BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE YAZILIM DERSİ DERS NOTLARI

BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE YAZILIM DERSİ DERS NOTLARI BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ Bilgi: Öğrenme, araştırma veya gözlem yolu ile elde edilen gerçek, İnsan zekâsının çalışması sonucu ortaya çıkan düşünce ürünüdür. Teknoloji: İnsanların hayatını kolaylaştıran yeniliklere teknoloji denir. İnsanoğlunun tasarlayarak ürettiği ya da uygulamaya koyduğu faydalı, faydasız veya zararlı her türlü aletler ve araçlardır. Bilişim Teknolojileri (BT) ::Bilişim Teknolojileri, bilgiye ulaşılmasını ve bilginin oluşturulmasını sağlayan her türlü görsel, işitsel, basılı ve yazılı araçlardır. Bilgi Teknolojilerinin Amaçları: Bilgiye kolay ulaşmayı sağlamak Maliyeti azaltmak Hayatımızı kolaylaştırmak Hızlı haberleşmeyi sağlamak Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Kullanım Alanları: Sağlık, Eğitim, Günlük Yaşam, Mühendislik, İletişim, Sahne Sanatları, Sinema, Tiyatro, Üretim, Sanayi, Uçak ve Uzay Sanayi, Ticaret & Bankacılık BT ve SAĞLIK Çalışma Ortamı ve Sağlık; Genel İpuçları Uzun saatler boyunca masa başında ve bilgisayarla çalışan bir kişinin oturma şekli düzgün değilse, bu kişi pek çok sağlık problemi ile karşılaşabilir: görme ile ilgili problemler, baş, boyun, sırt, bel ağrıları; el, bilek, eklem sorunları. İşimiz ve çalışma ortamımızda oturma şekli koşullara uygun olursa, kullanmak zorunda olduğumuz aletleri doğru kullanırsak, sağlığımızı koruma yönünde önemli bir adım atmış oluruz. Doğru bir oturuş, klavye ve mouse'un doğru kullanımı, kas, tendon, bağ, eklem, sinir ve diskleri etkileyen zorlanmaları azaltır veya yok edilmesini sağlar Bilgisayar kullanırken dikkat edilmesi gereken noktalar: Yüksekliği ayarlanabilir, sırtı bele uygun ve esnek bir ergonomik koltukta oturulmalıdır. Dik oturulmalı ve sırt desteklenmelidir. Monitörün üst kenarı ile göz hizasının aynı seviyede olmasına dikkat edilmelidir. Monitörden 45-75 cm uzakta oturulmalıdır. Işık monitöre dik açıyla gelmemelidir. Işık yansıma ve parlamaları önlenmelidir. Fare ve klavye masanın üzerinde aynı seviyede olmalıdır. Kollar yatay olmalıdır. Dirsek ve eller düz bir çizgide olmalıdır. Bacakların üst kısmı yatay olmalıdır. Dizler 90 veya 110 derece açıda olmalıdır. 15-20 dakikada bir kısa süre gözleri uzağa odaklayarak göz kaslarının dinlenmesi sağlanmalıdır. Yarım saatte bir mola vererek oda temiz hava ile doldurulmalı ve ufak egzersizler yapılmalıdır. BİLGİSAYAR Kullanıcıdan aldığı komutları işleme tabi tutan ve bu işlemin sonucunu tekrar kullanıcıya ulaştıran elektronik bir araçtır. Bilgisayar DONANIM ve YAZILIM olmak üzere ikiye ayrılır 1. Donanım: Bilgisayarda elle tutulan, gözle görülen parçalardır. Bilgisayarın fiziksel parçalarıdır. Örnek: Fare, Klavye, Monitör, Kasa, Yazıcı. Donanımlar, kasanın dışında olabileceği gibi içerisinde de yer alabilir. Kasa içerisinde yer alan donanımlara dahili donanım(iç), kasa dışında kalan donanımlara ise harici donanım(dış) denir. Dış Donanım