilecektir. Bu durum, uzun vadede, enerji kayıplarının ve yüzeydeki yoğuşmalann artmasına yol açabilir. Yalıtım, soğutma sistemlerinde olduğu gibi ortam sıcaklığının altındaki soğuk borularda ısı transferinin azaltılması amacıyla kullanıldığında, yalıtım malzemesinin her iki yüzünde oluşan su buharı kısmi basıncının arasındaki fark nedeniyle, su buharını malzemenin içine doğru iten sürekli bir basınç sözkonusudur. Su buharının kısmi basıncı, havanın bağıl nemi ve sıcaklığa bağlı olup, bu değerler bilindiği taktirde kısmi basıncın hesaplanması veya tablolar yardımıyla bulunması mümkün olmaktadır. Standart fizik denklemleri kullanılarak yalıtım malzemesinin iki yüzeyi arasındaki kısmi basınç farkını hesaplamak ve buna göre malzeme içindeki su buharı miktarını bulmak mümkündür. Su buharı, kısmi basınç farkı altında malzeme kalınlığı boyunca ilerlerken, yüzey sıcaklığının çiğ noktası altına düştüğü bir noktaya ulaştığında yoğuşma görülür. Aşağıdaki şartlar altında: Ortam sıcaklığı : 20 oc Hat sıcaklığı : 6 C Bağıl nem : % 70 Boru çapı : 35 mm Yalıtım et kalınlığı : 19 mm İsı Yalıtım Malzemesinin, X (0 oc) : 0,035 W/mK Yayma Oranı (E) : > 0.9 (.ı : 5.000 Su buharının kısmi basıncı şu şekilde bulunur: Yalıtımın dışında (Çevre koşullarında) : 1.637 Pa Boru ve yalıtım arasında : 936 Pa Bu değer, su buharını yalıtım malzemesinin içine doğru iten 701 Pa büyüklüğünde sürekli bir basınç olduğunu göstermektedir. Kısmi basınç farkı ve su buharı geçirgenliği kullanılarak, toplam su buharı difüzyon direnci ve malzemenin içindeki ortalama nem miktarı hesaplanabilir. Böyle bir çalışma,.l= 1.000 ve u= 5.000 için yapıldığında, ısı iletkenlik değerinin 5 ve 10 yıl sonra ulaştığı değerler Tablo. 2'de gösterilmiştir. 123
Tablo 2. Isı iletkenlik değerinin zamanla değişimi Zaman (yıl) 0 5 10 Isı iletkenlik katsayısı (W/mK) 0,035 0,037 0.039 Artış (%) 0 5 11 İsı iletkenlik katsayısındaki bu artışı, enerji kaybı olarak ifade ettiğimizde, Tablo 3'den de görülebileceği üzere, düşük u değerine sahip yalıtım malzemelerinin kullanılması uzun vadede sistemin enerji kayıplarını arttıracaktır. Tablo 3. Farklı \x değerlerindeki yalıtım malzemelerinde zamanla enerji kaybı Enerji Kaybı Başlangıç (W/m) 5 Yıl Sonra Artış 10 Yıl Sonra Artış ja > 5.000 3,7 % 5,5 %11 (i > 1.000 3,7 %21 %43 Ancak hesaplamalarda, u'nün tek başına etkili yalıtım için yeterli olmadığı, gerekli yalıtım kalınlığı ile birlikte değerlendirilmesi gerektiği, çünkü hesaplamalarda ja x d (yalıtım kalmlığı)'nin dikkate alındığı unutulmamalıdır. 3.2.1. Buhar Kesici Su buharı difüzyonunu engellemek amacıyla kullanılan bir tabaka olarak tanımlanabilir. Buhar kesici, yalıtımın sıcak taraftaki yüzeyine kaplanan alüminyum folyo benzeri su geçirmez ince bir malzemedir. Buhar kesici kullanımına alternatif olarak, kapalı hücreli ürünlerde olduğu gibi, buhar kesicilik özelliğini kendi bünyesinde bulunduran malzemeler de vardır. Ancak, kapalı hücreli malzemeler istenen her performansı sağlayacak yeterlilikte bir buhar kesiciliği garanti