3ds Max Design ve AutoCAD Civil 3D için Autodesk Civil Görselleştirme Eklentisi Kullanımı

3ds Max Design ve AutoCAD Civil 3D için Autodesk Civil Görselleştirme Eklentisi Kullanımı İçindekiler Altyapı Projeleri için Tasarım Görselleştirmenin Faydaları Ayrıntılı olarak İnşaat Görselleştirme İş Akışı AutoCAD Civil 3D için ipuçları ve tavsiye edilen uygulama şekilleri Autodesk 3ds Max ve Dynamite VSP için ipuçları ve tavsiye edilen uygulama şekilleri Daha hızlı Render için İpuçları ve En İyi Uygulamalar Dış Bağlantılar Ek A Ek B Bu belge AutoCAD Civil 3D 2011 veya 2010 yazılımı üzerinde Autodesk 3ds Max Design 2011 veya 2010 ve Autodesk Civil Visualization Extension (Görselleştirme Eklentisi) kullanarak görselleştirme yaratmanın en iyi yollarını sunar. Civil Visualization Extension, 3ds Max Design içerisinde çalışan ve AutoCAD Civil 3D verilerinin aktarılmasını kolaylaştıran Autodesk Dynamite VSP eklentisini içerir. Dinamit VSP bir sahneyi 3 boyutlu içeriklerle doldurmayı da büyük ölçüde kolaylaştırarak, küçük veya büyük projelerde, inşaat mühendisliği tasarımları üzerinde çalışan hemen herkesin göz alıcı görselleştirmeler yaratmasını sağlar. Dynamite VSP AutoCAD Civil 3D içerisindeki sık tasarım değişikliklerine hızlı cevap verir. Bu da görselleştirmeyi tasarım sürecinin ayrılmaz bir parçası yaparken, Autodesk 3ds Max Design içerisindeki görselleştirmelerin, Autodesk Civil 3D içerisindeki modellerle bire-bir gelişmesini sağlar. Bu belge inşaat mühendislerinin, özellikle AutoCAD Civil 3D kullanıcılarının kullandıkları terminolojileri kullanmaktadır. Belgenin ilk amacı, yüksek kalitede görselleştirmelerin, projelerin halka sunumunda ve tasarım doğrulama aşamalarında kullanılmak üzere, tasarım sürecine entegre bir iş akışıyla nasıl daha hızlı üretilebileceğini göstermektir.. Belgenin diğer amacı, inşaat mühendisliğinde kullanılan görselleştirmelerin üretiminin karmaşık ve zaman alıcı olduğu ve görselleştirme uzmanlarına bırakılması gerektiği inanışının yanlışlığını göstermektir. Belge, bu tekniklerin, projelerin çevre ve genel görünüme etkilerinin daha iyi anlaşılmasına ve AutoCAD Civil 3D kullanıcılarının tekliflerinin müşterilerine daha iyi sunmalarına olanak sağlayıp böylelikle iş hacimlerini artırmalarına yardım ederek, tasarımların kalitesinin genelde nasıl artırılabileceğini gösterecektir. 1

. Hedef Kitle Bu belgenin birincil hedef kitlesi AutoCAD Civil 3D kullanan inşaat mühendisleridir. Mümkün olabildiği kadar görselleştirme jargonu kullanılmayıp yazılanların inşaat mühendislerince kolay anlaşılabilmesi amaçlanmıştır. Okuyucu, AutoCAD Civil 3D içindeki temel tasarım kavramlarıyla aşina olmalı, 3ds Max Design kullanarak 3 boyutlu bir sahne içerisinde gezinebilmeli, ve malzeme, ışıklandırma ve render konularının temel ilkelerini biliyor olmalıdır. Terminoloji Rehberleri Bir tasarım görselleştirme iş akışını inşaat mühendislerine iletirken karşılaşılan en büyük zorluklardan biri AutoCAD Civil 3D ile Autodesk 3ds Max Design arasındaki genel terminoloji farkıdır. Bu okuyucunun çalıştığı alana göre karışıklığa neden olabilir. Bu belgede kullanılan terminoloji, her iki ürünün iş akışında kullanılan bölümlerinden en uygun terimleri birlikte sunarak iki ürünü de kapsamaktadır. Temel AutoCAD Civil 3D terminolojisini ve bunların kullanılan 3ds Max karşılıklarına hızla göz atmak için Ek A'ya başvurabilirsiniz. Bu belgede belirtilen iş akışını takip etmek için temel bir 3ds Max bilgisine ihtiyaç olsa da, inşaat mühendislerinin alışık olamayabileceği terimlerin bir listesi Ek B'de verilmiştir. 2

