R A P O R 1 Doç. Dr. Fatih YARDIMCIOĞLU Arş. Gör. Furkan BEŞEL Mayıs 2015
Sunuş 4.264 kişi ile yüz yüze görüşme şeklinde yapılan anket bulgularına dayanan bu rapor, Mart- Nisan 2015 tarihinde Sakarya ilinin 16 ilçesinde yaşayan halkın Başkanlık Sistemine yönelik düşüncelerini tespit etmeyi hedefleyen anketlerin bulgularına dayanmaktadır. Dört bölümden oluşan raporun; İlk bölümünde Demografik Göstergeler, İkinci bölümünde Sakarya halkının Başkanlık sistemine bakışı, Üçüncü bölümde çapraz karşılaştırmalar, Son bölümünde ise çalışma sonucunda ön plana çıkan bulguların özeti sunulmaktadır. 2 Doç. Dr. Fatih YARDIMCIOĞLU Sakarya Üniversitesi Öğretim Üyesi PESA Araştırmacısı Arş. Gör. Furkan BEŞEL Sakarya Üniversitesi Öğretim Üyesi PESA Araştırmacısı
Giriş 2007'de cumhurbaşkanını halkın seçmesi yönünde yapılan Anayasa değişikliğine kadar, Türkiye'de başkanlık tartışmaları, parlamenter sistemin 'yönetme krizi' bağlamında 'siyasal istikrarsızlık' vurgusu ve ideolojik gerekçelere odaklanan ve anti demokratik düşünceleri içinde barındırmakta olan iki gerekçeye dayanmaktaydı. Erdoğan dönemi başkanlık sistemi tartışması ise bunlara ilaveten üçüncü ve yeni bir duruma işaret etmektedir. 2014'te mevcut cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesiyle siyasal sistemin, adı resmen konulmamış bir yarı başkanlık modeline dönüştüğü belirtilmektedir 1. PESA tarafından 4.264 kişi ile yüz yüze görüşme şeklinde yapılan bu araştırmada, Türkiye kamuoyunda son zamanların en yoğun gündem konularının başında gelen Başkanlık Sistemi tartışmaları Türkiye de Başkanlık Sistemine Geçişi Destekliyor musunuz? şeklinde tek bir soru kullanılarak Sakarya halkına sorulmuş ve Sakarya halkının başkanlık sistemine bakışının ortaya konulması amaçlanmıştır. 3 1 Nebi Miş, Başkanlıkta Türkiye Modeli 07.02.2015, http://www.sabah.com.tr/yazarlar/perspektif/nebimi%c5%9f/2015/02/07/baskanlikta-turkiye-modeli
BÖLÜM 1: DEMOGRAFİK GÖSTERGELER 4
ANKETİN UYGULANDIĞI ALAN Anket aşağıda gösterilen ilçelerde (ilçe merkezleri, mahalleler ve köylerde) toplam 4.264 kişi ile yüz yüze görüşme şeklinde uygulanmıştır. Söz konusu anket ilçelerin toplam seçmen sayısı dikkate alınarak yapılmaya çalışılmıştır. En fazla anket en yüksek temsil oranına sahip olan Adapazarı ilçesinde %31.9 luk oranla yapılmışken, en az anket ise en düşük temsil oranına sahip olan Taraklı ilçesinde %1.0 lık oranla yapılmıştır. İlçe Anket Yüzdesi Akyazı 5,1 Pamukova 3,3 Karasu 4,5 Adapazarı 31,9 Hendek 6,0 Sapanca 5,1 Kaynarca 3,5 Arifiye 4,9 Geyve 3,9 Taraklı 1,0 Kocaali 2,7 Erenler 5,1 Karapürçek 3,6 Ferizli 2,1 Söğütlü 1,1 Serdivan 16,0 TOPLAM 100 (4.264) 5
Ankete katılanların; %68,1 i Erkek, %31,9 u Kadındır. Ankete katılanların; %73 ü Evli, %25,2 si Bekar, %1,7 si Dul dur. 7 Ankete katılanların yaş aralıkları yandaki grafikteki gibidir.
Ankete katılanların %29,2 si ilkokul, %17 si Ortaokul/İlköğretim, %30,8 i ise lise mezunu, diğerleri ise diğer eğitim kademelerinde eğitim almıştır. 8 Ankete katılanların %28,6 sı Esnaf/Tacir, %14 ü Emekli, %13,2 si Ev hanımı, %13,4 ü İşçi, geri kalanı da diğer meslek guruplarında çalışmaktadır.
