TÜRK TİCARET KANUNUNA GÖRE KANUNİ YEDEK AKÇELER ve DÖNEM SONU İŞLEMLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ Kurumlarda kar dağıtımını yönlendiren başlıca düzenlemeler; 1-Türk Ticaret Kanunu 2-Vergi Kanunları 3-Şirket Ana Sözleşmeleri 4-Sermaye Piyasası Kanunu 5-Genel Kurulu kararlarıdır. Şirketlerde kar dağıtım yetkisi ve sorumluluğu yukarıda belirtilen yasalar ve genel kurul kararları doğrultusunda Yönetim Kurulu na aittir. Yönetim Kurulu yukarıdaki düzenlemeler doğrultusunda şirketin kar dağıtım politikasını saptar ve uygular. Kar dağıtımının şirketin genel kurul onayından geçmesi hukuki bir zorunluluktur. Anonim Şirketlerde bilanço karının dağıtımı konusunda Türk Ticaret Kanunu bazı esaslar koymuş; Sermaye Piyasası Kanunu ise halka açık şirketlerde kar dağıtımında ortaklar lehine hükümler getirmiştir. Her iki kanuna göre de kar dağıtılması için önce bilançoda kar oluşması gerekir. Genel Kurul karar verirse, her iki halde de şirketler bilançoda kar gözükmese bile birikmiş ihtiyatlardan temettü dağıtabilirler(ttk.mad.470) Ancak bu hususta hiçbir kanun şirketleri zorlamamaktadır. Şirketler kar dağıtım kararı almasalar bile TTK.Mad.466 a göre kanuni yedek akçe ayırmak zorundadırlar. Türk Ticaret Kanunu maddesi aşağıdaki gibidir KANUNİ YEDEK AKÇE: TTK Madde 466 - Her yıl safi karın yirmide birinin ödenmiş esas sermayenin beşte birini buluncaya kadar umumi yedek akçe olarak ayrılması mecburidir. Kanuni haddini bulduktan sonra dahi bu akçeye aşağıdaki paralar eklenir: 04.03.2011 1. Hisse senetlerinin çıkarılmasında, çıkarma masrafları indirildikten sonra, itibari kıymetten fazla olarak elde edilen hasılatın itfalara veya yardım ve hayır işlerine sarf edilmeyen kısmı; 2011-08
2. İptal edilen hisse senetlerinin bedellerine mahsuben yapılan ödemelerin, bunların yerine çıkarılan senetlerden elde edilen hasılat noksanı kapatıldıktan sonra, artan kısmı; 3. Safi kardan, birinci fıkrada yazılı yedek akçeden başka pay sahipleri için %5 kar payı ayrıldıktan sonra, pay sahipleriyle kara iştirak eden diğer kimselere dağıtılması kararlaştırılmış olan kısmın onda biri; Umumi yedek akçe esas sermayenin yarısını geçmedikçe, münhasıran ziyanların kapatılmasına yahut işlerin iyi gitmediği zamanlarda işletmeyi idameye, işsizliğin önüne geçmeye veya neticelerini hafifletmeye elverişli tedbirler alınması için sarf olunabilir. İkinci fıkranın 3 numaralı bendi ve üçüncü fıkra hükümleri, gayesi esas itibariyle başka işletmelere iştirakten ibaret olan "Holding" şirketleri hakkında cari değildir. Hususi kanunlara tabi olan anonim şirketlerin yedek akçeleri hakkındaki hükümler mahfuzdur. Dağıtılabilir karın, hesabında esas alınacak tutar dönemin ticari bilanço karıdır.bu tutar gelir tablosunda vergi ve yasal yükümlülüklerden önceki kardır. Dönem karından önce ödenecek vergi ve diğer yasal yükümlülükler tenzil edilir.böylelikle dönem net kara ulaşılır. Dönem net karından,önceki dönemlere ait ticari bilanço zararları karşılanır.söz konusu zararların mutlaka cari dönem karı ile kapatılması zorunlu değildir.bir kısmının ya da tamamının önceki yıllarda ayrılmış yedek akçelerle karşılanması da mümkündür. Geçmiş dönem zararlarının kapatılmasını müteakip I.Tertip yasal yedek akçenin ayrılması gerekmektedir. I.Tertip yasal yedek akçe, ödenmiş sermayenin beşte birine (%5) ulaşıncaya kadar her dönem safi karın yirmide biri (%20) oranında ayrılır.i.tertip yasal yedek akçenin hesaplanmasında esas alınacak safi kar, vergi sonrası kar olarak kabul edilmesi gereğini belirtmek yerinde olacaktır. Bu işlemler yapıldıktan sonra kalan tutar prensip olarak dağıtılabilir karın brüt tutarını ifade eder. Bu aşamadan sonra yapılacak işlem 1.Temettü nün hesaplanmasıdır. 1.Temettü ödenmiş sermayenin %5 oranında ayrılmalıdır.(ttk.466/3) Dönem karından ödenmiş sermayenim %5 oranında I.Temettü ayrılmadıkça II.Tertip yasal yedek akçe ayrılamaz. Bu işlemlerden sonra kalan tutarın Kanun ve ana sözleşme hükümleri çerçevesinde dağıtılmasına devam edilir. Ancak bu aşamadan sonra hesaplanacak temettü ve kar payı üzerinden %10 oranında II.Tertip yasal yedek akçe ayrılması zorunludur.