Birimleri Fare: İşaretçi olarak da bilinir. Ekrandaki ok işaretini yani imleci hareket ettirmeye yarar. Kablosuz veya kablolu olabilir. Günümüzde optik ve lazer fareler kullanılır Klavye: Bilgisayara bilgi girmemizi sağlayan daktilo benzeri donanımdır. Ekran(Monitör): Bilgisayarın görüntü donanımıdır. Ekran bilgisayarda yapılan işlemleri ve sonuçlarını görebilmemizi sağlar. Tüplü (CRT), LCD ve LED ekran çeşitleri vardır. Kasa: Bilgisayarın iç donanımlarının bulunduğu kasa bu parçaların korunmasını ve bir arada durmasını sağlar. Çeşitli donanımların takılabilmesi için de yuvalar içerir. Kasayı, vücudumuzdaki iskelet olarak düşünebiliriz Yazıcı: Bilgisayarda üretilen resim, yazı, şekil ve grafikleri kâğıda aktaran donanımdır. Kullandığı teknolojiye göre mürekkep püskürtmeli, lazer ve nokta vuruşlu çeşitleri vardır. Tarayıcı: Bir resmi, yazıyı veya şekli bilgisayara aktarmaya yarayan donanımdır. Yazıcının tam tersi görev yapar. Hoparlör: Bilgisayarda çalınan sesleri işitmemizi sağlayan donanımdır. Kulaklık: Bilgisayarda çalınan sesleri sadece dinleyicinin kulağına ileten donanımdır. Web Kamerası: Genellikle internet üzerinden görüntülü görüşme amacıyla kullanılan donanımdır. Mikrofon: Seslerin bilgisayara aktarılmasını ve kaydedilmesini sağlar. Oyun Kumandaları: Oyunlarda kontrolü sağlayan donanımdır. Örneğin bir araba yarışı oyununda direksiyon, fren pedalı kontrollerini gibi. Modem: İnternete bağlanmayı sağlayan donanımdır. Kablolu veya kablosuz çeşitleri vardır. Kesintisiz Güç Kaynağı: Elektrik kesilmesi durumunda bilgisayara ek güç sağlar. Böylece hem bilgisayar zarar görmez hem de çalışmalarımı kaydedebiliriz. Projeksiyon Cihazı: Bilgisayar veya televizyon ekranındaki görüntüyü daha da büyüterek perdeye ya da duvara yansıtan görüntü cihazlarıdır. Flash-USB Bellek: Flash bellekler verileri kalıcı olarak depolayan taşınabilir, birçok ortam tarafından desteklenen ve kullanılan hafıza birimleridir. Hafıza Kartları: Hafıza kartları Flash bellekler gibi verileri kalıcı olarak depolayan kullanımı kolay ve taşınabilir hafıza birimleridir. 1

İç Donanım Birimleri Anakart: Diğer tüm donanımların takıldığı kasa içerisinde en büyük yer kaplayan donanımdır. İşlemci: Bilgisayardaki matematiksel ve mantıksal tüm işlemlerin yapıldığı donanımdır. Bilgisayarın hızını belirlemede önemli bir yere sahiptir. Tüm işlemlerin yapıldığı merkez olduğu için işlemciye bilgisayarın beyni diyebiliriz. Ekran Kartı: Görüntüyü işler ve işlenen görüntünün ekrana aktarılmasını sağlar. RAM Bellek: Bilgilerin geçici olarak saklandığı donanım birimidir. Elektrik kesilmesi durumunda içindeki bilgiler silinir. Sabit Disk(Hard Disk): Bilgileri kalıcı olarak depolayan donanımdır. Dosyalar, müzikler, filmler vs. tüm bilgilerimiz sabit diskte kayıtlıdır. Elektrik kesilmesi durumunda içindeki bilgiler silinmez. Güç Kaynağı: Bilgisayarın tüm parçalarına gerekli gücü (elektrik akımı) sağlayan donanımdır. Ağ Kartı(Ethernet Kartı): Bilgisayarın bir ağa veya başka bir bilgisayara bağlanmasını sağlayan donanımdır. Yeni anakartlar