etmezler. Burada sözü edilen buhar kesicilik, su buharı geçişine karşı sağlanan çok yüksek direnç anlamındadır. Elastomerik kauçuk ve polietilen köpük ürünler, kapalı hücreli bir yapıya sahip olup, yukarıda açıklandığı üzere kendi bünyesinde buhar kesici bir özelliğe sahiptir. Su buharına karşı direnci son derece yüksek olup, hemen hemen tüm uygulamalarda ayrıca bir buhar kesici kullanımına gerek duyulmaz. Ancak camyünü esaslı yalıtım malzemelerinin soğuk hat uygulamalarında mutlaka sızdırmaz bir şekilde, alüminyum folyo kaplı kullanımı gerekmektedir. 3.2.2. Su Buharı Geçirgenliği Su buharı geçirgenliği, malzemenin bir özelliği olup, belirli bir basınç altında, birim kalınlıktan (normal şartlarda İm olarak kabul edilir), birim zamanda geçen su buharı miktarı olarak tanımlanır (kg / m.s.pa). 3.2.3. n Faktörü Su baharı (veya nem) difüzyonu direnç faktörü, herhangi bir gözenekli malzeme için, su buharı difüzyon katsayısının (havada), su buharı geçirgenliğine bölünmesiyle elde edilir. Boyutsuz bir sayı olan u faktörü, bir malzemenin su buharı geçişine, muadil kalınlıktaki havaya göre ne oranda direnç gösterdiğini verir. u faktörünün elde edilmesinde, hava tabakasının durgun olduğu ve su buharı difüzyon katsayısı ve nem geçirgenliğinin aynı birim cinsinden ifade edildiği kabul edilir. \i = (Havanın Su Buharı Geçirgenliği / Malzemenin Su Buharı Geçirgenliği) Yüksek j.ı faktörü, malzemenin su buharı difüzyonuna yüksek direnç göstermesi ve uzun vadedeki performansın yüksek olması anlamına gelmektedir. 124
4. UYGULAMADA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR Tesisat boruları nontajı ve yalıtım uygulamalarına tasarım aşamasında önem verilmeli, yapılacak yalıtım ve ilerde artırılacak yalıtı.a kalınlıkları da düşünülerek planlanmalıdır. Tesisat yalıtımı için belirli bir hacim, yeterli boşlukta alan gereklidir. Bu yüzden tesisat boruları döşenirken, borular arasında ve borular ile tavan ve duvar arasında; gerekli kalınlıkta ısı yalıtımı yapılacak mesafelerin bırakılması gerekmektedir. Uygulamalarda bu mesafelere dikkat edilmemekte, yeterli mesafeler bırakılmamaktadır. Bu da önerilen yalıtım kalınlıklarının uygulanamamasına neden olmaktadır. Tasarım aşamasında dikkat edilecek nokta bırakılacak mesafelerin tesbit edilirken gerekli ısı yalıtım kalınlığının tesisata kolaylıkla uygulanabilmesinin sağlanmasıdır. Yalıtım malzemesi seçiminde malzemenin özelliklerine iyi dikkat edilmesi, uygulamada ısı yalıtımının yanında ses, titreşim ve yangın yalıtımını da birlikte getirecektir. Ses yalıtım özelliğine de sahip olan ısı yalıtım malzemelerinin kullanılması, tesisatın taşıdığı ses ve titreşimlerin yapı elemanına iletilmeden yutulmasını da sağlayacaktır. Seçilecek yalıtım malzemesi yangın güvenliği yönünden de değerlendirilmeli, A sınıfı yanmaz malzemelerin kullanılmasına da dikkat edilmelidir. Böylelikle hem malzeme korunacak, hem de yangının yayılımı engellenecektir. Soğuk hatların yalıtımında, kullanımı hızla yaygınlaşan ve polietilen esaslı yalıtım malzemelerine kıyasla avantaj sağlayan, elastomerik kauçuk köpük uygulamalarındaki esaslar aşağıda verilmiştir. 