Proses Örnekleme Yöntemleri Sistemi temsil eden doğru örneğin alınması yanı sıra doğru örnekleme için aşağıdakilerin sağlanmış olması gerekir. 1. Numune alımı ve taşınmasının güvenli olması 2. Doğru şartlarda taşınıp analiz ünitesine güvenilir biçimde sunulması (kontaminasyon vs) 3. Analiz ünitesine uygun şartlarda ulaşması (sıcaklık,, basınç vs ) 4. İşletme maliyeti açısından uygun olmalı 5. Proses şartlarını temsil etmeli Test sonuçlarında ortaya çıkan hataların %75 i örnekleme prosesinden kaynaklanmaktadır.
Proses Kontrol Otomasyonu Otomasyon, bir proseste kontrol edilmesi gerekli olan tüm adımların, şartların en optimum durumda sürekli olarak çalışmasını önceden tanımlanmış komutlarla çalışmasını sağlayan programlanmış sistemdir.
Otomatik proses kontrolünün avantajları Daha kontrol altına alınmış (ürün kalitesini etkileyecek küçük varyasyonların önlenmesi) ürün kalitesi Daha güvenilir gıda ve ürün sağlanması Müşteri spesifikasyonlarına ve yasal standartlara uyum Daha verimli bir üretim ortamı Operatör etkilerinin sınırlandırılması (örneğin operatörün doğru ağırlıkta katkı eklemesinin kontrol edilmesi) Kaynakların daha verimli kullanılması (Hammadde, enerji ve işçilik) Üretim verimliliğinin arttırılması Daha güvenilir proses şartları (örneğin sıcaklık kontrol valfi arıza yaparsa sistemin otomatik olarak hemen sistemi uyarması, durması)
Otomatik proses kontrolünün temel dezavantajları Otomasyon ile insana bağlılığın azalmasıyla ortaya çıkan sosyal etkiler (İşsizlik) El emeğine ve işçiliğe bağlı işlerde çok uygun olmaması Yüksek bakım ve ayarlama maliyetleri Daha donanımlı ve yüksek teknoloji kontrol yeteneklerine haiz çalışana olan ihtiyaç Çok hassas sensörlere ve kontrol sistemlerine bağımlı bir proses kontrol
Otomatik proses kontrol sistemleri temel bileşenler Proses şartlarını izleyen sensörler ve bu bilgileri kontrol edicilere dağıtan vericiler Prosesi izleyen ve kontrol eden Kontrol ediciler Proses şartlarını değiştiren işletimciler (motorlar, selenoid valfler) İşletimciler, kontrol ediciler ve vericiler arası iletişimi kuran haberleşme sistemleri Operatörlerin sistemi yönetmesi ve izlemesi için gerekli olan ara yüzler.
Otomatik Sistemlerde Kullanılan Ekipman Tipleri 1. Sensorler : Sensörler otomatik proses kontrolü için temel ön gerekliliktir. Kritik olarak belirlenmiş proses parametrelerinin algılanması ve kontrol edicilere gönderilmesini sağlar. Sıcaklık, Ağırlık, Akış oranı, Akış hızı, Basınç vb
Kontrol Ediciler : Sensörlerden gelen proses ya da ürünle ilgili bilgiler kontrol edicilere iletilir. Kontrol ediciler bu bilgileri işleyerek sistemde otomatik olarak değişiklik yaparak prosesin istenen şartlara gelmesini sağlar. Temel olarak kontrol ediciler kendilerine yüklenmiş bilgi ve programa göre insanların verdiği kararlara benzer bir mantıkla çalışırlar. Hedef Sıcaklık 100C derece Tolerans : +/- 2 C derece. Sensör Kontroller Ürün Valf Buhar İstenen Ürün Sıcaklığı buhar vanasının otomatik kontrol edilmesiyle kontrol edilmekte
Bilgisayar Destekli Kontrol Sistemleri : Mikro-prosesor temelli proses kontrol edicilerin; operasyonel esneklikleri, data kayıt etme özellikleri, bu datalar ile hesaplama yapabilmeleri ve düşük fiyatlarla ulaşılabilir olmaları ile oldukça yaygın kullanılmaları ortaya çıkmıştır. Bilgisayarlar sadece sensörlerden gelen dataları okuyup proses kontrol ekipmanlarına set edilen sinyalleri göndermekle kalmayıp, aynı zamanda dataların saklanması, analiz edilmesi, yazıcılardan çıktı alınması, diğer iletişim sistemleri ve bilgisayarlarla entegre edilebilirler. Bu sistemler operatörler tarafından yeni ürün ve proses değişikliklerine göre kolaylıkla programlanabilirler.