üzerinde tümleşik olarak yer alır. Soğutucu Fanlar: Kasa içerisindeki ısıyı düşürmeye yardımcı olan pervanelerdir. Bunlar hem parçaları soğutur hem de kasa içerisindeki hava akımını sağlar. Disket Sürücü: Disketlere(Eskiden Flash bellekler yokken bir yerden bir yere dosya taşımak için kullanılan hafıza birimi) okuma yazma işlemi yapan donanımdır. Günümüzde artık kullanılmamaktadır. CD/DVD ROM/Blu-Ray Sürücü: CD/DVD/Blu-Ray disklerinde veri depolayabilen veya bu diskleri okuyan donanımdır. Ses Kartı: Bilgisayara ses girişini ve çıkışını sağlayan donanımdır. Günümüz anakartları üzerinde tümleşik olarak yer alır. 2. YAZILIM Bilgisayarın kullanılmasını sağlayan her türlü programa ise yazılım adı verilir. Örneğin resim yapmamızı sağlayan Paint, internete girmemizi sağlayan Chrome gibi.. Yazılımlar, sistem yazılımı ve uygulama yazılımı olarak ikiye ayrılır. Sistem Yazılımı: İşletim sistemi olarak da bilinir. Bilgisayardaki donanımları yöneten, çalışmasını denetleyen ve diğer tüm yazılımların çalışmasını sağlayan temel yazılımdır. Uygulama Yazılımı: Kullanıcıların belli başlı bazı işlemleri yapmalarını sağlayan yazılımlardır. Örneğin müzik dinlemek, resim yapmak, yazı yazmak, internette gezinmek gibi. İŞLETİM SİSTEMİ İşletim sistemi bilgisayardaki tüm donanımların, yazılımların ve dosyaların yönetimini sağlayan en temel yazılımdır. İşletim Sisteminin Görevleri Dahili ve harici tüm donanımları yönetir. Yazılımların ve çalışan görevlerin yönetimini sağlar. Bilgisayar sisteminin güvenliği ve kontrolünü sağlar. Dosya ve klasörlerin yönetimini sağlar. İşletim sistemi yüklü olmadan bilgisayar, tablet veya telefonumuzu kullanamayız. İşletim sistemleri bilgisayar, tablet, video oyun konsolları, cep telefonları, web sunucularında, arabalarda, beyaz eşyalarda hatta kol saatlerinin içinde bile yüklü olabilir. Popüler İşletim Sistemleri: Masaüstü/dizüstü bilgisayar, tablet ve akıllı telefonlarda kullanılmak üzere ikiye ayrılır. 1. Masaüstü-Dizüstü İşletim Sistemleri a. Windows İşletim Sistemi: Microsoft tarafından piyasaya sürülmüş olup en çok kullanılan işletim sistemidir. Windows XP, 7 ve 8 halen kullanılmakta olan sürümleridir. b. MacOS İşletim Sistemi: Apple şirketine ait işletim sistemidir. c. PARDUS İşletim Sistemi: Pardus ücretsiz ve açık kaynak kodlu bir işletim sistemidir. Tübitak tarafından geliştirildiği için Türk İşletim Sistemi olarak bilinir. 2. Mobil İşletim Sistemleri: a. Android İşletim Sistemi: Bugün birçok tablet, akıllı telefon ve hatta kol saatlerinde kullanılan Google a ait işletim sistemidir. b. ios İşletim Sistemi: Apple ın kendi ürettiği tablet ve telefonlar için çıkardığı işletim sistemidir. c. Windows Phone İşletim Sistemi: Microsoft un akıllı telefonlar ve tabletler için ürettiği işletim sistemidir. DOSYA VE KLASÖRLER DOSYA: Bilgisayarda bilgilerin kaydedildiği birimlere dosya adı verilir. Dosya içerisindeki bilgi; resim, yazı, çizim, ses gibi her şey olabilir. Dosya Yapısı: Bir dosya ismi 3 kısımdan oluşur. Dosya Adı, Nokta ve Dosya Uzantısı. 