Kan Merkezlerinde ve İstasyonlarında Görev Yapacak Sağlık Personelinin Eğitimine ve Sertifikalandırılmasına Dair Tebliğ R.G.Tarihi: 04.06.2005 R. G.Sayısı: 25835 BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak ve Tanımlar Amaç Madde 1 - Bu Tebliğin amacı; kan merkezlerinde ve kan istasyonlarında görev yapacak personelin eğitimi ve sertifikalandırılması ile bu personele eğitim verecek kan merkezlerinin tespitine ve taşıması gereken niteliklere ilişkin usûl ve esasları düzenlemektir. Kapsam Madde 2- Bu Tebliğ; kan bankacılığı ve transfüzyonu eğitimini verecek kan merkezlerinin eğitim faaliyetlerini, eğitimi verecek kişileri ve bu merkezlerde eğitim verilecek kişileri kapsar. Hukuki dayanak Madde 3 - Bu Tebliğ, 23/6/1983 tarihli ve 2857 sayılı Kan ve Kan Ürünleri Kanunu na, 181 sayılı Sağlık Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 43 üncü maddesine ve Kan ve Kan Ürünleri Yönetmeliğine dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar Madde 4 - Bu Tebliğde geçen; a) Yönetmelik: 25/11/1983 tarihli ve 18232 sayılı Resmî Gazete de yayımlanarak yürürlüğe giren Kan ve Kan Ürünleri Yönetmeliğini, b) Eğitim merkezi: Bakanlık tarafından kan bankacılığı ve transfüzyonu eğitimini vermek üzere yetkilendirilmiş A tipi kan merkezlerini, c) Eğitimci: Eğitim merkezinde teorik ve uygulamalı eğitim programını kursiyerlere verecek Bakanlıkça görevlendirilmiş kişileri; d) Eğitim programı: Eğitim merkezinde uygulanan teorik ve uygulamalı eğitim programını, e) Kursiyer: Eğitim merkezlerinde kan transfüzyonu eğitimi verilecek personeli, f) Sertifika: Eğitim programı sonucunda yapılacak sınavda başarılı olan kursiyerlere verilen belgeyi, g) Kan Merkezleri Bilimsel Komisyonu: Kan bankacılığı ve transfüzyonu konusundaki eğitim ve uygulamaların belirlenmesi, izlenmesi, karşılaşılan sorunların çözüm yollarını belirlemek amacıyla ve bilimsel desteği sağlamak üzere Bakanlıkça oluşturulan komisyonu, ifade eder. Bu tebliğde geçen fakat bu maddede belirtilmeyen tanımlar bakımından, Yönetmeliğin 4 üncü maddesindeki tanımlar geçerlidir.
İKİNCİ BÖLÜM Eğitim Merkezlerinin Nitelikleri, Tespiti ve Denetimi Eğitim merkezlerinin nitelikleri Madde 5 - Eğitim merkezleri, Yönetmelik uyarınca Bakanlık tarafından açılmasına izin verilen; Bakanlığa ait eğitim ve araştırma hastaneleri ile üniversitelerin tıp fakülteleri ve Türkiye Kızılay Derneği bünyesinde bulunan A tipi kan merkezlerinde açılabilir. Yetkili eğitim merkezi Madde 6 - Eğitim yetkisi verilecek kan merkezleri, bu Tebliğin 7 inci maddesindeki esaslar çerçevesinde Bakanlıkça belirlenerek kan bankacılığı ve transfüzyonu eğitimi vermek üzere yetkilendirilir. Eğitim merkezi olarak yetkilendirilmek için başvuru Madde 7 - Bu Tebliğin 5 inci maddesinde öngörülen nitelikleri taşıyan kan merkezleri bulunan kurumlar, yıllık kan toplama ve kan komponenti hazırlama kapasiteleri ile yapılan immünohematolojik ve mikrobiyolojik