T. C. ADALET BAKANLIĞI Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü

T. C. ADALET BAKANLIĞI Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Denetimli Serbestlik ve Yardım Hizmetlerinden Sorumlu Daire Başkanlığı ÇOCUK VE GENÇ ADALET SİSTEMİ ALMANYA ÇALIŞMA ZİYARETİ RAPORU 28 EYLÜL 2009 1

BİRİNCİ BÖLÜM ALMANYA ÇOCUK ADALET SİSTEMİ I- Giriş 5 II. Berlin Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Kurumu 6 A- Berlin Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Kurumunun Amaçları ve Görevleri 9 B- Berlin Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Biriminin Çocuk ve Gençler İçin Yürüttüğü Çalışmalar 11 C- Berlin Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Biriminde Bulunan Çocuk ve Genç Hükümlü Sayısı 13 III. Almanya da Ceza Süreci 14 İKİNCİ BÖLÜM 17 HELMUT ZIEGNER VAKFI, MESLEKİ EĞİTİM MERKEZİ VE LOCK-OUT PROJESİ I- Helmut Ziegner Vakfı 17 A- Helmut Ziegner Vakfı nın Sunduğu Hizmetler 17 II. Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi 17 A. Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi nin Yapısı 17 B. Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi nin Maddi Kaynakları 18 C. Helmut Ziegner Meslek Eğitim Merkezi nin Mali Denetimi 18 Ç. Helmut Ziegner Meslek Eğitim Merkezi nin Genç Profili 18 D. Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi Tarafından Verilen Hizmetler 19 III. Lock-Out Projesi 19 A. Lock-Out Projesi ne Katılım Şartları 20 B. Lock-Out Projesi ne Katılan Gençlerin Sosyal Güvenceleri 20 C. Lock-Out Projesi ne Katılan Gençlerin Özellikleri 21 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 22 SMS PROJESİ I. SMS Projesi 22 A. SMS Projesinin Gelişim Süreci 22 B. SMS Projesinin Hedef Grubu 23 C. SMS Projesinin Katılamayan Gençler 23 Ç. SMS Projesinin Hedefleri 23 D. SMS Projesinin Kalite Standartları 24 E. SMS Projesinin Süresi 24 F. SMS Projesinin Bütçesi 24 G. SMS Projesi Eğitimlerinin İçeriği 25 Ğ. SMS Projesinin Gençlerde Davranış Değişikliği Çalışmaları 26 2

H. SMS Projesinde Dirençle Baş Etme Süreci 27 I. SMS Projesinin Denetimli Serbestlik Birimi İle Bağlantısı 27 İ. SMS Projesinin Başarısı 27 J. Almanya da Alkol Tüketimi ve Önleme Çalışmaları 28 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 29 ODAK NOKTASI ÇOCUK KURUMU VE CİNSEL SUÇLULARA YÖNELİK UYGULANAN PROGRAM I. Odak Noktası Çocuk Kurumu 29 A. Odak Noktası Çocuk Kurumunun Faaliyet Alanı 29 II. Cinsel Suçlulara Uygulanan Program 30 A. Programın Çıkış Noktası 30 B. Programın Hedef Grubu 30 C. Programın Süresi 30 Ç. Programın Uygulanışı 30 D. Programın Denetimli Serbestlik ile İlişkisi 32 E. Programın Başarısı 33 F. Program ile İlgili Genel Değerlendirme 33 G. Programdaki Görüşmelerdeki Gizlilik Koşulu 33 III. Almanya da Cinsel Suçlular 34 IV. Almanya da Cinsel Suçlularda İlaç Kullanımı 34 BEŞİNCİ BÖLÜM 35 JUGENDARSTALT NEUSTRELİTZ CEZA İNFAZ KURUMU VE INSTAR PROGRAMI I. Jugendarstalt Neustrelitz Ceza İnfaz Kurumu 35 A. Ceza İnfaz Kurumunda Uygulanan Programlar 37 1. Ceza İnfaz Kurumunda Uygulanan Şiddet Suçlularına Yönelik Tedavi 39 Programları B. Ceza İnfaz Kurumunun Personel Bilgileri 40 C. Ceza İnfaz Kurumunun Dış Güvenliği 40 Ç. Ceza İnfaz Kurumunda Personel Memnuniyeti 40 II. Instar Programı 40 A. Instar Programına Katılım Şartları 41 B. Instar Programındaki Dosya Sayısı 41 C. Instar Programının Uygulanışı 41 III. Ceza İnfaz Kurumundan Şartlı Tahliye Koşulları 42 ALTINCI BÖLÜM BRANDERBURG ADALET BAKANLIĞI KAPSAMINDA UYGULANAN PROJELER 43 3