1. Dosya Adı: Dosyaya kendimizin verdiği isimdir. Bu isim ile dosya içerisinde ne olduğunu dosyayı açmadan bilebiliriz. Örneğin, Anneler Günü Şiiri.txt dosyasında anneler gününe ait bir şiir olduğunu açmadan anlayabiliriz. Dosya isminde aşağıdaki karakterleri kullanamayız. < > / \? * : 2. Nokta: Dosya adı ile dosya uzantısı ayıran işarettir. Tüm dosyalarda bulunur. 3. Dosya Uzantısı: Dosyanın türünü, hangi yazılım tarafından oluşturulduğunu ve açılabileceğini gösteren kısımdır. Genellikle 3 harften oluşur. Bu harfler dosya türünün İngilizce karşılığının kısaltmasıdır. Örneğin şiir yazdığımız bir dosyanın uzantısı TXT dir. TXT uzantısı TEXT kelimesinin kısaltılmış hali olup yazı anlamına gelir. Dosya Uzantısı TXT MP3, WAV BMP, JPG GİF PDF AVİ, MPEG, MOV EXE RAR,ZİP DOCX XLSX İçerik Yazı Ses ve Müzik Resim Hareketli Resim Kitap Film Çalıştırılabilir Program Sıkıştırılmış Dosya Word Belgesi Excel Hesap Tablosu PPTX Powerpoint Sunumu 2

Klasör: Ortak bir özelliğe sahip dosyaları bir arada bulunduran birimlere klasör (dizin) denir. Klasörleri günlük hayatımızda kullandığımız dosya klasörlerine benzetebiliriz. USB(Flaş) Bellek: Küçük olması nedeniyle kullanımı kolaydır. Günümüzde 4-8-16-32-64-128-256 GB USB bellekler vardır. Nasıl ki alışveriş merkezlerinde binlerce ürün içerisinden almak istediğimizi reyonlar sayesinde kolayca bulabiliyorsak klasörler de dosyalarımızı gruplamamızı ve dilediğimizde kolayca ulaşmamızı sağlar. Klasör İsimleri: Dosya adlarında kullanılmayan karakterler klasör isimlerinde de kullanılamaz. Alt Klasörler: Bir klasör içerisinde birden fazla klasör yer alabilir. Örneğin Oyunlar klasörü içerisine Savaş Oyunları, Zeka Oyunları, Yarış Oyunları ve Spor Oyunları klasörleri ekleyebiliriz. Hafıza Kartı: Fotoğraf makinesi ve telefonlarda bulunan depolama birimidir. Kart okuyucularla birlikte bilgisayarda da kullanılabilir. Günümüzde 8-16-32-64 GB hafıza kartları vardır. Sabit(Hard) Disk: Hard disk en büyük kapasiteye sahip depolama birimlerinden biridir. Günümüzdeki hard diskler 200 GB 1 TB aralığında kapasitelere sahiptir. Oyunlar Taşınabilir Disk: Taşınabilir diskler en büyük kapasiteye sahip depolama birimleridir. 500GB 1 TB 2 TB aralığında kapasitelere sahiptir. Savaş Spor Zeka Yarış KAPASİTE ÖLÇÜ BİRİMLERİ Bilgisayardaki en küçük kapasite birimine bit denir. 8 bit = 1 bayt (byte) 1024 bayt = 1 Kilobayt ( KB) 1024 KB = 1 Megabayt (MB) 1024 MB = 1 Gigabayt (GB) 1024 GB = 1 Terabayt (TB) 1024 TB = 1 Petabayt (PB) PB > TB > GB > MB > KB > Byte > Bit Dosyaların Kapladıkları Alanlar: Word(Yazı) dosyaları genelde KB lık yer kaplar. Çok uzun sayfalar ve resimler varsa MB lık yer kaplayabilir. Resim(JPG) dosyaları dijital makinelerle çekilmişse MB, internetten indirilen küçük boyutlu resimler KB lık yer kaplar. Depolama Birimleri Kaydedilmek istenen tüm bilgilerin kalıcı olarak saklanabilmesini sağlayan birimlerdir. Kayıt Birimlerinin Kapasiteleri Disket: En küçük kapasiteli depolama birimidir. 