MITIGATING CLIMATE CHANGE VCM WORKSHOP Gönüllü Karbon Piyasaları ve Türkiye Dr. Theodor Goumas Managing Director, EXERGIA S.A. Ankara, 4-5 October 2007
Tanımlar Karbon Ticareti Piyasaları ikiye ayrılmaktadır Yükümlülük/Zorunlu mekanizmalar (AB Salım Ticareti, Kyoto) Gönüllü Karbon Piyasaları Tanımı: İşletmelerin ve kar amacı gütmeyen kuruluşların CO2 salımlarını gönüllü olarak dengeleyebilmesi amacıyla oluşturulan bir pazardır. İlk gönüllü yatırım 1989 yılında AES şirketinin Guatemal da yaptığı yeni elektrik santralinin CO2 salımını azaltmak amacıyla Guetemala çiftçilerine 50 milyon ağaç dikimine bedel maliyeti ödemesiyle gerçekleştirilmiştir. Bu ödeme kanuni bir zorunluluk nedeniyle değil, tamamen firma pazarlama ve tanıtım stratejisi hedefiyle yapılmıştır. Gerçekleştirilen etkinliklerde Karbon Dostu-Carbon Neutral kavramı
Gönüllü Karbon Ticareti Sürecinin Temel Özellikleri Zorunlu uygulamalara (KP Esneklik Düzenekleri) göre daha karmaşık bir süreçtir Karbon ticareti farklı şekillerde gerçekleştirilebilir, bundan dolayı karbon salım azaltımı daha esnek ve yeni biçimlerde sağlanabilir. Devletin belirlediği politikalar ve hedeflerden bağımsız olarak geliştirilebilir. Katılım için bir sınırlama yoktur. Gönüllü karbon azaltım süreçlerinde oluşan karbon kredilerinin (VER) standardları ve ticareti kuralları konusunda belirsizlikler vardır. Kyoto Protokolü kapsamına girmeyen sektörler ve ülkelerde geçerlidir.
Gönüllü Karbon Ticareti için talebin oluşması Süreç, kanuni zorunluluklar dışındaki etmenler tarafından belirlenmektedir: İklim değişikliğinin etkilerinin azaltılması için istekli olmak (çevreci duyarlılık) Kamu yararı için finans sağlama konusunda yenilikçi yaklaşımlar içerisinde olmak Halkla ilişkiler yararları Ulusal ve bölgesel yükümlülükler ve planlamalar için hazırlanılması gereklidir Karbon kredilerinin tekrar satılmasıyla kar elde edilmesi Yenilenebilir enerji ve enerji verimliliği programlarının birleştirilmesi
Gönüllü Karbon Ticaretinde Uluslararası Deneyimler 2 ana yöntem Gönüllülük esasına dayanan ancak hukuki olarak bağlayıcılığı olan kota-ve-ticaret sistemi Chicago Karbon Borsası (CCX), İngiltere de uygulanan salım ticareti Bağlayıcılığı olmayan doğrudan ikili anlaşmalar (over-the-counter-otc) Herhangi bir kota sınırlaması bulunmayan ikili anlaşmalar ve sözleşmelerle yürütülmektedir. Bunlar ülkenin Kyoto hedeflerine uyumuna yardımcı olmak ya da düzenleyici uygulamalar amacıyla geliştirilmektedir. (Japonya nın Keidanren Gönüllü Eylem Planı, Avustralya Hükümetinin Greenhouse Challenge Plus programı)
Karbon Piyasalarının Büyüklüğü (kaynak: WB)
Proje Odaklı Satışlar (kaynak: WB)
2006 yılında Proje bölgeleri ve sektörlere göre Gönüllü İkili piyasaların dağılımı (%36sının ormansızlaşma engellenmesi)
Gönüllü Karbon Tcareti Standartları Geçmişte, karbon azaltım hesaplama yöntemleri veya kredilerin belgelenmesi ile ilgili yöntem eksikliği vardı. Son 18 ayda, gönüllü bağlayıcılığı olmayan kağıt üzerinde geliştirilen piyasasanın daha tüketici dostu olarak şekillendirilmesi için birçok çalışma başlatıldı. Bu şekilde, gönüllü karbon ticareti standartları karbon satıcılarının görüşleri, azaltım rehberleri, sertifika programları ve kayıt süreci dikkate alınarak hazırlandı. Hedef: Bu pazarın meşruiyetini/yasallığını arttırmak ve daha çok katılımcıyı sürece çekmek
