KIRGIZİSTAN-TÜRKİYE MANAS ÜNİVERSİTESİ ULUSLARARASI BİLİMSEL TOPLANTILARA KATILIM BİLGİ FORMU Katılımcının Adı, Soyadı ve Ünvanı: Akademik Birimi: Toplantıyı Düzenleyen Kurum: Toplantının Konusu ve Süresi: Toplantının Amacı: Hakan DÜNDAR, Doç. Dr. Edebiyat Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü T.C. Kırıkkale Üniversitesi Uluslararası Katılımlı II. Değerler Eğitimi Sempozyumu, 4-7 Kasım 2015 Değerler Eğitimi Alanında Bilimsel Paylaşımlar Katılımcının Bildiri Başlığı: Katılımcının Bildiri Özeti: Rus Ve Kırgız Okullarında Değerler Eğitimi: Etika (Etik) Ve Adep (Ahlak) Dersi Öğretim Programlarının İncelenmesi DEĞERLER EĞİTİMİ ARAŞTIRMALARINDA YÖNELİMLER: DEĞERLER EĞİTİMİ DERGİSİ ÖRNEĞİ RUS VE KIRGIZ OKULLARINDA DEĞERLER EĞİTİMİ: ETİKA (ETİK) VE ADEP (AHLAK) DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMLARININ İNCELENMESİ Doç. Dr. Hakan DÜNDAR Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü, Kırıkkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Sınıf Öğretmenliği ABD. tel: +996 312 492752, email: hdundar06@gmail.com Giriş Eğitimin geleneksel amacı olduğu gibi toplumların ortak arzusu, iyi bir karaktere sahip vatandaşlar yetiştirmek olarak ifade edilebilir. Ancak iyi karaktere sahip insanların yetişmesi çoğunlukla tesadüflere dayalı bir şekilde yürümemektedir. Bir toplumda huzuru, barışı ve devamlılığı sağlayabilmede bireylere ortak değerlerin kazandırılması önem taşımaktadır. Ortak değerleri bu bireylere kazandırmak ise öğretim programında ve dolayısıyla bu programa göre hazırlanmış ders kitaplarında ortak değerlerin yer almasıyla daha mümkün olabilmektedir (Ersoy ve Şahin, 2012). Günümüz dünyasında, değerlerin; eğitim programları aracılığıyla hızla değişen dünyanın sorunlarının çözümüne de katkı sağlayacağı düşünülmektedir (Bottery, 2004). Temel demokratik değerlerin okul eğitiminin bir parçası olması gerektiği hemen herkesçe savunulan bir görüş olmasına karşın bu eğitimin nasıl yapılması gerektiği konusunda görüş farklılıkları bulunmaktadır (Doğanay, Seggie ve Caner, 2012). Bu görüş farklılıklarının temelinde değerlerin kim, ne zaman ve nasıl verilmesi gerekliliği sorusu yatmakta diyebiliriz. Ancak bu sorular De Nobile ve Hogan (2014) tarafından değerlerin eğitiminin üç düzey ve birbiri ile bağımlı olan bu düzeylerin uyumu ile ortadan kaldırılabileceğini söylemek mümkündür. Bu üç düzeyde değerlerin, toplumsal, okul ve sınıf içindeki uyumu söz konusudur. Kendi içinde ve birbiri ile uyumlu bir şekilde
sürdürülebilecek olan değerler eğitimi tüm toplumun arzusu olan iyi karakter sahibi vatandaş yetiştirmenin de altın reçetesi haline dönüşecektir. Rus Toplumu ve Değerler Eğitimi Tüm toplumlarda olduğu gibi Rus toplumunda da iyi insan iyi vatandaş yetiştirme en önemli konulardan biridir. Toplumda istenmeyen davranışların üstesinden gelme ve iyi olma halinin artırılması konusu son yıllarda Rus toplumunun öncelikli konularından biri olmuştur. Bu amaçla ilkokuldan lise son sınıfa kadar her öğretim kademesinde ETİKA (Etik) dersini müfredatlarına yerleştiren Ruslar, değerler eğitimi sayesinde gelecek nesillerin ahlaki eğitimine önem vermişlerdir. Etik dersi 1. Sınıftan 11. Sınıf seviyesine kadar her sınıf seviyesinde bulunan ve haftada bir saat olarak yürütülen bir derstir. Etik dersi öğretim programında, dersin amacı belirtilirken Genç nesillerin olumsuz manevi durumunu anlayarak Rusya Hükümeti ülkedeki geleneksel dini kurumlarla birlikte okul öğrencilerinin manevi ve ahlaki eğitimine yönelik büyük bir deneyin uygulanmasına başladı. Okul öğrencilerinin ahlakına önem veren bu ders çerçevesinde