Altyapı Projeleri için Tasarım Görselleştirmenin Faydaları İnşaat mühendisliğinde altyapı projeleri sürecinde tasarım görselleştirmesi sıklıkla çok gereksiz sayılır, ancak bu teknikler mühendislik tasarım ekiplerine bir çok iş faydaları sağlamaktadır. Sağladıkları hayli belirgin iletişim faydalarının yanında, görselleştirme teknikleri tasarım ekiplerine teklif değerlendirme aşamasında, onay aşamasını hızlandırmada ve hatta yeni iş kazanmaları konularında yardım eder. Altyapı projelerinde tasarım görselleştirmenin kullanımını en iyi sağlayacak davranış, görselleştirme araçlarını mühendis ve tasarımcıların ellerine vermektir. Geleneksel olarak bu iş uzman görselleştirme bürolarına "outsource" edilir. Ancak, bu hizmetler, özellikle sık sık yapılan tasarım değişikliklerinin görselleştirmelere sürekli eklenmesi gerektiğinden, çok pahalı olabilir. Birçok kişi görselleştirmeyi, proje tasarım döngüsünün sonunda uygulanan bir süreç olarak düşünmektedir. Ama neden öyle olsun? Görselleştirme, karayolları ve demiryolları üzerinde görüş hattı gereksinimlerini kontrol etmek için, tasarımın ön aşamasında projenin görsel etkisini en aza indirmek için, ve tasarımın bazı yönlerini, mühendislik çizimlerini okuyabilecek teknik altyapıya sahip olmayan bazı proje paydaşlarına sunmak için tercih edilen bir mecradır. Şekil 1- Çok kapsamlı bir proje üzerinde altyapı görselleştirmesinin geleneksel uygulaması Parsons Brinckerhoff izniyle. Altyapı Tasarımı Değerlendirmeleri Bazen, tasarlanmış otoyol bütün teknik standartlara uygun olsa bile, tasarımcının endüstri deneyimi, sürücünün bakış açısından veya konfor açısından tasarımda bir şeylerin tam yerine oturmadığını söyleyebilir. Bu düşüncelerin her ikisi de sonuçta emniyeti etkileyecek şeylerdir, ama proje inşa edilmeden böylesi soruları nasıl değerlendirip önlem alabilirsiniz? Arup firmasından Piotr Janicki görselleştirme tekniklerini kullanarak önerilen karayolları üzerindeki emniyet sorunlarını ortaya çıkarmak için çalışmaktadır. Piotr şöyle açıklıyor: "Bütün tasarım standartları yerine getirilmesine rağmen doğabilecek sıkıntıları tasarım ekibinin diğer elemanlarına anlatmanız zor olabilir. Sürücünün bakış açısını kullanarak yaratacağınız bir kaç basit 3 boyutlu modelleme, otoyolun yatay ve dikey hizalamalarının birleşik etkileri ile otoyolun çevresinde nasıl konuşlandığı konularını anlayabilmek için vazgeçilmez olacaktır." Şekil 2 - Arup önerilen karayolu aliynmanlarında potansiyel emniyet sorunlarını meydana çıkarmak için görselleştirme teknikleri kullanır 3

Hollanda merkezli bir mühendislik firması olan Oranjewoud, inşaat altyapı tasarım dünyasında görselleştirmenin artan önemini anlayan firmalara iyi bir örnektir. Firmanın amacı, görselleştirmeyi tasarım aşamasının bir parçası olarak, makul fiyata ve üçüncü şahıslara ihtiyaç kalmadan müşterilerine sunmaktır. Oranjewoud firmasından Remco Bastiaans şöyle diyor: "Görselleştirmeyi, müşterilere hazırladığımız tekliflere dahil etmenin çok yararlı olduğunu fark ettik. Deneyimlerimizden, fikirlerimizi böyle etkin şekilde müşterilerimize iletmenin, hizmetlerimizi daha hızlı ve kolayca seçmelerini sağladığını gördük." Oranjewoud AutoCAD Civil 3D ile yaratılmış tasarımların görselleştirmelerini, tasarım aşamasında sürekli yaratarak, daha aşamanın başlarında tasarım değerlendirmesini kolaylaştırmaktadır. Şekil 3 - Oranjewoud, AutoCAD Civil 3D tasarım modellerinin bütünlüğünü doğrulamak istiyor, böylelikle tasarım görselleştirmesini doğrulama sürecinin bir parçası haline getiriyorlar.. Remco şöyle devam ediyor: "Tasarımdaki 3 boyutlu elemanların düzgün hizalandığını hızla kontrol etmemiz gereken durumları sıklıkla yaşıyoruz. Arabanın ya da diğer aracın yolda nasıl sürüleceğini hızla simüle edebilmek çok faydalı oluyor. Biz tasarımın bir kısmının değiştirilmesi gerektiğini fark ettiğimizde, AutoCAD Civil 3D uygulamasına geri dönerek gerekli değişiklikleri yapıyor, ardından görselleştirmeyi güncelleyip gerekli düzeltmelerin yapıldığını kontrol ediyoruz. Bu işlemi müşterinin beklentilerini karşıladığımızdan ve hatta geçtiğimizden emin olana kadar tekrarlıyoruz." Bütün bu faktörler, bir çok firma için tasarım görselleştirmesinin altyapı tasarım süreçlerinin ayrılmaz bir parçası haline gelmekte olduğunu gösteriyor. 4

Ayrıntılı olarak İnşaat Görselleştirme İş Akışı Herhangi bir inşaat mühendisliği projesini görselleştirme ihtiyacı doğduğunda, modeli ya da projeyi sıfırdan üretmek gerekli olmamalıdır. Aslında bu tip herhangi bir görselleştirmenin bir numaralı şartı, mevcut proje tasarımını daha doğru olarak yansıtıyor olmasıdır. Çevresel etkilerin değerlendirilmesinde veya halkın katılımı gerektiğinde, sanatsal olunmasına gerek olmayacaktır. Şekil 1 - Benelux Civil 3D Kullanıcı Grubu İzniyle Burada anlatılan iş akışı, AutoCAD Civil 3D içerisindeki modelleme ve tasarım araçları ile üretilen 3 boyutlu içerikleri kapsamaktadır. AutoCAD Civil 3D içerisinde model tabanlı bir tasarım yaklaşımı ile, render edilmiş görselleştirme geliştirmek için güçlü bir altyapı zaten sağlanmaktadır. 3ds Max Design Autodesk 3ds Max Design yazılımı, en başta mimarlara, mühendislere, tasarımcılara ve görselleştirme uzmanlarına gelişmiş modelleme, animasyon, görsel efekt, render ve ışıklandırma analizi araçları sağlamak için Autodesk 3ds Max yazılımının ödül kazanmış teknolojisi üzerine kurulmuştur. 3ds Max Design için Autodesk Civil Visualization Extension (Görselleştirme Uzantısı) Civil Visualization Extension, 3ds Max için Dynamite VSP eklentisi ve AutoCAD Civil 3D için Dyanmite VSP Exporter (Aktarıcısı)nı içerir ve inşaat mühendisliği projelerinin görselleştirme işlemini hızlı ve kolay yapılması için üretilmiştir. Bu kısmen, 3ds Max Design içinde basitleştirilmiş bir kullanıcı arayüzü üzerinden sağlanır. Bu uzantı AutoCAD Civil 3D ile güçlü bir entegrasyona sahiptir, böylelikle Civil 3D içerisindeki 3 boyutlu modellemeden yüksek kaliteli görselleştirmeler üretilmesinde faydanılmasını sağlar. Malzemeler otomatik olarak atanır ve yönetilir, stil veya şablon odaklı bir yaklaşım ise sahnenin 3 boyutlu içeriklerle doldurulmasını neredeyse tamamen otomatikleştirir. Şekil 2 - İnşaat tasarım verilerinin Civil Visualization Eklentisi ve diğer içeriklerin Dynamite VSP'ye aktarılmasındaki iş akışı 5