Mevcut Gönüllü Standartlar 2 genel kategori uygulanmaktadır Azaltımların niteliğini ve bu azaltımı gerçekleştirilen projeleri sertifikalandıran standartları Gönüllü Karbon Standardı-Voluntary Carbon Standard (VCS) Gold Standard Plan Vivo İklim, Topluluk ve Biyoçeşitlilik Standartı-Climate, Community and Biodiversity (CCB) Standard ISO 14064 a Bazı kısıtlar dahilinde, Kaliforniya İklim Eylem Kayıt Protokolleri- (California Climate Action Registry s protocols (CCAR) Kredi satıcıları, ürünler, hizmetler ve kabon dostu kavramının sertifikalandırmasına odaklanan kurumlar Green-e DEFRA Rehberleri Climate Neutral Network
2006 yılında standartların kullanım dağılımı
2006 yılında doğrulama süreçlerinin çeşitleri
Gönüllü karbon ticaretinde kayıt süreci Zorunlu mekanizmalarda (ETS, CDM, JI) olduğu gibi sera gazı salımlarının ve salım azaltım oranlarının veya karbon kredileri hesabının kayıt altına alınmasına ihtiyaç vardır. İlgili olsun ya da olmasın, karbon kredilerinin satışının hesaplanması, atılacak erken adımlar hakkında bilgi sağlar ve karbon azaltım hesaplamaları için sistemler oluşturur. Bu süreç, kamu kuruluşları, kar amacı gütmeyen kuruluşlar ve özel sektör için yeni bir açılımdır. Bir kısmı bağımsızdır, bir kısmı ise karbon kredi satıcıları, doğrulama kuruluşları, standart programlar ile bağlantılıdır.
Gönüllü Karbon Ticaretinde Dengelemenin Rolü Dengeleme kavramı, karbon salımlarının azaltılması için uygulanan önlemlere ek olarak gerçekleştirilen ve gönüllü karbon piyasalarında çok iyi bilinen bir mekanizmadır. Firma/işletme bünyesinde yürütülecek karbon azaltım önlemleri öncelikli olmalıdır. Dengeleme, ekonomik ve teknik gerekçelerle firma/işletme bünyesinde azaltım önlemlerinin karlı olmaması halinde kullanılmalıdır. Konu hakkında gündemde olan bazı tartışmalar: iklim değişikliğini önlemek hedeflenmesine rağmen, yüksek salım değerlerine sahip olan zengin insanların etkinliklerine devam ederken, için fakir insanların salımları azaltılmalıdır. Gelişmekte olan ülkelerde azaltım projeleri başarıyla yürütülemeyecektir. Ölçüm ve hesaplamalarda çözülemeyen sorunlar var. Yaşanan iklim krizinin engellenmesine yardımcı olacak kamu politikalarının uygulanması engellenmektedir.
Karbon Dengeleme Projelerinin Temel Özellikleri Dengeleme projeleri aşağıda belirtilen özellikleri göstermelidir : Additionality (Katma değerlik/fark yaratabilme) kavramı projenin her koşulda devam edip edemeyeceğini ifade etmektedir. Hesaplamalarda ikilemeye izin verilmemelidir. Yeşil Sertifika veya Kyoto Protokolü kotaları olarak satılmamalıdır/kullanılmamalıdır. Sürekliliği olmalı, ve referans değerleri ile salım azaltımları gerçekçi hesaplanmalı, suistimale yol açacak açıklar bırakılmamalı
Çeşitli Karbon Dengeleme Projeleri Ençok bilinen Projeler -Yenilenebilir Enerji -Enerji Verimliliği -CO 2 Yakalama/Giderme CO 2 dışındaki salımların azaltılmasına yönelik projeler Çöp deponi gazlarının yakılması Endüstriyel süreçlerden kaynaklanan salımların azaltılması Diğer (ör: NOx yerine soğutma süreçlerinde kullanılan diğer gazların azaltılması)
Dengeleme Projelerinin Yerleri Gönüllü karbon piyasalarında yerel ekonomiyi destekleyen yerel projeleri tercih edilebilmektedir. Gelişmiş ülkelerde uygulanan projeler, gelişmekte olan ülkelerde uygulanan projelere göre ekonomik olarak uygulanabilir olmamaktadır. Gönüllü karbon piyasaları için uygulanan dengeleme projeleri Temiz Kalkınma Düzeneği projeleri ile rekabet etmek zorundadır. Büyük yenilenebilir projeleri yanında, küçük ölçekli projeler, program/set şeklinde planlanmalıdır. Her koşulda, yerelde veya gelişmekte olan ülkelerde gerçekleştirilen projelerin fark yaratabileceği (additionality), sürdürülebilir kalkınma hedefleriyle uyumlu, kalıcı olmalıdır. Enerji verimliliği yüksek ve karbon yoğunluğu düşük bir ekonomiye katkı sağlamalıdır.