ahlaki ve manevi niteliklerinin geliştirilmesine değer verilir. Bu amaca ulaşmak için etik kuralları, etik anlayışı ve görgü kurallarının da öğretilmesi gerekir. Etik, insanın dünya, toplum ile diğer insanlara yönelik olan ahlak kuralları, standartlar, ile davranış yollarının bütünüdür. Genel olarak etik, insan ile toplum hayatını yönlendiren bir sistemdir. Bu ders kapsamında ise öğrencilerin ahlak dünyasının geliştirilmesine ilişkin konular işlenmektedir. Şeklinde açıklamalar mevcuttur (KBEK, 2010). Etik dersi çerçevesinde öğretilen konuların içeriği, günlük yaşam ile bireyin ilgili yönlerine uygun olarak sürdürülmektedir. Bu ders kapsamında konular dört temel alan odaklı sürdürülmektedir. Bu alanlar; kişisel, sosyal, sosyal ve kültürel alan ile manevi alan şeklinde değişmektedir. Bu alanlar ve alanlara ilişkin konu içeriği aşağıda verilmiştir. - kişisel alan: öğrencinin bilinci ile ahlakı, kendine olan öz tutumu, benlik kavramı, ahlak anlayışını belirleyen ideallerin oluşumu, - sosyal alan: aile ile toplum içinde var olan manevi ilişkiler, öğrencilerin ahlak anlayışı ile vatandaşlık anlayışının geliştirilmesi, toplumda kendi yaşıtları ile büyüklerle olan ilişkilerin verimli olması için gerekli olan ve sosyal ilişkileri doğru olarak değerlendirmeye imkan veren ahlakın pekiştirilmesi, - sosyal ve kültürel alan: etnokültürel değerleri belirleme ihtiyacı, ulusal ahlaki değerlerin bilinmesi, milli onur ile diğer uluslara olan saygının oluşturulması, öğrencilerin Rusya ile dünya genelinde entegre olmasını sağlayan vatanseverlik ile milli özbilincinin geliştirilmesi, - manevi alan: bireyin yaşam anlamı ve yüksek değerlere yönelik öz belirleme ihtiyacı, mutlak ve evrensel ahlaki kurallar ile ilkelerin öğrenilmesi şeklinde ifade edilebilir. Kırgız Toplumu ve Değerler Eğitimi
Kırgızistan da değerler eğitimi Rusya da ve diğer toplumlarda olduğu gibi eğitim sisteminde son yıllarda önemli bir yer tutmaktadır. Manas destanı ve etnopedagojik (Etnopedagoji, pedagojinin bir alt alanı olarak geçmişten bugüne belirli bir toplumdaki eğitim uygulamalarını ele alır. Buna millî pedagoji ya da millî eğitim de demek mümkündür (Şişman, 2014)) eğitim uygulamaları ile değerlerin aktarıldığı Kırgızistan da toplumu ayakta tutan değerlerin eğitimi Adep (Ahlâk) dersi ile de verilmeye çalışıldığı görülmektedir. 2010-2011 eğitim öğretim yılında okullara önerilen Adep dersi temelde Kırgız Cumhuriyetinin vatandaşlarını ve gençlerini vatanseverliğe yöneltme ve onları ahlakî-imanla yetiştirme konularını içeren bir ders olarak tanımlanmaktadır. Ahlâk dersinin amacı temel amacı - hayatta doğru düşünen, düşündüğü gibi konuşan, konuştuğu gibi yaşayan, edindiği ilim ile özgüveni aynı olan, insanın insani kalitesini değerlendirebilen vatandaşları yetiştirmek olarak ifade edilmiştir. Ders programının amacı, gençlerin sağlam manevi bir dünyaya sahip olmasını sağlamak, imanın değerini anlatmak, edepli davranışlarını sağlamayı gerçekleştirmektir. Bu amaçla aşağıdaki görevleri öğrencilere analiz ettirme çabası ile bu dersin gerçekleştirileceği öngörülmektedir: - Öğrencilere yaşına, eğitim düzeyine ve hayatın usullerine uygun milli ve evrensel ahlakı tanıtma. - Ahlâklı olma; örneklere dayalı, maneviyat, edep ve iman hakkındaki düşünceleri beraber analiz etmekle birlikte oradaki güzel düşünceleri öğrencilerin anlayış tarzına göre açıklama. - Öğrencilerin özgüvenini artırarak kendilerinin entelektüel ve yaratıcı yeteneğini geliştirmek için çaba harcayarak kendilerine saygı duymayı öğretme. - Diğer insanlar ile aktif bir biçimde iletişim kurarak onların düşüncelerini