İŞLETİM SİSTEMİ İşletim Sistemi Nedir İşletim Sisteminin Görevleri Kullanıldığı Yerler Örnekler Ahmet SOYARSLAN biltek.info
Bilgisayarda çalışan, bilgisayar donanım kaynaklarını yöneten ve çeşitli uygulama yazılımları için yaygın servisleri sağlayan bir yazılımlar bütünüdür. İŞLETIM SISTEMI NEDIR?
İŞLETIM SISTEMININ GÖREVLERI Dahili ve harici tüm donanımları yönetir. Yazılımların ve çalışan görevlerin yönetimini sağlar. Bilgisayar sisteminin güvenliği ve kontrolünü sağlar. Dosya ve klasörlerin yönetimini sağlar. Ve dahası
İŞLETIM SISTEMI İşletim sistemi özetle bilgisayardaki tüm donanımların, yazılımların ve dosyaların yönetimini sağlayan en temel yazılımdır.
İŞLETIM SISTEMI OLMAZSA.. İşletim sistemi yüklü olmadan bilgisayar, tablet veya telefonumuzu kullanamayız.
İŞLETIM SISTEMI NERELERDE KULLANıLıR? İşletim sistemleri bilgisayar, tablet, video oyun konsolları, cep telefonları, web sunucularında, arabalarda, beyaz eşyalarda hatta kol saatlerinin içinde bile yüklü olabilir.
POPÜLER İŞLETIM SISTEMLERI Şimdi masaüstü/dizüstü bilgisayar, tablet ve akıllı telefonlarda en yaygın kullanılan işletim sistemlerini inceleyelim.
MASAÜSTÜ İŞLETIM SISTEMLERI Günümüz kişisel bilgisayarında çoğunlukla Windows MacOS Pardus işletim sistemleri kullanılır.
WINDOWS İŞLETIM SISTEMI Microsoft tarafından piyasaya sürülmüş olup en çok kullanılan işletim sistemidir. Windows XP, 7 ve 8 halen kullanılmakta olan sürümleridir.
Apple şirketine ait işletim sistemidir. MACOS İŞLETIM SISTEMI
PARDUS İŞLETIM SISTEMI Pardus ücretsiz ve açık kaynak kodlu bir işletim sistemidir. Tübitak tarafından geliştirilmiştir.
MOBIL İŞLETIM SISTEMLERI Cep telefonu ve tabletlerde ise Android ios Windows Phone / RT işletim sistemleri yaygın olarak kullanılır.
Bugün birçok tablet, akıllı telefon ve hatta kol saatlerinde kullanılan Google a ait işletim sistemidir. ANDROID İŞLETIM SISTEMI
Apple ın kendi ürettiği tablet ve telefonlar için çıkardığı işletim sistemidir. IOS İŞLETIM SISTEMI
WINDOWS İŞLETIM SISTEMI Microsoft un akıllı telefonlar ve tabletler için ürettiği işletim sistemidir.
İŞLETIM SISTEMI NASıL YÜKLENIR? Üreticiden sağlanan veya satın alınan CD/DVD veya USB disk kullanılarak işletim sistemi bilgisayarlara kurulabilir. Kurulacak bilgisayarın donanımları işletim sistemini desteklemelidir.
HANGI İŞLETIM SISTEMI? İşletim sistemi seçerken bilgisayarın teknik özellikleri, yükleyeceğimiz yazılımlar, fiyat, kullanım kolaylığı gibi etmenlere dikkat etmeliyiz. Çok eski bir bilgisayara yeni bir işletim sistemi, ya da yeni bir bilgisayara eski bir işletim sistemi yüklersek bilgisayarımızdan alacağımız verim düşebilir.
Dosya Yönetimi Dosya, Klasör ve Sürücüler Ahmet SOYARSLAN biltek.info
Bu Dersimizde Dosya, klasör ve sürücü kavramlarını, Neden klasör kullanmamız gerektiğini, Dosya uzantısının ne olduğunu, Sık kullanılan dosya uzantılarını, Dosya adres yapılarını, Öğreneceğiniz
Dosya Nedir? Bilgisayarda bilgilerin kaydedildiği birimlere dosya adı verilir. Dosya içerisindeki bilgi; resim, yazı, çizim, ses gibi her şey olabilir.
Dosya Nedir? Yazılımlar ürettiği bilgileri dosyalarda saklar. Örneğin çizdiğimiz bir resme daha sonra bakmak istiyorsak onu bir dosyada saklamamız gerekir. Dosyaları defterlerimiz gibi düşünebiliriz.
Dosya Yapısı Bir dosya ismi 3 kısımdan oluşur. Günlüğüm.TXT Dosya Adı Nokta Dosya Uzantısı
Dosya Adı Dosyaya kendimizin verdiği isimdir. Bu isim ile dosya içerisinde ne olduğunu dosyayı açmadan bilebiliriz. Örneğin, Anneler Günü Şiiri.txt dosyasında anneler gününe ait bir şiir olduğunu açmadan anlayabiliriz. Dosya isminde aşağıdaki karakterleri kullanamayız. : <? / > * \
Nokta Dosya adı ile dosya uzantısı ayıran işarettir. Tüm dosyalarda bulunur. İstiklal Marşı mp3
Dosya Uzantısı Dosyanın türünü, hangi yazılım tarafından oluşturulduğunu ve açılabileceğini gösteren kısımdır. Genellikle 3 harften oluşur. Bu harfler dosya türünün İngilizce karşılığının kısaltmasıdır. Örneğin şiir yazdığımız bir dosyanın uzantısı TXT dir. TXT uzantısı TEXT kelimesinin kısaltılmış hali olup yazı anlamına gelir.