1,44 Mblık hafızası vardır. İçine word, powerpoint dosyaları ve küçük resim dosyaları sığabilir. Şarkı video sığmaz. Şarkılar(MP3) MB lık yer kaplar. Genellikle şarkılar 3-5 MB lık yer kaplar. Videolar(AVI) uzunluğuna göre en az MB, en fazla GB lık yer kaplar. Bilgisayar dosyalarının içinde EN BÜYÜK yeri video dosyaları yer kaplar. CD:700-750 MB lık hafızası vardır.disketin 500 katı kadar bilgi depolayabilir. DVD: 4,7-8 GB lık hafızası vardır. CD nin 10 katı kadar bilgi depolayabilir. Blu-Ray Disk: 25-50 GB lık hafızası vardır. DVD nin 10 katı kadar bilgi depolayabilir. BİLGİ GÜVENLİĞİ Teknolojinin sürekli gelişmesi, bilgi ve iletişim teknolojisi araçlarının hızla yayılmasıyla çağımızda bilgiye ulaşmak oldukça kolay hale gelmiştir.evde, parkta, okulda, yolculukta.. Artık dilediğimiz an istediğimiz bilgiye rahatça ulaşabiliyoruz. Bilgiye ulaşmak kolay. Fakat kişilerin, şirketlerin, kuruluşların ulaşılmasını istemediği bilgileri de vardır. İşte bu noktada bilginin gizliliği ve güvenliğinin önemi ortaya çıkıyor. Günlük tutuyor musunuz? Günlüğünüze yazdıklarınızı herkesin okumasın ister misiniz? Günlüğünüz içerisindeki yazıların gizli kalmasını nasıl sağlıyorsunuz? 3

Günlüğümüzde olduğu gibi bilgisayarımızda da özel bilgilerimiz olabilir. Örneğin fotoğraflarımızı, videolarımızı herkesle paylaşmak istemeyebiliriz. Bilgisayarımıza şifre (parola) koyarak çevremizdeki kişilerin bilgilerimize ulaşmasını kolaylıkla engelleyebiliriz. Peki bilgilerimizi internet üzerindeki milyonlarca kişiden nasıl koruyacağız? ZARARLI YAZILIMLAR Kötü niyetli bilgisayar kullanıcıları tarafından bilgisayarımıza, sistemimize ve bilgilerimize zarar vermek, onları ele geçirmek amacıyla hazırlanmış yazılımlardır. ZARARLI YAZILIM TÜRLERİ VİRÜSLER TRUVA ATI(TROJAN) SOLUCANLAR REKLAM YAZILIMLARI(ADWARE) CASUS YAZILIMLARI(SPYWARE) VİRÜSLER: Bilgisayarımıza girip dosya ve programlarımıza zarar verir. Virüsler bilgisayarınızda bilgileri bozabilir hatta silebilir. Bilgisayar virüsü pek çok zararlı yazılımdan çok daha tehlikelidir çünkü doğrudan dosyalarınıza zarar verirler. TRUVA ATI (TROJAN): Truva atı bir virüs değildir. Gerçek bir uygulama gibi gözüken zararlı bir program türüdür. Truva atı bilgisayarınıza güvenlik açığı oluşturur ki bu da zararlı programların, kişilerin sisteminize girmesi için bir yol açar. SOLUCAN (WORM): Yerel sürücüde ya da ağda kendini tekrar tekrar kopyalayan bir programdır. Tek amacı sürekli kendini kopyalamaktır. Herhangi bir dosya ya da veriye zarar vermez ancak sürekli kopyalama yaparak sistemi meşgul eder ve bilgisayar hızını etkiler. REKLAM YAZILIMI (ADWARE): Herhangi bir program çalışırken reklam açan yazılımdır. Adware internette gezerken otomatik olarak bilgisayarınıza inebilir ve tarayıcı pencereleri ile görüntülenebilir. ZARARLI YAZILIMLARDAN KORUNMA Bilgisayarınıza güçlü bir güvenlik yazılımı yükleyin. Bu güvenlik yazılımının güncel ve çalışıyor olduğundan emin olun. Bilmediğiniz programları bilgisayarınıza yüklemeyin, çalıştırmayın. Kimden geldiğini bilmediğiniz e-postaları açmayın. Kullandığınız işletim sistemine ait güncelleştirmeleri ihmal etmeyin. Ödül, hediye