Oto mekaniği profesyonellerine yönelik pratik görevler

Leonardo da Vinci Ortaklık Projesi of Car Mechanics in the Context of EU Experience (Otomotiv Mekaniği ne Yönelik Mesleki Yeterliliği AB Deneyimi Kapsamında Değerlendirme Modeli) Oto mekaniği profesyonellerine yönelik pratik görevler Provided by all LDV partners 2011/2012

Görevlere yönelik bu özet, "Model of Assessing the Professional Competencies of Car Mechanics in the Context of EU Experience" (Otomotiv Mekaniği ne Yönelik Mesleki Yeterliliği AB Deneyimi Kapsamında Değerlendirme Modeli) isimli Leonardo da Vinci Ortaklık Projesi ne katılan meslek okulları tarafından hazırlanmıştır. Vilniaus automechanikos ir verslo mokykla Geležinio Vilko g. 16, 01112 Vilnius LITHUANIA email: mokykla@vavm.lt Stredná odborná škola www.vavm.lt Jesenského č. 1, 940 62 Nové Zámky SLOVAKIA email: sou@soujesnz.sk www.soujesnz.sk Landesberufsschule für Kraftfahrzeugtechnik und Karosseriebautechnik Siegfried Marcus Straße 2, 3730 Eggenburg AUSTRIA email: office@lbseggenburg.ac.at email: zss@samochodowka.edu.pl www.lbseggenburg.ac.at Zespół Szkół Samochodowych im. inż. Tadeusza Tańskiego Zamenhofa 142, Poznań, 61 139 POLAND www.samochodowka.edu.pl Střední škola automobilní a informatiky Weilova 1270/4, Praha - Hostivař, 2 00 CZECH REPUBLIC email: mailbox@skolahostivar.cz www.skolahostivar.cz Ziya K. Denizcilik Anadolu Teknik Lisesi Cirigan Caddesi Nr.34 Besiktas, 34120 Istanbul TURKEY email: bilgi@ziyakalkavanadml.k12.tr www.ziyakalkavanadml.k12.tr ASUC Boro Petrushevski Bul.Edvard Kardelj 26.b, 00 Skopje MACEDONIA email: info@asuc.edu.mk www.asuc.edu.mk

İçindekiler Bölüm 1 Motor Silindir kapak contası 4 Silindir 6 Kompresyon 8 Bölüm 2 Güç Aktarma Organları Düz (Manüel) vites şanzımanı Kavrama (Debriyaj) 11 Otomatik vites şanzımanı 12 Bölüm 3 Şasi Teker ayarı 13 Amortisör 1 Direksiyon 17 Bölüm 4 Fren Sistemi Fren diski 18 Diskli frenlerin kontrolü 19 Kampanalı fren 20 Bölüm Konfor Klima 21 Park mesafesi kontrol sistemi (park sensörü) 24 CAN veriyolu sistemi 26 Bölüm 6 Elektronik Motor basınç sensörü 31 Krank mili konum sensörü 36 Motor test cihazı 39 Bölüm 7 Elektroteknik (Elektrik ve Elektronik) Aydınlatma 41 Römork bağlantısı 42 Akü 43 Eğitim ve öğretimin amacı: Öğrencinin: mekanik hakkındaki bilgilerini birleştirmesi, uzmanlaştığı alandaki süreçleri ve uygulamada kullanılan cihazları nasıl kullanacağını daha iyi bellemesi, ölçme ve test etme görevlerini yerine getirebilmesi ve belgeleyebilmesi ve de pratik uygulamalarda karşılaşılan imalata yönelik sorunları çözebilmesidir. of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 3 / 4

Pratik Görevler Silindir kapak contası Görev: Kapağın düzlüğünün kontrol edilmesi ve silindir kapak contasının değiştirilmesi Verilen süre 30 dakika Performans değerlendirmesi, yapılan işe not verilmesi: Puan Sınav görevinin ifası Kapağın düzlüğünün kontrol edilmesi torkmetrenin (tork açıölçer) ve kalınlık mastarının (feeler mastarı) uygun bir biçimde kullanılması Silindir kapağı contasının uygun tarafıyla yerleştirilmesi 1 Tork anahtarı kullanılarak uygun tork değerinin ayarlanması Silindir kapağı contalarının doğru sıralamayla sıkılması Torkmetrenin (tork açıölçerin) tork anahtarı üzerinde uygun kullanılması Sonuçların analiz edilmesi ve üzerinde çalışılması Silindir kapağı düzlüğü ölçüm tablosunun uygun bir 2 biçimde doldurulması Ölçülen sonuçların uygun bir biçimde yorumlanması 3 İntizam ve temizlik ve iş güvenliği kullarına uyma Kişisel koruyucu giysi/donanım kullanımı Çevreyi koruma kurallarına uyma (atıkların bertaraf edilmesi) İşyerinin intizamlı tutulması toplamda 0 of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 4 / 4