4.1. Elastomerik kauçuk köpük uygulamalarında dikkat edilmesi gereken noktalar Ülkemizde elastomerik kauçuk köpük yalıtım malzemelerinin kullanımı giderek artmaktadır. Aşağıda boru ve levha şeklindeki bu malzemelerin uygulanmasında dikkat edilmesi gereken hususlar belirtilmektedir. Uygulama şartlan elverdiği sürece malzeme direkt olarak (kesilmeden) kullanılmalıdır. Bütün ek yerleri orijinal yapıştırıcısı kullanılarak yapıştırılmalıdır. Hesaplanan yalıtım kalınlığının, uygulamanın her bölgesinde aynı olması sağlanmalıdır. Bütün dirsekler, Tier, vanalar, flanşlar ve bağlantı parçalan elastomerik kauçuk köpük malzeme ile yalıtılmalıdır. Tesisatın askı sistemleriyle desteklenmesi gereken yerlerde ısı köprülerinin oluşmasını engellemek ve yalıtımın sürekliliğini sağlamak için boru destek elemanları kullanılmalıdır. Boru destek elemanları, uygulanan yalıtımın kalınlığında olmalıdır. Yalıtım malzemesi, boru destek elemanına özel yapıştırıcı ile yapıştırılarak, sızdırmazhk sağlanmalıdır. Dış ortamlardaki uygulamalarda yalıtım yüzeyi hava değişikliklerine, UV ye karşı en az iki kat özel koruyucu boya sürülmeli veya sac, alüminyum, sert PVC gibi koruyucu malzemeler ile kaplanmalıdır. (Boya, yalıtım işlemi bitirildikten ve yapıştırıcının tamamen kurumasından sonra (en az 36 saat) uygulanabilir. Ortam koşullarına göre boya işlemi 2 kat veya daha fazla olabilir. Normal koşullarda boyanın kuruma süresi 1-2 saattir. Düşük sıcaklıklarda ve/veya nem oranı yüksek ortamlarda bu süre artar. İkinci kat boyama işlemi, birinci kat boyanın tamamen kurumasından sonra 7 gün içerisinde olmalıdır.) Bütün elastomerik kauçuk köpük ürünler uygulama yapılırken hafif baskı gerilimi verilecek şekilde uygulanmalıdır. Levha ürünler yüzeye yapıştın lirken, levha uçlarından 20 mm'lik bir bölüm yapıştırılmamalı ve 5 mm'iik uçta kalan kısım üst üste bindirilmelidir. Bu bölgeler bastırılarak, yan yana getirilmeli ve daha sonra yapıştırılmalıdır. Dolayısıyla yalıtım yüzeyinde bir baskı gerilimi sağlanmakta, levhanın uygulama sıcaklıklarındaki değişimler sonucu oluşan ölçüsel değişikliklerin etkilerini azaltmakta ve dolayısıyla ürünün, yapıştırılan yüzeyden ayrılmasını engellemektedir. Levha ürünler yüzeye bastırılarak yapıştırılmalı, hava boşlukları olmamasına dikkat edilmelidir. Çok katlı yalıtım yapılırken, katmanların üst üste bindirilip ısı köprüsü oluşturmasına engel olunacak şekilde yapıştırılmalıdır. Buzdolabı, çiller gibi soğutma tesisatlarında, bütün çelik yüzeyler elastomerik kauçuk köpüğünün özel yapıştırıcısı ile uyumlu korozyon önleyici primer astar kullanılarak korunmalıdır. 