I. Düşünme Zamanı Projesi 43 A. Düşünme Zamanı Projesinin Tarihçesi 43 B. Düşünme Zamanı Projesinin İçeriği 44 C. Düşünme Zamanı Projesinin Katılımcıları 44 Ç. Düşünme Zamanı Projesinin Süresi 44 D. Düşünme Zamanı Projesinin Şartları 45 E. Düşünme Zamanı Projesinin Ceza İnfaz Kurumunda Uygulanması 45 F. Düşünme Zamanı Projesinin Modülleri 45 G. Düşünme Zamanı Projesinin Sonuçları 47 II. Aracılık Projesi 48 A. Aracılık Projesinin Tarihçesi 48 B. Aracılık Eğitiminin Hedef Grubu 48 C. Aracılık Eğitimi İçin Ayrılan Bütçe 49 Ç. Aracılık Eğitiminin İçeriği 49 D. Aracılığın Uygulanış Şekli 50 E. Aracılık Eğitiminin Sürdürülebilir Bir Şekilde Uygulanması İçin Gerekli Koşullar 51 F. Aracılığın Başarısı 52 III. Nefret ve Şiddetten Arınma Projesi 52 A. Nefret ve Şiddetten Arınma Projesinin Amaçları 53 B. Nefret ve Şiddetten Arınma Projesinin Hedef Grubu 54 C. Nefret ve Şiddetten Arınma Projesinin Eğitmenleri 54 Ç. Nefret ve Şiddetten Arınma Projesinde Kullanılan Metodlar 54 D. Nefret ve Şiddetten Arınma Projesinin Modülleri 54 E. Nefret ve Şiddetten Arınma Projesinde Dirençle Başetme 56 IV. BASK Projesi 57 A. Yaratıcılık Dersi 57 B. Yaratıcılık Dersinin Başarısı 59 YEDİNCİ BÖLÜM 61 POSTDAM CEZA İNFAZ KURUMLARI I. Postdam Ceza İnfaz Kurumları 61 II. Sonuç ve Değerlendirme 62 4

BİRİNCİ BÖLÜM ALMANYA ÇOCUK ADALET SİSTEMİ I. Giriş Çalışma grubunda Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdür Yardımcısı Basri BAĞCI, Ceza İnfaz Kurumları ve Tutukevleri Personeli Ankara Eğitim Merkezi Başkanı Talat AKBAŞ, Denetimli Serbestlik ve Yardım Hizmetlerinden Sorumlu Daire Başkanlığı Uzmanları Psikolog Serap BIYIKLI ve Psikolog Mert ELMACI, Karşıyaka Denetimli Serbestlik ve Yardım Merkezi Şube Müdürü Leyla COŞKUN ve Çanakkale Denetimli Serbestlik ve Yardım Merkezi Uzmanı Sosyal Çalışmacı Kader KARASAÇ yer almıştır. Çalışma ziyareti programının birinci günü saat 10:00 da Berlin deki Gençlik Denetimli Serbestlik Hizmetleri binasında Gençlik Denetimli Serbestlik Müdürü Elke BRACHAUS ve Denetimli Serbestlik Uzmanı Turgay PALTA nın karşılamaları ve açılış konuşmaları ile başlamıştır. Kendileri tarafından Berlin denetimli serbestlik hizmetleri hakkında genel bilgiler aktarılmıştır. Öğleden sonra ise Helmut Zeigner Mesleki Eğitim Merkezi tarafından hazırlanan LOCK-OUT Projesi tanıtılmıştır. İkinci gün; Balanx Derneği ile birlikte yürütülen problemli alkol kullanımı olan çocuk ve gençlere yönelik hazırlanan SMS Projesi tanıtılmıştır. Öğleden sonra ise Odak Noktası Çocuk Kurumu tarafından cinsel suç işleyen çocuk ve gençler için hazırlanmış eğitim programı hakkında detaylı bilgiler verilmiştir. Üçüncü gün; Jugendanstalt Neustrelitz Çocuk ve Genç Ceza İnfaz Kurumu ziyaret edilmiştir. Kurum müdürü, müdür yardımcısı, daire başkanı ve halkla ilişkiler uzmanı tarafından ceza infaz kurumu hakkında detaylı bilgiler verilmiştir. Ayrıca ceza infaz kurumunda uygulanan Instar Programı hakkında bilgiler aktarılmıştır. Bilgi aktarımının ardından öğle yemeği Mecklenburg-Vorpommern Eyaleti Adalet Bakanı Bayan Uta-Maria KUDER eşliğinde yenilmiştir. Öğleden sonra da kurum müdür yardımcısı eşliğinde ceza infaz kurumunun tamamı görülmüştür. Dördüncü gün; Branderburg Adalet Bakanlığı ziyaret edilmiştir. Çocuk ve gençleri düşünmeye sevk eden Düşünme Zamanı Projesi hakkında bilgi verilmiştir. Öğleden sonra ise ceza infaz kurumunda bulunan çocuk ve gençler ile personele yönelik hazırlanan Aracılık Eğitimi hakkında bilgi aktarımında bulunulmuştur. Beşinci gün ise; tekrar Branderburg Adalet Bakanlığı ziyaret edilerek sık sık şiddete başvuran genç erkeklere yönelik hazırlanan Nefret ve Şiddetten Arınma Eğitimi hakkında 5

bilgi alınmıştır. Öğleden sonra ise Branderburg Eyaleti ndeki bir ceza infaz kurumunda bulunan öğrenme güçlüğü olan gençlere yönelik hazırlanan BASK Projesi kapsamında verilen Yaratıcılık Dersi hakkında bilgi verilmiştir. II. Berlin Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Kurumu Berlin Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Kurumu 1950 yılında kurulmuş olup, Almanya nın en eski denetimli serbestlik birimi olarak çocuk ve gençlerle çalışmalarını yürütmektedir. Kurum çalışmalarını Berlin in tümünden sorumlu olan 12 belediye sınırları içerisinde yürütmektedir. Çocuk ve Gençlik Denetimli Serbestlik Kurumu, çocuk ve gençlerden sorumlu Bakanlığa bağlı olup, yetişkinlerden sorumlu denetimli serbestlik kurumu ise Adalet Bakanlığı na bağlı bulunmaktadır. Berlin Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Kurumu nda 40 denetimli serbestlik görevlisi görev yapmaktadır. Personelin çoğunluğunu sosyal pedagoglar oluşturmaktadır. Ayrıca çok az sayıda psikolog ve 1 tane sosyolog bulunmaktadır. Göreve yeni başlayan uzmanlara bir süre tecrübeli bir uzmanın gözetiminde çalışırlar, sadece ilk mesleki deneyimini yaşayacak uzmanlar için 2 haftalık bir kursa gitme zorunluluğu bulunmaktadır. Kurum, 14-25 yaş arası çocuk ve gençlerle çalışmaktadır. Berlin de 14-25 yaş aralığında 228.218 çocuk ve genç bulunmaktadır. Bu sayının 33.280 ini göçmen geçmişi olan 6