Bu hükümler çerçevesinde, şirketler dönem karlarından kar dağıtımı kararı almamış olsalar bile,geçmiş yıl zararlarını mahsubundan sonra Safi Karın %5 oranında ve Ödenmiş Sermayenin %20 sine ulaşılıncaya kadar I.Tertip yasal yedek akçe ayırmak zorundalardır. ÖRNEK UYGULAMA (X) A.Ş.'nin 2010 Yılında şirkete ilişkin bilgiler aşağıdaki gibidir. Ticari Bilanço Karı 120.000,00 Kanunen Kabul Edilmeyen Gider 1.000,00 Geçmiş Yıl Zararları(2006) 11.000,00 Ödenmiş Sermayesi 50.000,00 Önceki Yıllarda Ayrılmış I.Tertip Yasal Yedek Akçe 0,00 *Genel Kurul karın tamamını dağıtma kararı almıştır. 1 KURUMLAR VERGİSİNİN HESAPLANMASI TİCARİ BİLANÇO KARI 120.000,00 İLAVELER(KKEG) 1.000,00 Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler 1.000,00 GEÇMİŞ YIL ZARARLARI (-) 11.000,00 KURUMLAR VERGİSİ MATRAHI 110.000,00 KURUMLAR VERGİSİ 20% 22.000,00 2 I.TERTİP YASAL YEDEK AKÇENİN HESAPLANMASI TİCARİ BİLANÇO KARI 120.000,00 GEÇMİŞ YIL MALİ ZARARI (-) 11.000,00 KURUMLAR VERGİSİ (-) 22.000,00 DÖNEM NET KARI (Vergi Sonrası Kar) 87.000,00 I.TERTİP YASAL YEDEK AKÇE(TTK Md.466) 4.350,00 *Her yıl safi karın yirmide biri (%5) *Ödenmiş sermayenin beşte biri(%20) ulaşıncaya kadar yedek akçe ayrılması zorunludur. 3 I.TERTİP TEMETTÜ HESAPLANMASI ÖDENMİŞ SERMAYE 50.000,00 I.TERTİP TEMETTÜ 2.500,00 *Ödenmiş sermayenin en az %5'i
4 II.TERTİP YASAL YEDEK AKÇE(TTK Md.466) TİCARİ BİLANÇO KARI 120.000,00 KURUMLAR VERGİSİ (-) 22.000,00 DÖNEM NET KARI 98.000,00 GEÇMİŞ YIL ZARARLARI (-) 11.000,00 I.TERTİP YASAL YEDEK AKÇE (-) 4.350,00 DAĞITILABİLİR NET DÖNEM KARI 82.650,00 I.TERTİP TEMETTÜ (-) 2.500,00 KALAN 80.150,00 II.TERTİP YASAL YEDEK AKÇE %10 8.015,00 5 II.TERTİP TEMETTÜ'NÜN HESAPLANMASI II.TER.YAS.YED.AKÇE HES.KALAN RAKAM 80.150,00 II.TER.YAS.YED.AKÇE (-) 8.015,00 II.TERTİP TEMETTÜ 72.135,00 DÖNEM SONU VERGİ VE YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI İLE YASAL YEDEKLERİN MUHASEBE KAYITLARI(7.SIRA NOLU MUHASEBE SİSTEMİ UYGULAMA GENEL TEBLİĞ) 2010 Yılında Yapılacak Kayıtlar 691 DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER Y.Y.KARŞ.(-) 22.000-691 01 Kurumlar Vergisi 22.000-370 DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞ.Y.Y.KARŞ. 22.000-370 01 Kurumlar Vergisi 22.000- (Dönem karı Kurumlar Vergisi Karşılığı Ayrılması) 690 DÖN.KARI VEYA ZARARI 120.000-691 DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞ.Y.Y.KARŞ.(-) 22.000-691 01 Kurumlar Vergisi 22.000-692 DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI 98.000- (Dönem karının ilgili hesaplara devri) 692 DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI 98.000-590 DÖNEM NET KARI 98.000- (Dönem net karının Bilançodaki asli hesabına devri) 371 DÖN.KARŞILIĞI PEŞ.ÖD.VER.VE DİĞ.YÜK. 22.000-371 01 2010 Geçici Vergi 22.000-193 PEŞİN ÖD.VERGİ VE FON 22.000-193 01 2010 Geçici Vergi 22.000- (2010 Yılına ait olup ödenen Geçici vergilerin aktarımı)