Ölçüm kartı Silindir kapağı düzlüğünün kontrol edilmesi Kriter Kabul edilebilir değer Ölçüm sonucu Tahmin iyi +", kötü -" Kapak düzlüğü maks. 0,1 mm Silindir kapağını sıkmak için veriler Kriter Vidalar değiş tokuş Evet edilecek mi Ölçü Tork 2 Nm Ölçü Tork 90 Ölçü Tork 90 Ölçü Tork 90 Ölçü Tork 4 Değer of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa / 4

Pratik Görevler Silindir Görev: Motor silindir çapının ölçülmesi. Delik mastarı kullanılarak, (P2) motor aksı boyunca ve (P1) aksına çapraz olarak A, B, C noktalarında silindir çapının ölçülmesi. Sonuçların bir ölçüm kartına not edilmesi Verilen süre 30 dakika Performans değerlendirmesi, yapılan işe not verilmesi Puan Tamamlama (ikmal) görevinin ifası Sürmeli kumpas kullanılarak silindir çapının ön ölçümünün yapılması Piston çapına uygun mikrometre seçilmesi 1 Delik mastarı için uygun ölçüm ucu seçilmesi Delik mastarının mikrometre kullanılarak uygun bir biçimde yerleştirilmesi Her bir silindirin uygun bir biçimde ölçülmesi Sonuçların analiz edilmesi ve üzerinde çalışılması Ölçüm tablosunun uygun bir biçimde doldurulması 2 Ölçülen sonuçların uygun bir biçimde yorumlanması. Sonuçların, uygun ölçüm sonucu grupları altında derlenmesi İntizam ve temizlik ve iş güvenliği kullarına uyum Kişisel koruyucu giysi/donanım kullanımı 3 Çevreyi koruma kurallarına uyma. Ölçüm yapmadan önce temizlik ajanları kullanımı. İşyerinin intizamlı tutulması. temizlik ajanlarının uygun bir biçimde bertaraf edilmesi. toplamda 0 of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 6 / 4

Talimat: Silindir numarası Ön Çapraz Ön Standart silindir çapının işaretlenmesi :Ölçüm P 1 mm Silindir numarası Silindir 1 Silindir 2 Silindir 3 Silindir 4 P2 mm P1 mm P2 mm P1 mm P2 mm P1 mm P2 mm A B C Ölçüm sonuçlarını yorumlamaya yönelik tablo (örnek ölçümler) Çap büyüklüğü grupları 81.00-81.01 mm 81.01-81.02 mm 81.02-81.3 mm 81.0-81.3 mm Silindir 1 Silindir 2 Silindir 3 Silindir 4 of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 7 / 4

Pratik Görevler Kompresyon Görev: Kompresyon basıncının motor üzerinde ölçümü Verilen süre 30 dakika Performans değerlendirmesi, yapılan işe not verilmesi: Sınav görevinin ifası Puan Motorun çalışma hararetine kadar ısıtılması Diyagnostik cihazı kullanılarak akü şarjının kontrol edilmesi 1 Hava filtresinin ve bujilerin sökülmesi Ölçüm cihazının bağlanması ve kompresyon basıncının ölçülmesi Sökülen parçaların tekrar yerlerine doğru bir biçimde takılması Sonuçların analiz edilmesi ve üzerinde çalışılması 2 Ölçüm tablosunun uygun bir biçimde doldurulması Ölçülen sonuçların uygun bir biçimde yorumlanması. İntizam ve iş güvenliği ve sağlık kullarına uyum Kişisel koruyucu giysi/donanım kullanımı 3 Çevreyi koruma kurallarına uyma toplamda İşyerinin intizamlı tutulması 0 of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 8 / 4

Bilgi: Motorun harareti en az 70 C olmalıdır Gaz kelebeği ölçüm esnasında açık olmalıdır Basıncın sınır değerleri: - anma basıncı (nominal basınç) (motorun teknik olarak çalışma sırasına göre): x 1...x 2 [bar] - minimum basınç (yıpranmış motor): x 3 [bar] - motor silindirleri arasındaki maksimum basınç farkı: x [bar] Bujileri sıkma kuvveti: y 1 [Nm]. 16 AD. 70 bar (maks.) DİZEL MOTOR İÇİN Ölçüm tablosu No. silindir 1 silindir 2 silindir 3 silindir 4 Kompresyon basıncı ölçümü Ölçüm sonucu [bar] İşaret iyi (+) kötü (-) of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 9 / 4