yabancı kökenli (Alman, Arap, Türk, vb.) çocuk ve gençler oluşturmaktadır. Suçların % 91-92 si erkekler tarafından işlenmektedir. Berlin şehir eyalettir ve 3.4 milyon nüfusu bulunmaktadır. Kurumun teşkilat yapısı aşağıdaki gibidir: Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Birimi: Müdür ve müdür yardımcısı (Müdür yardımcısı mesaisinin % 50 sini uzman görevleri için harcar) İdari işlerde görevli 6 personel Telekonferans: Yönetim ile ayda bir Genel toplantı: Tüm personel katılır Personel komisyonu: Her bölgenin temsil edildiği komisyon Orta ve Doğu Berlin Çalışma Grubu 11,5 uzman (müdür yardımcısı mesaisinin %50 sinde uzman olarak çalıştığı için Kuzey Berlin Çalışma Grubu 12 uzman Güney Berlin Çalışma Grubu 8 uzman Batı Berlin Çalışma Grubu 9 uzman Kurumda 1 müdür, 1 müdür yardımcısı görev yapmaktadır. Müdür yardımcısı %50 denetimli serbestlik görevlisi olarak çalışmaktadır. Müdürün sorumluluğu altında 40,5 denetimli serbestlik görevlisi bulunmaktadır. Kurumda kayıt yapan 6 memurdan oluşan idari bir birim bulunmaktadır. Bütçe sıkıntısı nedeniyle kendi kaynakları ile ürettikleri bir yazılım kullanmaktadırlar. Kurumun Kuzey, Güney, Doğu ve Batı Berlin olmak üzere 4 çalışma grubu bulunmaktadır. Bu kurumun bir diğer özelliği de sistemin kuruluşundan beri çocuk ve gençlik grubu olarak çalışmakta olmaları ve Adalet Bakanlığına değil çocuk ve gençlerden sorumlu Bakanlığa bağlı olarak çalışmalarıdır. Bu durumun birçok avantajları bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi eğitim kurumları ile iletişiminin olmasıdır. Denetimli serbestliğin yerine 7

ceza infaz kurumunda ikame etmesi gibi durum yaşanmamakta, hapis cezası son çare olarak düşünülmektedir. Eğitim yardımı adı altında birçok kurum bulunmaktadır ve denetimli serbestlik bu kurumlarla yazılı irtibat kurmaktadır. Denetimli serbestliğin gençlik projeleri ile ilgili girişimleri olabilmektedir. Bu kapsamda özel kurumlarla da çalışılmaktadır. Örneğin yurtlar konaklama hizmeti vermektedir. Uyuşturucu alanında çalışan kurumlar bulunmaktadır ve bu özel kurum ve kuruluşlarla çalışılarak denetimli serbestlik bünyesinde projeler geliştirilmektedir. Ayrıca bu kurumlardan kaynak da alınabilmektedir. Örneğin çocuk veya gençlerin alkol etkisi altındayken işlediği suçlar ile ilgili bir eğitim programı bulunmaktadır. 3 tane personel komisyonları bulunmaktadır. Yönetim ve çalışanlardan oluşan 40 personel ayda bir defa toplantı yapmaktadır. Toplantı konuları daha önceden kişilere bildirilmekte ve kaç kişinin işe alınacağı, kaç kişiye ihtiyaç olduğu değerlendirilmektedir. Yeni kişilerin işe alınmasına bu grup karar vermektedir. Personel komisyonuna her çalışma bölgesinden 1 kişi katılmaktadır. Son kararı yönetim vermektedir, ama bu 4 kişinin de fikirleri alınmaktadır. İşe başvuran kişiler dinlenmekte, sonra her yönetici fikrini söylemekte ama son kararı müdür vermektedir. Ancak Berlin deki her idari yapı yaygın olarak bu şekilde karar almayabilmekte ve farklı uygulamalar yapılabilmektedir. Bu komisyonun çok fazla avantajları bulunmaktadır. Avantajlarından biri işe alınacakları yönlendirenlere sorumluluk verilmiş olmasıdır, dezavantajı ise kararların uzun zaman almasıdır. 40 kişilik bir birim için genel bir bütçe bulunmaktadır, yönetim bu bütçeyi yönetmektedir. Ekstra bir harcama yapılacaksa yönetime danışmak durumundadırlar. Berlin de başka bir kurumda 8 kişilik bir birim bulunmaktadır, onların kendi bütçeleri mevcuttur. 4 çalışma bölgesinde büyük şubeler bulunmaktadır. Kiralanan bir yerde mülhakatları yapmaktadırlar. Wedding de büyük bir şube bulunmaktadır, burada 8 denetimli serbestlik görevlisi çalışmaktadır. Fredrasyn de bir şube bulunmaktadır, bu şube Berlin in doğusundan sorumludur. Denetimli serbestlik görevlilerinin genelde görüşmelerini yaptığı bina bu şubenin olduğu binadır. Diğer bölgelerde ise başka kurum ve kuruluşların binalarından faydalanmaktadırlar veya gençlik kurumunun odalarını kullanabilmektedirler. Resmi kurumların fiziki koşullarından faydalanmalarının son dönemlerde zorlaştığı bildirilmiştir. Bazen de kiralık yerler bulmak gerekmektedir. Berlin Belediyesi bütçe sıkıntıları yaşadığı için kira için para ayırmayabilmektedirler. Ayrıca her denetimli serbestlik görevlisinin kendi 8