2010 yılı için ödenen geçici vergi 22.000-TL dir. Bunun 7.000-TL si 2010/4.Döneme ait olup 17.02.2011 de ödenmiştir.bu durumda 7.000-TL lik kısmın 17.02.2011 tarihinde 371 Hesaba Alacak kaydedilmesi gerekir.yapılan hesap ve kayıtların anlaşılır olması bakımından örnekte bu durum ihmal edilmiştir. 2011 Yılında Yapılacak Kayıtlar 590 DÖNEM NET KARI 98.000-570 GEÇMİŞ YIL KARLARI 98.000- (2010 Yılı Bilançosunda görülen 590Hesap 570 e devri) 370 DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞ.Y.Y.KARŞ 22.000-370 01 Kurumlar Vergisi 22.000-371 DÖN.KAR.PEŞ.ÖD.VER.VE DİĞER YÜK.(-) 22.000-371 01 2010 Geçici Vergi 22.000- (2010 Yılı yıllık beyan neticesi Kurumlar vergisi tahakkuk fişi ile yapılacak kayıt) 570 GEÇMİŞ YIL KARLARI 98.000-331 ORTAKLARA BORÇLAR 74.635-* I. Temettü Tutarı 2.500- II.Temettü Tutarı 72.135- *Ortaklara dağıtılan kar brüt kardır. 540 YASAL YEDEKLER 12.365-540 01 I.TertipYas.Yed. 4.350-540 02 II.Tertip Yas.Yed. 8.015-580 GEÇMİŞ YIL ZARAR (-) 11.000- Sermaye şirketleri nde geçmiş yıl zararları Yedek Akçe lerden de karşılanabilir. Ancak zararın Yedek Akçelerden karşılanmasına taraf olunmaz.zararın takip eden yıl veya yıllarda kar varsa,zarar bu kardan karşılanmalıdır.yedek akçeler zorunlu olmadıkça kullanılmayıp fevkalade durumlar için bekletilmelidir.
KAR DAĞITIM TABLOSU ( X) A.Ş.'NĐN 2010 YILI KAR DAĞITIM TABLOSU (YTL) 2010 yılı A B C D DÖNEM KARININ DAĞITIMI 1) DÖNEM KARI 120.000,00 2) ÖDENECEK VERGĐ VE YASAL YÜKÜMLÜLÜKLER 22.000,00 - Kurumlar Vergisi (Gelir Vergisi) 22.000,00 - Gelir Vergisi Kesintisi - Diğer Vergi ve Yasal Yükümlülükler 3) GEÇMĐŞ DÖNEMLER ZARARI (-) 11.000,00 4) I. TERTĐP YASAL YEDEK AKÇE (-) 4.350,00 ĐŞLETMEDE BIRAKILAN VE TAS.ZORUNLU YASAL 5) FONLAR (-) 0,00 DAĞITILABĐLĐR DÖNEM NET KARI 82.650,00 6) ORTAKLARA BĐRĐNCĐ TEMETTÜ (-) 2.500,00 - Adi Hisse Senedi Sahiplerine - Đmtiyazlı Hisse Senedi Sahiplerine 7) PERSONELE TEMETTÜ (-) 0,00 8) YÖNETĐM KURULUNA TEMETTÜ (-) 0,00 9) ORTAKLARA ĐKĐNCĐ TEMETTÜ (-) 72.135,00 - Adi Hisse Senedi Sahiplerine - Đmtiyazlı Hisse Senedi Sahiplerine 10) II. TERTĐP YASAL YEDEK AKÇE (-) 8.015,00 11) STATÜ YEDEKLERĐ OLAĞANDIŞI YEDEKLER (DAĞITILMAMIŞ 12) KARLAR) 13) DĐĞER YEDEKLER 14) ÖZEL FONLAR YEDEKLERDEN DAĞITIM HĐSSE BAŞINA KAR 1) DAĞITILAN YEDEKLER 2) II. TERTĐP YASAL YEDEKLER (-) 3) ORTAKLARA PAY (-) - Adi Hisse Senedi Sahiplerine - Đmtiyazlı Hisse Senedi Sahiplerine 4) PERSONELE PAY (-) 5) YÖNETĐM KURULUNA PAY (-) HĐSSE BAŞINA TEMETTÜ - Adi Hisse Senedi Sahiplerine (TL %) - Đmtiyazlı Hisse Senedi Sahiplerine (TL %) - Adi Hisse Senedi Sahiplerine (TL %) - Đmtiyazlı Hisse Senedi Sahiplerine (TL %) Bilgilerinize sunarız; Saygılarımızla GÜNCEL MÜŞAVĐRLĐK