AVRUPA KONSEYİ AİLEDEN SORUMLU BAKANLAR KONFERANSI Strasburg, 19 Mayıs 2009 MMF-XXIX-HF (2009) 2 prov.2 İRTİBAT GÖREVLİLERİ KOMİTESİ AVRUPA KONSEYİ AİLEDEN SORUMLU BAKANLAR KONFERANSI 29. DÖNEM 16-17 Haziran 2009 Viyana, AVUSTURYA ÇOCUK SAHİBİ OLMA İSTEĞİNİ DESTEKLEYEN KAMU POLİTİKALARI: TOPLUMSAL, EKONOMİK VE KİŞİSEL FAKTÖRLER TASLAK NİHAİ BİLDİRİ 1
GİRİŞ 1. Avrupa Konseyi Aileden Sorumlu Bakanlar Konferansının 29.su Avusturya Hükümeti nin daveti üzerine 16 17 Haziran 2009 da Viyana da toplanmıştır. 2. Konferansa başkan olarak( ) ve başkan yardımcısı olarak ( ) seçilmiştir. 3. Konferansa Avrupa Konseyi ne üye ülke Bakanları veya temsilcileri ile konuklar ve gözlemciler katılmıştır. 4. Konferansın teması Çocuk Sahibi Olma İsteğine Yönelik Kamu Politikaları: Toplumsal, Ekonomik ve Kişisel Faktörler dir. 5. Konferans iki alt başlığa ayrılmıştır: a. Neden Bazı Avrupalılar Istediklerinden Daha Az Çocuğa Sahiptirler: Toplumsal ve Ekonomik Faktörler b. Aile-Dostu Politikalar: Uygun Çerçeve Için Tedbirler 6. Konferansın kapanışında, Bakanlar ve diğer katılımcılar, Avusturya yetkililerine konukseverlikleri ve başarılı organizasyonları için teşekkürlerini bildirdiler. 7. Müzakerelerin ardından Bakanlar aşağıda beyan edilen deklarasyonu kabul ettiler. 2
****** Biz, Avrupa Konseyi üye ülkeleri Aileden Sorumlu Bakanları, HATIRLATMA 1. Özel hayat ve aile hayatına saygıyı güvence altına alan İnsan Haklarının ve Temel Özgürlüklerin Korunması Konvansiyonunu; 2. Toplumun temel birimi olarak ailenin kendi tam kalkınmasını gerçekleştirmek için uygun sosyal, yasal ve ekonomik koruma hakkına sahip olduğunu belirten Avrupa Sosyal Şartını (gözden geçirilmiş olan); 3. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi ve özellikle de toplumun temel birimi ve üyelerinin gelişim ve refahı için doğal ortam olan aileye gerekli koruma sağlanınca, ailenin toplumdaki sorumluluklarını tamamen üstlenebilmesinin gerçekleşeceğini belirten giriş kısmını; 4. Avrupa Konseyi Devlet ve Hükümet Başkanlarının sosyal uyum ve çocuk haklarına yönelik taahhütlerini yeniledikleri Varşova Zirvesi Aksiyon Planını; 5. 28.Avrupa Aileden Sorumlu Bakanlar Konferansı (Lisbon, 16 17 Mayıs 2006) Politik Deklarasyonunu ve kapsamında yer alan taahhütlerini; 6. Gelecekte güvenliğin oluşturulmasında ve gerçekleştirilebilecek yaşam projelerinin geliştirilmesinde ailenin önemli rolünü, iş ve çalışma yaşamının uzlaştırılmasına ilişkin ihtiyacı belirterek vurgulayan 1. Avrupa Konseyi Sosyal Uyumdan Sorumlu Bakanlar Konferansı Nihai Deklarasyonunu (Moskova, 26-27 Şubat 2009); 7. Aile politikası, çocuk hakları ve aile hukuku alanlarına ilişkin Avrupa Konseyinin çeşitli yasal standartlarını ve bunların uygulanmasının teşvikinin önemini hatırlatıyoruz. KABUL EDİLENLER 1. Ortak aile politikaları yaklaşımı tarafından hedeflenmesi gereken çocuk isteğinin, çoğunlukla olumsuz sosyal ve ekonomik durumlar nedeniyle ertelenmekte veya gerçekleştirilememekte olduğunu; 2. Tüm çiftlerin ve bireylerin özgürce ve sorumlu olarak çocuklarının sayısı, yeri ve zamanı konusunda karar verme, bilgi ve bilgi alma araçlarına sahip olma ve ayrımcılığa maruz kalmama hakkına sahip olduklarını; 3. Düşük doğum oranları konusundaki yasal endişe, çocukların insan haklarının sahipleri olduğu ve yetişkinlerin isteklerinin nesnesi olmadığı gerçeğini gölgede bırakmamalıdır. Bu nedenle bu alandaki tüm politikaların, çocuk 3
haklarının standartları konusunda bilgilendirilmesinin ve çocuğun menfaati ilkesi ile tamamıyla bütünleşmiş olmasının gerektiğini; 4. Bugünlerde aile farklı yaşam biçimleri düzenlemelerini ifade etmektedir ve Avrupa daki çocuklar farklı aile formları içerisinde büyümektadir. Bu aile formlarının ülkeden ülkeye farklılık göstermekte olduğunu ve çocuğun yaşamı süresince değişebileceğini; 5. İş ve aile yaşamında kadın ve erkeğin dengeli katılımının