Değişik tipte bilgisayar kontrollü sistemler 1. Program edilebilebilir Logic Kontrol Ediciler ( PLC) PLC ler iki modlu sabitlenmiş program kullanılırlar. Birinci mod (öğretme) yapılması istenen iş emirlerinin bir panel üzerinden programlanması ve kaydedilmesini sağlar. İkinci Mod (çalışma) sensörlerden gelen bilgilere göre istenen işlerin yapılmasını algoritmalar ile sağlar. Eğer bir proses önceden tespit edilmiş hedef limitlerin dışına çıkar ise, programlamaya bağlı olarak, ya operatörü uyarır yada gerekli düzeltme emrini sisteme gönderir.
Gruplama ve Harmanlama (Batching and Blending) Tüketicilerin çok çeşitli ürün beklentileri, üreticilerin rutin üretimlerini küçük partiler halinde formül ve proses şartları onda daha sık değişiklikler yaparak sürdürmelerini zorunlu kılmıştır. Bir ürün partisinden diğerine sık sık dönüş yapma manuel yapıldığında çok karmaşık ve zaman alıcıdır. PLC kontrol ediciler sayesinde herbir ürün çeşiti için reçeteler önceden sisteme girilebilir ve operatör her ürün için belirlenmiş reçete kodunu seçtiğinde tüm sistem yeni ürün için otomatik olarak ayarlanır. Aynı şekilde hammaddelerin herbir reçeteye göre harmanlanması (değişik hammaddelerin önceden birbiriyle karıştırılması)işlemide PLC kontrol ediciler ile sağlanır. Un Şeker Un/Şek er karışımı PLC kontrol edici herbir ürün için önceden set edilmiş oranlarda herbir reçeteye göre şeker miktarını ayarlar.
Değişik tipte bilgisayar kontrollü ; sistemler 2. Değişik kombinasyonlarda PLC lerin bilgisayarlar ile birbirine bağlanmasıyla üç çeşit kontrol sistemi oluşturulabilir. 1. Kapalı devre Operasyon Sistemleri : Tek bir ünitenin kontrol edildiği ve bilgisayarlar arası iletişim olmayan tekli bir kontrol sistemidir. 2. Merkezileştirilmiş Kontrol Sistemleri : Merkezi sistemdeki kontrol bilgisayarı diğer bağlı bilgisayarlardan gelen bilgileri işleyerek daha karmaşık sistemleri yönetir. 3. Dağıtılmış Kontrol Sistemleri 4. Entegre edilmiş Kontrol Sistemleri
Düzeltici Faaliyetler Düzeltici faaliyetler, izleme faaliyetleriyle kontrolden çıktığı belirlenen bir kritik kontrol noktasında, bu kontrolsüzlüğün nedenini bulmak ve ortadan kaldırmak amacını taşır. Bu faaliyetler ürünün sağlık açısından tehlikeli olmamasını ya da istenen kalite standardına uygunluğunu sağlar. Düzeltici faaliyetleri uygulamasıyla ilgili yazılı prosedürler ve uygulayacak personel açık şekilde tanımlanmalıdır.
Düzeltici Faaliyetler Bir sapma oluştuğu sürede üretilen ürünlerin belirlenmesi ve ayrımı ve önlemlerinin alınması Sapma nedeninin düzeltilmesi ve kritik kontrol noktasının yeniden kontrol altına alındığından emin olunması. Düzeltici faaliyetler hakkında kayıt tutulması Dokümantasyon ve Kayıtlar : Tüm süreçler, prosedürler ve kayıtlar dokümantasyon yönetimi sistemiyle kapsanmalıdır.
Doğrulama Doğrulama, proses kontrol planının geçerliliğini ve sistemin plana uygun olarak işlendiğini belirleyecek olan faaliyettir. Doğrulama ve denetim yöntemleri, prosedürleri ve testleri proses kontrol sisteminin doğru çalışıp çalışmadığını belirlemek için kullanılır., Doğrulama faaliyetleri izleme ve düzeltme faaliyetlerini gerçekleştiren personel dışında biri tarafından yapılmalıdır.
Doğrulama Proses kontrol planının doğru uygulanıp uygulanmadığına yönelik denetlemeler Kritik limitlerin geçerliliğinin doğrulanması Sapmaların ve ürünle ilgili düzenlemelerin gözden geçirilmesi Kritik kontrol noktalarının kontrol altında olduğunun doğrulanması