Dosya Uzantısı Bir dosyanın sadece uzantısına bakarak içerisindeki bilginin türünü öğrenebiliriz. Örneğin MP3 uzantılı bir dosyada müzik, PDF uzantılı bir dosyada bir kitap olduğunu dosyayı açmadan anlayabiliriz.
Popüler Dosya Uzantıları Sık kullanılan dosyalara ait uzantıları ve içerikleri aşağıdaki tablodan inceleyelim. Dosya Uzantısı TXT MP3, WAV BMP, JPG GİF PDF AVİ, MPEG, MOV EXE İçerik Yazı Ses ve Müzik Resim Hareketli Resim Kitap Film Çalıştırılabilir Program
Klasör Nedir? Ortak bir özelliğe sahip dosyaları bir arada bulunduran birimlere klasör (dizin) denir. Klasörleri günlük hayatımızda kullandığımız dosya klasörlerine benzetebiliriz.
Niçin Klasör Kullanırız? Hiç alışveriş merkezine gittiniz mi? Binlerce ürün içerisinde satın almak istediğinizi nasıl buluyorsunuz? Alışveriş merkezinde; Çikolata almak istediğinizde nereye bakıyorsunuz? Deterjan almak istediğinizde nereye bakıyorsunuz? Süt almak istediğinizde nereye bakıyorsunuz? Elma almak istediğinizde nereye bakıyorsunuz?
Niçin Klasör Kullanırız? Nasıl ki alışveriş merkezlerinde binlerce ürün içerisinden almak istediğimizi reyonlar sayesinde kolayca bulabiliyorsak klasörler de dosyalarımızı gruplamamızı ve dilediğimizde kolayca ulaşmamızı sağlar.
Her Dosya Kendi Klasörüne! Fotoğraflarımızı Resimler, müziklerimizi Müziğim, yazılarımızı da Belgelerim klasörüne koyarız. Böylece hangi dosyaya ihtiyacımız varsa o klasöre gider ve zaman kaybetmeden o dosyayı açabiliriz.
Klasör Kullanmazsak Dosyalarımızı gruplamazsak daha sonradan onlara ulaşmakta güçlük yaşarız.
Sizce Hangisi Daha Düzenli? Hangi resimde oyuncağımızı daha kolay buluruz?
Klasör İsimleri Dosya adlarında kullanılmayan karakterler klasör isimlerinde de kullanılamaz. Peki hangileriydi onlar?
Alt Klasörler Bir klasör içerisinde birden fazla klasör yer alabilir. Örneğin Oyunlar klasörü içerisine Savaş Oyunları, Zeka Oyunları, Yarış Oyunları ve Spor Oyunları klasörleri ekleyebiliriz. Oyunlar Savaş Spor Zeka Yarış
Sürücü Nedir? Dosya ve klasörlerin saklanabileceğini fiziksel ortamlardır. Örneğin sabit disk, CD/DVD ROM sürücüsü, hafıza kartı, USB bellek gibi.
Sürücü İsimleri Sürücüler A dan Z ye kadar bir harf ile adlandırılırlar. A ve B sadece disket sürücüye verilen harflerdir. Bunun dışındaki harfler sırasıyla diğer sürücülere verilir. Harften sonra iki nokta (:) işareti kullanılır. A: veya C: gibi. Sürücü harflendirilmesi işletim sistemi tarafından yapılır. Buna ek olarak biz de harfin yanına bir etiket yazabiliriz. Örneğin; Yerel Disk (C:) gibi.
Sürücü Adlandırma Örneğin bilgisayarımızda bir disket sürücü, bir sabit disk ve bir de DVD-ROM olduğunu düşünürsek sürücüler şöyle adlandırılacaktır: Disket Sürücü (A:) Sabit Disk (C:) DVD-ROM (D:) Bilgisayara sonradan bir USB bellek taktığımızda bu belleğe (E:) harfi verilecektir. USB belleği çıkarmadan bir hafıza kartı takarsak bu kart ise (F:) harfini alacaktır.
Sürücüleri Görüntüleme Bilgisayara takılan tüm sürücüler Bilgisayarım simgesine tıklandığında açılan ekranda görülebilir.
Dosya, Klasör ve Sürücü Adresleri Bir dosyanın/klasörün adresi o dosyanın/klasörün hangi sürücü ve klasör içerisinde olduğunu gösterir. Dosya, klasör veya sürücü adreslerinde sürücü ve klasör isimlerinden sonra ters bölü işareti (\) kullanılır. Örneğin CD-ROM sürücümüzün adresi: D:\ CD-ROM daki Filmler klasörünün adresi D:\Filmler CD-ROM daki Filmler klasörünün içerisindeki Çanakkale.AVI film dosyamızın adresi: D:\Filmler\Çanakkale.AVI CD-ROM (D:) Filmler Çanakkale.avi
Önemli Notlar Bir klasör içerisinde aynı ada ve uzantıya sahip birden fazla dosya olamaz. Bir klasör içerisinde aynı isme fakat farklı uzantıya sahip dosyalar bulunabilir. Örneğin, Çanakkale.avi filmi ile Çanakkale.txt şiiri aynı klasörde bulunabilir. Bir klasör içerisinde aynı ada sahip başka bir klasör bulunamaz. Dosya ve klasör adlarında büyük/küçük harfler aynı kabul edilir. Örneğin ÇANAKKALE.TXT ile Çanakkale.txt dosyaları aynıdır. Bazı donanımlar üzerinde birden fazla sürücü oluşturulabilir, örneğin tek bir sabit disk C: ve D: şeklinde 2 sürücüye ayrılabilir.