testlerin tür ve sayılarını belirten bilgi ve belgeler ile birlikte Bakanlığa başvurarak, eğitim merkezi olarak yetkilendirilmeyi talep ederler. Yapılan başvurular, birinci fıkrada belirtilen kıstaslar göz önüne alınarak Bakanlıkça değerlendirilir ve Kan Merkezleri Bilimsel Komisyonunun da görüşü alınarak ilgili kan merkezine eğitim yetkisi verilir. Eğitim merkezlerinin denetimi Madde 8 - Eğitim merkezleri, Kan Merkezleri Bilimsel Komisyonu nun tespit edeceği izleme ve değerlendirme komitesi tarafından, eğitim merkezinin fizikî yapısı, insan gücü ve teknik donanımının yeterliliği yönlerinden, yılda en az bir defa rutin olarak denetlenir. Yapılan denetimlerin sonuçları, bir rapor halinde Bakanlığa sunulur. Tespit edilen eksiklik ve usûlsüzlükler varsa giderilmesi hususu Bakanlık tarafından denetlenen eğitim merkezinin bağlı olduğu kuruma yazılı olarak bildirilir. Eksiklikler ve usûlsüzlüklerin 3 ay içerisinde giderilmemesi halinde ilgili eğitim merkezinin bu yetkisi Bakanlıkça kaldırılır. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Eğitim Programına İlişkin Genel Esaslar ve Eğitim Programının Kapsamı Pratisyen hekim eğitim programına ilişkin genel esaslar Madde 9 - Eğitim programı, teorik ve uygulama eğitim programı olmak üzere iki kısımda yürütülür. Sertifikalandırmaya esas eğitim programının toplam süresi altı aydır. Pratisyen hekim eğitim programının kapsamı Madde 10 - Eğitim programı, Ek-1 de belirtilen teorik ve Ek-2 de belirtilen pratik konuları kapsar. Hekim dışı sağlık personelinin eğitim programına ilişkin genel esaslar Madde 11 - Eğitim programı, teorik ve uygulama eğitim programı olmak üzere iki kısımda yürütülür. Sertifikalandırmaya esas eğitim programının toplam süresi iki aydır. Hekim dışı sağlık personelinin eğitim programının kapsamı Madde 12 - Eğitim programı, Ek-3 de belirtilen teorik ve Ek-4 de belirtilen pratik konuları kapsar.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Eğitim Programına Başvuru ve Kabul Eğitim programına başvuru Madde 13 - Sağlık kurum ve kuruluşlarında, üniversitelerin tıp fakültelerinde ve Türkiye Kızılay Derneği kan merkezlerinde görev yapan; pratisyen hekim, biyolog, kimyager ile en az iki yıllık yüksekokul veya fakülte mezunu; hemşire, sağlık memuru, ebe, laboratuvar teknisyeni unvanını haiz sağlık personeli, görev yaptıkları kurumlar aracılığıyla kan transfüzyonu eğitimine müracaat ederler. Başvurunun değerlendirilmesi ve kabul Madde 14 - Başvuru dilekçeleri ve ilgili kurumun uygunluk yazıları Bakanlıkça değerlendirilir ve talebin uygun bulunması halinde kursiyer adayı kursa başlatılır. Eğitim programına devam zorunluluğu Madde 15 - Eğitim programına kesintisiz devam edilmesi esastır. Sadece, mazeret veya hastalık izni sebebiyle eksik kalan süreler eğitim süresine eklenebilir. Kabul edilebilir bir mazeret dışında kursun başlamasını takip eden 24 saat içinde kursa başlamayan personelin