vs. kazandığınızı belirten reklamlara aldanmayın, tıklamayın. Bu şekilde yapılan kandırmacaya PHISHING(YEMLEME) adı verilir. Güvenmediğiniz bir bilgisayara USB bellek, hafıza kartı vs. takmayın. Bilgilerinizin düzenli olarak yedeğini alın. Belirli aralıklarla bilgisayarınızı kötü amaçlı yazılımlara karşı tarattırın. Bilmediğiniz, güvenmediğiniz internet sitelerine girmeyin. GÜVENLİK YAZILIMLARI Kötü amaçlı yazılımlara karşı bilgisayarımızın güvenliğini sağlayan yazılımlardır. En çok kullanılan güvenlik yazılımı türleri şunlardır: ANTİVİRÜS: Anti virüs yazılımı bilgisayarımıza virüs, truva atı, solucan gibi kötü amaçlı yazılımların girmesini engeller. Ayrıca bu yazılımları tespit edip temizleyebilir. Anti virüs yazılımının tüm kötü yazılımları tanıyabilmesi için sürekli güncelleştirilmesi gerekir. GÜVENLİK DUVARI (FIREWALL): Güvenlik duvarı yazılımı internet veya ağ üzerinden bilgisayarımıza erişimi denetler, yetkisiz kişilerin bilgilerimize ulaşmasını engeller. CASUS YAZILIM (SPYWARE): Kullanıcının izniyle veya izni dışında bilgisayara yüklenen ve kullanıcı ya da bilgisayar hakkında bilgi toplayıp bunları uzaktaki bir kullanıcıya gönderen bir program türüdür. 4

BİLGİ VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ KULLANIMI VE ETİK İnternetin artık hayatımızın, günlük yaşamımızın bir parçasına haline geldiğini inkâr edemeyiz. İnterneti hemen hepimiz kullanabiliyoruz, peki ne kadar doğru kullanabiliyoruz hiç düşündünüz mü? Hiç farkında olmadan bir suç işleyebileceğinizi, bir suça ortak olabileceğinizi hatta dolandırılabileceğinizi biliyor musunuz? İnterneti kullanırken kendimizi ve sevdiklerimizi güvende tutmak için dikkat etmemiz gereken bazı noktalar var. Kişisel bilgilerinizi paylaşmayın: İnternet üzerinde görüştüğünüz kişilerle, üye olduğunuz sitelerde, forumlarda ve sosyal ağlarda size ait ad, soyad, TC kimlik numarası, adres, telefon gibi bilgileri paylaşmayın. Güvendiğiniz kişilerle dahi özel bilgilerinizi paylaşmayın, unutmayın karşınızdaki kişi zannettiğiniz kişi olmayabilir! Hiçbir siteye gereğinden fazla bilgi vermeyin. İyi ve nazik bir kullanıcı olun: Türkçemizi en güzel şekilde kullanın. Kısaltmalar kullanmayın. Şaka amaçlı dahi olsa tehdit edici, kötü ve kaba sözler kullanmayın. İnternet özgürlüğünüzü kullanırken başkalarını rahatsız etmeyin. Tümü büyük harften oluşan mesajlar kullanmayın, bu internet ortamında BAĞIRMAK anlamına gelir. Tanımadığınız kişilerle görüşmeyin: Tanımadığınız kişiler sosyal ağlarda size arkadaşlık teklifi gönderebilir, bu teklifleri kabul etmeyin. Unutmayın karşınızdaki kişi sizin yaşınızdaymış gibi davranabilir, bunu asla bilemezsiniz. Bu kişilere eviniz, aileniz, okulunuz, maddi durumunuz gibi bilgiler vermekten kaçının. Fotoğraf ve video göndermeyin. Ödül ve hediyelere aldanmayın: İnternette gezinirken reklam veya bilgi çalmak amaçlı «tebrikler, ödül kazandınız, ödülünüzü almak için tıklayın» gibi aldatıcı resim ve yazılara tıklamayın. Bu sitelere asla cep telefonu, adres gibi bilgiler vermeyin, hiç farkında olmadan ücretli