FAYDALI BİLGİSAYAR PROGRAMLARI
Antivirüs Programlar ı Antivirüs bilgisayarınızın zararlı programlardan korumak için hazırlanan güvenlik yazılımlarına denir. Antivirüs programları genel olarak zararlı programları bulup yok etmekle görevli olsada bilgisayar kullanıcılarının tercihlerine göre görevleri vardır. Örneğin çoğu antivirüs otomatik görevler olsada bunun yanında virüs ve zararlı kodlar bulunduğunda kullanıcıya bu kodu içeren program için ne yapılması gerektiğinide sorar. En çok kullanılan antivürüs programları; Nod 32, Avast, Kaspersky
Video Programları Bilgisayarda müzik dinlemek video izlemek için kullanılması gereken programlar bulunmaktadır.bu programlar olmazsa bilgisayarınızda bunları gerçekleştiremezsiniz. Bu programlardan en çok kullanılanları şunlardır; Winamp Windows Media Player Gom Player
Paint Bilgisayarda resim çizme ve resimler üzerinde düzenleme yapmamızı sağlayan bilgisayar programıdır. Paint programını kullanmak için Başlat-Programlar-Donatılardan açabilirsiniz.
Hesap Makinesi Bilgisayarda toplama çıkarma işlemi ve diğer hesaplamaları yapmanızı sağlayan bilgisayar programıdır. Bilgisayardan hesap makinesini açmak için Başlat-Tüm programlar-donaltılar-hesap makinesi seçeneğini seçerek ulaşabilirsiniz.
İnternet Tarayıcıları Bilgisayarınızdan internete ulaşmak için bilgisayarınızda internet tarayıcısının yüklü olması gerekmektedir. Bunlardan en çok kullandıklarımız ise şunlardır; İnternet Explorer Google Chrome Mozilla Firefox
Office Programları Microsoft Office, 1989 yılında Microsoft tarafından tanıtılan, Microsoft Windows ve Mac OS X işletim sistemlerinde birbiriyle ilişkili masaüstü uygulamaları, sunucular ve hizmetler sunan bir ticari ofis yazılım paketidir
Microsoft Word Word, Microsoft firması tarafından dijital ortamda belgeler hazırlamak amaçlı oluşturulmuş, gelişmiş bir kelime işlemci programıdır. Daha basit bir anlatımla, kalem ve kağıt kullanılarak oluşturduğunuz belgeleri bilgisayarınızda oluşturmamızı sağlayan bir araçtır. Bilgisayarı, yazı yazmak için oturduğunuz masanız, Word ü defteriniz, klavye ve fareyi ise kaleminiz olarak görebilirsiniz. Dosya uzantısı.doc tur. Bu program ile; Yazı yazabilir, yazdıklarımızı biçimlendirebiliriz (yazının büyüklüğünü ve rengini değiştirme gibi) Yazdıklarımıza resimler ekleyebiliriz Tablolar oluşturabiliriz.
Microsoft Excel Bir hesap tablosu (spreadsheet) programıdır. Excel, her türlü veriyi (özellikle sayısal verileri) tablolar ya da listeler halinde tutma ve bu verilerle ilgili ihtiyaç duyacağınız tüm hesaplamaları ve analizleri yapma imkanı sunan bir uygulama programıdır. Excel ile, verilerle ilgili grafikler çizebilir, kolay ve hızlı bir şekilde raporlar, özetler hazırlayabilir, istenilen verilere ulaşabilir, sıralayabilir, sorgulayabilirsiniz. Excel'de veriler, açılan dosyalarda saklanır. Dosya uzantısı "xls" dir
Microsoft Powerpoint PowerPoint, projektör kullanarak sunumu yapılabilen malzemeler oluşturmanızı sağlayan bir yazılımdır. Bir rapor veya teklifin duyurusunu yapmak için bu malzemenin kullanılması sunu olarak adlandırılır. PowerPoint'i kullanarak, renkli metinlerle fotoğrafları, çizimleri, tabloları, grafikleri ve filmleri etkili bir şekilde birleştiren ekranlar oluşturabilir ve birinden diğerine aynı slayt gösterisinde olduğu gibi geçiş yapabilirsiniz. Animasyon özelliğini kullanarak ekrandaki metin ve çizimlere animasyonlar ekleyebileceğiniz gibi, ses efektleri ve anlatım da ekleyebilirsiniz. Üstelik, malzemelerin yazılı çıktısını alabilir ve sunuyu yaparken bunları dağıtabilirsiniz.
Microsoft Access Access programı yine office paket programı içerisinde yer alan ve veri tabanı oluşturma oluşturduğunuz verileri yönetme imkanı sunan kullanışlı bir yazılımdır. Access programı ile neler yapılabilir? Bir sınıftaki öğrencilerin sınavlarda aldıkları puanlar ile birlikte kaydedebilirsiniz. Toptan eşya satan bir firma, kendisinde bulunan mallardan stokta ne kadar kaldığını kolaylıkla görebilir.
Bugün bilgisayarımızda bulunması gereken faydalı programlardan bazılarını gördük bu sizde internette araştırarak bu programları çoğaltabilirsiniz. Önümüzdeki hafta bilgi ve veri güvenliği konusu ile devam edeceğiz.
Faydalı programlar
Ücretsiz Bilgisayar programları BT ortamında her işlem için ücretsiz programlar bulmak mümkündür. Bunların bazıları ücretliler kadar işe yarar. Ücretsiz oldukları içinreklam barındırabilirler. Her ücretsiz programı indirmek doğru değildir. Ücretsiz programları resmi sitelerinden indirmek gerekir.