dinleyip anlayarak farklı düşünceleri kabul etme. - Öğrencilere evde, okulda, toplumda, diğer insanlar arasında saygılı davranışları öğretme. - Kendisini yönetebilme, eğitme ve özeleştiriyi öğretme (MOH KR, 2012). Amaç Yapılacak olan bu çalışmanın amacı Rus ve Kırgız toplumlarında değerler eğitimi ve bu kapsamda formal bir şekilde verilen Etika ve Adep derslerinin öğretim programlarının yapılan analizi yapmaktır. Yöntem Bu araştırma betimsel tarama modelinde bir araştırmadır. Betimsel araştırmalar; olayların, objelerin, varlıkların, kurumların, grupların ve çeşitli alanların ne olduğunu betimlemeye, açıklamaya çalışır. Bu sayede onları iyi anlayabilme, gruplayabilme olanağı sağlanır ve aralarındaki ilişkiler saptanmış olur (Kaptan, 1998). Betimsel tarama modelinde bilimin gözlem, kaydetme, olaylar arasındaki ilişkileri tespit etme ve kontrol edilen değişmez ilkeler
üzerinde genellemelere varma nitelikleri söz konusudur. Yani bilimin tasvir fonksiyonu ön plandadır (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Yapılan bu çalışmada da Etika ve Adep derslerinin içeriği, hedefleri, değerler eğitimi konusunda benimsene yaklaşım ve öğrenci yeterlikleri ile kazanımlar incelenecek ve değerler eğitimi konusunda geniş bir analiz yapılacaktır. Elde edilen veriler içerik analizi ile yorumlanacaktır. Bulgular ve Sonuç Araştırmanın bulgular bölümünde, Etika ve Adep dersi öğretim programlarının farklı değişkenler açısından analizlerine ve elde edilen bulgularına yer verilecektir. Bu bağlamda sırasıyla; her bir dersin amacı ve öğrenci yeterlikleri ve sınıf düzeyinde nasıl bir değişim gösterdiği, kazanımlar ve kazanımların milli ve evrensel boyutu ile birey, aile, toplum ve kültür açısından nasıl bir içerik alanlarına sahip olduğu belirlenen kategorilere göre analiz edilecektir. Anahtar Kelimler: Etik, Ahlak, Rusya, Kırgızistan, EtnopedagojiDEĞERLER EĞİTİMİ ARAŞTIRMALARINDA YÖNELİMLER: DEĞERLER EĞİTİMİ DERGİSİ ÖRNEĞİ Doç. Dr. Hakan DÜNDAR Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü, tel: +996 312 492752, email: hdundar06@gmail.com Arş. Gör. Erdem HAREKET Kırıkkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü, tel: 318 3572488, email: erdem.hareket@gmail.com Giriş Günümüzde küresel ve yerel düzeyde yaşanan pek çok problemin altında her bir düzeydeki bireylerin belli değer ve tutumları yeterince geliştirememiş ve daha da önemlisi içselleştirememiş olmasının önemli bir payı bulunmaktadır. Bu nedenle, değerler eğitiminin eğitim sistemimizin en temel taşlarından biri haline getirilmesi zaruri önem taşımaktadır. Değerler eğitimi bireylerin zihnini, kalbini ve ellerini olgunlaştırmalı ve özgürleştirmelidir. Bu olgunlaşma ve özgürleşme süreci hem toplum hem de birey için oldukça önemlidir. Bir bireyin öncelikle kendi değerlerinin farkında olması ve analiz edebilmesi, başkalarının da bu değerleri paylaşmak zorunda olmadığını kabul etmesi, başkalarının değerleriyle kendi değerleri arasındaki benzer ve farklılıkları görebilmesi ve bu farklılıkların nereden kaynaklandığını anlayabilmesi gerekir (Doğanay, Seggie ve Caner, 2012). Böylelikle toplumda bireylerin birbirine saygı duyması, güven ortamının artması dolayısıyla demokratik bir kültürün olgunlaşması daha kolay bir hale gelebilir. Demokratik bir kültürün olgunlaşması ise değerlerin içselleştirilmesi ile mümkündür. Demokratik bir kültürün geliştirilmesine ve değerlerin yeni yetişen nesile kazandırılmasına verilen önem günümüz dünyasında gittikçe artmaktadır. Değerlerin ailenin dışında bilinçli bir şekilde okullarda öğretilmesi, sağlıklı ve bilinçli bir toplum oluşturulması açısından önem kazanmaktadır. Öğrencilerin sadece akademik başarılarını artırmaya yönelik yapılan çalışmalar, toplumun ve insanlığın devamı