Düz (Manüel) vites şanzımanı GÜÇ AKTARMA ORGANLARI Görev: İmalatçının talimatlarına uygun olarak manüel vites şanzımanının sökülmesi ve tekrar toplanması ve üçüncü vites dişlisinin senkromeç bileziği ara boşluğunun doğru olarak ölçülmesi. Öğrenci şunları bilmelidir: Manüel şanzımanın doğru bir biçimde ve imalatçının talimatlarına uygun olarak nasıl söküleceğini ve tekrar toplanacağını. Üçüncü vites dişlisine ait senkromeç bileziğinin hangisi olduğunu doğru olarak belirleyebilmek için manüel vites şanzımanının yapısını. Senkromeçin bilezik ara boşluğunu nasıl doğru bir biçimde belirleyebileceğini (ölçebileceğini) Güvenli nasıl çalışabileceğini Görevin ifasına başlanmadan önce şanzıman bu çalışma için hazırlanmış olmalıdır. Verilen süre 30 dakika Performans değerlendirmesi, yapılan işe not verilmesi: Puan 1 Şanzımanın doğru bir biçimde sökülmesi 2 Üçüncü vites dişlisine ait senkromeç bileziğinin hangisi olduğunun doğru olarak belirlenmesi 3 Senkromeçin bilezik ara boşluğunun doğru bir biçimde belirlenmesi 4 Şanzımanın doğru bir biçimde toplanması İşin iş güvenliği şartnamesine uygun bir biçimde çalışılarak yapılması 0 of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa / 4

Kavrama (Debriyaj) GÜÇ AKTARMA ORGANLARI Görev: İmalatçının talimatlarına uygun olarak debriyajın sökülmesi, yıpranmanın tespit edilmesi ve tekrar toplanması. Öğrenci şunları bilmelidir: Debriyajın doğru bir biçimde ve imalatçının talimatlarına uygun olarak nasıl söküleceğini ve tekrar toplanacağını. Kavramadaki yıpranmayı doğru bir biçimde değerlendirmeyi Güvenli çalışmayı Görev önceden hazırlanacak şanzıman modeli üzerinde ifa edilecektir. Verilen süre 30 dakika Performans değerlendirmesi, yapılan işe not verilmesi: Puan 1 Debriyajın doğru bir biçimde sökülmesi 2 Kavramadaki yıpranmanın doğru bir biçimde 1 değerlendirilmesi 3 Debriyajın doğru bir biçimde toplanması 4 Alet edevatın doğru bir biçimde kullanılması İşin iş güvenliği şartnamesine uygun bir biçimde çalışılarak yapılması 0 Debriyajın teknik açıdan ne durumda olduğunun değerlendirilmesine yönelik talimat: of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 11 / 4

GÜÇ AKTARMA ORGANLARI Otomatik vites kutusu Görev: İmalatçının talimatlarına uygun olarak otomatik vites kutusundaki yağ seviyesinin kontrol edilmesi ve elektronik kumanda (kontrol) sistemindeki arızanın belirlenmesi. Öğrenci şunları bilmelidir: Otomatik vites kutusundaki yağ seviyesinin doğru bir biçimde ve imalatçının talimatlarına uygun olarak nasıl tespit edileceğini Elektronik olarak kumanda (kontrol) edilen otomatik vites kutusunun parçalarını ve bunların otomobil içindeki yerleşimini Elektrik devre şemalarını nasıl kullanacağını Diyagnostik cihazını nasıl kullanacağını Arızayı tespit etmek için elektrik ölçü cihazlarını (multimetre) nasıl kullanacağını Nasıl güvenli çalışacağını Görev önceden hazırlanmış otomatik vitesli otomobil üzerinde ifa edilecektir. Performans değerlendirmesi, yapılan işe not verilmesi: Verilen süre 30 dakika Puan 1 Yağ seviyesinin doğru tespit edilmesi 2 Arızanın ve bilinen kumanda (kontrol) elemanlarının doğru tespit edilmesi 3 Doğru tanımlama ve arıza giderme 4 Arızayı tespit etmek için elektrik devre şemalarının, diyagnostik cihazının ve elektrik miktarını ölçmeye yarayan cihazları (multimetre) doğru bir biçimde kullanma İşin iş güvenliği şartnamesine uygun bir biçimde çalışılarak yapılması 0 of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 12 / 4

ŞASİ Görev: Tekerlek açılarının ölçülmesi Ön düzen ayarı Öğrenci dingil açılarını kontrol etmeden önce aşağıdaki hususların dikkate alınması gerektiğini bilmelidir: Lastiklerin ebatları ve durumu Lastiklerin hava basıncı Jantların ebatları ve durumu Rotillerin durumu Rulman yatak boşluğu Verilen süre 30 dakika Performans değerlendirmesi, yapılan işe not verilmesi: Puan 1 Araçtaki arızanın doğru tespit edilmesi Aracın ölçüme hazırlanması 2 Tekerlerin açılarının ölçülmesi: 4 kaster açısı 4 kamber açısı 4 king-pin açısı 4 ayar 3 Tekerlerin hiza ölçümünün yapılması 4 4 Pratik görev esnasında doğru alet edevatın kullanılması İşin iş güvenliği şartnamesine uygun bir biçimde çalışılarak yapılması (zamanın kullanımı, temizlik) 0 of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 13 / 4