4.2. -200 C'ye kadar olan soğuk hatların yalıtımında gözönüne alınması gereken noktalar Sistem ve yalıtım malzemelerinin çalışma sıcaklığına kadar soğuması esnasında, malzemede çekme olacağından, bu çekmeye izin vermek için bütün yalıtım malzemeleri sıkı bir şekilde donatılmalıdır. Elastomerik kauçuk köpüğü boru yalıtım ürünleri kullanıldığında bir üst çap seçilmelidir. Elastomerik kauçuk köpüğü boru ve levha yalıtım ürünlerini uyguladığımız ilk kattan sonra, en az 0.05 mm kalınlığında alüminyum folyo ile tamamen kaplanmalıdır. Bu kaplama, sıvı oksijene karşı ilave bir bariyer sağlar. Elastomerik kauçuk köpüğü levhaların kullanıldığı ikinci ve müteakip katlarda, ucuca ve boyuna ek yerleri binili ve şaşırtmalı olarak uygulanmalıdır. Özellikle ilk katta uygulanan yalıtım malzemesinin kalınlığında, (aşırı soğuk ortamdan dolayı) bir miktar azalma olabileceği gözönünde bulundurularak, yalıtım kalınlığı seçilmelidir. 125
Elastomerik kauçuk köpüğü yalıtım malzemeleri, düşük sıcaklıklarda esnekliğini bir miktar kaybedebilir ancak bu yalıtım malzemesinin performansını bozmaz. 4.3. Beton içerisinde kalcın boru tesisatlarının yalıtılması Islak beton içerisinde normal olarak bulunan kimyasal maddelerin, elastomerik kauçuk köpüğü yalıtım malzemelerine veya yapıştırılmış ek yerlerine zararlı bir etkisi yoktur. Bununla beraber, elastomerik kauçuk köpüğü yalıtım malzemelerinin uygulanması sırasında, malzemelerin özellikle ıslak konumda bulunan beton tarafından sıkıştırılarak, ezilmesini engellemek için önlem alınmalıdır. Elastomerik kauçuk köpüğü yalıtım malzemelerinin sıkıştırılarak ezilmesini önlemek için aşağıda belirtilen işlemleri sağlamamız gerekir. «Elastomerik kauçuk köpüğü uygulanmış tesisatın üzerine kalınlığı yaklaşık 25 mm'yi aşmayacak şekilde beton dökülür. Betonun yerleşmesi ve kuruması beklenir. Daha sonra istenilen kalınlığı sağlamak için gerekli miktar dökülerek işlem tamamlanır. Elastomerik kauçuk köpüğü yalıtım malzemesi, rijit bir boru veya kaplama malzemesi kullanarak korunur. Böylece ıslak konumdaki betonun malzemeye direkt etkisi önlenir. Elastomerik kauçuk köpüğü yalıtım malzemesinin üzerine binen yük fazla olmadığı takdirde, sıkışarak ezilmez ve zarar görmez. Bununla beraber üzerine yük bindiği takdirde yalıtım malzemesinin kalınlığında azalma olacağından ısı kayıpları/kazançları artacaktır. 4.4. Toprak altında bulunan boru tesisatlarının yalıtılması Tesisatların, yumuşak çelikten mamul borular kullanılarak yapılması durumunda; yalıtım işlemine başlamadan önce mutlaka boruların yüzeyi korozyona karşı dirençli uygun özel bir primer boya ile (özellikle çinko fosfat içeren) boyanmalıdır. Boru tesisatında, mümkün olduğu kadar ek yerlerini azaltıcı, pratik çözümler üretilmelidir. Tesisatın, askı sistemleriyle desteklenmesi gereken yerlerde, ısı köprülerinin oluşmasını engellemek ve yalıtımın sürekliliğini sağlayarak verimini artırmak için boru destek elemanları kullanılmalıdır. Tesisat ve birleşim yerleri tamamen yalıtıldıktan sonra, (yapıştırıcının tamamen kuruması için en az 36 saat'e gereksinim vardır.) elastomerik kauçuk köpüğünün üzeri uygun bir su geçirmez bant ile sarılmalıdır. Bu işlem yapılırken kauçuk köpüğüne kesinlikle bastırılmamalıdır. Yalıtımı yapılarak üzeri su geçirmez bant ile sarılmış olan sistemin, baskıya ve toprak