TARIMSAL ORMANCILIK (AGROFORESTRY) Prof. Dr. İbrahim TURNA
6.3.2.1. Karadeniz Bölgesinde Tarımsal Ormancılık Potansiyeli ve Uygulamaları Bölgenin Genel Özellikleri: Bölgenin coğrafi özelliklerine baktığımızda, Karadeniz kıyısına paralel olarak uzanan dağlar ile bu dağların arasında çok sık küçüklü büyüklü dere ve ırmaklarla bölünerek denizlere ulaşmaktadır. İklim kıyı kuşağında nemli ve ılıman iklim etkili olup yıllık ortalama sıcaklık 14 C dir. Dağların yüksek kesimlerinde sıcaklık önemli ölçüde azalır, soğuk ve nemli iklim koşulları egemen olur.
Bitki örtüsü; kıyı kesimi boyunca yeşilin her tonuna ait bitki örtüsü mevcuttur. Bir kısmı çay ve fındık hâkimiyetindeki tarım alanları ile ormanlardan oluşmaktadır. Ormanlar nemli alanlarda yaprağını döken ormanlar ile nemli ve soğuk alanlarda iğne yapraklı türlerdir.
Doğu Karadeniz Bölümü En fazla yağış alan bölgemiz olup bitki türleri bakımından çok zengindir. Sahilden 1000 metreye kadar olan alanda geniş yapraklı gür ormanlar (kayın, ıhlamur, kızılağaç, kestane, gürgen, vb.), 2000 metreye kadar olan alanlarda ise iğne yapraklı ormanlar (doğu ladini, sarıçam, göknar gibi) yer alır.
Tarım ürünleri içerisinde 1000 metreye kadar olan alanlarda başta çay ve fındık olmak üzere fasulye, mısır, patates yetiştirilir. Bu rakımın üzerinde ise ormancılık yanında hayvancılık esastır.
Doğu Karadeniz Bölümü nün yüzey şekilleri ve bitki örtüsü profili
Bölge genelinde I+II+III. sınıf arazinin % 89,1 inde tarım, IV. sınıf arazinin %75,7 nde, V+VI+VII. sınıf arazilerin %17,6 sında tarım yapılmaktadır. Karadeniz Bölgesinde V+VI ve VII. sınıf arazilerdeki tarım yapılan alan miktarı toplam tarım alanının % 40 ını oluşturmaktadır. Yani Bölgede tarım alanları potansiyel sınırların çok dışına taşmıştır. Sonuç olarak ormanların tahribine, tarımda verim düşüklüğüne ve en önemlisi de toprakların hızla taşınıp gitmesine neden olmaktadır.
Doğu Karadeniz Bölgesinde arazi kullanım sınıflarına dikkat edilmeden gerçekleştirilen tarımsal faaliyetler sonucunda toprakta verim düşmekte, şiddetli erozyonlarla can ve mal kayıpları söz konusu olmaktadır. Aynı şekilde yüksek dağlık alanlarda yaylacılık ve bilinçsiz yapılan otlatmalar sayesinde de yukarıdan aşağıya doğru da arazi tahribatları görülmektedir.
Olumsuz uygulamalar doğada mevcut ekolojik dengenin bozulmasına, sosyoekonomik bakımdan gittikçe fakirleşmesine ve kırsal alandan kentsel alanlara göç etmesine neden olmaktadır.
Gümüşhane-Torul-Zigana köyünde eskiden kalma tarımsal ormancılık uygulama alanları. Bu alanlar bugün büyük oranda terkedilmiş, işlenmez, boş vaziyettedir.
1200-1700 m rakımlar arasında kızılağaç+çayır yetiştiriciliği silvopastoral sisteme iyi bir örnek (Köprübaşı-Trabzon)
Agro-silvo-pastoral sisteme iyi bir örnek (mısır+kızılağaç+ çayır üretimi)
1200-1700 m rakımlar arasında kızılağaç+çayır yetiştiriciliği silvopastoral sisteme iyi bir örnek (Köprübaşı-Trabzon)
Hudut boyunca kızılağaç dikimi (silvopastoral sisteme örnek)
Doğu Karadeniz bölgesinde geleneksel agroforestry uygulamasına genel bir örnek (ev+kavak, kızılağaç, gürgen kestane+çeşitli meyve ağaçları ve fındık tarımı)
Agrosilvopastoral sisteme iyi bir örnek; Gümüşhane-Kelkit
Orta Karadeniz Bölümü; Doğu ve Batı Karadeniz Bölümleri kadar engebeli ve yüksek değildir. Bölümün en önemli özelliği Kızılırmak ve Yeşilırmak gibi iki önemli akarsu bölgede olup bunların oluşturduğu deltalarda geniş tarım alanları ortaya çıkmaktadır. İç kısımlarda ise tarımın yanında ormanlık alanlar yer almaktadır. Bölgede mevcut geniş ovaların olması tahıl, tütün, mısır, şeker pancarı, meyve ve sebze üretiminin yapılmasına, akarsu boylarında da çeltik yetiştiriciliğine olanak tanımaktadır.
