ÖN SÖZ Ünlü İngiliz akademisyen E.H. Carr, akademisyenlerle uygulamacıların genellikle farklı dünyalarda yaşadıklarını söyler; ilk gruptakiler gündelik olaylardan bir adım geri durarak büyük sorular sormakla (ve cevaplamaya çalışmakla) meşgulken ikinci gruptakiler, yanıtlanması gereken zorluklar ileri süren günlük olayın aciliyeti ve baskısına odaklanır. Kitabın yazarları, yurt içinde ve yurt dışında bulundukları üniversitede ve idari görevlerinde her iki alanda da deneyim edinmiştir (ve edinmektedir). İdari kariyerlerimizde birimiz, siyasi danışman olarak diplomasi alanında hizmet verdik, diğerimiz de terörist tehditlere karşı gelme yolları üzerine çalışmalar yürüterek dünyanın daha güvenli bir yer hâline gelmesine katkıda bulunduk. Aynı zamanda biz, şimdiki ve gelecekteki politika uygulayıcıların anlayışlarını artırmaya ve onların, politika yapma ve uygulamada pratiğe yönelik becerilerini geliştirmelerine kendini adamış, hem hükümette hem üniversite kampüslerinde eğitimcileriz. Bizi bu kitabı kaleme almaya iten uluslararası ilişkiler ve dünya siyasetine gerçek-dünya yaklaşımı getirmektir. Teoriyle pratik arasındaki boşluğu doldurarak ve uluslararası ilişkiler teorisinin politika yapma ve uygulamada nasıl kullanılacağını göstererek, akademik dünyayla politika dünyasını birleştirme çabalarımız sayesinde bu kitapta köprüler kuruyoruz. Uygulamacı olmak isteyen okurlar iyi bir teorik kavrayıştan daha uygulamaya dönük bir şey olmadığını görecekler. Küreselleşme çağında, ulaşım ve iletişimdeki gelişmeler başta olmak üzere teknolojik ilerlemenin nimetleri kadar aksi yanlarına da maruz kalıyoruz. Küreselleşmenin çeşitli boyutları, bireylerin birbirleriyle ilişki kurmalarını ve şirketlerin ve diğer kuruluşların işlerini yerel ve ulusaldan bölgesel ve küresele taşımalarını etkilemiştir. Birçok zorluk söz konusu ve sizin de birçok girişimde küçük veya büyük bir rolünüz olabilir. Bu rolün hakkını verebilmek için uluslararası ilişkiler ve dünya siyasetinin bugünkü durumuna nasıl geldiğimizi ve gelecek için ne anlama geldiğini kavramak gerekmektedir. Uluslararası İlişkiler ve Dünya Siyaseti sizlere, yani yeni kuşak liderlere, uygulamacılara, hükümetlere, uluslararası ve sivil toplum örgütlerine, çok uluslu şirketlere ve diğerlerine, bu role hazırlanmalarında yardımcı olacaktır. BU BASIMDAKİ YENİLİKLER Beşinci basım, yukarıda bahsedilen amaçlar doğrultusunda güncellenmiş, yeniden yazılmış ve düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye gitmemizin ardında Uluslararası İlişkiler ve Dünya Siyaseti nin konuya giriş için uygun seviyede entelektüel ix
x Ön Söz içeriğini muhafaza etmek, zenginleştirilmiş içeriğinin daha geniş kitlelere hitap etmesini ve dünya siyaseti ile daha çok ilişkili olmasını sağlamak yatmaktadır. Yapılan temel revizyonlar şöyledir: Teori, tarih, coğrafya ve küreselleşme bölümlerinden oluşan bir alet çantası, dünya olaylarına ilişkin esaslı bir zemin sağlamaktadır. Bu araçlar daha sonra işlenen güvenlik, ekonomi ve kimlik konularının daha iyi kavranmasına yardımcı olur. 4. Bölüm olan Coğrafya beşinci basımda tamamen yenidir. Bu bölümde, hem fiziki coğrafyayı hem insan coğrafyasını uluslararası ilişkiler ve dünya siyasetinde merkezi bir etki alanı olarak belirliyoruz. 5. Bölüm olan Küreselleşme farklı siyasi, ekonomik ve sosyal eğilimleri bir arada sunarak günümüz küresel konularının karmaşıklığının bütünsel bir incelemesini sunmaktadır. Çakışan ulusal ve uluslararası güvenlik meseleleri, daha kapsamlı olarak, Güç (Bölüm 6), Diplomasi ve Dış Politika (Bölüm 7), Uluslararası Hukuk ve Organizasyon (Bölüm 8), Devletler Arası Çatışma (Bölüm 9) ve Asimetrik Çatışma (Bölüm 10) üzerine ayrı bölümlerde işlenmektedir. Ayrıca Ticaret ve Para (Bölüm 11), Kalkınma (Bölüm 12), İnsan Hakları (Bölüm 13) ve Çevre (Bölüm 14) üzerine ayrı bölümlerden oluşan