desteklenmesinde aşama kaydedilmesine rağmen, kadınlar çocuk yetiştirilmesi ve bakımında halen başlıca sorumluluk taşıyandır. Bu nedenle, güncel demografik tehditlere yönelik bütün önlemlere toplumsal cinsiyet eşitlik boyutu dahil edilmeden, doğru bir şekilde bu tehditlerin ele alınamayacağını; 6. Birçok genç kadın ve erkeğin, kendi ailelerini kurmayı planlarken onlara engel oluşturabilecek şekilde iş güvenliğini oluşturmada, iş ve aile yaşamını uyumlaştırmada ve evin geçimini karşılamada sıkıntı yaşamakta olduklarını; 7. Çocuksuzluğun her zaman gönüllü bir seçim olmadığını ve gerçekleştirilememiş bir çocuk isteğinin politika yapıcıların ilgisini gerektiren acılı bir durum olabileceğini; 8. Evlat edinme bazen birinin çocuk sahibi olma isteğini gerçekleştirmesinin yolu olarak görülür. Fakat evlat edinmenin evlat edinen ebeveynlere değil, öncelikle ve en önemli olarak çocuklar ve çocukların hakları ile yüksek menfatlerine yönelik bir hizmet olduğu gerçeğinin evlat edinmeye ilişkin kararların alınmasında son derece önemle göz önünde bulundurulmasının gerektiğini; 9. Aile Politikasının üye ülkelerin yerel, bölgesel ve ulusal otoriteleri sosyal partnerleri ve STKları tarafından oluşturulmuş ortaklaşa politik önlemleri temel alan uyumlu ve ortak bir yaklaşıma ihtiyaç duymakta olduğunu; 10. Avrupa Konseyinin aile politikasının farklı yönlerini bir araya getirmede özel bir yere; çocuk hakları, cinsiyetler arası eşitliği ve sosyal uyumun desteklenmesini içeren insan hakları konusunda ortak politikaları geliştirme potansiyeline sahip olduğunu biliyoruz. KABUL VE SORUMLULUKLAR Aşağıda yer almakta olan politik önlem ve prensiplere göre çocuk sahibi olmanın desteklenmesi konusunda ortak çalışmak: I. Aile Dostu Toplumlar ve Çocukların Hakları Çocukların aile hayatı yaşama; güvenli, destekleyici, şiddetin olmadığı ve eğlenceli ortamlarda yaşama haklarından yararlanmalarının özellikle: 4
1. Uygun maddi, sosyolojik, psikolojik ve kültürel kaynakların, özellikle de sosyal ve ekonomik açıdan sıkıntı yaşayan, özürlüleri olan, çok çocuklu olan, tek ebeveynli ve reşit olmayan ebeveynli ailelere özel önem gösterilerek işlevlerini yerine getirme ihtiyacı olan çocuklu ailelere sağlanmasıyla; 2. Ebeveynlerin sorumluluklarının önemininin kabulüyle ve çocukların haklarına gereken önemin verilmesinin bir yolu olarak ebeveynlere olumlu ebeveynlik yapabilmeleri amacıyla gerekli desteğin sağlanmasıyla; 3. Yerel topluluklarda aile ve çocuk dostu ortamların oluşturulmasının desteklenmesi ve şehir planlamasında çocukların ihtiyaçlarının gözetilmesiyle olacağını; 4. Evlat edinmeye ilişkin olarak alınacak tüm kararlarda çocuğun yüksek menfaatlerinin en önemli unsur olduğuna dair yaklaşım sağlanmalıdır. Üye ülkeler temel yaklaşımı, ulusal evlat edinmeye uygulanabilecek olan Avrupa Konseyi Evlat Edinme Konvansiyonunu ve Ülkelerarası Evlat Edinme Üzerine Lahey Konvansiyonunu onaylamak ve uygulamak için desteklenmelidir. II. Kadınlar ve Erkekler Arasında Eşitlik Cinsiyetler arası eşitliğin insan haklarının bir parçası ve aile politikasının sürdürülebilirliğinin gerekliliği olarak yer almasının özellikle; 1. Kadınların özellikle de çocuk sahibi olan kadınların iş hayatına katılımlarının desteklenmesini ve iş piyasasında ayrımcılığa maruz kalmalarını engellemeyi amaçlayan önlemlerin kabul edilmesiyle; 2. Ebeveynlere ana-baba izni almaları için eşit imkânlar yaratılmasının göz önünde bulundurulması ve bu iznin babalar tarafından da kullanımının, örneğin her iki ebeveyne de başkalarına transfer edilemez bir ebeveynlik izni periyodu sağlayarak desteklenmesiyle; 3. Özel sektördeki kadınların ve erkeklerin ebeveyn ve aile sorumluluklarını eşit olarak üstlenmesinin desteklenmesiyle; 4. Kadınların ve erkeklerin ihtiyaç ve isteklerini göz önüne almak amacıyla bütçe sürecini de kapsayacak şekilde tüm seviyelerde oluşturulan politikalarda toplumsal cinsiyet eşitliği gözeten yaklaşımın dâhil edilmesiyle olacağını; III. İş ve Aile Yaşamının Uzlaştırılması Ailelerin iş ve aile yaşamlarını uzlaştırabilmeleri için uygun koşulların yaratılmasının özellikle: 1. Ulaşılabilir, bütçeye uygun ve kaliteli okul öncesi eğitim ve bakım hizmetleri için imkanların yaratılmasını ve farklı çocuk bakım merkezleri arasında 5