Simplified supply chain of VCM
Gönüllü Karbon Ticaretinde Satış 1. Karbon kredilerinin bireyler veya kuruluşlar tarafından salımlarını dengelemek amacıyla satılması 2. Kredilerin proje üreticileri tarafından doğrudan satılması 3. Sera gazı salım azaltım projelerine, kredileri satan ortaklıklar tarafından bağışlanması
Türkiye de Gönüllü Karbon Ticaretinin Oluşturulmasındaki Hedefler Türkiye de gönüllü karbon ticaretini oluşturmadaki asıl hedef, karbon salımlarının azaltılması için önemli bir girişimde bulunmak olmalıdır. Türkiye nin şu anki koşullarında talebin oluşması için bütün koşullar vardır Gönüllü karbon ticareti, uluslararası boyutlarda oluşturulan zorunlu mekanizmaların yürütülmesine alternatif olamaz. Sera gazı salımlarının azaltılması yakın gelecekte, yeni enerji ve çevre politikalarının tanımlanmasına zemin sağlayacaktır.
Kimler katılabilir? İşletmelerin ve kuruluşların bu sürece katılması, etkinliklerinden kaynaklanan sera gazı salımlarını azaltmadaki isteklerine bağlıdır. GKT (VCM) kapasitesi, karbon kredileri için talebe göre ve dengeleme projelerinin varlığına bağlıdır. Özel sektör ve bazı kamu kuruluşları sürece çekilmelidir Neden? Çevresel fayda Kurumların sosyal sorumluklarını kanıtlaması
Olumlu Adım için Koşullar Hükümet kuruluşlarının üst düzey yöneticileri tarafından onaylanması Gönüllü karbon ticareti perspektifinde medya organlarında tanıtımların yapılması ve bu sürece STK ların katılımının sağlanması Enerji verimliliği, yenilenebilir enerji kaynaklarıyla, karbon yakalama ile ilgili politikaların bu sürece katılımının sağlanması Gönüllülük, firmaların sürece katılması aşamadında geçerlidir, sonrasında, kurallara uyulması gerekir.
Gönüllü Karbon Ticareti Nasıl Oluşturulmalıdır? (1) Temel prensipler: Dünyada yürütülen diğer pazarlarla uyum içerisinde olmalıdır.böylelikle yöntem, standart ve fonksyonlar uyumlaştırılacaktır İleriki yıllarda oluşturulacak daha kapsamlı pazarlara katılım düşünülmelidir (2012-sonrası gibi). Bu nedenler, doğru işleyen bir mekanizma oluşturulmalıdır. Ulusal karbon azaltım hedefleri belirlenmesine karşın projelerin uluslararası boyutları da gözardı edilmemelidir.
Gönüllü Karbon Ticareti Nasıl Oluşturulmalıdır? (2) Aşağıda belirtilen önemli yönlerde tanımlanmalıdır : İşletmeler için sera gazı salım azaltım oranı veya seviyesi hedeflenmelidir.3-5 yıllık süreçte %8-10 oranında bir azaltım hedefi belirlenebilir. Sistematik bir çalışma gereklidir. Bir standartın ve bir sertifikalandırma programının benimsenmesi kaliteyi, projelerin ve prosedürlerin karşılaştırılmasını garantileyecektir. ISO14064 kabul edilmiştir ancak gönüllü karbon standartları (da) düşünülmelidir. Gönüllü Karbon Ticaretinde satışlarla ilgili bilgilendirme amacıyla, temel aktörlerin de katılımıyla basit ve verimli bir kurumsal çerçeve oluşturulmalıdır.
Gönüülü Karbon Ticaretine Katılanlar için Teşvikler Var mı? Katılımcılar için en büyük teşvik, prestijin ve olumlu bir kurum imajının herkes tarafından tanınmasıdır Bu piyasaya kurumların çekilmesi için bu yeterli midir? Eğer çevreci duyarlılık yüksekse, tanınma yeterince önemli bir faktördür. Ek faydalar gerekli olabilir: Karbon etkinliklerinde vergi muafiyeti Dengeleme projelerine mali destek Çevresel vergilerden kısmen muafiyet
Proje geliştirme sürecine kimler katılabilir? Proje çeşitleri Enerji verimliliği, yenilenebilir enerji ve karbon yakalama En az yıllık 10000 t CO 2eş sera gazı salım azaltımı Proje geliştirenler and ticaretine dahil olmak isteyenler İlgili ve uygun şirketlerin bulunması için ilk başta kayıt süreci gerekmeyebilir Ulusal sera gazı salım azaltımlarına Vurgulama ancak yabancıların piyasaya belli ranlarda girişine izin verilmesi (5-10%) Fiyatların artması Uluslararası işbirliği aracı Kamu sektöründen gönüllü alıcılar, gönüllü karbon ticaretinin oluşturulmasının desteklenmesi