Aracın ölçüme hazırlanması of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 14 / 4

ŞASİ Amortisör Görev: Arka amortisörlerin kontrol edilmesi ve değiştirilmesi Öğrenci şunları bilmelidir: herhangi bir süspansiyon asimetrisi meydana gelmesini önlemek için aynı aks üzerinde bulunan her iki amortisörün de değiştirilmesi gerektiğini herhangi bir hasara yol açmamak için arka dingilin hidrolik lifte mesnetlendirilmemesi gerektiğini arka dingil parçalarının (lastik burçlar, fren hortumları v.s.) hasar görmemesi için her iki amortisörün de aynı anda sökülmemesi gerektiğini Aynı anda iki tarafta birden çalışılmamalıdır. Verilen süre 30 dakika Performans değerlendirmesi, yapılan işe not verilmesi: 1 2 3 4 Arka süspansiyonların kontrol edilmesi ve arızanın tanımlanması (amortisörler - yaylar) Sökmeye hazırlık çalışması İlgili parçayı sökme çalışması Amortisörün sökülmesine / tekrar takılmasına yönelik prosedüre uyulması, atölye tamirat el kitabındaki talimatlara uyulması Tekrar takmaya hazırlık çalışması İlgili parçayı takma çalışması İşin iş güvenliği şartnamesine uygun bir biçimde çalışılarak yapılması (zamanın kullanımı, temizlik) Puan 0 of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 1 / 4

Sökmeye hazırlık çalışması Takmaya hazırlık çalışması of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 16 / 4

Direksiyon ŞASİ Görev: Hidrolik direksiyonun etkinliğinin kontrol edilmesi ve arızasının bulunması Öğrenci: kayış gerginliğini kontrol edecek haznedeki hidrolik direksiyon yağı seviyesini kontrol edecek contalarda herhangi bir hidrolik yağı kaçağı olup olmadığını kontrol edecek Verilen süre 30 dakika Performans değerlendirmesi, yapılan işe not verilmesi: Puan 1 Direksiyon simidi sökülmeden evvel hangi önlemler alınmalıdır? Hava yastığı elektronik kumanda (kontrol) biriminin kilitlenmesi 2 Basınç işlevinin ölçülmesi (Maks. Min.) 3 Hidrolik güç yardımlı pompa takıldıktan sonra ne yapılmalıdır? Direksiyon simidinin sağdan sola veya soldan sağa doğru sonuna kadar çevrilmesi 4 Pratik görev esnasında doğru alet edevatın kullanılması İşin iş güvenliği şartnamesine uygun bir biçimde çalışılarak yapılması (zamanın kullanımı, temizlik) 0 of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 17 / 4

FREN SİSTEMİ Fren diski Görevler: Araç frenlerinin frenleme etkinliği bakımından test edilmesi, frenleme esnasında metal sürtme sesi gelip gelmediğinin dinlenmesi fren servosunun (güçlendiricisinin/takviyesinin) işlevini yerine getirip getirmediğinin kontrol edilmesi fren balatlarının kalıklarının kontrol edilmesi ve ölçülmesi fren diski kalınlığının ölçülmesi ve herhangi bir çatlak olup olmadığının kontrol edilmesi Verilen süre 30 dakika Performans değerlendirmesi, yapılan işe not verilmesi: Puan 1 Fren kaliperinin sökülmesi, fren kaliperinin takılması 2 Fren diskinde çatlak olup olmadığının kontrol edilmesi 3 Fren diski kalınlığının ölçülmesi 1 4 Fren balatlarının kalıklarının kontrol edilmesi ve ölçülmesi Düzenlilik ve iş güvenliği 0 of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 18 / 4

Diskli frenlerin kontrolü FREN SİSTEMİ Görev: Fren diskinin aşınıp aşınmadığının kontrol edilmesi Frenleme esnasında fren pedalı vuruntu yapıyor ve araç "sallanıyor" olsun: Fren disklerinin göbeğe iyice oturup oturmadığının kontrol edilmesi Fren diskinin aşınıp aşınmadığının kontrol edilmesi Verilen süre 30 dakika Performans değerlendirmesi, yapılan işe not verilmesi: Puan 1 Fren kaliperinin sökülmesi, fren kaliperinin takılması 2 Fren disklerinin göbeğe iyice oturup oturmadığının kontrol edilmesi 3 Manyetik tutuculu ölçüm cihazının takılması 4 Fren diskinin aşınıp aşınmadığının kontrol edilmesi 1 Düzenlilik ve iş güvenliği 0 of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 19 / 4