Dynamite VSP içerisine aktarılmış içerikler, aktarılmış aliynman ve hatlarının AutoCAD Civil 3D'den gelen bağıntılarını korur. Bu da, projeler geliştikçe otoyol aliynmanları ve diğer detaylar daha da belirginleştikçe, görselleştirmenin bu değişikliklere uyum sağlaması demektir. Dynamite VSP Eklentisi Kullanıcı Arabirimine Genel Bakış Dynamite VSP Civil Explorer paneli, Dynamite VSP için birincil odak noktasıdır (Dynamite VSP > Dinamit VSP Civil Explorer). Bu panelin temel amaçları şunlardır: İstenilen anlarda sahne içeriğinin neredeyse anlık görüntüsünü sağlamak Dynamite VSP programının neredeyse her komutuna, bağlam-duyarlı açılır menüler ve sağ-tıklama menüleriyle erişim sağlamak Günışığı ayarları, çevre, pozlama kontrolü, dolaylı aydınlatma ve aktif malzemeler gibi inşaat mühendisliğinde sık kullanılan 3ds Max işlevlerini daha ulaşılabilir şekilde sunmak Dynamite VSP içinde Stiller Dynamite VSP içerisindeki çoğu normal iş akışı şablon ya da stil tabanlıdır, böylelikle 3ds Max içerisinde emek yoğun olabilecek işlemler neredeyse tamamen otomatikleştirilmiştir. Dynamite VSP içerisinde stil tabanlı işlemlere örnekler: yol işaretleri ve koruma raylarının üretimi, modellerin işaret, ağaç, sokak lambaları ve hareketli araçlar ile doldurulması, sayılabilir. Bu stil tabanlı yaklaşımın çoğu AutoCAD Civil 3D çizgilerinin adlarıyla belirlenmesi ve bunlarla, modelde 3 boyutlu daha fazla içerik için yolların daha iyi tanımlanması esasına dayanmaktadır Ürün ayrıca, aktarılmış AutoCAD Civil 3D yüzeylerine coğrafi-referanslı ortografik fotoğrafların geçirilmesine olanak sağlar: köprüler, tüneller, istinat duvarları, ses bariyerleri böylelikle aktarılmış AutoCAD Civil 3D hatları boyunca eklenebilir. İnşaat Mühendisliğindeki Görselleştirmede Önemli Adımlar Görselleştirme süreci, beş önemli adıma bölünebilir: 1. AutoCAD Civil 3D verilerini 3ds Max Design programına aktarma 2. Dynamite VSP kullanarak sahneye daha fazla 3 boyutlu içerik ekleme 3. 3ds Max Design programı ile sahneyi aydınlatma 4. 3ds Max Design ile render etme 5. Dynamite VSP ile Civil 3D tabanlı tasarım değişikliklerini görselleştirilmeye dahil etme Şimdi bu adımları daha ayrıntılı inceleyelim. Şekil 3 - Dynamite VSP Civil Explorer paneli 6

Adım 1 - AutoCAD Civil 3D verilerini Autodesk 3ds Max Design programına aktarma Şekil 1 - AutoCAD Civil 3D içerisinde Dynamite VSP Aktarıcısını kullanma AutoCAD Civil 3D modelleri, Dynamite VSP tarafından nasıl yorumlanır AutoCAD Civil 3D programında üretilmiş içeriklerin, Dynamite VSP ve 3ds Max Design programlarına aktarılması aşamasında bir kaç önemli hedef vardır: Kullanıcı tarafından aksi belirtilmedikçe, yeraltı koridor yüzeyleri yok sayılır. Bu 3ds Max sahnesindeki geometrik karmaşıklığı her daim düşük tutmaya yardım eder. Yinelenen noktalar, aktarılan tüm yüzey geometrilerinden kaldırılır. Aktarma esnasında AutoCAD Civil 3D kaynaklı bütün bilgiler, Dynamite VSP programında mümkün olabildiği kadar korunur. 3ds Max Design programında, hatların, koridor bölgelerinin, tip kesitlerin, bağlantı kodlarının ve KM/ölçümlerin tek tek belirlenmesi için aktarılmış geometri aranabilir. Malzemeler, aktarılmış koridor geometrisinde bilinen tip kesitlerin ve bağlantı kodlarının belirlenmesi ile uygulanır. İstenirse, dokular (texture) yolun yönünü takip edecek şekilde otomatik olarak ölçeklendirilip yönlendirilebilir, ve parametleri her tip kesit ve bağlantı kodu için tek tek düzenlenebilir Global Import Shift (Aktarım Kayma) Değerleri 3ds Max Design programının doğasındaki kayar-nokta hesaplamaları yüzünden, çok büyük ya da çok küçük mesafeler ciddi yuvarlama hataları doğurabilir. Bunun belirtileri, navigasyon sıkıntıları (yakınlaştırma ve çevrinmelerin çok hızlı ya da çok yavaş olması), istenmeyen viewport kırpmaları, ve en önemlisi büyük koordinat değerlerinin yanlış yorumlanması gibi problemlerdir. Bu sorunlar, görselleştirilen sahnenin 3ds Max sahnesindeki orijine (0,0,0 noktasına) mümkün olabildiği kadar yakın üretilmesiyle önlenebilir. Bunun nedeni 3ds Max Design programındaki yuvarlamadan doğan hataların, orijinden uzaklaştıkça daha da belirginleşmesidir. Dynamite VSP, aktarılan AutoCAD Civil 3D projelerinde en uygun global kayma değerlerini sizin için hesaplar ve yönetir, böylelikle bu projelerin her zaman ve manuel müdahale gerektirmeksizin, sahne orijinine mümkün olabildiği kadar yakın yerleştirilmesine yardım eder 7