açısından oldukça endişe verici bir durum olarak görülmeye başlanmıştır. Çocuklara okullarda temel bilgi ve beceri kazandırmak ne kadar önemli ve gerekli ise özellikle günümüzde çocukların değer gelişimine katkıda bulunmak da son derece önemli bir hal almıştır(kurtdede Fidan, 2013). Amaç Değerler eğitimi, Türkiye de son yıllarda eğitim bilimleri alanında en fazla çalışılan konulardan biridir. Değerlerin, 2005 ilköğretim programlarında doğrudan yer alması ile birlikte uygulama alanları olarak okullarda, ders kitaplarında ve araştırma konularında yer alma durumu daha da bir hız kazanmıştır. Demokratik bir toplumun varlığını sürdürebilmesini, toplumda insanların iyi olma hallerinin artırılması ve demokratik bir kültürün olgunlaşması için en önemli araç görülen değerler eğitimi pek çok araştırmanın odak noktası durumundadır. Yapılacak olan bu çalışmanın amacı değerler eğitiminde yapılan araştırmaların analizi yapmaktır. Bu amaçla Değerler Eğitimi Dergisi nde yayınlanan çalışmaların analizi yapılacaktır. Yöntem Bu araştırma betimsel tarama modelinde bir araştırmadır. Betimsel araştırmalar; olayların, objelerin, varlıkların, kurumların, grupların ve çeşitli alanların ne olduğunu betimlemeye, açıklamaya çalışır. Bu sayede onları iyi anlayabilme, gruplayabilme olanağı sağlanır ve aralarındaki ilişkiler saptanmış olur (Kaptan, 1998). Betimsel tarama modelinde bilimin gözlem, kaydetme, olaylar arasındaki ilişkileri tespit etme ve kontrol edilen değişmez ilkeler üzerinde genellemelere varma nitelikleri söz konusudur. Yani bilimin tasvir fonksiyonu ön plandadır (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Yapılan bu çalışmada da Değerler Eğitimi Dergisinde 2003-2014 yılları arasında yayınlanan makaleler çeşitli değişkenler açısından analiz edilerek açıklanmaya çalışılmıştır. Yapılan çalışmada analiz edilen makalelerin Değerler Eğitimi Dergisinin yayınlandığı ilk sayısından 2014 yılı son sayısına kadar olması araştırmanın sınırlılığını oluşturmaktadır. Değerler Eğitimi dergisindeki makalelerin analizini yapmak için Göktaş ve diğerleri (2012) tarafından kullanılan ve orijinali Sözbilir, Kutu ve Yaşar (2012) tarafından geliştirilen Yayın Sınıflama Formu kullanılmıştır. Aynı form Kılıç-Çakmak ve diğ (2013) tarafından da kullanılmıştır. Bu form değerler eğitimi alanında yapılan araştırmaların tamamını kapsayacak şekilde araştırmacılar tarafından revize edilmiş ve Değerler Eğitimi Dergisinde yayınlanan makalelerin analizinde kullanılmaya başlanmıştır. Bulgular ve Sonuç Araştırmanın bulgular bölümünde, Değerler Eğitimi Dergisinde yayınlanan makalelerin farklı değişkenler açısından yapılan analizleri ve elde edilen bulgulara yer verilecektir. Bu bağlamda sırasıyla; değerler eğitimi ile ilgili yayınlarda, kullanılan değişken sayısı, yayın dili, işlem basamakları, konu alanı, değerler eğitiminin yöntemleri, araştırmada kullanılan yöntemler, veri toplama araçları, örneklem, verilerin analiz yöntemi, öneriler ve tartışma açısından araştırma bulgularına yer verilecektir.
Anahtar Kelimler: Değer, değerler eğitimi, değerler eğitimi dergisi, içerik analizi Katılımcının Kişisel ve Kurumsal Temaslar: Kırıkkale Üniversitesinde yapılan bu bilimsel toplantıda yerli ve yabancı çok sayıda bilim insanları ile görüşüldü. Görüş ve Önerileri: Açıklama: 1.Lütfen doldurduğunuz bu formu, talants@gmail.com adresine gönderiniz. 2.Formda yer alan bilgilere ilişkin tüm sorumluluk, formu dolduran kişiye aittir.