Boyabat civarındaki akarsu boyunca pirinç tarlaları ile sınır boyunca kavak ve çeşitli meyve ağaçları
Boyabat kent çevresinde yapılan ağaçlandırma çalışmaları sonrasında kızılçam plantasyon alanlarında hayvan otlatması silvopastoral sisteme iyi bir örnektir.
Kızılçam plantasyon alanlarında kontrollü hayvan otlatması (silvopastoral)
Batı Karadeniz Bölümü Bölge gür ormanlarla kaplıdır. İç kısımlarda Orta Karadeniz bölümünde olduğu gibi şeker pancarı, tütün, pirinç ve kenevir ile çeşitli sebze ve meyve yetiştirilir. Karadeniz Bölgesi başta orman ürünleri olmak üzere çay, fındık, mısır ve pirinç tarımı ile birlikte değerlendirilmelidir.
Batı Karadeniz Bölümü nün yüzey şekilleri ve bitki örtüsü profili
Sinop-Boyabat ve çevresinde gerçekleştirilen geleneksel agroforestry uygulamaları; kent ormanları, pirinç tarlaları, rekreaktif alanlar, ev bahçeleri ve ormancılık çalışmaları aynı alanlarda görülebilmektedir.
Boyabat çevresindeki plantasyon alanlarında ve yerleşim yeri çevresinde çok amaçlı arazi kullanımı
Sinop un Boyabat ilçesinin büyük kısmı çeltik tarlaları ile kaplı bulunmakta ve halkın geçim kaynağını oluşturmaktadır.
Sınır hudut boyunca ağaç dikimi Çeltik Mısır
Çay bahçesi kenarlarında sınır boyunca Ihlamur ağaçları yetiştirilmektedir. Bunlar bahçeler arasında sınırları belirlemekte, taze yaprakları budanarak büyükbaş hayvanlar için yem olarak kullanılmakta, çiçekleri toplanarak ıhlamur çayı olarak tüketilmektedir.
Çay bahçeleri içinde mandalina, hurma, elma, armut, ceviz gibi çeşitli meyve ağaçları yetiştirilmektedir. Bahçenin alt kısmında ıhlamur ağaçları toplu olarak bulunmaktadır.
Ladin ormanlarının eteğinde tarım ve otlatmanın bir arada bulunduğu agrosilvopastoral sisteme örnek bir alan.
Her yıl Gölardı şefliğinde amenajman planında belirlenen alanlarda Kavak kesimi yapılmakta ve kesilen alanlardan daha fazla alanda da kavak fidanı dikimi yapılmaktadır. Bu yönüyle işletme şefliği Türkiye nin en büyük kavak ağaçlandırma sahası olma özeliğini
4-4-)Kavak sahasındaki çalışmalar Kavak ağaçlamalarında sulama yapıldıktan sonra toprak tava gelir gelmez, mutlaka sürüm yapılmalı veya diskaro çekilmelidir. (Resim10) kavak ağaçlamasının ilk yıllarında çapa bitkileri ile ziraat yapılabilir (Resim8) _
Kavak ağaçlandırma sahalarının bir kısmında ilk 4 yıllık periyotta kavak ağaçlarının altında kabak, soya fasulyesi, karpuz ekimi yapılmış olup çalışmalar da köyüler kar sağlamıştır.
Kavak ağaçlamalarında idare süresi diye adlandırdığımız kesim yaşının tayini, her şeyden önce kuruluşta uygulanan aralık ve mesafe düzenine bağlıdır. Genel olarak iyi yetişme yerlerinde normal aralık mesafe düzenleri ile kurulmuş ve normal bakım görmüş kavak ağaçlamaları ortalama 10-12 yılın sonunda kesim
agrosilvikültürel
agrosilvopastoral
agrosilvikültürel
agrosilvikültüre l
IHLAMUR FASULYE KIZILAĞAÇ ÇAY