AutoCAD Civil 3D için Dynamite VSP Exporter, Genel Bakış AutoCAD Civil 3D için Dynamite VSP Exporter programı, inşaat mühendisliğinin 3 boyutlu tasarım verilerinin AutoCAD Civil 3D programından, 3ds Max programı içerisinde kullanılan Dynamite VSP programına aktarılması için özel bir çözümdür. Dynamite VSP Exporter dosya formatı, 3 boyutlu tasarım geometrilerinin görselleştirmede kullanılmak için hazırlanması amacıyla, özel olarak geliştirilmiş kapalı bir formattır. Dynamite VSP Exporter, Autodesk Abonelik Merkezinde, Civil Visualization Uzantısının da bulunduğu ZIP dosyası içerisinde sunulur. Kurulduktan sonra, AutoCAD Civil 3D Araç panelinde Araç Kutusu (toolbox) sekmesinde bulunan Export to Dynamite VSP (Dynamite VSP'ye aktar) sağ-tıklama menüsünden çalıştırılabilir. Exporter programı, sadece AutoCAD Civil 3D programındaki üç boyutlu modeli tanır ve standard AutoCAD çizim varlıklarını yok sayar. Panel, tasarımın istenilen bölümlerinin aktarma için seçilmesine olanak sağlayan basit bir Prospector (Arayıcı) görünümüne, bağlantı kodu filtresine, ve malzeme yapılandırma tablosuna sahiptir. Şekil 2 - AutoCAD Civil 3D Toolbox (Araç seti) içerisinden Dynamite VSP Exporter programını çalıştırmak Şekil 3 - AutoCAD Civil 3D için Dynamite VSP Exporter AutoCAD Civil 3D için Dynamite VSP Exporter - Desteklenen Nesneler Aşağıdaki AutoCAD Civil 3D nesne tipleri, Dynamite VSP tarafından desteklenmektedir: Point Groups (Nokta Grupları) - Nokta Grupları, Dynamite VSP Point System nesnelerine aktarılır. Dynamite VSP Point System elemanları, standard 3ds Max Parçacık Sistemi işlevselliğinden türetilmiştir. Grading/Site Feature Lines (Sınıflandırma/Site Özellik Hatları) - Hatlar 3ds Max şekil nesnelerine aktarılır. Ortaya çıkan 3ds Max Design şekil nesnesi, AutoCAD Civil 3D içerisinde tek bir hattı temsil eden ve bağlanmış noktalardan oluşmuş sürekli bir dizi içeren spline'lardan (şerit) oluşmuş bir çok spline içerebilir. 8

Koridor taban Hatları- Koridor taban hatları, 3ds Max Design programına şekil nesneleri olarak aktarılır. Koridor Özellik Hatları - Koridor özellik hatları 3ds Max Design şekil nesneleri olarak aktarılmaktadır. Ortaya çıkan 3ds Max Design şekil nesnesi, AutoCAD Civil 3D içerisinde tek bir hattı temsil eden ve bağlanmış noktalardan oluşmuş sürekli bir dizi içeren spline'lardan (şerit) oluşmuş bir çok spline içerebilir. Koridor bölgelerindeki her Özellik hattı için bir 3ds Max Design şekli oluşturulur. Bir koridor bölgesinde aynı özellik hattı ismini kullanan özellik hatları bulunursa, spline'lar önce başlangıç KMsi/ölçümlerine, sonra da koridor tip kesitinde soldan sağa doğru olarak sıralanacaktır. Böylesi tutarlı bir spline sıralaması, aktarılan hatların Dynamite VSP içerisinde köprüler, tüneller ve istinat duvarları gibi süpürülmüş nesneler yaratılmasında temel olarak kullanılacağı durumlarda çok önemlidir. Koridor Yüzeyleri - Dynamite VSP Exporter, aktarılmış her koridor için otomatik olarak bir yüzey ağı (surface mesh) oluşturur. Böylelikle, koridor yüzey geometrisini Dynamite VSP programına aktarmak için AutoCAD Civil 3D içerisinde koridor yüzeyini manuel olarak yaratmaya gerek kalmamaktadır. Bu da, yüzey ağı yaratırken çok daha fazla bilginin göz önünde bulundurulabilmesi demektir. Dynamite VSP programına aktarıldığında, her ağ tepesinin (mesh vertex) KM, ofset ve yükseklik değerleri, her tip kesite ya da bağlantıya bağımsız, doğru texture mapping sırasında kullanılır. Koridor Ofset Tip Kesitleri- Ofset tip kesitlerden (offset assemblies) türetilmiş koridor yüzeyleri ve özellik hatları, normal koridor özellik hatları gibi ele alınır, tek farkla: her tip kesit bölgesi için yapılacağına, her ofset tip kesiti için tek bir yüzey/özellik hattı tanımlaması yapılır. Şekil 4 - Dynamite VSP programında otomatik olarak doğru hizalanmış doku geçirimi (texture mapping) 9