İnternet arayıcılar Firefox Video ve ses indirme gibi birçok faydalı eklentileri vardır. Chrome Çok hızlı bir tarayıcıdır.
Sıkıştırma programları Win-Rar 7-zip En çok kullanılan sıkıştırma programıdır. Ücretli olduğu için bir süre sonra sıkıştırma işlemlerini yapmaz. Birçok sıkıştırılmış dosyayı açabilir. Sıkıştırma yapabilir. Avantajı ücretsiz olmasıdır.
Medya(Ses,video,animasyon) oynatıcılar GOM player VLC player Birçok ses ve video formatını açar. Küçük ve pratiktir. Gom gibi bir çok formatı açabilir. Bazı araçlara da sahiptir.
Antivirüs programları Combofix Ücretsiz bir antivirüstür. Her zaman işe yaramayabilir. Arada bir bu programla bilgisayarı taratmalıdır.
YENİ FORMAT ATILMIŞ BİR BİLGİSAYARA KURULMASI GEREKEN PROGRAMLAR Microsoft Office ( Word, Excel, Power Point) Winrar Acrobot Reader, Foxit Reader Gom Player, VLC Player veya KM Player Google Chrome veya Mozilla Firefox Antivirüs Programı ( Eset, Nod32, Avira vs )
BİLGİ GÜVENLİĞİ Bilgi Gizliliği ve Güvenliği Zararlı Yazılımlar Alınacak Tedbirler Güvenlik Yazılımları
BİLGİYE ULAŞMAK ÇOK KOLAY! Teknolojinin sürekli gelişmesi, bilgi ve iletişim teknolojisi araçlarının hızla yayılmasıyla çağımızda bilgiye ulaşmak oldukça kolay hale gelmiştir. Evde, parkta, okulda, yolculukta.. Artık dilediğimiz an istediğimiz bilgiye rahatça ulaşabiliyoruz.
BİLGİ GİZLİLİĞİ VE GÜVENLİĞİ Bilgiye ulaşmak kolay. Fakat kişilerin, şirketlerin, kuruluşların ulaşılmasını istemediği bilgileri de vardır. İşte bu noktada bilginin gizliliği ve güvenliğinin önemi ortaya çıkıyor.
BİLGİNİN GİZLİLİĞİ Günlük tutuyor musunuz? Günlüğünüze yazdıklarınızı herkesin okumasın ister misiniz? Günlüğünüz içerisindeki yazıların gizli kalmasını nasıl sağlıyorsunuz?
KİŞİSEL BİLGİSAYAR GÜVENLİĞİ Günlüğümüzde olduğu gibi bilgisayarımızda da özel bilgilerimiz olabilir. Örneğin fotoğraflarımızı, vidyolarımızı herkesle paylaşmak istemeyebiliriz.
KİŞİSEL BİLGİSAYAR GÜVENLİĞİ Bilgisayarımıza şifre (parola) koyarak çevremizdeki kişilerin bilgilerimize ulaşmasını kolaylıkla engelleyebiliriz. Peki bilgilerimizi internet üzerindeki milyonlarca kişiden nasıl koruyacağız?
BİLGİSAYAR VE BİLGİ GÜVENLİĞİ Bilgisayarımızı ve bilgilerimizi nasıl koruyacağımızı öğrenmeden önce gelin önce düşmanlarımızı tanıyalım.
ZARARLI YAZILIMLAR Kötü niyetli bilgisayar kullanıcıları tarafından bilgisayarımıza, sistemimize ve bilgilerimize zarar vermek, onları ele geçirmek amacıyla hazırlanmış yazılımlardır.
ZARARLI YAZILIM TÜRLERİ Bilgiler çok değerli.. Bu yüzden peşinde birçok düşman bulunuyor. Bunlardan en meşhurlarına göz atalım: VİRÜSLER CASUS YAZILIMLAR SOLUCANLAR REKLAM YAZILIMLARI TRUVA ATLARI SPAM
VİRÜSLER Bilgisayarımıza girip dosya ve programlarımıza zarar verir. Virüsler bilgisayarınızda bilgileri bozabilir hatta silebilir. Bilgisayar virüsü pek çok zararlı yazılımdan çok daha tehlikelidir çünkü doğrudan dosyalarınıza zarar verirler.
TRUVA ATI (TROJAN) Truva atı bir virüs değildir. Gerçek bir uygulama gibi gözüken zararlı bir program türüdür. Truva atı bilgisayarınıza güvenlik açığı oluşturur ki bu da zararlı programların, kişilerin sisteminize girmesi için bir yol açar.
SOLUCAN (WORM) Yerel sürücüde ya da ağda kendini tekrar tekrar kopyalayan bir programdır. Tek amacı sürekli kendini kopyalamaktır. Herhangi bir dosya ya da veriye zarar vermez ancak sürekli kopyalama yaparak sistemi meşgul eder ve bilgisayar hızını etkiler.
REKLAM YAZILIMI (ADWARE) Herhangi bir program çalışırken reklam açan yazılımdır. Adware internette gezerken otomatik olarak bilgisayarınıza inebilir ve tarayıcı pencereleri ile görüntülenebilir.
CASUS YAZILIM (SPYWARE) Kullanıcının izniyle veya izni dışında bilgisayara yüklenen ve kullanıcı ya da bilgisayar hakkında bilgi toplayıp bunları uzaktaki bir kullanıcıya gönderen bir program türüdür.
SPAM İnternet üzerinde aynı mesajın yüksek sayıdaki kopyasının, bu tip bir mesaji alma talebinde bulunmamış kişilere gönderilmesi Spam olarak adlandırılır.