hareketlerine karşı korunmasını sağlamak için ya sert PVC ya da toprak künk içinden geçirilmesi gerekir. Tesisat eğer yeraltı su seviyesinin üzerinde bulunuyorsa; PVC veya toprak künk boyunca, alt tarafta yaklaşık her 600 mm'de bir, 10 mm' lik drenaj delikleri olmalıdır. Uygulama yapılacak olan sistem yeraltı su seviyesinin altında kalıyor ise kesinlikle drenaj deliği açılmaz. Bu durumda ya sıkı geçmeli toprak künk ya da üzerine sürekli kaynak uygulanmış PVC borular kullanmalıdır. 5. BİLGİSAYAR PROGRAMI İLE UYGULAMA ÖRNEKLERİ Gerekli yalıtım kalınlığı; boru çapı ve ortam koşullarına göre özel olarak hazırlanmış bilgisayar programları sayesinde kolayca hesaplanabilir. Aşağıda konu ile ilgili bir örnek verilmiştir. VERİLER Ortam sıcaklığı Bağıl nem Hat sıcaklığı Boru dış çapı Çiğ noktası Isı iletkenlik katsayısı Dış ortam ısı taşınım katsayısı ÇIKTILAR Gerekli yalıtım kalınlığı Yalıtım kalınlığı (kabul) Dış yüzey sıcaklığı Isı akısı 22 C 80% -200 C 114 mm 18.4 C 0.0271 W/(mK) 9 W/(m 2 K) 111.1 mm 128 mm (çok katlı yalıtım) I9 C 31.7 W/m 126
6. SONUÇ Kullanım yerlerine uygun, doğru kalınlıkta, doğru malzeme seçilmeli, seçilen malzemeler doğru şekilde uygulanmalıdır. Hem ısıtma hem de soğutma dönemlerinde aynı hatların kullanıldığı (oteller gibi) tesisatlarda ısı yalıtım kalınlığı; sadece yüzeyde yoğuşmayı (terleme) önleyecek en düşük kalınlık olarak saptanmamalı, ısı kayıp ve kazançlarını asgari seviyede tutacak, çağdaş enerji tasarrufu anlayışı ile uyumlu kalınlıklar olarak belirlenmelidir. Maalesef ülkemizde tesisat yalıtımında halen eski alışkanlıkların sürdüğü gözlenmektedir. Çatı yalıtımı için üretilen camyünü şiltelerin tesisatlarda yaygın olarak kullanılması; hem uygulama hem bakım-onanm çalışmalarını zorlaştırmakta, hem de uygulama esnasında yalıtım malzemesinin sıkıştırılması suretiyle kalınlığı korunamamakta ve yapılan yalıtım ile hedeflenen enerji tasarrufu sağlanamamaktadır.ek yerlerindeki sızdırmazhğı sağlamak, yoğuşmanın önlenmesi için gereklidir. Tesisatlar döşenmeden önce tasarım aşamasında, yalıtım için tesisat aralarında yeterli mesafeler bırakılmalıdır. Tesisatlarda boru yalıtımları yanında vana ve flanşların da yalıtımı unutulmamalıdır. Özellikle polietilen ve kauçuk esaslı, esnek yalıtım malzemeleri uygulamalarında, eklem yerleri birleştirilirken malzemelerin sıkılarak yalıtım kalınlıklarının incelmesi önlenmelidir. Aksi halde oluşacak ısı köprüleri. ısı kayıplarını/kazançlarını artıracaktır. Yalıtım uygulamalarımda seçilecek ısı yalıtım malzemelerinin ses yalıtımı ve yangın güvenliği açısından da istenilen şartlan sağlamasına dikkat edilmelidir. Dolayısıyla hem enerji tasarrufu sağlanması, hem gürültüden korunulması, hem de yangın güvenliği sağlanması açısından yalıtımın önemi daha da artmaktadır. KAYNAKLAR [1] Kubilay Özkan, "İzocam Mühendislik Çalışmaları", Teknik Bilgiler El Kitabı, 21 Mayıs 1999, s. 16-23 [2] Kemal Bayraktar, "Tesisatlarda ısı, ses ve yangın yalıtımı" Teskon 1999 [3] Metin Çıplak, "Armacell GmbH Teknik Dokümanları" 127