AutoCAD Civil 3D için Dynamite VSP Exporter - Otomatik Malzeme Ataması Dynamite VSP Exporter programı, kullanıcının özelleştirebileceği bir yapılandırma dosyası ile çalışır, bu dosya Dynamite VSP malzemelerinin AutoCAD Civil 3D modelinden her bir parçaya nasıl atanacağını bütünüyle kontrol eder. AutoCAD Civil 3D içindeki standartlaştırılmış yüzey adlandırmalarını ve standart alttip kesit kütüphanelerini kullanmak, projelerde kullanılacak tek bir yapılandırma dosyası kullanımına yardımcı olur. Ayrıca koridor hizalama sırasında ölçeklendirme, tekrarlama, ve doku giydirme (texture mapping) işlemlerini daha iyi kontrol edebilmenizi sağlar Dynamite VSP Exporter dosyalarını Dynamite VSP içerisine aktarmak Her Dynamite VSP ile görselleştirme projesinin temelinde, AutoCAD Civil 3D gibi desteklenen tasarım programlarından 3 boyutlu inşaat mühendisliği verilerinin aktarılması yatmaktadır. Şekil 5 - VSPCFG Yapılandırma Dosyasını Özelleştirme Dynamite VSP AutoCAD Civil 3D Aktarma Paneli, Dynamite VSP Exporter dosyalarının 3ds Max Design programına doğrudan aktarılmasını sağlar. Dynamite VSP Civil Exlorer panelinde, Imported Shapes (Aktarılmış Şekiller) yada Imported Surfaces (Aktarılmış Yüzeyler) noktasını sağ tıklayıp, Import from Civil 3D (Civil 3d'den Aktar) seçeneğini seçerek ulaşılabilir. Tasarım modelinin orijinal hiyerarşisini koruyan panel, modelin elemanlarını koridor, temel yüzey hatta bölge düzeyinde tek tek seçebilmenizi kolaylaştırır. Bu ise, kullanıcın görselleştirilen sahneye nelerin aktarılması gerektiğini daha iyi seçmesine olanak verirken karmaşık inşaat mühendisliği projelerinin 3ds Max Design programı ile görselleştirilmesi sürecinde büyük avantajlar sağlar. Genel prensip, 3ds Max Design içerisinde genel geometriyi mümkün olabildiği kadar sade tutmanın, sonradan yapılacak render işlemlerini hızlandıracağı için, çok daha iyi bir yaklaşım olduğudur. Dynamite VSP içerisinde Civil 3D Import (Aktarım) Paneli 10

Adım 2-3ds Max Design için Dynamite VSP Uzantısını kullanarak sahneye daha fazla 3 boyutlu içerik ekleme Ortografik Fotoğraf Serme Dynamite VSP kullanarak bir kaç basit adımla, aktarılmış zemin yüzeylerine ortografik fotoğrafları sermek mümkündür. Dinamit VSP programı, uyumlandırma (geo-referencing) amacıyla kullanılan World dosya formatını tanır (Dış Bağlantılar'a bakınız). Aktarılmış AutoCAD Civil 3D yüzeyine bir ortografik fotoğraf uygulamak için, hedef yüzeyi 3ds Max Design programında seçin, ardından Dynamite VSP Civil Explorer panelinde Draping (serme) sekmesini seçin. Surface Parameters (Yüzey parametreleri) menüsünde doğru Malzeme Kimliği (Material ID)'nin seçili olduğunu kontrol ettikten sonra, Choose Bitmap düğmesi, tercihan destekleyen World dosyası ile, bir görüntü dosyası seçilmesine olanak sağlar. Şekil 7 - Aktarımış yüzeye Ortografik Fotoğraf eklendikten önce ve sonra 11

Yol İşaretleri Ekleme Yol İşaretleri, sahneye bağlam ve ölçek verdikleri için, otoyolların görselleştirilmesinde hayati önem taşırlar. Ancak, yol işaretlerinin yaratılması geleneksel olarak karmaşık bir süreç olmuştur. Dynamite VSP programı, kesik işaret çizgilerinin, zikzakların ya da taranmış (hatched) bölgelerin temsil edilmesinde Opacity Maps (Ek B'deki 3ds Max Terminolojisi Rehberine gözatınız) özelliğinin sıkça kullanılmasına yardım eden özel parametrik yol işaretleme nesneleri sunmaktadır. Bu Opacity Maps nesneleri, her işaretleme bloğu için ayrı bir 3 boyutlu geometri yapılması gereğini ortadan kaldırmaya yardımcı olurlar. Yol işaretleri geometrisi ile yolun altındaki yüzey arasındaki render zamanlarının çatışmasını önlemek için, Dynamite VSP programında yol işaretleri, kendi özellik hatlarından dikey olarak biraz yukarıda çizilirler. Yol işaretleme nesneleri, varsayılan olarak, ilgili ana nesnelerin şekillerine sabit şekilde bağlantılıdır, bu şekiller de aktarılmış özellik hatlarından türetilmiştir. Yol işaretlerini uygulamanın en etkili yolu, Road Markings Style Editor (Yol İşaretleri Biçem Düzenleyicisi) kullanarak aktarılmış her özellik hattına uygulanacak yol işareti boyutlarını tanımlamaya yardımcı olmaktır. Aktarılmış özellik hat isimleri, modelin her kısmında kullanılacak belirli yol işareti tiplerinin belirlenmesi için, yol işareti biçeminin içerikleriyle eşleştirilir. 12