çocuğun yüksek menfaatlerine bağlı olarak seçim özgürlüğüne izin verilmesiyle; 2. Eğer ülkede varsa çocuklar ve diğer bağımlı olanların bakım gereksinimleri için verilen izin politikalarının çocukların ve ailelerin ihtiyaç ve isteklerini mümkün olduğunca yansıtabilecek şekilde ayarlanması ve işverenlerin kaygılarının göz önünde bulundurulmasıyla; 3. Kadınlara ve erkelere iş ve aile yaşamını uyumlaştırma imkânı sağlayan aile dostu iş kültürü ve politikalarının yaratılmasının gerekliliği ve yararları için işverenlerin teşvik edilmesiyle olacağını; IV. Genç Kadın ve Erkekler İçin Destek Kendileri aile kurmak isteyen genç ergenlerin önündeki sosyal ve ekonomik engellerin uygun olduğu yerde kaldırılmasının özellikle, 1. Genç kişilere eğitimden iş piyasasına geçiş sürecinde tavsiye ve desteğin sağlanması ve onların çalışmaya eşit erişimlerinin temin edilmesiyle; 2. Genç kişilerin iyi barınma şartlarına dair gereksinimlerinin göz önünde bulundurulmasıyla; 3. Ergen ebeveynliğini azaltıcı politikaların yanısıra, genç ebeveynlerin eğitimlerine devam etmelerini ve bu eğitimlerini çocuklarını yetiştirme ile bir arada yürütmelerine olanak sağlamak amacıyla çocuk bakımı hizmetlerine erişimlerinin kolaylaştırılması örneği gibi gerekli olan koşulların yaratılmasıyla olacağını; V. Aile Politikası ve Gerçekleştirilememiş Çocuk Sahibi Olma İsteği Gerçekleştirilememiş çocuk sahibi olma isteği olan kişilerin acılı durumlarıyla ilgilenmenin özellikle; 1. İsteksiz çocuksuzluktan dolayı sıkıntı içerisinde olan kişilere sosyal ve psikolojik desteğin sağlanmasıyla; 2. Evlat edinmeye aday olan kişilerin evlat edinmenin hayatlarındaki etkileri hakkında bilgilendirilmeleri ve evlat edinmeye ilişkin olarak alınan tüm kararlarda en önemli olarak çocuğun yüksek menfaatinin göz önünde bulundurulmasını sağlamak amacıyla gerekli kural ve düzenlemelerin sağlanmasıyla; 6
VI. Uyumlu ve Ortak Aile Politikaları Aile politikalarının ortak bir konu olarak değerlendirilmesi, aile ve çocukların yaklaşımlarının ulusal politikalar kapsamında ortak görüş olarak desteklenmesinin özellikle; 1. Aileler üzerinde etkisi olan tüm kamu politikalarında sektörel ve bakanlıklar arası koordinasyonun sağlanmasıyla; 2. Ulusal, bölgesel ve yerel seviyelerde koordinasyonun ve işbirliğinin sağlanmasıyla; 3. Sosyal partnerlerin, STKların, ebeveynlerin ve çocukların politika yapılması sürecine aktif olarak katılımının desteklenmesiyle; olacağını kabul ediyoruz. TAVSİYELER Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesine: 1. Aile politikası ve aile hukuku, özellikle de iş ve aile yaşamının uzlaştırılması, ebeveyn bakımı altında olmayan çocukların hakları, cinsiyet eşitliği ve evlat edinme konularında üye ülkeler tarafından Avrupa Konseyi standartlarının uygulanmasının sağlanmasının devamını; 2. Çocuk haklarının desteklenmesine verilen öncelikli önemin sürdürülmesini ve bütün aile politikalarında çocuk hakları yaklaşımının ortak ana görüş olmasını; 3. Çeşitli aile oluşum formlarında yetişen çocukların hakları ve yasal durumlarıyla ilgili standartlar koyma olurluğunun ulusal yasal çerceveler kapsamında, değerlendirilmesini; 4. İşletmeler arasında aile dostu bir yaklaşımı destekleyen girişimlerin geliştirilmesinin olurluğunun göz önünde bulundurulmasını; 5. Çocuğa yönelik bedeni cezaların ortadan kaldırılmasını ve olumlu ebevenliğin desteklenmesinin üye ülkelerin politikaları arasında yer almasının sağlanmasının devam etmesini; Tavsiye etmekteyiz. 7