kitapta, kapsamdan herhangi bir kayıp verilmeden toplam bölüm sayısı 17 den 14 e indirilmiştir. Bu hâliyle, beşinci basımın bir sömestrde daha kolay kullanılacağını umuyoruz. Her bölümde kritik düşünmeye yönelik uygulamalı iki temel fırsat üzerinde durulmaktadır. Birincisi, Vaka&Durum kısımları teori, tarih ve coğrafyadaki temel kavramların uluslararası ilişkileri yorumlamada kullanımlarını gösterir. Ayrıca Argüman-Karşı Argüman kısımları uluslararası ilişkiler teorisinin günümüz dünya sorunlarına uygulanmasını teşvik ederek analiz açısından uygulama şansı sunar. Her bölüm anlamayı pekiştirmek amacıyla bir öğrenme iskeleti içermektedir. Öğrenme Hedefleri, bölümün başında sıralanmakta, anlatım boyunca izlenmekte ve bölüm sonlarındaki tekrar kısımları, temel terimleri ve ilave okumaları öğrenme hedeflerine göre düzenlemektedir. Ayrıca bölüm sonlarındaki kısa çoktan-seçmeli testler okuyucuya kendini sınama fırsatı sunmaktadır. Beşinci basımda görsellerin daha merkezî bir rolü vardır. Her bölümün başında görev başında bir uluslararası ilişkiler uygulamacısının öyküsünü anlatan bir fotoğraf ve bir anekdot yer alır. Ayrıca, bölümde yer alan önemli kavramsal veya ampirik hususları ele alan bir görsel anlatı oluşturan, dört fotoğraflık bir slayt gösterisi vardır. Figürlerde ve tablolarda içerdikleri verilerin daha kolay yorumlanmasına yardımcı olan ayrıntılı başlıklar yer almaktadır. Son olarak, okuyuculara referans olması için dünya haritası ve bölgesel haritalar kitaba eklenmiştir. 21. yy. uluslararası ilişkiler ve dünya siyasetindeki dinamizmi yansıtan üç kavram olan güvenlik, ekonomi ve kimliğe ilişkin sadece tarihsel değil güncel olayların ele alınması hem teoriye hem de uygulamaya yöneliktir. Güvenliğe ilişkin zorluklar arasında kitle imha silahlarının artışı, terörizm, topluluklar arası çatışma ve ulusal sınırlar ötesinde insan ve uyuşturucu ticareti dâhil olmak üzere küresel suç yer alır. Ekonomiye odaklanma sayesinde küresel ticaret ve yatırımda dengesizliklere, sermaye-yoksulu ülkelerin
Ön Söz xi kalkınma zorluklarına, devletlerin egemen borç yükümlülüklerinin dengesiz dağılımına ve uluslararası likiditeyi sağlamaya ve küresel ticaret için zorunlu olan kambiyoyu sürdürmeye yönelik mevcut çabalara yoğunlaşabiliyoruz. Son olarak, soykırım ve diğer insan hakları ihlallerine ayrıca Arap dünyası ve başka yerlerde otoriter rejimlere karşı halk ayaklanmalarına yol açan ulusal ve etnik kimlik sorunlarını ele alıyoruz. ÖZELLİKLER Elinizdeki kitap kapsam olarak uluslararası ilişkiler alanının tamamını incelemektedir. Belirtildiği üzere ilk beş bölüm, okuyucunun alet çantasını oluşturmaktadır. 1. Bölüm olan Uluslararası İlişkiler ve Dünya Siyaseti alana genel bir bakış ve kitabın tamamı için bağlam oluşturacak biçimde hedefleri içerir. 2. Bölüm Teori ; realizm, liberalizm, ekonomik yapısalcılık İngiliz Ekolü ilaveten konstrüktivist, feminist, postmodern ve eleştirel teori kaynaklı yorumlamacı anlayışların alternatif bakış açılarını sunar. 3. Bölüm olan Tarih, günümüz küreselleşmesini anlamak için küreselleşmeyi geçmişle ilişkilendirerek değerlendirir. 4. Bölüm Coğrafya, küresel çağda farklı aktörlerin ilişkilerini etkileyen fiziksel, insanî ve kültürel unsurları inceler. 5. Bölüm olan Küreselleşme, küreselleşme olgusunun siyasi, ekonomik ve sosyal boyutlarını ele alır. Bölümler arasındaki denge, öğrencilerin mevcut ve gelecekteki dünya sorunlarını incelemek -ve çözümler üretmek- için onları alet çantalarını kullanmaya teşvik eder. 6. Bölüm Güç, ulusal çıkar ve amaçlara ayrıca ulusal kapasite veya gücün fırsatlar yaratmada ve tehditlere karşılık vermede kullanımına odaklanır. 7. Bölüm Diplomasi ve Dış Politika, devleti güvenlik sağlama ve diğer amaçlar elde etmede temel aktör olarak görür. Bu diğer amaçlar arasında, devletlerin araçları olarak hükümüt yetkililerinin diğer devletlerdeki muadilleriyle kurdukları ilişkiler ve giderek karmaşıklaşan küresel politika alanında ulusal amaçlarla kullandıkları yol ve yöntemler yer almaktadır. 