Basit Yapı Elemanları ekleme Yapı elemanları, köprüler, istinat duvarları ve gürültü bariyerleri Dynamite VSP içerisindeki Swept Object Style Editor (Taranmış Nesne Stil Editörü) kullanılarak modellenebilir (Dynamite VSP > Swept Object Style Editor yoluyla erişilebilir). Ana şekiller, taranmış (swept) şekillerin yollarını tanımlamaya yardım etmek için kullanılır. Ana şekiller genelde aktarılmış AutoCAD Civil 3D aliynmanlarından ya da özellik hatlarından türetilebilir. Dynamite VSP içerisinde taranmış (swept) şekillerin kullanımı, AutoCAD Civil 3D içerisinde tip kesitlerin kullanımı gibidir. Taranmış nesne profilleri, bir dizi profil elemanı ile tanımlanabilir, bu dizi tekrar kullanılabilir bir stil altında saklanıp başka bir ana şekil yada farklı bir projede dahi kullanılabilir. Bu elemanlar, toplu olarak, aday ana şekil hattında sürüklenmesi istenilen herhangi bir şeklin kesitini tanımlar. Profil içerisinde her eleman (ya da bağlantı) değişken bir yatay/dikey ofset ve bağımsız malzeme atama özelliğine sahip olacaktır.. Şekil 8 - Dynamite VSP içinde Swept Object Style Editor Her bir profil elemanı için ofsetler yatay ve dikey dinamik olarak değiştirilebilir, bu da konik elemanların tanımlanabileceği anlamına gelir. Ayrıca, her bir elemanın texture mapping koordinatları ve yumuşatma (smoothing) grubu, bağımsız olarak ayarlanabilir. Bu da dokuların, her bir taranmış (swept) nesne profiline uygulanması sürecinde tam kontrol sağlanmasına yardımcı olur. Taranmış nesne profilinde iki bitişik nokta arasında boşluk oluşmasını, boşluk elemanları tanımlama yardımıyla engelleyebilirsiniz. Bu, ana şekil veya şekiller ile aralarında bir uzaklık bulunacak şekilde üretilen nesneler için yararlı olacaktır. Herhangi bir taranmış nesne profilinde, en çok 32 eleman tanımlanabilir. Bu profil isteğe bağlı olarak ana şeklin iki tarafında da uygulanarak, ana şeklin her iki tarafında en çok 32 özdeş eleman olan simetrik bir taranmış nesne yaratılmasında kullanılabilir. Taranmış Nesnelerin kendi ana şekillerine kalıcı bir bağlantıları olacaktır. Ana şekil herhangi bir şekilde güncellendiğinde, ona bağlı olan taranmış nesnenin şekli de buna göre güncellenecektir. 13

Korkuluk Eklemek Görselleştirmeye korkuluk, siper, ray hattı geometrisi ekleme işlemi, Dynamite VSP Rail Object Style Editor (Dynamite VSP Demiryolu Nesnesi Stil Editörü) ile yapılır (Dynamite VSP > Rail Object Style Editor yoluyla erişilebilir). Bir dizi ana şekil yardımıyla her bir ray hattı nesnesinin yolu tanımlanır. Ana şekiller genelde aktarılmış AutoCAD Civil 3D aliynmanları veya özellik hatlarından türetilir. Dinamit VSP demiryolu nesneleri üç ana bileşen içerir: bir direk, bir bağ, ve bir yada iki ray. Bu bileşenlerin her birinin geometrisini denetleyebilir ve bu bileşenlerden bir yada fazlasını devreden çıkarabilirsiniz. Bu da, sadece eşit aralıklı direkler veya mesela ray bileşenini kullanan duvarlar üretmenize olanak sağlayacaktır. Direkler, şu iki kesit profilinden biri şeklinde üretilebilir: dikdörtgen direk, z direk. Bağlar, şu iki kesit profilinden biri kullanılarak üretilebilir: I kirişi veya dikdörtgen kiriş Raylar şu üç kesit profilinden birisiyle oluşturulabilir: Sade düşey kesit (otoyol korkulukları için) Flanşlı düşey kesit (gene otoyol korkulukları için) Ray kesiti (çok kullanışlıdır, duvar, demiryolu, beton bariyer üretilmesinde de kullanılabilir - Esasında temel dikdörtgen kesite sahip herhangi bir nesnenin üretilmesinde kullanılabilir.) Şekil 9 - Dynamite VSP ray nesneleri kullanılarak modellenen aktarılmış ray hizalamalarını takip eden demiryolu. 14

Modele Yerleştirilmiş Nesneler (Populated Objects) eklenmesi Nesne yerleştirme işlemi Dynamite VSP Object Placement (Nesne Yerleştirme) ile yönetilir Bu işleme Stil Editöründen erişilir (Dynamite VSP > Object Placement Style Editor). Şekil 10 - Nesne yerleştirme Object Placement Style Editor (Nesne Yerleştirme Stil Editörü) lamba kolonları, ağaçlar ve işaretler gibi statik; kameralar ve araçlar gibi dinamik nesnelerin, önceden tanımlanmış ana şeklin hattı boyunca yerleştirilmesini sağlar. Ana şekiller genelde aktarılmış AutoCAD Civil 3D aliynmanları veya özellik hatlarından (feature lines) türetilir. Bir aracın hareketini altındaki yüzeye göre anime eden ve bunu yaparken ana şekille bağlantısını koruyan yüzey izleme, isteğe bağlı olarak yapılabilir. Yerleştirilen bu nesnelerin şekil ve boyutları, Dynamite VSP içerisinde özelleştirilebilen ve araçlar, ağaçlar, kameralar, yol işaretleri ve bunun gibi bileşenleri içeren bir nesne kütüphanesinden türetilebilir. Bu nesne kütüphaneleri standart Dynamite VSP yükleme kısmını oluşturan ve tamamen özelleştirilebilir, ülkeye uyarlanmış bir Ülke Kaynak Seti içinde saklanır. Varsayılan olarak, yerleştirilen nesnelerin kendi ana şekillerine kalıcı bir bağlantıları olacaktır. Bu bağlantıların ise, AutoCAD Civil 3D programından aktarılmış özellik hizalandırması veya hattına kalıcı bir bağlantısı vardır. Bir tasarım değişikliği olduğunda, yerleştirilmiş tüm ilgili nesnelerin konumları de otomatik olarak güncellenecektir.. Yerleştirme talimatlarını tanımlarken seçilmiş ana şekilden yatay ofset, dikey ofset, dönme açısı parametreleri ve KM bilgileri kullanılır. İsteğe bağlı animasyon parametresi, nesnelerin belirlenmiş başlangıç noktası ve bitiş KMu arasında sabit hızla anime edilmesini sağlar. Negatif hız girilerek aracın yada kameranın, ana şeklin hareketinin ters yönünde hareket etmesi sağlanabilir. Varsayılan olarak, araçlara dokuz rastgele renkten bir tanesi atanır, ve tek bir nesne yerleştirme talimatından, rasgele seçilmiş araçlar üretilebilir. 15