ZARARLI YAZILIMLARDAN KORUNMA Bilgisayarınıza güçlü bir güvenlik yazılımı yükleyin. Bu güvenlik yazılımının güncel ve çalışıyor olduğundan emin olun. Bilmediğiniz programları bilgisayarınıza yüklemeyin, çalıştırmayın. Kimden geldiğini bilmediğiniz e-postaları açmayın.
ZARARLI YAZILIMLARDAN KORUNMA Kullandığınız işletim sistemine ait güncelleştirmeleri ihmal etmeyin. Ödül, hediye vs. kazandığınızı belirten reklamlara aldanmayın, tıklamayın. Güvenmediğiniz bir bilgisayara USB bellek, hafıza kartı vs. takmayın.
ZARARLI YAZILIMLARDAN Bilgilerinizin düzenli olarak yedeğini alın. Belirli aralıklarla bilgisayarınızı kötü amaçlı yazılımlara karşı tarattırın. Bilmediğiniz, güvenmediğiniz internet sitelerine girmeyin. KORUNMA
GÜVENLİK YAZILIMLARI Kötü amaçlı yazılımlara karşı bilgisayarımızın güvenliğini sağlayan yazılımlardır. En çok kullanılan güvenlik yazılımı türleri şunlardır: ANTİVİRÜS GÜVENLİK DUVARI
ANTİVİRÜS Antivirüs yazılımı bilgisayarımıza virüs, truva atı, solucan gibi kötü amaçlı yazılımların girmesini engeller. Ayrıca bu yazılımları tespit edip temizleyebilir. Antivirüs yazılımının tüm kötü yazılımları tanıyabilmesi için sürekli güncelleştirilmesi gerekir.
GÜVENLİK DUVARI (FIREWALL) Güvenlik duvarı yazılımı internet veya ağ üzerinden bilgisayarımıza erişimi denetler, yetkisiz kişilerin bilgilerimize ulaşmasını engeller.
BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ KULLANIMI VE ETİK İnternet ve BİT Kullanım Kuralları Telif Hakları Bilişim Suçları Ahmet SOYARSLAN biltek.info
İnternet ve BİT Kullanım Kuralları
İNTERNET İnternetin artık hayatımızın, günlük yaşamımızın bir parçasına haline geldiğini inkar edemeyiz. İnterneti hemen hepimiz kullanabiliyoruz, peki ne kadar doğru kullanabiliyoruz hiç düşündünüz mü?
İNTERNET KULLANIMI Hiç farkında olmadan bir suç işleyebileceğinizi, bir suça ortak olabileceğinizi hatta dolandırılabileceğinizi biliyor musunuz? İnterneti kullanırken kendimizi ve sevdiklerimizi güvende tutmak için dikkat etmemiz gereken bazı noktalar var.
KİŞİSEL BİLGİLERİNİZİ PAYLAŞMAYIN İnternet üzerinde görüştüğünüz kişilerle, üye olduğunuz sitelerde, forumlarda ve sosyal ağlarda size ait ad, soyad, TC kimlik numarası, adres, telefon gibi bilgileri paylaşmayın. Güvendiğiniz kişilerle dahi özel bilgilerinizi paylaşmayın, unutmayın karşınızdaki kişi zannettiğiniz kişi olmayabilir! Hiçbir siteye gereğinden fazla bilgi vermeyin.
İYİ VE NAZİK BİR KULLANICI OLUN Türkçemizi en güzel şekilde kullanın. Kısaltmalar kullanmayın. Şaka amaçlı dahi olsa tehdit edici, kötü ve kaba sözler kullanmayın. İnternet özgürlüğünüzü kullanırken başkalarını rahatsız etmeyin. Tümü büyük harften oluşan mesajlar kullanmayın, bu internet ortamında BAĞIRMAK anlamına gelir.
TANIMADIĞINIZ KİŞİLERLE GÖRÜŞMEYİN Tanımadığınız kişiler sosyal ağlarda size arkadaşlık teklifi gönderebilir, bu teklifleri kabul etmeyin. Unutmayın karşınızdaki kişi sizin yaşınızdaymış gibi davranabilir, bunu asla bilemezsiniz. Bu kişilere eviniz, aileniz, okulunuz, maddi durumunuz gibi bilgiler vermekten kaçının. Fotoğraf ve vidyo göndermeyin.
ÖDÜL VE HEDİYELERE ALDANMAYIN İnternette gezinirken reklam veya bilgi çalmak amaçlı «tebrikler, ödül kazandınız, ödülünüzü almak için tıklayın» gibi aldatıcı resim ve yazılara tıklamayın. Bu sitelere asla cep telefonu, adres gibi bilgiler vermeyin, hiç farkında olmadan ücretli servislere üye olmuş olabilirsiniz!
AİLENİZDEN YARDIM ALIN İnternette ailenizle birlikte gezinin, ailenizin zamanı yoksa ziyaret ettiğiniz siteleri not olarak daha sonra onların görüşünü alın. Ailenize sormadan internetten hiçbir şey satın almayın, kredi kartı bilgisi vermeyin. İnternet üzerinden sizi rahatsız eden kişileri çekinmeden ailenize bildirin.
ŞİFRENİZİ PAYLAŞMAYIN İnternet üzerindeki hesaplarına ait kullanıcı adı ve şifreyi kimseyle paylaşmayın, hiçbir yere yazmayın ve kimseye göndermeyin. Unutmayın, hesabınızı ele geçiren bir kişi sizin adınıza suç işleyebilir, suçu o işler ama sorumlusu siz olursunuz! Güçlü bir şifre oluşturarak hesaplarınızı koruyun.