FREN SİSTEMİ Kampanalı fren Görev: Arka dingil fren kampanalarının kontrol edilmesi Fren testinden sonra el freninin etkisinin azalmış olduğu tespit edilmiş olsun: Arka fren silindirlerinin kontrol edilmesi Fren pabucu ayar vidasının kontrol edilmesi El freninin kontrol edilmesi ve ayarlanması Verilen süre 30 dakika Performans değerlendirmesi, yapılan işe not verilmesi: Puan 1 Kampananın / silindirin / sökülmesi, takılması 2 Arka fren silindiri piston hareketinin, piston contasında kaçak olup olmadığının kontrol edilmesi 3 Ebat ölçümü kampanalı frenin iç çapı 4 El freninin işlevselliğinin kontrolü ve ayarlanması ve fren pabucu ayar vidalarının kontrol edilmesi 1 Düzenlilik ve iş güvenliği 0 of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 20 / 4

KONFOR Klima Görev: Öğrenci araç üzerinde çalışacaktır: Öğrenci: klima parçalarını tanıyabilmelidir manometre kullanarak bir işlev testi yapabilmelidir araç içerisinde bir performans kontrolü yapabilmelidir Verilen süre 30 dakika Performans değerlendirmesi, yapılan işe not verilmesi: Puan 1 Klima parçalarının tanınması ve bu parçaların bir tabloda işaretlenmesi 2 Yüksek ve düşük basınç parçalarının tanınması ve bir tabloda işaretlenmesi 3 Manometre kullanılarak işlevini doğru yapıp yapmadığının test edilmesi 4 Klimanın performans testinin yapılması 20 Alet edevat ve test ekipmanı seçimi, bunların teknik açıdan doğru kullanımı ve bunlara yapılan muamele, tamiratın yapılması, kalite, süre 0 of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 21 / 4

1. Aşağıdaki resimde görülen parçaları doğru sırasına koyunuz 2. Basınç türünü belirleyiniz ve doğru kutucuğu işaretleyiniz No Parça Yüksek Düşük basınç basınç 1 Kompresör X X 2 Kondenser X O 3 Evaporatör O X 4 Kurutma konteynırı X O Klima kumanda (kontrol) ünitesi O O 6 Bağlantı soketi X X of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 22 / 4

3. Manometreyi bağlayınız ve doğru bir işlev testi yapınız Motoru kapat Yüksek Düşük OK Basınç 4, bar 4, bar Sıcaklık 20 C 20 C Motoru çalıştır ve klimayı aç: Yüksek Düşük OK Basınç 12 bar 1, bar Sıcaklık C 0 C 4. Klimanın performans kontrolü Motor çalışır vaziyette, klima açık iken aracın içini mümkün olan en kısa sürede ısıtınız ve çıkış ısısını ölçünüz. Ardından klimayı maksimum soğutmaya ayarlayınız ve bir kez daha ölçüm yapınız. Klimanın performansının test edilmesi o.k. o.k. değil Manyetik kavrama Vantilatör - fan Buz çözücü işlevi Maksimum performanstaki hava çıkışını kontrol Tüm spesifikasyon verileri için ediniz ve yüksek ve düşük taraftaki basıncı teknik elkitabını kullanınız kontrol ediniz Olması Fiilen gereken olan Maksimum ısıtmada aracın içindeki hava çıkış 0 sıcaklığı Maksimum soğutmada aracın içindeki hava çıkış sıcaklığı Yüksekten düşük çıkış sıcaklığına geçiş süresi 90 san. Yüksek basınç 12-16 bar Düşük basınç 1-2,2 bar of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 23 / 4

KONFOR Park mesafesi kontrol sistemi (park sensörü) Görev: Öğrenci aracın üzerinde çalışacaktır; tüm parçalar doğru yerlerine takılmış olacaktır: Öğrenci: sesli ikazı ve kumanda (kontrol) ünitesini takacak tüm elektrikli parçaları kumanda (kontrol) ünitesine bağlayacak park mesafesi kontrol sistemini (park sensörünü) ayarlayacak son montajları yapacak ve sistemi uygulamada test edecek Verilen süre 30 dakika Performans değerlendirmesi, yapılan işe not verilmesi: Puan 1 Kumanda (kontrol) ünitesinin ve sesli ikazın takılması 2 Kablo bağlantıları 20 3 Ayar 4 Park mesafesi kontrol sisteminin (park sensörünün) gerçek durumda kontrol edilmesi Alet edevat ve test ekipmanı seçimi, bunların teknik açıdan doğru kullanımı, tamiratın yapılması, kalite, süre 0 of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 24 / 4