kursiyerliği iptal edilir ve yerine bekleyen adaylar arasından yeni kursiyer belirlenir. BEŞİNCİ BÖLÜM Kursiyerlerin Değerlendirilmesi ve Sertifikalandırma Kursiyerlerin değerlendirilmesi Madde 16 - Eğitim programına katılan kursiyerin başarılı sayılarak sertifikalandırılması için eğitim merkezinde yapılacak teorik sınavda 100 üzerinden en az 70 puan; uygulama sınavında ise, en az 60 puan alması gerekir. Sertifikalandırma Madde 17 - Kan transfüzyonu eğitimi gören her kursiyer için ayrı bir dosya düzenlenir. Teorik ve pratik sınavlar sonucunda başarılı olan kursiyerlerin eğitim çalışmalarına dair uygulama ve müfredat programı ile bilgi, beceri ve davranış değerlendirme formu Bakanlığa gönderilir. Eğitim merkezince düzenlenen bu dosya Bakanlıkça değerlendirilerek kursiyere sertifika düzenlenir. Sertifika sahibine; donörü sorgulama, kan alma, kanı komponentlerine ayırma ve saklama, aferez uygulaması yapma, çeşitli immünohematolojik ve mikrobiyolojik testleri yapma ve kayıt tutma gibi iş ve işlemleri yapmak sûretiyle kan merkezlerinde ve kan istasyonlarında çalışabilme yetkisi verir. Sertifika sahibi kişiler her 5 yılda bir Bakanlıkça düzenlenecek sertifika vize sınavına girerler. Sertifika vize sınavlarında başarılı sayılabilmesi için katılımcıların teorik sınavda 100 üzerinden en az 70 puan; uygulama sınavında ise, en az 60 puan alması gerekir. Sınavda başarılı olamayan katılımcıların sertifikaları geçici olarak dondurulur. Aynı yıl içinde yapılacak telafi sınavında da başarılı olamayan kişilerin sertifikaları iptal edilir. Bu durumdaki kişiler eğer yeniden sertifika almak isterlerse ilk başvuruda izlenen yolu takip edeceklerdir. Aynı yıl içinde yapılacak telafi sınavında başarılı olan kişilerin sertifikaları yeniden geçerli hale getirilir. Bakanlık gerekli gördüğü taktirde sertifika sahibi kişiler için uygun görülen sıklıkta ve yerde bilgi güncelleme amacı ile sempozyum, toplantı, kurs düzenleyebilir. Davet edilen sertifika sahibi kimselerin, hukuken kabul edilebilir mazeret halleri dışında bu çalışmalara katılmaları zorunludur. Mazereti olmadan iki ayrı çalışmaya katılmayan kimselerin sertifikası iptal edilir.
ALTINCI BÖLÜM Son Hükümler Hüküm bulunmayan haller Madde 18 - Bu Tebliğ de hüküm bulunmayan hallerde, Yönetmeliğin ilgili hükümleri uygulanır. Geçici Madde 1 - Bu Tebliğin yürürlüğe girdiği tarihte kan merkezlerinde ve kan istasyonlarında çalışmakta olan personel, kişisel başvuru şartı aranmaksızın kurum amirlerinin talebi ile doğrudan eğitim programına alınırlar. Geçici Madde 2 - Bu Tebliğin 13 üncü maddesindeki sağlık memuru, hemşire, ebe ile laboratuvar teknisyeni için getirilen en az iki yıllık yüksekokul veya fakülte mezunu olmak şartı 1/1/2006 tarihinden sonra eğitime alınacak personel için geçerlidir. Yürürlük Madde 19 - Bu Tebliğ, yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 20 - Bu Tebliğ hükümlerini Sağlık Bakanı yürütür.