Güçlü Şifre Oluşturma
Güçlü Şifre Oluşturma Yöntemleri Şifrelerinizde kişisel bilgilerinize yer vermeyin. Örneğin, adınız, doğum tarihiniz veya kimlik numaranız. ali1999, 32423526655, 1986 gibi
Güçlü Şifre Oluşturma Yöntemleri Şifrenizde ardışık sayılar, harfler kullanmayın. Örneğin, 123456, 1234, abcd gibi. Tahmin edilmesi kolay yan yana bulunan tuşları kullanmayın. Örneğin, qwerty, asdf gibi.
Güçlü Şifre Oluşturma Yöntemleri Şifreniz en az 7 basamaklı olsun. Mümkün olduğunda aşağıdaki karakterlerden içersin. Büyük/küçük harf (A,a Z,z) Rakam (0-9) Noktalama (.,; gibi) Özel karakter (-!+ gibi)
Güçlü Şifre Oluşturma Yöntemleri Sadece rakamlardan oluşan 6 haneli bir şifre 3 dakikada çözülebilirken, Rakamlar, küçük/büyük harfler, işaret ve sembollerin de olduğu 9 haneli bir şifre 44.530 yılda ancak çözülebiliyor. Seçim sizin 123456 qwerty mardin47 abcdef 29101986 A58+t*y2G
TELİF HAKKI
TELİF HAKKI NEDİR? Herhangi bir bilgi veya düşünce ürününün kullanılması ve yayılması ile ilgili hakların, yasalarla belirli kişilere verilmesidir. Kısaca, orijinal bir yapıtın, eserin kopyalanmasına veya kullanılmasına izin vermeme hakkıdır.
TELİF HAKKI İHLALİ Bir sanatçının müzik parçasını, klibini, film eserini, bir yazarın kitabını veya bir firmanın yazılımını bu kişilerin izni olmadan ne kullanabilir ne de kopyalayabilirsiniz. Bu eserler, sahibinin izin verdiği, yasal dağıtımını yapan mağaza ya da internet sitelerinde satın alınarak kullanılmalıdır. Aksi bir yönteme başvurulursa telif hakkı ihlali gerçekleşmiş, yani suç işlenmiş olur.
İNTERNET VE TELİF HAKKI İHLALİ İnternet üzerinden bilginin çok hızlı ve denetimsiz bir şekilde yayılması telif hakkı ihlal suçlarının artmasına neden olmuştur. Müzik albümleri, yazılımlar, oyunlar, filmler kitaplar daha birçok eser daha yayınlandığı ilk saatlerde internet üzerinde paylaşılmakta ve birçok kullanıcı hiç farkında olmadan bu suça ortak olmaktadır. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu na göre bu kişiler hakkında 2-4 yıl hapis, 50-100 milyar ağır para cezası istenebilmektedir.
SUÇA ORTAK OLMAYIN Her şeyden öte bu eserleri yasal olmayan yollardan elde etmek, eser sahiplerinin hakkını yemek anlamına gelir. Çünkü korsan yolla elde ettiğiniz bir eserin sahibine hiçbir maddi geliri yoktur. Hatta zararı vardır. Eser sahibi, emeğinin karşılığını alamadığını gördüğünde artık yeni eserler ortaya koymak için çaba sarf etmeyecek ve isteği kırılacaktır.
BİLİŞİM SUÇLARI
BİLİŞİM SUÇU NEDİR? Bilişim suçu en basit tanımıyla bilişim sistemlerine karşı işlenen suçlardır. Bir bilişim sistemine hukuka aykırı olarak girmek, orada kalmaya devam etmek, bilişim sisteminden izinsiz veri kopyalamak, sistemi erişilmez kılmak ve çalışmaz hale getirmek bilişim suçlarını oluşturmaktadır.
SIK KARŞILAŞILAN BİLİŞİM SUÇLARI Ülkemizde en sık karşılaşılan bilişim suçlarının başında banka ve kredi kartı bilgisini hukuka aykırı olarak ele geçirerek, haksız kazanç elde etme eylemlerini gösterebiliriz. Banka ve kredi kartları, ATM cihazlarında, bazı işyerlerinde ve online alış-veriş sitelerinde kopyalanabilmektedir. Kart bilgisi kopyalanarak bağlı bulunan hesaptan alışveriş yoluyla para çekilmektedir.
SIK KARŞILAŞILAN BİLİŞİM SUÇLARI Web sitelerini "hack"lemek, virüs, truva atı ve kötü amaçlı yazılım hazırlamak ve yaymak, başkalarına ait kullanıcı adı, şifre, parola gibi kişiye özel bilgileri ele geçirmek ve kullanmak da bilişim suçlarını oluşturmaktadır.
İLETİŞİM ARAÇLARI E-posta Forum Sohbet Sesli Görüntülü Konferans
E-posta Nedir? E-posta, günlük yaşamdaki mektubun bilgisayar ortamındaki karşılığıdır. Kısaca elektronik mektup (elektronik posta) diyebiliriz.
E-posta Adresi Hiç mektup aldınız mı? Mektubu getiren postacı tam olarak evinizin nerede olduğunu nasıl biliyor? Peki hiç mektup gönderdiniz mi? Mektup zarfının üzerine neler yazıyorsunuz?