şubelerinin dışında bu kurumun binasında da bir bürosu bulunmaktadır. İnternete sadece bu binadan erişilebilmektedir. Denetimli serbestlik görevlisi haftada en fazla 10 saatini görüşmelere ayırabilmektedir. Her denetimli serbestlik görevlisi 60 çocuk veya gençle görüşme yapmaktadır bu nedenle her çocuk veya genç için iki haftada bir yarım saatlik görüşme süresi bulunmaktadır. Bu 10 saat, yapılacak çalışmalar için yetersiz gelmektedir. Denetimli serbestlik görevlileri tarafından ayrıca ev ve proje ziyaretleri, tutuklu oldukları kurumlardaki ziyaretleri yapmakta ve mahkemedeki görüşmelere katılmaktadırlar. Denetimli serbestlik görevlileri çocuk ve genç hükümlülerin ev ziyaretlerine kendi imkanları ile gitmektedir, kurum ulaşım masraflarını ödemektedir. Denetimli serbestlik görevlileri denetim altında olan çocuk veya gencin tüm duruşmalarına katılmak zorundadır. Bu süreç çok dinamik bir süreçtir. Bir gencin hali hazırda devam eden davasının yanı sıra açılabilecek olan yeni davalar için de denetimli serbestlik görevlisinden bir değerlendirme istenebilmektedir. Çocuk veya gencin tekrar suç işlememesi için hangi eğitim tedbirlerinin çocuk veya genç için uygun olacağına karar vermektedir. Şimdiye kadar personel sıkıntısı çekilmemiştir. Denetimli serbestlik kurumu tasarruf tedbirlerine tabi tutulmamaktadırlar, ancak her denetimli serbestlik görevlisinin daha az çocuk veya gençle görüşme yapması istenilmektedir. Bu konu ile ilgili tartışmalar yaşanmaktadır. Çünkü her vaka aynı yoğunlukta olmamaktadır, bu nedenle sayının dikkate alınmaması gerektiği vurgulanmaktadır. Her bir denetimli serbestlik görevlisinin 45-50 çocuk veya gençten sorumlu olması hedeflenmektedir. A. Berlin Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Kurumunun Amaçları ve Görevleri Çocuk ve genç denetimli serbestlik kurumunun amacı; çocuk ve genç suçluların ayrı bir hayat sürmelerini, suçtan uzak durmalarını, meslek edinmelerini ve kendi başlarına ayaklarının üzerinde durmalarını sağlamaktır. Denetimli serbestlik denetiminde olan çocuk ve gençler; daha önceden mahkemeye çıkmış veya eskiden suç işlemiş çocuk ve gençler ile işledikleri ağır suçlar nedeniyle hapis cezasının infazının sona ermesini takiben denetimli serbestliğe tabi tutulmuş kişilerdir. 9

Denetimli serbestlik kurumunun tabi olduğu kanun, Çocuk ve Genç Mahkemeleri Kanunu ve Ceza Kanunu dur. Ceza Kanunu ise daha çok yetişkinlerle ilgili bir kanundur. Çocuk ve Genç Mahkemeleri Kanunu na göre 14-18 yaş aralığı çocuk kabul edilerek bu kanun hükümleri kapsamına girmektedir. Ayrıca 18-21 yaş arası da genç yetişkin olarak nitelendirilmekte ve onlar da bu Kanun kapsamında değerlendirilmektedir. Örneğin 20,9 yaşında bir kişi ise hakimin gencin hangi Kanun maddesine göre hüküm giyeceği konusunda takdir yetkisi bulunmaktadır. Bu yasal süreç genelde 1-1,5 yıl sürmektedir. Kişi denetimli serbestlik kurumuna geldiğinde 22 yaşında olmaktadır. Örneğin gencin 3 yıl denetimli serbestlik süresi var ise 25 yaşına kadar denetimli serbestlik birimi gençle çalışmaktadır. 24 yaşında suç işliyorsa cezası denetimli serbestliğe çevrilmekte ve doğrudan yetişkin denetimli serbestliğe yönlendirilmektedir. Gençlerin cezaları yetişkin biriminde de devam edebilmektedir. Burada çocuk ve genç sonsuza kadar denetimli serbestliğe tabi tutulmamaktadır. Suçluluk eğrisi 25 yaştan sonra aşağı bir iniş göstermektedir. Bu düşüşün sebebinin 25 yaşına kadar çocuk ve gençlere verilen hizmetler olduğu düşünülmektedir. Çocuk ve Genç Mahkemeleri Kanununun uygulamasında 3 kavram bulunmaktadır: 1- Gelişim Gecikmesi- Geç Olgunlaşma: Bir kişinin yaşına uygun kişisel gelişme göstermemesi 2- Zararlı Meyil: Bir kişinin zararlı davranışa eğilimi olması 3- Suçun Ağırlığı Kavramı: Tehlikelilik ve suçun ağırlığı aynı anda olması. Örneğin, ağır bir suç varsa, okula gitmiyorsa, sosyal sisteme entegre olmuyorsa ona ceza verilebilmektedir. Çocuk ve Genç Mahkemeleri Kanunu nda ilk etapta eğitim tedbirleri ön planda bulunmaktadır. Her insan gelişebilir, davranışlarını değiştirebilir ve davranış sorumluluğunu edinebilir yaklaşımı bulunmaktadır. Bu aşamada denetimli serbestlik kurumunun ilk görevi, mahkemenin talimatlarının yerine getirilmesinin gözetlenmesi ve denetlenmesidir. İkinci olarak ise yardım, destek ve danışma hizmetidir. Söz konusu bu hizmet kapsamında suç değerlendirilmekte, suç tekerrürünü önlemek için gençlerle neler yapılacağı mahkeme ve diğer iş birliği yapılan kurum ve kuruluşlar ile görüşülmektedir. Denetimli serbestlik kurumunun ortaklaşa çalıştığı kurumlar arasında Gençlik Dairesi ndeki özel bir birim olan Çocuk ve Gençlik Mahkemesi Yardım Birimi bulunmaktadır. Öncelikle bir çocuk veya genç suç işlediyse durum kolluk tarafından Gençlik Dairesi ne bildirilmektedir. Daha sonra anne ve baba çağrılmaktadır. Daha sonra Çocuk ve 10