1. Kumanda (kontrol) ünitesini ve sesli ikazı takınız Bilgisayarda elkitapçığını açınız ve doğru araç tipini seçiniz. CPU yu ve sesli ikazı doğru konumda yerine takınız. 2. Kablo bağlantıları Şekil 1 CPU ya güç kablosunu takınız siyah-mavi kablo 6 yı kesiniz ve kırmızı- beyaz kablo 8 i bir kablo konektörü ile bağlayınız kablo tesisatı koruyucu bandını yenileyiniz Şekil 2 Sensör konektörü 1 i numaralandırmasına uygun olarak soketlere takınız Güç kablosu 2 yi ve sesli ikazı 4 ü soketlerine takınız 3. Park mesafesi kontrol sisteminin (park sensörünün) ayarlanması Arabanın arkasını bir duvara 0 cm mesafe kalacak şekilde yaklaştırınız. Motoru kapatınız. Kontağı açınız ve arabayı geri vitese alınız. Öğrenme süreci bir çift bip sesiyle başlar. Tek bir uzun ses tonu öğrenme sürecinin başarıyla tamamlandığını belirtir. Kontağı kapatınız ve mavi kabloyu güç tesisatından çıkarınız. Sökülen kablonun uçlarını izole ediniz. of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 2 / 4

CAN veriyolu sistemi Görev: Öğrenci simüle edilmiş bir CAN veriyolu panosu (Volkswagen Golf V) üzerinde ve orijinal test ekipmanlarıyla çalışacaktır: Öğrenci: araç test cihazıyla ve osiloskop (salınımölçer) ile çalışacaktır konfor indikatörünü kodlatacaktır (veya gündüz farları) dijital osiloskopta belirli bir bant genişliğini kaydedecektir doğru bant genişliklerini tanıyabilecektir veriyolu bant genişliklerini izah edecektir Verilen süre 30 dakika Performans değerlendirmesi, yapılan işe not verilmesi: Puan 1 Bir laptop ve Volkswagen yazılımı VCDS nin bir dijital osiloskop ile kullanımı 2 Araç veri belleğinin okunması Hata belleğinin silinmesi 3 Gündüz farlarının açık (veya kapalı) olarak merkezi kontrol (kumanda) birimine kodlanması 4 Bir bant genişliğinin kaydedilmesi ve tartışılması Açık devrenin tanımlanması ve yerinin belirlenmesi 6 Bit değerinin (ikili oranın) hesaplanması 7 Alet edevat ve test ekipmanı seçimi, onarımın yapılması, kalite, süre 0 of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 26 / 4

1. Araç test cihazında arızanın okunması Araç test cihazını EOBD soketine bağlayınız Seçme prosedürü Arıza kontrol belleğini kontrol ediniz Eğer varsa eski arıza kayıtlarını siliniz 2. Gündüz farlarının kodlanması VCDS yazılımı açınız, kodlama listesini seçiniz, gündüz farları seçeneğini ON (AÇIK) yapınız of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 27 / 4

Araç test cihazı ekran görüntüsünün gözden geçirilmesi of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 28 / 4

3. Bant genişliğinin kaydedilmesi Dijital osiloskop kullanınız İki kanal seçiniz Doğru bir ALÇAK veriyolu sinyali ile YÜKSEK veriyolu sinyalini kaydedin ve bir sinyal analizi yapınız: dominant resesif Aktarımın sonunda son bit ofseti DÜŞÜK VERİYOLUNDA aşağı kadar düşüş of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 29 / 4

4. Açık devrenin tanımlanması ve yerinin belirlenmesi CAN Veriyolu YÜKSEK bağlantısının sökülmesi (Çizgi aşağıya doğru kısa devre). Bit değerinin (ikili oranının) hesaplanması Bir bitin seçilerek görüntülenmesi, bu bitin osiloskop ekranından okunması ve hesaplanması, aktarım oranının alınması. Hesap: v = 1/T = 1/0,00001s = 0 000 bit/san. 0 kbit/san Comfortbus (Konfor veriyolu) of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 30 / 4

ELEKTRONİK Motor basınç sensörü Görev: MAP (Manifold Absolute Pressure = Manifold Mutlak Basınç) sensörünün ve IAT (Intake Air Temperature = Emilen Hava Sıcaklığı) sensörünün bir motorlu araç üzerinde dijital multimetre ile test edilmesi. Öğrenci: aracın üzerinde motor çalıştırma sisteminin parçalarını tanıyabilmelidir elektrikli ölçüm cihazlarını ve motor test cihazını kullanabiliyor olmalıdır parçaları teknik dokümantasyondan kontrol edebilmelidir Verilen süre 30 dakika Performans değerlendirmesi, yapılan işe not verilmesi: Puan 1 Hararet müşirinin test edilmesine yönelik prosedürün usulüne uygun bir biçimde yerine getirilmesi 2 Basınç sensörünün test edilmesine yönelik prosedürün usulüne uygun bir biçimde yerine getirilmesi 1 3 Dijital multimetrenin usulüne uygun bir biçimde kullanılması 4 Sensörlerin doğruluk ve hassasiyetinin değerlendirilmesi 1 Düzenlilik, temizlik ve işi ifa ederken iş güvenliği 0 of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 31 / 4