Ek: 1 PRATİSYEN HEKİM KAN BANKACILIĞI TEORİK DERS PROĞRAMI Sıra No 1. Kan Bankacılığı ve Transfüzyon tarihçesi 2. ABO kan grup sistemi 3. Rh kan grup sistemi 4. Diğer kan grupları 5. Donör seçimi ve donör kazanım programları - I 6. Donör seçimi ve donör kazanım programları - II 7. Kan komponentleri tanımlama / hazırlama 8. Kan komponentleri saklanması / taşınması 9. Antikor tarama ve tanımlama 10. Uygunluk testleri 11. İmmünkompromize hastalarda transfüzyon 12. Acil durumlarda transfüzyon 13. Mikrobiyolojik tarama yöntemleri I 14. Mikrobiyolojik tarama yöntemleri II 15. Mikrobiyolojik doğrulama testleri 16. Yenidoğanda immunohematolojik testler 17. Transfüzyon endikasyonları ve ürün seçimi 18. Pediatride transfüzyon 19. Trombosit transfüzyonları 20. Transfuzyon reaksiyonları ve komplikasyonları 21. Trombosit alloimmünizasyonu ve transfüzyonu 22. Otolog ve yönlendirilmiş transfüzyon 23. Plazma ürünleri tanımı/üretimi 24. Viral inaktivasyon yöntemleri 25. Aferez prensipleri 26. Aferezde klinik uygulama 27. Kan bankalarında kullanılan araç ve gereçler - I 28. Kan bankalarında kullanılan araç ve gereçler - II 29. Tutulması zorunlu kayıtlar ve idari mevzuat 30. Kan Merkezlerinde kalite kontrolü ve SOP 31. Kan Merkezlerinde enformasyon sistemleri 32. Olağanüstü durumlarda kan bankacılığı 33. Kan güvenliği, hemovijilans ve HTK 34. Kan bankası denetlemesi denetlemeye hazırlık 35. Kan bankacılığında yenilikler ve güncel konular 36. Olgu tartışmaları I 37. Olgu tartışmaları I 38. Olgu tartışmaları I 39. Olgu tartışmaları I 40. Olgu tartışmaları I 41. Olgu tartışmaları I 42. Olgu tartışmaları I 43. Olgu tartışmaları II 44. Olgu tartışmaları II 45. Olgu tartışmaları II 46. Olgu tartışmaları II 47. Olgu tartışmaları II 48. Olgu tartışmaları II 49. Olgu tartışmaları II
Ek: 2 PRATİSYEN HEKİM KAN BANKACILIĞI UYGULAMA DERS PROĞRAMI YAPILMASI GEREKEN EN AZ UYGULAMA SAYISI ABO kan grup sistemi / Rh kan grup sistemi 100 Diğer kan grupları 20 Donör değerlendirme 250 Kan komponentleri hazırlama (Eritr., tromb., TDP.) 50 Antikor tarama ve tanımlama 2 Uygunluk testleri 50 Mikrobiyolojik tarama yöntemleri 100 Mikrobiyolojik doğrulama testleri 2 Yenidoğanda immunohematolojik testler 2 Aferez uygulama 5 Kan bankalarında kullanılan araç ve gereçler-şartname hazırlama 3 *)Seminer ve literatürlerin konuları kurs koordinatörlüğünce ilk ayın bitiminde kursiyerlere bildirilecektir. Seminer ve literatürler kursun 3., 4. ve 5. aylarında gerçekleştirilecektir. Ek : 3 HEKİM DIŞI SAĞLIK PERSONELİ KAN BANKACILIĞI TEORİK DERS PROĞRAMI Sıra No 1 Kan merkezlerinin fizikî yapısı, teknik donanımları 2 Kan merkezi personelinin görev ve sorumlulukları 3 Kan merkezlerinde kayıt 4 Donör seçimi, flebotomi ve donör reaksiyonları 5 Kan grup antijenleri ve kan gruplarının saptanması 6 Kan komponentlerinin hazırlanması, saklanması ve nakli 7 Transfüzyonla bulaşan enfeksiyonlar 8 Transfüzyonla bulaşan enfeksiyonlarda mikrobiyolojik yaklaşım 9 Aferez, donör seçimi ve komplikasyonları 10 Transfüzyon öncesi uygunluk testleri 11 Antiglobulin testler, 12 Transfüzyon reaksiyonları 13 Kan merkezlerinde kalite güvencesi 14 Biyoemniyet 15 Donör kazanım programı.
Ek : 4 HEKİM DIŞI SAĞLIK PERSONELİ KAN BANKACILIĞI UYGULAMA DERS PROĞRAMI YAPILMASI GEREKEN EN AZ UYGULAMA SAYISI ABO kan grup sistemi / Rh kan grup sistemi 250 Diğer kan grupları 100 Donör değerlendirme 250 Kan komponentleri hazırlama (Eritr., tromb., TDP.) 150 Antikor tarama ve tanımlama 2 Uygunluk testleri 150 Mikrobiyolojik tarama yöntemleri 100 Mikrobiyolojik doğrulama testleri 2 Yenidoğanda immunohematolojik testler 2 Aferez uygulama 5 Kan bankalarında kullanılan araç ve gereçler-şartname hazırlama 3 Kan merkezlerinde kayıt (farklı tipte) 300