8. Bölüm Uluslararası Hukuk ve Uluslararası Düzenlemeler, küresel kuruluşları ve üyeler olarak devletlerin ve dışarıdan katılımcılar olarak sivil toplum örgütlerinin, sadece kolektif güvenlik ve savunma (ittifak) konularında değil insani güvenliğe ilişkin geniş bir yelpazede siyasi, sosyal ve ekonomik konularda meşgul olmalarına dair karmaşık süreçleri inceler. 9. Bölüm Devletler Arası Çatışma, devletlerin savaşta, caydırıcılıkta ve zorlayıcı diplomaside güç kullanımına dair stratejik bir tartışmayla açılır. Devamında iki husus üzerinde durulur: Birincisi, adil savaş teorisindeki ahlaki sınırlar, ikincisi de savaş olasılığını azaltmaya, savaşın gerçekleşmesi durumunda da zararın en aza indirgenmesine ve ekonomik getiri peşinde koşmaya veya başka amaçlar elde etmeye yönelik olarak silahlanma. 10. Bölüm, Asimetrik Savaş iki temel konuyu ele alır. Terör ve suç, dünyanın dört bir yanındaki siyasi otoriteleri ve nüfusları zorlayan, siyasi ve suça ilişkin şiddetin değişik türlerindendir. Asimetri sözcüğü görünürde çok güçlü devletler ile karşı karşıya oldukları sosyal temelli ayaklanmalar ve hareketlerle ve suç gruplarıyla, ki bunlar devletlerin sahip olduğu maddi güçten yoksundur, arasındaki eşitsiz dağılımı belirtir. Mal ve hizmetlerin (ithalat ve ihracat) finansa dayalı olarak değişimini üzerinde duran 11. Bölüm Ticaret ve Para, tamamen 5. Bölüm deki kapitalist ekonomi aracının uygulamasıdır. 12. Bölüm olan Kalkınma, ekonomik
xii Ön Söz üretim ve yaşam standartlarının yükseltilmesi amacıyla toprak, emek ve sermayenin kullanılması üzerinde durur. 13. Bölüm olan İnsan Hakları, inanlar olarak kimliğimizle ilgili bir konuyu ele alır: Yaşama, insan onuru ve eşitlik anlamında adalet hakkı. Ayrıca insan hakları ve mülteciler bağlamında uluslararası ve bölgesel girişimler de incelenmektedir. Nihayet, 14. Bölüm olan Çevre de, kaynak savaşları potansiyeli gibi uluslararası güvelik hususlarıyla ilgili olan çeşitli çevre sorunları ve eğilimleri mercek altına alınmaktadır. İlaveten bu karmaşık ulusaşırı konuyu ele alan uluslararası ve sivil toplum örgütlerinin rolleri de incelenmektedir.
ÇEVİ RMENİ N ÖN SÖZÜ Yeni kurulan üniversitelerin hemen hepsinde de Uluslararası İlişkiler, Siyaset Bilimi, Kamu Yönetimi, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler gibi bölümlerin olması, uluslararası ilişkiler ve dünya siyaseti hakkında akademik bilgi açığını gittikçe artarak vurguluyor. Türkiye de üniversitelerin müfredatının Türkçe olduğu düşünüldüğünde Türkçe ders malzemesi gereksinimi çarpıcı bir sorun olarak karşımızda duruyor. Diğer yandan, konuda eğitim almayanların veya profesyonel değil daha çok kişisel merakla hareket edenlerin de göz önüne alınması gerekir. Yani sokaktaki adam ın konuda bilgi edinme hevesi, zaten her zaman var. Öğretim üyeleri Türkçede nitelikli ders kitapları yazana kadar dünya ölçeğinde akademik referans olmuş kitapların çevirilerinin elde bulunması kaçınılmazdır. Paul R. Viotti ve Mark V. Kauppi nin Uluslararası İlişkiler ve Dünya Siyaseti kitabı, böyle bir açığı kapatmak üzere Türkçeye kazandırıldı. Şimdiye kadar yalnızca İngilizce bilenlerin kullanımına açık olan bu referans kitap, hem içeriğinin genişliği ve kapsayıcılığı hem de kuramsal yönleriyle öne çıkmaktadır. Bu önemli eser üniversite öğrencileri için kapsamlı bir kaynak kitap olmasının yanı sıra, konuyla ilgilenen herkese bilgi dolu bir serüven sunuyor. Bu kitabın çevirisiyle; üniversite öğrencileri, öğretim üye ve görevlileri için ayrıca dünya siyaseti ve uluslararası ilişkiler konusunda daha esaslı ve ayrıntılı bilgi edinmek isteyenler için saygın bir kaynak dilimize kazandırılmış oluyor. Ayşe ÖZBAY EROZAN