servislere üye olmuş olabilirsiniz! Ailenizden yardım alın: İnternette ailenizle birlikte gezinin, ailenizin zamanı yoksa ziyaret ettiğiniz siteleri not olarak daha sonra onların görüşünü alın. Ailenize sormadan internetten hiçbir şey satın almayın, kredi kartı bilgisi vermeyin. İnternet üzerinden sizi rahatsız eden kişileri çekinmeden ailenize bildirin. Şifrenizi paylaşmayın: İnternet üzerindeki hesaplarına ait kullanıcı adı ve şifreyi kimseyle paylaşmayın, hiçbir yere yazmayın ve kimseye göndermeyin. Unutmayın, hesabınızı ele geçiren bir kişi sizin adınıza suç işleyebilir, suçu o işler ama sorumlusu siz olursunuz! Güçlü bir şifre oluşturarak hesaplarınızı koruyun. GÜÇLÜ ŞİFRE OLUŞTURMA Güçlü Şifre Oluşturma Yöntemleri: Şifrelerinizde kişisel bilgilerinize yer vermeyin. Örneğin, adınız, doğum tarihiniz veya kimlik numaranız. ali1999, 32423526655, 1986 gibi Şifrenizde ardışık sayılar, harfler kullanmayın. Örneğin, 123456, 1234, abcd gibi. Tahmin edilmesi kolay yan yana bulunan tuşları kullanmayın. Örneğin, qwerty, asdf gibi. Şifreniz en az 7 basamaklı olsun. Mümkün olduğunda aşağıdaki karakterlerden içersin. Büyük/küçük harf (A,a Z,z) Rakam (0-9) Noktalama (.,; gibi) Özel karakter (-!+ gibi) Örnek Güçlü Şifreler: A58+t*y2G BT22.ga2+ Sa1*R32() 17CNkkL+9 TELİF HAKKI Herhangi bir bilgi veya düşünce ürününün kullanılması ve yayılması ile ilgili hakların, yasalarla belirli kişilere verilmesidir. Kısaca, orijinal bir yapıtın, eserin kopyalanmasına veya kullanılmasına izin vermeme hakkıdır. Kullanım Haklarına göre yazılım türleri Lisanslı Yazılım : Bedelini ödediğimiz ve bütün kullanım haklarına sahip olduğumuz yazılımlardır. Ücretsiz(Freeware) Yazılım: Herhangi birinin bu yazılımı bilgisayarına kopyalayıp kullanması serbesttir. Program kullanıcılara bağışlanmıştır Paylaşılan(Shareware) Yazılım: Deneme mahiyetinde olan yazılımlardır. 15 ile 30 günlük bir kullanım hakkı vardır. Eğer yazılımı beğenirsek parasını öder ve lisanslı olarak kullanmaya devam ederiz. Demo Yazılım: Üretici firma tarafından yazılımın bazı özellikleri kapatılarak yazılımı kullanıcılara tanıtmak amacıyla hazırlanmıştır. TELİF HAKKI İHLALİ Bir sanatçının müzik parçasını, klibini, film eserini, bir yazarın kitabını veya bir firmanın yazılımını bu kişilerin izni olmadan ne kullanabilir ne de kopyalayabilirsiniz. Bu eserler, sahibinin izin verdiği, yasal dağıtımını yapan mağaza ya da internet sitelerinde satın alınarak kullanılmalıdır. Aksi bir yönteme başvurulursa telif hakkı ihlali gerçekleşmiş, yani suç işlenmiş olur. İnternet üzerinden bilginin çok hızlı ve denetimsiz bir şekilde yayılması telif hakkı ihlal suçlarının artmasına neden olmuştur. Müzik albümleri, yazılımlar, oyunlar, filmler kitaplar daha birçok eser daha yayınlandığı ilk saatlerde internet üzerinde paylaşılmakta ve birçok kullanıcı hiç farkında olmadan bu suça ortak olmaktadır. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu na göre bu kişiler hakkında 2-4 yıl hapis, 50-100 milyar ağır para cezası istenebilmektedir. BİLİŞİM SUÇLARI Bilişim suçu en basit tanımıyla bilişim sistemlerine karşı işlenen suçlardır. Bilişim suçları bilgisayar, telefon, pos cihazı ve ATM ler kullanılarak işlenebilir. Bir bilişim sistemine hukuka aykırı olarak girmek, orada kalmaya devam etmek, bilişim sisteminden izinsiz veri kopyalamak, sistemi erişilmez kılmak ve çalışmaz hale getirmek bilişim suçlarını oluşturmaktadır. 5