1. IAT (Intake Air Temperature = Emilen Hava Sıcaklığı) sensörünün test edilmesi Kontak anahtarı kapalı durumda iken konektörü IAT sensöründen çıkarınız Kontak anahtarını çeviriniz ve bir voltmetre (dijital multimetre) ile konektörün uygun ucu ile şase arasındaki voltajı ölçünüz. Okuma V olmalıdır. of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 32 / 4

ELEKTRONİK Daha sonra bir ommetre (dijital multimetre) ile sensörün uygun uçları arasındaki direnci ölçünüz. Uçlar arasındaki direnç aşağıdaki gibi olmalıdır: (1-30) C lik sıcaklıkta bir kaç kω 80 C lik sıcaklıkta birkaç yüz Ω Elde edilen sonuçlar: IAT Sensörü Elde edilen değerler U(V) Sensörü besleme voltajı (1-30) C de R(Ω) 80 C de R(Ω) Yorum: Yorumda öğrenci sensörün elde edilen okuma sonuçlarına göre iyi durumda olup olmadığını belirleyebilmelidir. Sensöre, elde edilen okuma sonuçlarına göre teşhis konduktan sonra duruma göre ya sensör değiştirilecek ya da değiştirilmesine gerek yoksa kontak anahtarı kapatılarak konektör tekrar sensöre bağlanacaktır. of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 33 / 4

ELEKTRONİK 2. MAP (Manifold Absolute Pressure = Manifold Mutlak Basınç) sensörünün test edilmesi Kontak anahtarı kapalı durumda iken konektörü MAP sensöründen çıkarınız Kontak anahtarını çeviriniz ve bir voltmetre (dijital multimetre) ile konektörün uygun ucu ile şase arasındaki voltajı ölçünüz. Okuma V olmalıdır. of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 34 / 4

Kontak anahtarını kapayınız ve konektörü bağlayınız. Daha sonra bir voltmetre kullanarak konektörün uygun ucu ile şase arasındaki voltajı ölçünüz. Ölçüm cihazının pozitif (artı) ucunu soket kablosunun ucuna takınız ve cihazın negatif (eksi) ucunu da aracın aküsünün negatif (eksi) kutup başına bağlayınız. Motoru çalıştırınız ve voltajı aşağıdaki tabloda gösterildiği gibi ölçünüz MAP sensörü Elde edilen değerler U(V) Sensörü besleme voltajı U(V) 900 dev/dak. da U(V) 1200 dev/dak. da U(V) 0 dev/dak. da U(V) 1800 dev/dak. da U(V) 20 dev/dak. da Yorum: Yorumda öğrenci sensörün elde edilen okuma sonuçlarına göre iyi durumda olup olmadığını belirleyebilmelidir. Böyle bir durumda sensörün çıkış ucunda ölçülen voltaja göre öğrenci motor devir sayısının artmasının (yani basıncın artmasının) voltajın artmasına yol açacağını bilebilmelidir. Voltaj seviyesi 0 ilâ V aralığında olmalıdır. AÇIKLAMA: Bu pratik görevin gerçekleştirilmesinde öğrenci, görevin gerçekleştirildiği motorlu araca ait tipik teknik dokümanları elinin altında bulundurmalıdır. of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 3 / 4

ELEKTRONİK Krank mili konum sensörü Görev: CPK sensörünün (Krank mili konum sensörü) motorlu araç üzerinde bir dijital multimetre ve osiloskop ile test edilmesi. Öğrenci: aracın üzerinde motor çalıştırma sisteminin parçalarını tanıyabilmelidir elektrikli ölçüm cihazlarını ve motor test cihazını kullanabiliyor olmalıdır parçaları teknik dokümantasyondan kontrol edebilmelidir Verilen süre 30 dakika Performans değerlendirmesi, yapılan işe not verilmesi: Puan 1 CPK sensörünün test edilmesine yönelik prosedürün usulüne uygun bir biçimde yerine getirilmesi 1 2 Dijital multimetrenin usulüne uygun bir biçimde kullanılması 3 Osiloskopun usulüne uygun bir biçimde kullanılması 4 Sensörlerin doğruluk ve hassasiyetinin değerlendirilmesi 1 Düzenlilik, temizlik ve işi ifa ederken iş güvenliği 0 of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 36 / 4