Genç Mahkemesi Yardım Birimi ile birlikte aileye yardım teklifi götürülmektedir. Mahkemeye bir rapor yazılmaktadır, bu raporda çocuğun gelişimi, eğitimsel zorlukları ve destek imkanları hakkında bilgi verilmekte ve hakimlere önerilerde bulunulmaktadır. Önerilerde suçun ve bu davranışın nasıl cezalandırılması gerektiği de yer almaktadır. Berlin de cezai ehliyet yaşı 14 tür. Eğer çocuk suç işlerse bunu takip etmekle Gençlik Dairesi sorumludur. Genç kişi hüküm giyerse ve cezası denetimli serbestliğe dönüştürülürse Gençlik Mahkemesi Yardım biriminden denetimli serbestliğe dava ile ilgili resmi bir rapor gelmektedir. Denetimli serbestlik birinci derecedeki süreçte yer almamaktadır. Gençlik Mahkemesi Yardım Birimi durumu rapor halinde denetimli serbestliğe iletmektedir. Sonra denetimli serbestlik çocuk veya genci çağırmakta, 18 yaşından küçük ise de annesi ve babası çağrılıp kendilerine denetimli serbestlik süreci hakkında bilgi verilmektedir. Denetimli serbestlik kurumu okullar, danışmanlık merkezleri, sokakta görev yapan sosyal hizmet görevlileri, meslek danışmanları, Gençlik Mahkemesi, madde bağımlılığı danışmanları ve ceza infaz kurumlarıyla da iş birliği yapmaktadır. Denetimli serbestlik kurumunun kolluk kuvvetlerini kullanma imkanları olmalarına rağmen henüz kolluktan yardım almamışlardır. Şartla tahliye edilen çocuklar da deneme süresi içerisinde denetimli serbestlik birimi tarafından takip edilebilmektedir. Denetimli serbestlik tedbirlerine uymayan kişiler azami 4 hafta süreyle tutukevlerine konulabilmektedir. Bu yaptırım ikinci ihlalde de uygulanabilmektedir. Üçüncü ihlalden sonra ilgiliye hapis cezası verilebilmektedir. Bu yaptırımlar mahkeme kararıyla icra edilmektedir. B. Berlin Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Biriminin Çocuk ve Gençler İçin Yürüttüğü Çalışmalar Çok farklı ortamlardan çocuk ve gençler geldiği için farklı sorunlar bulunmaktadır. %62 si okulunu bitirmemiştir. Çoğunluğunun anne- babası ayrı veya annesi ya da babası bulunmamaktadır. Sosyal yardım almaktalar ve tabii ki okul bitirmeyenin iş bulması da zor olmaktadır. Sadece % 6 sının düzenli bir işi bulunmaktadır. Yarısından fazlası da işsizdir ve sosyal yardımdan yararlanmaktadır. Daha önceden denetimli serbestlik görevlilerinin ilgilendiği hükümlü sayısı az olduğu için çalışmalarını bağımsız olarak yürütebilmekte ve çocuklarla daha yakından ilgilenmekteydiler. Örneğin çocuk veya genç için ev aramaya gidebilmekteydi, çocuk veya gencin borçlarını rahat ödeyebilmesi için ödeme planı 11