Ülkemizde en sık karşılaşılan bilişim suçlarının başında banka ve kredi kartı bilgisini hukuka aykırı olarak ele geçirerek, haksız kazanç elde etme eylemlerini gösterebiliriz. Banka ve kredi kartları, ATM cihazlarında, bazı işyerlerinde ve online alış-veriş sitelerinde kopyalanabilmektedir. Kart bilgisi kopyalanarak bağlı bulunan hesaptan alışveriş yoluyla para çekilmektedir. Web sitelerini "hack"lemek, virüs, truva atı ve kötü amaçlı yazılım hazırlamak ve yaymak, başkalarına ait kullanıcı adı, şifre, parola gibi kişiye özel bilgileri ele geçirmek ve kullanmak da bilişim suçlarını oluşturmaktadır. İnternetten korsan film, müzik, oyun, yazılım indirmek bir bilişim suçudur. BİLGİSAYAR AĞLARI Birden çok bilgisayarın birbirine bağlanması ile oluşturulmuş bir bilgi aktarım ya da iletişim sistemidir. AĞ TÜRLERİ Bilgisayar ağlarını, ağın büyüklüğüne göre üç gruba ayırabiliriz. YEREL ALAN AĞI (LAN): Birbirine yakın, aynı oda veya bina içerisinde yer alan bilgisayarların bağlanmasıyla oluşturulur. Örneğin bir işyerindeki, okuldaki hatta evimizdeki bilgisayarları birbirine bağlayarak oluşturduğumuz ağ bir yere alan ağıdır. METROPOL ALAN AĞI (MAN): İçerisinden birden çok Yerel Alan Ağı barındıran, bir üniversite kampüsü, büyük bir işyeri, şehri veya bölgeyi kapsayan ağ türüdür. Örneğin bir ildeki tüm bankaların farklı şubelerinin bilgisayarları Metropol Alan Ağı ile birbirine bağlıdır Bilgisayar Ağı Kullanım Amaçları Dosya paylaşmak. Yazıcı gibi donanımları paylaşmak. Uzaktan bilgisayar kontrolü sağlamak. Karşılıklı veya birlikte oyun oynamak. Bilgisayarlar arasında ağ bağlantısı kurmak için bazı yazılım ve donanımlara ihtiyacımız var. Bunlar; İŞLETİM SİSTEMİ AĞ KARTI (ETHERNET KARTI) KABLOLAR MODEM VEYA DAĞITICI (HUB) IP Adresi: İnternete veya bir ağa bağlı her cihaz (bilgisayar, telefon, tablet vb.) kendisine ulaşılması için bir adrese sahiptir. Bu adrese IP adresi denir. IP adresleri kolay hatırlanabilmesi için her biri en fazla 3 rakamdan oluşan 4 haneden oluşmaktadır. Örneğin; 192.168.1.1 208.67.220.220 GENİŞ ALAN AĞI (WAN): Bir ülke ya da dünya çapında, aralarında yüzlerce veya binlerce kilometre mesafe bulunan bilgisayar ve ağların birbirine bağlanmasıyla oluşur. Bilinen en büyük Geniş Alan Ağı, İnternet tir. Web Site IP Adresleri Ziyaret ettiğimiz tüm internet siteleri sunucu adı verilen özel bilgisayarlarda bulunmaktadır. Yani her bir internet sitesinin bir IP adresi vardır ve siteye sadece bu adres üzerinden ulaşılabilir. DNS Sunucu Alan adları ve bu adlara karşılık gelen IP adreslerinin kayıtlarının tutulduğu özel sunucu bilgisayarlardır. DNS sunucular sayesinde web sitelerinin sadece alan adlarını bilmemiz yeterli olur. 6