İTÜ GELİŞTİRME VAKFI OKULLARI ÖZEL BEYLERBEYİ ORTAOKULU 2015 2016 EĞİTİM VE ÖĞRETİM YILI VELİ BÜLTENİ ORTAOKULA MERHABA! Eylül 2015 PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK VE REHBERLİK BÖLÜMÜ
YENİ BİR DÖNEME MERHABA Çocukların yaşadığı dönemsel gelişim süreçlerini tanımakla onları daha iyi anlayabilir, duygularını dile getirmeleri konusunda onlara destek olabilir ve ihtiyaçlarına cevap verme noktasında onlara daha fazla yardımcı olabiliriz. Çocuklar büyüdükçe ihtiyaçlarının ve tepkilerinin değiştiğini gözlemleriz. Zaman zaman verdikleri tepkilerle, olayları yorumlama biçimi ve yaklaşımlarıyla bizleri şaşırtırlar. Bu süreçte aklımızdan Bu çocuk hiç böyle yapmazdı! gibi düşünceler geçebilir. Ergenlik dönemi, bu sürecin en yoğun yaşandığı bir dönemdir. Özellikle uzun bir yaz tatilinden sonra bu değişiklikleri yaşayan çocuklarınızın okula başlangıç ve uyum sürecinde de değişiklikler yaşadığını gözlemleyebilirsiniz. Yeni bir döneme merhaba derken bu bültenimizde çocuğunuzun ortaokul yıllarında karşılaşabileceğini düşündüğümüz yenilikler ve gelişimsel değişimler hakkında bilgilendirmelerimizi sizlerle paylaşmak istedik. Sizleri bekleyen bu yeni süreçte, çocuğunuzun yaşamında birçok yeni öncelik oluşurken arkadaşlık ilişkileri ve bir gruba ait olma hissi öncelik taşıyacaktır. Çocuğunuz; okulda hem birey olmayı hem de bir grubun üyesi olmayı deneyimlemeye başlayacak; paylaşma, işbirliği, haklar ve sorumluluklar, yarışma gibi kavramlar hayatında daha sık yer almaya başlayacaktır. OKULDA İLK GÜNLER Çocuğun okula başlaması, hem aile hem de çocuk için önemli bir olaydır ancak bu konu üzerinde çocuğunuzu kaygılandıracak kadar çok durursanız çocuğunuzun uyumunu zorlaştırabilirsiniz. Çocuğunuz, okula başladığı ilk günde uyumlu davranışlar sergileyebilir ya da hiçbir tepki vermeyebilir. Bazı çocuklar ise çok açık şekilde uyumsuzluk tepkileri gösterebilir. Çocuğunuzda fark ettiğiniz değişimleri sınıf öğretmenleri ve rehberlik bölümü ile paylaşmanız, bizler için önemlidir. 10 14 YAŞ GELİŞİM DÖNEMİ ÖZELLİKLERİ Ergenlik Dönemi Nedir? Ergenlik dönemi 10-12 yaşlarında başlayan yirmili yaşların başlangıcına kadar devam eden hızlı, fiziksel, psikolojik ve sosyal değişikliklerin yaşandığı dönemin genel adıdır. Bu dönem içinde çeşitli yaşlarda farklı gelişim süreçleri yaşanır. Ergenlik, yaşamın büyük değişimler gösteren en hızlı ve zorlu dönemidir. Çocukluktan erişkinliğe geçiş sürecinde ergenlik, erkeklerde ortalama 13, kızlarda ortalama 11 yaş civarında başlar. Tanıdık geliyor mu? Ben artık çocuk değilim! Neden istediğim gibi davranamıyorum? Yalnız kalmak istiyorum. Bana artık karışmayın! Bana ne zaman ders çalışacağımı hatırlatmayın! Beni kimse anlamıyor! 2
Çocuğumda ne gibi değişiklikler oluyor? Bu dönemde çocukların geçirdiği değişimleri üç başlık altında toplayabiliriz: Bedensel değişimler Duygusal değişimler Zihinsel değişimler Ergenlik dönemi bireyin, çocukluğun bağımlılığından kurtularak olgunluğa ve bağımsızlığa yönelmesidir. Bu dönemde akranlarla iletişim kurmak ve güncel kararlar alırken onların desteğini almak giderek önem kazanmaya başlamaktadır. Arkadaşlar, mahremiyet ve sosyal destek kaynağı olarak anne babanın yerine geçerken aileye fikir danışma oranı ise daha sınırlı kalmaktadır. Değişen öncelikler sebebiyle