Adım 3-3ds Max Design programında Sahne Aydınlatma Görselleştirme "render" edilmeden, mental ray programına dayalı bir günışığı sistemi sahneye eklenir, böylelikle günışığının etkileri simüle edilerek çok daha inandırıcı sahneler yaratılabilir. Bu Dynamite VSP Civil Explorer (Gezgin) yardımıyla bir kaç kolay adımda yapılabilir.. Bir günışığı sistemi oluşturmadan önce, görselleştirilen nesneye en uygun program ayarlarının seçilmiş olduğundan emin olmak için 3ds Max Design içerisinde bir kaç önemli global ayarı gözden geçirmek yararlı olacaktır. 3ds Max Design içinde İlk Ayarlar 3ds Max Design içerisinde Araç Seçeneklerindeki İlk Ayarları kullanmak, varsayılan ayarların çalışılan sisteme olabildiğince uygun olmasını sağlayacaktır. Bu, farklı sektörlerden sanatçılar ve tasarımcıların, 3ds Max Design programını farklı şekillerde kullandığı gerçeğini bir kez daha yansıtmaktadır. 3ds Max Design programı içerisinde mevcut araç ayarları, Customize (Özelleştir) menüsünden, Custom UI & Defaults Switcher (Özel Arayüz ve Varsayılan Ayarları Değiştirici) seçilerek kontrol edilebilir. İlk Araç Ayarı olarak DesignVIZ.mentalRAY seçeneğinin seçili olduğunu kontrol edin. Mevcut ayarı değiştirmeniz gerekirse, 3ds Max Design programını yeniden başlatmanız gerekecektir. DesignVIZ.mentalRay ayarını seçmek, render işlemi için mental ray'i seçecektir. (Ek B'deki 3ds Max Design Terminolojisine göz atınız) Böylece günışığı sistemleri, pozlama kontrolleri, ve malzemelerin mental ray için optimize edilmiş veya üretilmiş bileşenlerden otomatik olarak üretildiğinden emin olmanıza yardımcı olacaktır.. 16

Bir Günışığı Sistemi Oluşturulması Temel ayarlar oluşturulduktan sonra, fiziksel olarak doğru günışığı ile sahneyi aydınlatmak şu basit adımlarla yapılabilir: Dynamite VSP Civil Explorer panelinde, Daylight (Günışığı) düğümünü tıklatın ve açılan menüden Daylight System (Günışığı Sistemi)ni seçin. Önerilen Pozlama Kontrolü ayarlarının etkinleştirildiğini doğruladıktan sonra, viewport'da Günışığı Sisteminiz için bir hedef konum seçin. Güneş ışınları paralel olarak kabul edildiğinden, model içerisinde hedef noktasının nereye konumlandırıldığı önemli değildir. Günışığı sistemi oluşturulduktan sonra, hedef noktasında bir pusula simgesi görünecektir. Güneş, farenin ikinci tıkında oluşturulur. Güneşin hedefine göre açısı, belirlenmiş saat ve coğrafi konum ayarlarına göre sabitlenmiştir. Bu ayarlar 3ds Max Design Command Panel (Komuta Paneli) üzerinde ayrıca ayarlanabilir. Şimdilik, imlecinizi modelden uzak bir yere sürükleyerek Güneşi konumlandırın. Günışığı sistemi iki bileşenden oluşur: Doğrudan ışığı simüle etmenize yardımcı olan "Güneş ışığı", ve güneş ışığının atmosferde kırınımdan oluşan dolaylı ışığı simüle etmenize yardımcı olan "Aydınlık". Gerektiğinde pusula simgesi döndürülerek mevcut projenin esas konumuna göre Güneşin kuzey-güney-doğu-batı yönlerinde döndürülmesi sağlanır. Günışığı Sisteminde ayarlamalar yapmak için, Güneş simgesini seçin. Bu simgenin Günışığı Sistemi yönelimi viewport'unun sadece görsel bir temsili olduğunu unutmayın. Günışığı etkisinin gerçek kaynağının modelden sonsuz uzaklıkta olduğu kabul edilir. Resim 11 - Bir sahneye mental ray günışığı sistemi eklemeden önce (sol) ve sonra (sağ). Bir günışığı sistemi kullanmanın çok daha gerçekçi sonuçlar verdiğini unutmayın. Sahneye özellikle gölgelerin eklenmesi, ortaya çıkan resime üç boyutlu bir derinlik duygusu katar. 17