yapabilmekteydi. Ama artık iş yoğunluğundan dolayı bu mümkün olamamaktadır. Denetimli serbestlik görevlileri Case Manager (Vaka Yöneticisi) gibi çalışmaktadırlar. Daha önceden tek başına yürüttüğü çalışmaları farklı birimlerle iş birliği içinde çalışarak yapmaktadır. Çocuk veya genç denetimli serbestliğe ilk geldiğinde denetimli serbestliğin rolü anlatılmaktadır. Bu kapsamda denetimli serbestlik tarafından denetlenecekleri, bu görevin mahkeme tarafından kendilerine verildikleri anlatılmakta, tekrar suç işlememesi gerektiği hatırlatılmakta ve ayrıca danışmanlık hizmeti verileceği söylenmektedir. Daha sonra çocuk veya gençle neler yapılması gerektiği tespit edilmektedir. Tespitin ardından yardım planlanması yapılmaktadır. Çocuk veya gençle 14 günde bir görüşme yapılmaktadır. Ancak çocuk tehlikeli bir dönemden veya kriz döneminden geçiyorsa daha sık aralıklarla görüşme yapılmaktadır. Çocuk veya genç konuşma saatlerine gelmek zorundadırlar. Gelmezlerse mahkeme tedbir uygulamaktadır. Görüşmeye gelme oranı % 50-60 arasındadır. Tedbirin uygulanması ile ilgili olarak 6 ayda bir genel rapor hazırlanmaktadır. Ayrıca denetimli serbestlik görevlileri sürekli mahkeme ile tedbirin uygulanması konusunda irtibat halindedirler. Çocuk veya gençlerin sorunlarını çözmek için özel projeler gerçekleştirilmektedir. Örneğin iş ve işçi bulma kurumunun iş bulamadığı veya işten hemen çıkarılan gençler için oluşturulan bir program bulunmaktadır. Ayrıca problemi olan çocuk veya gençlere özel yardım yapan Çeyrek isimli bir proje de yer almaktadır. 3 aylık süren ve kriz döneminde çocuk veya genci izleyen bir projedir. Cinsel suç işleyenlere yönelik de bir proje bulunmaktadır. Bu projeleri finanse eden kamu kurumlarıdır. Denetimli serbestlik biriminin projelere başvurma nedeni son zamanlarda çocuk veya gençlerin daha fazla yardıma ihtiyaçlarının olmasıdır. Örneğin denetimli serbestlik sistemindeki gençlerin % 30 u uyuşturucu sorunu yaşamaktadır. Denetimli serbestlik görevlisi uyuşturucu konusunda uzmanlaşmış olmayabilmektedir. Gençlerin 3 te 2 sinin borçları bulunmaktadır, bu durumda Borç Danışma Merkezleri ile ilgili iş birliği yapılmaktadır. Bu gibi çalışmaları Adalet Bakanlığı özel kurumlara yaptırmaktadır. Bakanlık daha çok idare görevini üstlenmektedir. Denetimli serbestlik olarak her şeyle baş edememektedirler. Denetimli serbestlik birimi iş bulma, kiralık ev bulma ve borç danışmanlığı gibi konularda yardım almak durumunda kalmaktadır. Denetimli serbestlik bu konumda ihtiyaçlarla hizmetleri buluşturan kurum rolünü de üstlenmektedir. Çocuk ve gençlerin denetimli serbestlik sürecinin 3 te 2 si başarılı bir şekilde tamamlanmaktadır. İstatistik tutulmamaktadır, çünkü Almanya da bilgilerin gizli tutulmasına 12

ilişkin kanuna oldukça ciddi bir şekilde uyulmaktadır. Berlin de devlet daireleriyle Kanunla belirlenmiş bilgi alış veriş sistemi bulunmaktadır ve istenilen bilgiler bu şekilde alınmaktadır. C. Berlin Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Biriminde Bulunan Çocuk ve Genç Hükümlü Sayısı Mevcut çocuk ve genç suçlu sayısı 2.267 dir. Bunların; 1.323 ü 21 inci madde kapsamında verilmiştir. (Direk denetimli serbestlik maddesidir, denetim ve gözetimi içermektedir, hapis cezası direk olarak denetime çevrilmektedir.) 130 u 57 nci madde kapsamında verilmiştir. (Haklarında verilmiş bulunan denetimli serbestlik kararı infaz edilirken ikinci kez suç işleyen kişilerdir. Bu kişiler 3-6 ay deneme süresine tabi tutulmaktadırlar. Ön denetim gözetim kararıdır.) 72 si 27 nci madde kapsamında verilmiştir. (Hakim çocuk veya genci suçlu bulmakta, hapis cezası vermekte ama süreyi belirtmemektedir. 2-3 yıl denetim- gözetim kararı vermektedir, cezasının kesinleşmesi için bu süreçteki tutumlarına göre karar vereceğini söylemektedir.) 80 i 56 ncı madde kapsamında verilmiştir. 152 si 88 inci madde kapsamında verilmiştir. (7-8 yıl hapis cezası verilmektedir, erken şartlı salıverilmektedir, geri kalan süre denetim -gözetime tabi tutulmaktadır.) 70 i 10 uncu madde kapsamında verilmiştir. (Denetimli serbestlik kapsamında eğitimdenetim kararı verilmektedir, eğer yükümlülüklerine uymazsa tutukevine gitme kararı verilmektedir, 2 nci defadan sonra ise tedbir kalkabilmektedir, ancak bu durum çocuk veya genç için kötü bir durum olmaktadır.) 70 i 63 üncü madde kapsamında verilmiştir. (Cezasının hepsini ceza infaz kurumunda çekmektedir, infaz hakimi değerlendirme yapmaktadır. Örneğin 2 yıl ve üstü ceza infaz kurumunda kaldıysa salıverilmeden önce tekrar suç işleyebilir diye düşünülüyorsa denetime tabi tutulmaktadır.) Bu tedbir kişiden kişiye göre değişmektedir. Tedbir kararı mahkemenin takdirindedir, ancak denetimli serbestlik kendi takdirinde olmasını istemektedir. Az da olsa hakim sadece denetimli serbestlik yaptırımına hükmetmekte, yaptırımın türünün belirlenmesini denetimli serbestlik yetkililerine bırakmaktadır. Bazen hakimin söylemesi bağlayıcılığı daha fazla olması nedeni ile daha iyi olabilmektedir. 13