çocuklarının kendilerinden uzaklaştığını hisseden anne- baba; otoritesini koruyabilme adına kısıtlayıcı, yasaklayıcı ya da sınırlar koyan konumda algılanabilmekte ve bu durum aile içinde çatışmalar yaşanmasına neden olabilmektedir. Bu süreçte, anne-baba tutumlarının çocuklarını anlamaya yönelik olması, çocuklarının içinde bulunduğu dönemi sağlıklı bir şekilde geçirmelerine destek olmaları en doğru yaklaşım biçimidir. Ergenlik Dönemi Özellikleri Ben kimim?, Özelliklerim nelerdir? soruları ile çocuğunuz bir kimlik arayışı içerisindedir. Çocuğunuzda yaşadığı fiziksel değişimler nedeniyle kendini saklama ve çekingenlik eğilimleri görülebilir. Bu dönemde hayal kurma yoğunlaşabilir ve duygular daha coşkulu yaşanabilir. Fiziksel olarak değişim süreci yaşandığı için sakarlıklar ve yorgunluklar görülebilir. Fiziksel görünüme verilen önem artar ve karşı cinsle nasıl iletişime geçileceği konusunda kaygılar yaşanabilir. Odalara kapanma, uzun süre telefon ve bilgisayarla ilgilenme durumları yaşanabilir. Okulumu bitirebilecek miyim?, İleride hangi mesleği seçeceğim? gibi geleceğe yönelik kaygılar hissedilebilir. Asi özellikler gösterme eğiliminde olmasına rağmen, çocuğunuz yakın çevresi ile iletişime geçmeye ve paylaşmaya ihtiyaç duyar fakat nasıl yapacağı konusunda tedirginlik hissedebilir. Ailesinden çok, arkadaşlarının ne düşündüğü daha çok önem kazanmaya başlar. 3
Bu süreçte doğru ve etkili bir iletişim için ebeveynler çocuklarına nasıl davranmalıdır? Çocuğunuzu dinleyin: Öncelikle anlatabilmesi için onu sessizce dinlemeli ve kendisini kabul ettiğinizi hissettirmelisiniz. Konuşan hep siz olursanız çocuğunuz duygularını ifade etme özgürlüğünü kısıtlanmış olarak algılayabilir ancak burada bahsedilen pasif dinleme tüm iletişim boyunca değil, gencin kendini ifade edebildiği yere kadar kullanılmalıdır. Bundan sonraki aşamada ise aktif dinleme başlamalıdır. Burada yargılamalara ve analizlere yer yoktur, çocuğunuzun söylediklerini ya da söylemek istediklerini kendi cümlelerinizle ona geri iletme biçiminde kullanılır. Burada en önemli nokta, kendinizi çocuğunuzun yerine koyarak (empati yaparak) Ben olsaydım ne hissederdim? diye düşünmek ve çocuğunuzun ifade ettiği duyguları isimlendirerek yansıtmaktır. Bunların dışında, bedensel olarak da karşımızdaki kişiyi dinlemeye hazır olduğumuza inandırmalıyız. Elindeki gazeteyi bırakmadan, bilgisayara bakarken ya da televizyon izlerken iletişim kurmaya çalışmak, çocuğunuza önemsenmediğini hissettirebilir ve zaman içinde sizinle paylaşımlarının azalmasına neden olabilir. Paylaşımlarınızı Arttırın: -Faaliyetlerinizi sıralayın. Sizin ve çocuğunuzun bir arada yapmaktan hoşlanacağınız yarım saatlik faaliyetler listesini birlikte hazırlayın. -Randevulaşın. Size ve çocuğunuza uyan hafta içinde birlikte geçirebileceğiniz 30 dakikalık zaman dilimlerini belirleyin. Zamanı belirledikten sonra takvime işaretleyin. Araya başka bir iş girdiği zaman randevu programınızı beraber değiştirin. -Etkinlikler süresince etkinliği yönlendiren çocuğunuz olmalıdır, çocuğunuz ön planda olur ve durumu kendisinin yönlendirdiğini hissederse süreç daha verimli işleyecektir. Onu ön plana çıkararak siz onun planına dahil olun. Çocuğunuza lider olma fırsatı verin, siz olumlu geri bildirim veren kişi olun. -Sözlü olumlu geri bildirim