Saati ve coğrafi konumu ayarlama 3ds Max Design viewport içerisinde Güneş simgesinin seçili olduğundan emin olduktan sonra, 3ds Max Design Command Panel (Komuta Paneli) içerisinde Motion (Hareket) sekmesini açın. Simüle etmek istediğiniz saati ve tarihi belirlemenize yardımcı olması için Time (Zaman) grubu kontrollerini kullanın. Gün ortası olarak belirlenmiş varsayılan zamanı, sabah saatlerine ya da ikindi saatlerine ayarlamak, sahneniz içerisinde ilginç gölgeler yaratmak açısından iyi bir fikir olabilir. Son olarak, Get Location (Konumu Belirle) düğmesini tıklatıp, seçilmiş tarih ve saat için güneş ışınlarının sahnenize düşecek doğru açılarını tanımlayın. Ayrıca, güneş ışınlarının açısı ve yoğunluğu, EPW formatında hava durumu dosyalarından türetilebilir. Daha fazla detay için 3ds Max Design kullanım kılavuzuna bakınız. Şekil 12 - Günışığı Sisteminin Coğrafi Konum Ayarları ile sahneye giren ışığı kontrol etmek Şekil 13-21 Eylül, 08:30, Amsterdam Şekil 14-21 Eylül, 12:00, Amsterdam Şekil 15-21 Eylül, 15:00, Amsterdam Şekil 16-21 Eylül 15:00, Sydney 18

Pozlama Kontrolü Pozlama kontrolleri render edilmiş sahnenin, fotoğraf makinalarının verdiği kontroller gibi kontrollerle değiştirilebilmesine olanak sağlar. Sanki fotoğraf filminde pozlama yapıyormuş gibi render edilmiş sahnenin çıkış seviyelerini ve renk aralığını ayarlamanızı sağlarlar. 3ds Max Design programının sunduğu Günışığı Sistemleri ile çalışırken pozlama kontrolünü etkinleştirmek önemlidir. 3ds Max Design içerisinde bir mental ray günışığı sistemi yaratıldığında, mental ray Photographic Exposure Control (Fotografik Pozlama Kontrolü) otomatik olarak etkinleştirilir. Pozlama kontrolü parametreleri Dynamite VSP Civil Explorer (Gezgin) içerisindeki Exposure Control (Pozlama Kontrolü) düğümü seçilerek ayarlanabilir. Render edilmiş görüntülerin pozlama kontrolünü yapmanın en kolay yolu, Photographic Exposure Control (Fotoğrafik Pozlama Kontrolü) bölümünde Exposure Value (Pozlama Değeri) parametresini değiştirmektir. Örnekte görüldüğü gibi, daha yüksek değerler daha koyu görüntüler sağlayacak, daha düşük değerler ise daha parlak görüntüler verecektir. Şekil 18-21 Eylül, 15:00, Sydney, EV = 14,25 Şekil 17 - Dynamite VSP Civil Explorer panelinden pozlama ayarı yapmak Şekil 19-21 Eylül, 15:00, Sydney, EV = 15,00 Şekil 20-21 Eylül, 15:00, Sydney, EV = 13,50 19

Adım 4 - Render Bir görselleştirme sürecinin genelde en son adımı, render adımıdır. Render etme, sahnenin 3 boyutlu içeriğine dayanarak 2 boyutlu görseller veya animasyonlar yaratma sürecidir. 3 boyutlu ortamı aydınlatma, malzeme ve gökyüzü arka planı ve atmosfer gibi çevre ayarları kullanarak gölgelendirir. Render ayarları 3ds Max Design Render Scene (Sahneyi Render Et) diyalog kutusunda uygulanır. Bu ayarlara 3ds Max Design içerisinde Rendering > Render Setup (Render Kurulumu) menüsünden ulaşılabilir. Render Setup diyalog kutusu, seçilen render tipine göre bir kaç sekmeden oluşabilir. Common (Ortak) sekmesi, adından da anlaşılacağı gibi bütün render tipleri için ortaktır. Time Output (Zaman Çıktısı) Zaman çıktısı grubu hangi karelerin render edileceğini belirlemekte kullanılır. Bu belirleme sırasında tek bir kare, animasyon oluşturacak bir dizi kare, ya da dizi takip etmeyen bir kaç karenin bir kombinasyonu seçilebilir. Output Size (Çıktı boyutu) Çıktı boyutu alt menüsü bir dizi standart film ve video çıktı çözünürlüğü ile boy oranlarını sunar. Görselleri diğer boyutlarda render etmek için özel ayarlar da uygulanabilir. Animasyon için render ederken, DVD ve TV yayın prodüksiyonunda kullanılan tipik çözünürlüklerin, PAL sisteminde 720 X 576 ve saniyede 25 kare, NTSC sisteminde 720 X 486 ve saniyede 30 kare olduğunu unutmayınız. Yüksek çözünürlük (HD) yayınlarının devreye girmesiyle bu boyutlar belirgin oranda büyümüştür - tam yüksek çözünürlükteki kareler 1920 X 1080 boyutlarında render edilmelidir ki bu render üretme zamanını ciddi oranda artırmaktadır.. Baskı için fotoğrafları render ederken, render çıktı boyutunu belirlerken çıktı aletinin baskı çözünürlüğünün dikkate alınması gerekmektedir. Baskı için çıktı boyutları genellikle animasyon için çıktı boyutlarından çok daha büyüktür, bu da kare başına render zamanını ciddi oranda artırmaktadır. 3ds Max Design içerisindeki Print Size Assistant (Baskı Boyutu Asistanı) çeşitli standart kağıt boyutlarına ve baskı çözünürlüklerine göre gereken çıktı boyutunu tanımlamakta size yardımcı olabilir. Bu asistana Rendering > Print Size Assistant yoluyla erişebilirsiniz. Render Output Bu grup render edilmiş çıktıların bir kaç dosya formatında diske kaydedilmesini sağlar. Bir animasyon render ediyor olsanız bile, bir dizi hareketsiz görüntüyü PNG, TIF ya da TDA formatını kullanarak render etmek iyi bir yaklaşımdır. Böylece animasyon oluşturmakta en fazla zaman alan süreç olan 3 boyuttan render etme sürecinde en yüksek kalite sağlanacaktır. Şekil 21-3ds Max Design Render Scene Configuration Dialog (Sahne Render Yapılandırma Diyalog Kutusu) 20