SİNİR SİSTEMİ (GİRİŞ) Prof.Dr.E.Savaş HATİPOĞLU
UYARILAR (Kimyasal,Fiziksel, görsel veya işitsel) ALMA (Reseptörler) İLETME DEĞERLENDİRME YANIT VERME (Effektör organlar) SİNİR SİSTEMİ
ETKİLEDİĞİ ORGAN GRUPLARINA GÖRE 1- Somatik Sinir Sistemi 2- Autonom Sinir Sistemi A) Simpatik Sinirler B) Parasimpatik Sinirler MORFOLOJİK YERLEŞİM YERİNE GÖRE 1-Merkezi Sinir Sistemi A)ENCEPHALAON (Beyin) B) MEDULLA SPİNALİS (OMURİLİK) 2-Periferik Sinir Sistemi Cranial sinirler,spinal sinirler,sinir ağları.ganglionlar
SİNİR SİSTEMİNİN YAPISI SİNİR DOKU : 1- NEURON (Sinir Hücresi) 2-NEUROGLİA (Destek Hücresi) 1- NEURON (Sinir Hücresi): Üç ana kısımdan oluşur ; A) Corpus neurale Nucleus ve Perikaryon B) Dendrit C) Axon : Myelin ve Schwann zarı
TİPİK BİR NEURONUN BÖLÜMLERİ
Neuronlar hücre gövdelerinden çıkan uzantılarının sayısına göre 3 1- NEURONUM UNİPOLARE (Otonom Sisteme ait ganglionlarda bulunurlar) 2- NEURONUM BİPOLARE (Retina,regio olfactoria,ganglion cochleare ve vestibulare de bulunurlar) 3- NEURONUM MULTIPOLARE (Merkezi Sinir Sistemi neuronları) tiptirler.
Neuronlar yaptıkları fonksiyonlara göre de 3 tipe ayrılırlar: 1- MOTOR NEURONLAR (Efferent) A)Somatik motor Neuronlar İskelet kasları B)Visceral motor neuronlar içorgan,bezler damarlar 2-DUYUSAL NEURONLAR (Afferent) A)Somatik duyu nöronları ağrı,ısı,basınç,dokunma B)Visceral duyu nöronları içorgan,damar,bezler. C)Özel Duyu nöronları görme,tat,işitme,koku 3-ARA NEURONLAR (İNTERNEURON) A)Golgi Tip I B) Golgi Tip II
SYNAPSİS Bir nöronun başka bir nöronun hücre gövdesi veya uzantıları ile kurduğu bağlantıya SYNAPSİS adı verilir. Sinapslar aracılığı ile bir nöron aldığı uyarıyı diğer bir nörona iletebilmektedir. Sinapsı oluşturan nöronlardan uyarıyı ileten nörona Presinaptik nöron, uyarıyı alan nörona da Postsinaptik nöron denilmektedir. İki nöron arasında Sinaps aralığı denilen bir aralık bulunur. Sinapslarda uyarı iletimi nörotransmitter adı verilen maddelerin sinaps aralığına salınarak postsinaptik nöronun membranın uyarılması ile gerçekleşir. Sinapslar çeşitlidir. Bir nöronun aksonunun başka bir nöronun dendriti ile yaptığı sinapsa aksodenritik sinaps, hücre gövdesi ile yaptığı sinapsa aksosomatik sinaps denir. Merkezi sinir sistemi nöronları arasında seyrekte olsa iki nöronun aksonları arasında görülebilen sinapslara da aksoaksonik sinaps adı verilmektedir.
2- NEUROGLİA Glia hücreleri iki bölümde incelenir: 1- GLİOCYTUS CENTRALİS a) Ependymocytus :Ventriküller ve canalis centralisin iç yüzünü döşer b) Astrocytus : Kan beyin bariyeri oluşturup,nöronların beslenmesini sağlar ve MSS dıştan saran tabakayı oluştururlar c) Oligodentrocytus : MSS aksonlarına myelin kılıfı oluştururlar d) Mikroglia : Fagositoz yaparlar 2- GLİOCYTUS PERİPHERİCUS a)satellite hücreler ganglion nöronlarına destek olurlar b) Schwann hücreleri periferik sinirlere myelin oluştururlar c) Gliocytus terminalis özel duyusal ve motor aksonların terminal uçlarında bulunurlar
SİNİR SİSTEMİNİN BÖLÜMLERİ 1-MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ Telencephalon Diencephalon Mesencephalon Rhombencephalon pons, cerebellum Medulla oblongata Medulla spinalis
2-PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ a-nervi CRANİALES 1- Nn.olfactorius 7- N.facialis 2- N.opticus 8- N.vestibulocochlearis 3- N.oculomotorius 9- N.glossopharyngeus 4- N.trochlearis 10- N.vagus 5- N.trigeminus 11- N.accessorius 6- N.abducens 12-N.hypoglossus b- NERVİ SPİNALES 1-Nervi spinales cervicales 8 çift 2-Nervi spinales thoracales 12 çift 3-Nervi spinales lumbales 5 çift 4-Nervi spinales sacrales 5 çift 5-Nervi spinales cocygeus 1 çift TOPLAM 31 çift
PSS sinir lifleri taşıdıkları fonksiyonel özelliklere göre 7 grupta incelenir 1- Genel Somatik afferent lifler (GSA) : Deri, iskelet, kas, eklem ve bağ dokusundan aldıkları duyuları MSS ne iletirler. 2-Genel Visceral afferent lifler (GVA) : İç organlarımızdan aldıkları duyuları MSS ne iletirler. 3-Özel Somatik afferent lifler (ÖSA): Görme, işitme ve denge duyusunu taşıyan liflerdir. 4-Özel Visceral afferent lifler (ÖVA) : Koku ve tat duyusunu taşıyan liflerdir.
5- Genel Somatik efferent lifler (GSE) : MSS den aldıkları uyarıları istemli çalışan iskelet kaslarına ileten liflerdir. 6- Genel Visceral efferent lifler (GVE) : MSS dan aldıkları uyarıları kalp, düz kaslara ve bezlere ileten liflerdir. 7- Özel Visceral efferent lifler (ÖVE) : Pharynx ve larynx kasları ile mimik kaslar, çiğneme kasları ve orta kulakta bulunan kasları innerve eden liflerdir.