verin. Bu çok iyi görünüyor gibi olumlu geri bildirimler vererek onun ne yaptığının farkında olduğunuzu hissettirin. -Yaptıklarını tanımlayın. Mutlu görünüyorsun., Şaka yapıyorsun. gibi. Etkinlik süresince fiziksel temasta bulunun; sarılın, omzuna, başına dokunun. İşte okulun ilk günlerinde sizlere yardımcı olabileceğini düşündüğümüz birkaç ipucu: Okulla ilgili çocuğunuzu önceden bilgilendirin. Okul içerisindeki çeşitli rutinler hakkında bilgi almak çocuğunuzu büyük ölçüde rahatlatacaktır. Çocuğunuzun bir sonraki gün için giysilerini ve çantasını akşam hazırlaması, ertesi sabahın telaşlı geçmesini önler. Çocuğunuz birkaç hafta içinde bu düzene uyum sağlar ve giderek sabahları okula hazırlanması daha az zaman alır. Uyku saatlerinin düzenli oluşu ve zamanında yatıp kalkması sabah hazırlıklarını gerginlikten uzak tutacaktır. Böylece evden çıkarken sakin ve telaşsız bir ortam oluşur. Çocuğunuza eski arkadaşlarını uzun bir tatil sonrası yeniden görmenin heyecanı kadar, edineceği yeni arkadaşlar hakkında motive edici konuşmalar yapıp, merak uyandırmak çocuğunuzun okuldaki ilk günlerini daha rahat geçirmesine yardımcı olabilir. Sakin kalmaya çalışarak ona güven verin. Ebeveynle çocuk arasında kaygı, bulaşıcı bir durumdur. Çocuğunuz, kaygı duyduğu, canı sıkıldığı her durumda ne kadar endişelendiğinizi anlamak için size bakacak ve endişeli olduğunuzu gördüğünde korkmakta haklı olduğunu düşünecektir. Bu nedenle ne kadar tedirgin ve gergin olursanız olun, dışarıdan bakıldığında sakin ve rahat görünmeye çalışın. Çocuğunuza okulun her zaman çok eğlenceli ve çok mutlu bir ortam olacağı garantisini vermeyin. Bazen zorlandığı, sıkıldığı, yorulduğu zamanları da olabilir. Daha sonra hayal kırıklığına uğramaması için sorduğu sorulara gerçekçi cevaplar verin. 4
Okul idaresi, sınıf öğretmeni ve rehberlik bölümü ile iletişime geçin. Çocuğunuza, öğretmenine güven duyduğunuzu hissettirin ve kendisinin de güvenebileceği mesajını verin. Eğer ilk günlere dair kaygınız varsa bunu çocuğunuzun yanında dile getirmemeye özen gösterin. Alışma döneminde çocuğunuzu motive edici ödüller kullanmak (birlikte sinemaya gitmek, özel bir program yapmak vb.) bu süreci kolaylaştırabilir ancak çocuğa vaat edeceğiniz normalde almayacağınız büyük ve pahalı hediyeler onda okulun ancak bu büyük ödüller uğruna katlanılması gereken bir yer olduğu fikrini uyandırabilir. Bütün bu davranış özelliklerini göz önünde bulundurarak ve önerilere dikkat ederek yaklaştığınızda okula başlangıç ve sonraki süreçlerde çocuğunuzla sağlıklı ve mutlu bir ilişki kurduğunuzu gözlemleyeceksiniz. Gösterilen her türlü özene rağmen her yıl okula uyum sağlama konusunda güçlük yaşayan çocuklar olabilmektedir. Bu durumda zaman kaybetmeden sınıf öğretmeni ve Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bölümü ile işbirliği yapmak, süreci daha rahat atlamanıza yardımcı olacaktır. Hepimize sağlıklı, mutlu ve başarılı bir yıl diliyoruz. Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bölümü KAYNAKÇA: -Cüceloğlu, Doğan (1999), İnsan ve Davranışı, Remzi Kitabevi, İstanbul. -Parman, Talat (2000), Ergenlik ya da Merhaba Hüzün, Bağlam Yayınları, İstanbul. -Yörükoğlu, Atalay (1998), Gençlik Çağı, Özgür Yayınları, İstanbul. -Şenel, Hatice (2007), Eyvah! Çocuğum Okula Başlıyor, Özgür Yayınları. 5