III. Almanya da Ceza Süreci Suç işlendikten sonra durum polise ihbar edilmektedir. Suçlu hakkında soruşturma açılmakta ve Gençlik Dairesi, Gençlik Mahkemesi ile savcılığa bilgi verilmektedir. Gençlik Dairesi nin mahkemeye verdiği rapordan sonra bu hüküm denetimli serbestliğe bildirilmektedir. 14 yaş itibariyle çocuk ilk olarak mahkemeye çıkmaktadır. Daha küçük yaştaki çocuklar için Gençlik Dairesi pedagojik olarak neler yapılabileceğine karar vermektedir. 14 yaş itibari ile 6 ay ile 10 yıl arasında hapis cezası almaktadır. Ağır suç söz konusu olduğunda ise çocuk göz altına alınmakta ve mahkemeye kadar en fazla 6 ay göz altında bulunmaktadır. Bu durumda savcılığın 6 ay içinde gençle ilgili hazırlığı tamamlamış olması gerekmektedir. Denetimli serbestlik süresi en fazla 2 yıl verilmektedir, 2 yılı aşarsa ceza infaz kurumuna gönderilmektedir. Denetimli serbestlik tedbirinin verilmesi için cezanın tam olarak çekilmemiş olması gerekmektedir. Erken salıvermede denetimli serbestliğe karar verilmektedir. Denetimli serbestlik kararı, kararı veren hakim tarafından takip edilmektedir. Hakimin denetimli serbestlik gelişmelerini kayıt altına aldığı bir denetim kaydı bulunmaktadır. Hakimin bir de yardımcısı bulunmaktadır, o kişiden de hakim sorumludur. mahkemece verilen denetimli serbestlik kararlarında, denetimli serbestliğe verilen görevler ile Suçlu denetimli serbestlik görevlisinin kararlarına uymak zorundadır. ifadesi yer almaktadır. Organizasyonel anlamda mahkeme ile denetimli serbestlik birimi birbirine benzemektedir. Farklı bölgelerden farklı hakimler sorumludur ve birbirleriyle iletişim halindedirler. Denetimli serbestlik süreci ile ilgili 6 ayda bir rapor sunulmaktadır. Problem anında hakimlerle telefon veya e-posta yöntemiyle görüşülebilmektedir. Gençlik Mahkemesi Kanunu nda geniş bir yelpazede tedbirler sıralanmaktadır. Dava süresince denetimli serbestlik görevlilerinin öneride bulunma fırsatı bulunmaktadır, ancak son kararı hakim vermektedir. Bu nedenle denetimli serbestliğin saygınlığının ve teknik uzmanlığının sağlam olması gerekmektedir. Gençlik Mahkemesi Kanunu nda belirtilen tedbirler listesi aşağıda belirtilmiştir: 1- Kamu yararına hizmet 2- Eğitim kurslarına katılma (Örneğin şiddeti önleme, sosyal beceri eğitimi, vb.) 14

3- Fail- mağdur arabuluculuğu (Uzlaştırmayı denetimli serbestlik veya Gençlik Dairesi yapmaktadır.) 4- Kurslara katılma tedbiri 5- Ehliyete el koyma tedbiri 6- Hakimin takdir ettiği herhangi bir şeyi yapma tedbiri 7- Yurtta veya ailede kalma tedbiri 8- Denetimli serbestlik görevlisi ile görüşme tedbiri (Denetim yardımı, ceza içermemektedir.) 9- Alkol- uyuşturucu tedavisi tedbiri 10- Psikolojik tedavi tedbiri 11- Sadece ihtar (Bir daha mahkemeye gelirse hakim ceza vereceğini söylemektedir. Bu tedbirin dezavantajı gencin kendisini cezadan kurtulmuş hissetmesidir, ancak bu tedbir polisin siciline değil hakim tarafından tutulan sicile işlenmektedir.) 12- Para cezası (Hakim çocuk veya gencin herhangi bir derneğe veya mağdura belli bir miktar para ödemesine karar verebilmektedir.) 13- Tutuklama 14- Hapis cezası Mahkeme çocuk veya genci herhangi bir tedbire hükmetti ise ve tedbirin çocuğa uygun olmadığı görülürse karara gerekli gördüğü yeni bir tedbir ekleyebilmektedir. Bunun için denetimli serbestlik birimi sadece öneride bulunabilmektedir, kesin kararı mahkeme vermektedir. Mahkemeler denetimli serbestliğin önerilerini dikkate alma konusunda oldukça açıktır ve genelde uymaktadırlar. Almanya da her türlü uyuşturucu yasaktır, ancak kullanıcı ise küçük cezalar verilmektedir. Terapiye tabi tutulmamaktadır, hakkında birden çok karar verildiyse hakim projelere katılmasına karar vermektedir. Esrar kullanımında az kullanım söz konusu ise ağır cezalar söz konusu değildir. Ama sık kullanım söz konusu ise ceza verilebilmektedir. Denetimli serbestliğe gelen çocuk veya gençlerde başka bir suç olarak uyuşturucu kullandığı tespit edilirse denetimli serbestlik birimi bunu ihbar etmek zorunda değildir, ancak bu kapsamda gözetleme yapılmaktadır. Ancak gizlilik kapsamında yeni suçlardan denetimli 15