E-posta Adresi Nasıl ki evimize mektupların ulaşması için bir ev adresimiz varsa e-posta kutumuza ait de bir adresimiz var. Bu adres çeşitli bölümlerden oluşuyor: epostakutum @ hotmail. com kullanıcı adımız @ (et) işareti e-posta servis adı web site uzantısı
E-posta Adresi Seçimi Bir e-posta servisine kaydolurken bizden bir kullanıcı adı belirtmemiz istenir. Kullanıcı adı seçiminde şu noktalara dikkat etmeliyiz: Küçük harfler kullanılır. berkaykaya@hotmail.com Türkçe karakterler içermemeli, örneğin ç, ğ, ı, ö, ü, ş gibi. Boşluk kullanılmamalı. berkaykaya@hotmail.com Çok uzun ya da karmaşık olmamalı, akılda kalıcı olmalı. İstediğimiz kullanıcı adı önceden alınmışsa kullanıcı adımızın sonuna rakam vs. ekleyebiliriz. Örneğin dilara47@gmail.com
E-posta Servisleri E-posta hizmetini veren şirket ya da kuruluştur. Bu servislerin kayıt sayfalarını kullanarak e-posta hesabı oluşturabiliriz. En popüler e-posta servisleri şunlardır:
E-posta Kutusu Bize gelen veya bizim gönderdiğimiz e-postaların yer aldığı sanal posta kutusudur. E-posta kutumuza (hesabımıza) üye olurken belirttiğimiz kullanıcı adı ve şifremiz ile girebiliriz.
E-posta Kullanım Amaçları Bir kişiye veya gruba bilgi göndermek/almak. Resim, müzik, video, belge veya herhangi bir türde dosya göndermek/almak. Çeşitli kaynaklardan haber, reklam almak.(örneğin; alışveriş sitelerinden ürün indirimleri hakkında anında bilgi alabiliriz.)
E-postanın Sağladığı Kolaylıklar Ücretsizdir. Dileyen herkes e-posta hesabı açıp kullanabilir. Hızlıdır. E-postalar gönderildiği an karşı tarafa ulaşır. Gönderim için zaman ve yer sınırı yoktur, her an ve her yerde gönderilebilir.
E-postanın Sağladığı Kolaylıklar Çok fazla içerik bir anda gönderilebilir. Güvenlidir. E-posta iletilmediğinde size bildirilir. Size gelen veya gönderdiğiniz e-postalar sadece hesap sahibi tarafından okunabilir. Daha?
Forum Nedir? Kullanıcıların belirli konularda fikir alışverişinde bulunduğu, çeşitli paylaşımlar yaptığı bir tartışma alanıdır. Forumda bir konu hakkında başlık açılır ve kullanıcılar bu başlık altına mesaj yazarak fikirlerini belirtirler.
Forum Forumlar sadece bir tartışma alanı değil aynı zamanda yardımlaşma ve paylaşım siteleridir. Bir konu hakkında yardım almak için de forumda başlık açılabilir. Örneğin bilgisayarımızda oluşan bir sorunun nedenini forumdaki kullanıcılara sorabiliriz.
Forum Yönetimi Forumlara üye olan herkes mesaj yazabilir. Bu yüzden gereksiz mesajların çoğalmaması için forumda yöneticiler bulunur. Yöneticiler forum kurallarına uymayan başlık/mesajları silebilir, üyeyi engelleyebilir.
Örnek Forum Siteleri Günümüzde birçok internet sitesi ziyaretçilerine birbirleriyle iletişim kurabileceği forum sayfaları sunmaktadır. Donanımhaber, ShiftDelete.Net, CHIP Online gibi birçok teknoloji haber sitesinin kendisine ait forumları vardır.
Forumun Sağladığı Kolaylıklar Foruma açtığınız bir konuyu binlerce kişi ile tartışabilirsiniz. Yardıma ihtiyacınız olduğu bir konuda bilgili/deneyimli kullanıcılara ulaşarak sorunu hızlıca çözebilirsiniz. Forumda yer alan konuları okuyarak çeşitli konularda bilgi sahibi olabilirsiniz.
Sohbet İki veya daha fazla kişinin aynı zaman içerisinde internet üzerinden birbirleriyle yazışabildiği alanlardır. Sohbet bir yazılım aracılığı ile yapılabileceği gibi doğrudan internet sayfası üzerinden de yapılabilir.
Sohbet Yazılımları Günümüzde yazışmanın yanı sıra, sesli ve görüntülü iletişim de sağlayan sohbet yazılımları bulunuyor. Bunlardan en popülerleri, Skype, Yahoo Messenger ve Gtalk yazılımıdır. Eskiden MSN, Windows Live Messenger adıyla bilinen yazılım günümüzde Skype ile birleşmiştir.
Sohbet Yazılımının Sağladığı Kolaylıklar Sesli ve görüntülü konuşmamızı sağlar. Gönderilen ileti, fotoğraf, video veya dosya karşıdaki kişiye o anda ulaşır. Sohbet listenizdeki kişiler dışındakiler sizi rahatsız edemez, iletişim kuramaz.
Sesli Görüntülü Konferans Birden fazla kişi ile aynı odadaymış gibi sesli ve görüntülü görüşme sağlayan yazılım veya internet sayfasıdır. Genellikle uzaktan eğitim ya da toplantılarda kullanılır.
BİLGİ PAYLAŞIM ARAÇLARI İşbirlikli Yazarlık Çoklu Ortam Paylaşımları Web Günceleri Etiketleme ve Sosyal İmleme Sosyal Medya Dijital Kimlik Ahmet SOYARSLAN biltek.info
İŞBİRLİKLİ YAZARLIK İçeriğinin kullanıcıların katkılarıyla oluşturulduğu bilgi paylaşım yöntemidir. İşbirlikli yazarlık sitelerine en iyi örneği çevrimiçi bir ansiklopedi olan Vikipedi yi gösterebiliriz. Bu ansiklopedinin tamamı kullanıcıların ortak çalışmasıyla hazırlanmıştır.