CPK sensörünün (Krank mili konum sensörü) test edilmesi Kontak anahtarı kapalı durumda iken konektörü CPK sensöründen çıkarınız Kontak anahtarını çeviriniz ve bir voltmetre (dijital multimetre) ile konektörün uygun ucu ile akünün pozitif (artı) kutbu arasındaki voltajı ölçünüz. 12V olmalıdır. Daha sonra sensörün kontaklar arasındaki direncini ölçünüz. Değer birkaç kω olmalıdır. of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 37 / 4

ELEKTRONİK Kontak anahtarı kapalı iken konektörü bağlayınız. Bir osiloskop ile kontaklar arasındaki voltajı ölçünüz. Bu durumda iken ölçüm cihazının pozitif (artı) ucunu birinci kontağın kablo ucuna ve negatif (eksi) ucunu ikinci kontağın kablo ucuna bağlayınız. Motoru çalıştırınız ve motor düşük gazda çalışırken kontaklar arasındaki voltajı ölünüz. Motor düşük gazda çalışırken kontaklar arasındaki sinyal aşağıdaki resimde gösterildiği gibi olmalıdır. Elde edilen sonuçlar: CKP Sensörü U(V) R(Ω) Elde edilen değerler Yorum: Yorumda öğrenci sensörün elde edilen okuma sonuçlarına ve sinyalin şekline göre iyi durumda olup olmadığını belirleyebilmelidir. AÇIKLAMA: Bu pratik görevin gerçekleştirilmesinde öğrenci, görevin gerçekleştirildiği motorlu araca ait tipik teknik dokümanları elinin altında bulundurmalıdır. of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 38 / 4

ELEKTRONİK Motor test cihazı Görev: Aracın motoru çalışmıyor olsun. Alet edevat, ekipman ve bir motor test cihazı kullanarak arızanın yerini belirleyiniz ve arızayı tamir ediniz. Öğrenci: aracın üzerinde motor çalıştırma sisteminin parçalarını tanıyabilmelidir motor test cihazının kullanabilir durumda olmalıdır gerekli alet edevatı kullanabilir durumda olmalıdır Verilen süre 30 dakika Performans değerlendirmesi, yapılan işe not verilmesi: Puan 1 Motor test cihazının usulüne uygun bir biçimde 1 kullanılması 2 Motor test cihazının araca usulüne uygun bir biçimde bağlanması 3 Motor çalıştırma sisteminin parçalarının tanınabilmesi 4 Arızanın başarılı bir biçimde tamir edilmesi 1 Düzenlilik, temizlik ve işi ifa ederken iş güvenliği 0 of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 39 / 4

ELEKTRONİK 1. Motor test cihazının, cihaz ile birlikte verilen teknik dokümanlar kullanılmak suretiyle araca bağlanması. Motor test cihazı ile araçtaki arızaları bellekten okuyunuz. 2. Arızanın tespiti (açık elektrik devresi) Arızayı tamir ediniz 3. Araçta daha önce tespit edilmiş olan arızaların motor test cihazı ile bellekten silinmesi. Araçta daha önce tespit edilmiş olan arızaların bellekten silinip silinmediğini motor test cihazı ile kontrol ediniz. Motoru çalıştırınız of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 40 / 4

ELEKTROTEKNİK (ELEKTRİK VE ELEKTRONİK) Aydınlatma Görev: Halojen ampullü ön farların takılması ve ayarlarının yapılması Verilen süre 30 dakika Performans değerlendirmesi, yapılan işe not verilmesi: Puan 1 Lastik hava basıncının kontrol edilmesi ve aracın muayene noktasına göre konuşlandırılması 2 Ön far arızasının tespiti ve far ayar bozukluğunun belirlenmesi 3 Ön far ayar cihazının ve diğer ölçüm cihazlarının usulüne uygun bir biçimde kullanılması 4 Multimetrenin usulüne uygun ve güvenli bir biçimde kullanılması Düzenlilik, temizlik ve iş güvenliği 0 Arızaların tarif edilmesi: 1) Kısa huzmeli farlarda bir arıza var, yanlış ampul takılmış olmalı. 2) Uzun huzmeli farlar gerçi yanıyor ancak ampul yanlış takılmış, yanlış açıda monte edilmiş (eğri) olsun 3) Far arızası tespit edilecek ve giderilecek 4) Far ayarları sürücü koltuğunda oturur vaziyette kontrol edilecek Bilgi: Far huzmesi açısı far ışığı ayar cihazındaki değerin okunması. Kullanılacak ampul 12V / W Lastik hava basıncı ön:. bar, arka:. bar of Car Mechanics in the Context of EU Experience Sayfa 41 / 4