BÖLÜM 2: 9 HALKIN BAŞKANLIK SİSTEMİNE BAKIŞI
Halkın Başkanlık Sistemine Bakışı Türkiye'de Başkanlık Sistemine geçilmesini destekliyor musunuz? sorusuna ankete katılanların %50,3 ü Evet, %40,7 si Hayır cevabını vermiştir. Ankete katılanların %9 u ise kararsızım cevabını vermiştir. 10 Sakarya halkının %55,3 ü Başkanlık Sistemine geçilmesini desteklemektedir. Kararsızlar dağıtıldıktan sonra Sakarya halkının %55,3 ü Başkanlık Sistemine Evet, %44,7 si ise Hayır demektedir. Sakarya halkının %44,7 si Başkanlık Sistemine geçilmesini desteklememektedir.
BÖLÜM 3: ÇAPRAZ KARŞILAŞTIRMALAR 11
Sakarya da Başkanlık Sistemine Erkeklerin desteği daha yüksektir. Türkiye'de Başkanlık Sistemine geçilmesini destekliyor musunuz? sorusuna erkeklerin %51,6 sı Evet, %42,4 ü Hayır cevabını vermiştir. %6,1 i ise herhangi bir fikrim yok cevabını vermiştir. Bayanların ise %47,1 i Evet, %36,3 ü Hayır cevabını vermiştir. %16,6 sı ise herhangi bir fikrim yok cevabını vermiştir. Bayanların Başkanlık Sistemi hususunda daha az fikir sahibi olduğu söylenebilir. 12 Sakarya da Başkanlık Sistemine en fazla desteği 45-54 yaş üzeri grup, en az desteği ise 18-24 yaş grubu vermektedir. Türkiye'de Başkanlık Sistemine geçilmesini destekliyor musunuz? sorusuna 45-54 yaş arası grup %53,5 oranında Evet, %38,5 oranında Hayır cevabını vermiştir. %8,1 i ise herhangi bir fikrim yok cevabını vermiştir. 18-24 yaş arası grubun da %47,5 i Evet, %43,9 u Hayır cevabını vermiştir. %8,6 sı ise herhangi bir fikrim yok cevabını vermiştir.
Sakarya da Başkanlık Sistemine en fazla desteği Memurlar, en az desteği ise Öğrenciler vermektedir. Türkiye'de Başkanlık Sistemine geçilmesini destekliyor musunuz? sorusuna Memurlar %53,1 oranından evet derken, Öğrenciler ise %39,5 oranında evet demektedir 13 Sakarya da Başkanlık Sistemine en fazla desteği Ortaokul/İlköğretim mezunları verirken, en az desteği ise Lisansüstü mezunları vermektedir.
Türkiye'de Başkanlık Sistemine geçilmesini destekliyor musunuz? sorusuna Ortaokul/İlköğretim mezunları %53,3 oranında evet derken, Lisansüstü mezunları ise %38,5 oranında evet demektedir. 14 Sakarya da Başkanlık Sistemine en fazla desteği Karasu halkı verirken, en az desteği ise Geyve halkı vermektedir. Başkanlık Sistemine en fazla destek Karasu halkı tarafından verilmektedir. Karasu halkı %65,3 oranında Başkanlık Sistemine evet demektedir. Başkanlık Sistemine en az desteği ise Geyve halkı vermektedir. Geyve halkı %38,9 oranında başkanlık sistemine evet demektedir.
15 Sakarya da Başkanlık Sistemine en fazla desteği AK Parti Seçmeni verirken, en az desteği ise CHP seçmeni vermektedir. Başkanlık Sistemine en fazla destek AK Parti Seçmeni tarafından verilmektedir. AK Parti seçmeni %79,7 oranında Başkanlık Sistemine evet demektedir. Başkanlık Sistemine en az desteği ise CHP seçmeni vermektedir. CHP seçmeni %9,5 oranında Başkanlık Sistemine evet demektedir.
16
SONUÇ Son yılların en yoğun tartışmalarının başında gelen Başkanlık Sistemi ile ilgili Sakarya halkının düşüncelerini öğrenmek amacıyla yapılan bu çalışmanın sonuçları aşağıdaki şekilde özetlenebilir; Sakarya halkının %55,3 ü Başkanlık Sistemine geçilmesini desteklemektedir. Sakarya da Başkanlık Sistemine Erkeklerin desteği daha yüksektir. Sakarya da Başkanlık sistemine en fazla desteği 45-54 yaş üzeri gurup, en az desteği ise 18-24 yaş gurubu vermektedir. Sakarya da Başkanlık Sistemine en fazla desteği Memurlar, en az desteği ise Öğrenciler vermektedir. Sakarya da Başkanlık Sistemine en fazla desteği Ortaokul/ilköğretim mezunları verirken, en az desteği ise Lisansüstü mezunları vermektedir. Sakarya da Başkanlık Sistemine en fazla desteği Karasu halkı verirken, en az desteği ise Geyve halkı vermektedir. Sakarya da Başkanlık Sistemine en fazla desteği AK Parti Seçmeni verirken, en az desteği ise CHP seçmeni vermektedir. 17