ÇOKLU ORTAM PAYLAŞIMLARI Çoklu ortam, bilginin yazı, ses, resim gibi farklı biçimlerin birlikte kullanılarak sunulmasıdır. Sadece ses veya görüntünün olduğu ortama çoklu ortam diyemezken, her ikisini içeren ortama çoklu ortam diyebiliriz.
ÇOKLU ORTAM PAYLAŞIMLARI Çoklu ortam paylaşım sitelerinin en popülerleri Youtube, Flickr ve Instagram dır. Youtube bir video paylaşım sitesi iken Flickr ve Instagram ise birer resim ve fotoğraf paylaşma çoklu ortam siteleridir.
WEB GÜNCELERİ (BLOG) İnternet günlüğü olarak tanımlayabileceğimiz Bloglar kullanıcıların dilediği konularda yazılar yazabileceği kişisel internet sayfalarıdır. Ziyaretçiler de blog sahibinin izin vermesi durumunda yazılara yorum yapabilirler.
WEB GÜNCELERİ (BLOG) Kullanıcılar kişisel blog sayfalarında başından geçen bir olay, yaptığı bir alışveriş, okuduğu bir kitap, izlediği bir film gibi her konuyla ilgili yazı yazmakta serbesttir. Blog siteleri düşüncelerimizi milyonlarca internet kullanıcısıyla paylaşmak için güzel bir araçtır ve günümüzde oldukça popülerdir. Blog açmak ve kullanmak ücretsizdir.
ETİKETLEME Etiketler bir konuyla ilgili veya bir fotoğrafta yer alan kişiyi işaretlemek ve böylece o kişiyi haberdar etmek için kullanılır. Ayrıca etiketlenen kişinin ismine tıklandığında o kişiye ulaşılmasını da sağlar.
SOSYAL İMLEME Kullanıcıların internette gezinirken beğendiği içerikleri veya siteleri işaretleyip diğer kullanıcılar ile paylaşabilmesini imkan veren bilgi paylaşım araçlarıdır. En popülerleri Delicious ve Reddit tir.
SOSYAL MEDYA Sosyal medya, kişilerin internet üzerinde birbiriyle yaptığı görüşmeler ve paylaşımların bütünüdür.
SOSYAL AĞLAR Sosyal ağlar, insanların günlük yaşamlarındaki sosyal ilişkilerini, yaşadıkları olayları internet ortamına taşıyabildiği, duygu ve düşüncelerin yanı sıra fotoğraf, vidyolarını paylaşabildiği gerçek hayatın sanal bir kopyasıdır. Sosyal ağ denilince ilk sıralarda Facebook, Twitter ve Google Plus akla gelmektedir.
KAÇ KİŞİ KULLANIYOR? Okulda kaç arkadaşınız var? Peki ya mahallenizde? Sizce sosyal ağlarda kaç kişi var?
KAÇ KİŞİ KULLANIYOR?
SOSYAL AĞLARI KULLANIRKEN Milyonlarca kişinin yer aldığı sosyal ağları kullanırken çok dikkatli olmamız gerekir. Yanlışlıkla paylaştığımız veya yanlış kişilerle paylaştığımız bir bilgi bir anda milyonlarca kişiye ulaşabilir.
KİŞİSEL BİLGİLERİNİZİ HERKESLE PAYLAŞMAYIN Kötü niyetli kişilerin eline geçtiğinde olumsuz sonuçlar doğurabilecek telefon numarası, doğum tarihi ve yaş T.C kimlik numarası e-posta adresi gibi bilgileri herkesle paylaşmayın.
HERŞEYİ HERKESE AÇIK PAYLAŞMAYIN Aile, arkadaşlar, yakınlar gibi gruplar oluşturarak yapacağınız paylaşımları görecek kişileri belirleyin. Ailenize ait fotoğrafları yakınlarınızın görmesini isteyebilir fakat arkadaşlarınızın görmesini istemeyebilirsiniz.
TANIMADIĞINIZ KİŞİLERLE İLETİŞİME GEÇMEYİN Arkadaşlık teklifi gönderen tanımadığınız kişilerin tekliflerini kabul etmeyin. Unutmayın, bu kişinin zannettiğiniz kişi olduğundan asla emin olamazsınız. Siz de tanımadığınız kişiye arkadaşlık teklifi göndermeyin.
GÜÇLÜ ŞİFRE OLUŞTURUN Sosyal ağ hesaplarınızı güçlü şifreler ile koruyun. Unutmayın, hesabınız ele geçirilirse yapılan tüm paylaşımlardan siz sorumlu olursunuz.
PAYLAŞIMLARA DİKKAT! Telif hakkıyla korunan içerikleri (müzik, vidyo, fotoğraf, program) asla paylaşmayın. Herhangi bir kişiye veya kuruma hakaret, küfür etmeyin, kötü ve aşağılayıcı sözler kullanmayın. Bunlar bilişim suçlarına girdiğinden hiç beklemediğiniz cezalar ile karşılaşabilirsiniz.
DİJİTAL KİMLİK İnternet ortamında sanal olarak oluşturulan kimlik kartıdır. Dijital kimliğiniz ad, soyad gibi kişisel bilgilerin yanısıra eğitim durumu, iletişim bilgileri, ilgi alanları ve iş deneyimleri gibi bilgileri de içerir. Dijital kimliğinizi ücretsiz oluşturabileceğiniz servislerden en bilineni LinkedIn dir.
DİJİTAL KİMLİK Dijital kimliğiniz sayesinde sanal özgeçmişinizi (CV) oluşturarak işverenlerin sizinle iletişime geçmesini sağlayabilir ya da iş arayanlar ile bağlantı kurabilirsiniz.