serbestlik biriminin haberi olması durumunda polise değil hakime bildirme sorumluluğu bulunmaktadır. Eğer çocuk ve genç yükümlülüklerini yerine getirmezse hakkında 1 ile 4 hafta arasında tutuklama tedbiri verilebilmektedir. Çocuk ve genç tutukevlerinde pedagojik bir sistemle hizmet verilmektedir. Burada çocuk ve gencin tedavi tedbiri, boş zaman etkinlikleri ya da 40 saat park bahçe işleri gibi yapması gereken yükümlülükler bulunmaktadır. Ancak bu çocuk veya gencin siciline işlememektedir. Eğer bu tedbire de uymazsa hakkında hapis cezası verilmektedir. 16

İKİNCİ BÖLÜM HELMUT ZIEGNER VAKFI, MESLEKİ EĞİTİM MERKEZİ VE LOCK-OUT PROJESİ I. Helmut Ziegner Vakfı Helmut Ziegner bir gazeteciydi. II. Dünya Savaşı ndan sonra kendi çabası ve parasıyla tutuklulara iş sağlayan ilk kişiydi. Daha sonra tahliye olanlara da yardım etmiş ve bu alanda da ilklere imza atmıştır. Bu çalışmalarına 1957 yılında kurduğu Helmut Ziegner Vakfı nın çatısı altında devam etmiştir. A. Helmut Ziegner Vakfı nın Sunduğu Hizmetler Vakfın sunduğu hizmetlerden biri Gençlik Evi dir. Gençlik Evi nde aileleri ile sorunlar yaşayan gençlere konaklama imkanı verilmektedir. Vakfın ceza infaz kurumu ve tutukevindeki faaliyetleri organize eden bir birimi de bulunmaktadır. Bu birim tarafından Berlin ve Branderburg daki ceza infaz kurumunda istihdam, iş bulma, yeterlilik kazandırma, okulu bitirme, okuma yazma ve Almanca dersi ile genel eğitim hizmetleri verilmektedir. Diğer eğitimler ise farklı kurumlar tarafından verilmektedir. Örneğin psikolojik tanıları olan çocuk ve gençlere farklı kurumlar hizmet vermektedir ve bu çocuk ve gençler için ayrı bir ceza infaz kurumu bulunmaktadır. Burada da bu vakıf hizmet sunmaktadır. II. Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi ise Helmut Ziegner Vakfı nın yan kuruluşu olarak 1957 den beri kamu yararına çalışan özel bir kurumdur. Görevi tutuklu, tahliye olmuş ve suç işleme tehlikesi bulunan çocukların sosyal becerilerini geliştirmektir. A. Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi nin Yapısı Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi nin Berlin de 4 şubesi bulunmaktadır. Bu mesleki eğitim merkezlerinde meslek eğitim uzmanı veya mühendisler, sosyal pedagoglar ve öğretmenlerden oluşan 100 personel görev yapmaktadır. Mevcut öğrenci sayısı ise 500 dür. 17

B. Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi nin Maddi Kaynakları Eğitimler için ihaleler yapılmaktadır. İhaleler inşaat için açılan kamu ihalelerine benzemektedir. Hizmet sağlayıcılarından biri bu ihaleyi kazanmaktadır. Kurum yetkilileri meslek eğitimleri için fiyat belirlemektedir. Çalışanların maaşları da dahil olmak üzere her şey bu fiyatlara eklenmektedir. Bütün eğitim alanlara da para ödenmektedir. Makine alımı veya diğer harcamalar için eğitim merkezine para kalması gerekmektedir. 5 yıl sonra Maliye Bakanlığı nın eğitim merkezinden vergi isteyebileceği düşünülmektedir, bu nedenle eğitim merkezinin parasının olması gerekmektedir. Eğitim merkezi kamu yararına hizmet vermektedir, bu kapsamda para kazanma hakkı bulunmaktadır, ancak kazanılan para kamu yararına döndürülmektedir. Eğitim merkezinin 2008 yılında 5 milyon Avro geliri bulunmaktaydı. Bunun 330.000 Avro'su kârdı. Elde edilen kar yedekte tutulmaktadır. Lock-out ya da diğer projelerde en fazla masraf personel girdileridir (%75-80). C. Helmut Ziegner Meslek Eğitim Merkezi nin Mali Denetimi Eğitim merkezi, tüm harcamalarının belgelerini arşivlemek ve belirli aralıklarla ibraz etmek zorundadır. İş ve işçi bulma kurumu ve Job Center lardan eğitim merkezine denetime gelinmektedir, bu nedenle eğitim merkezi her zaman denetime hazır tutulmaktadır. İş ve işçi bulma kurumu kayıt altına alınarak verilen hizmetlerin ve eğitimlerin örtüşüp örtüşmediğini gerektiğinde kursiyer ve eğitmenlerle de görüşerek denetlemektedir. Eğitim merkezi, denetimden önce eğitmenler ve ustalar hakkında bilgi vermek zorundadır. Ç. Helmut Ziegner Meslek Eğitim Merkezi nin Genç Profili Eğitim merkezinde her türlü suçtan genç bulunmaktadır. Gencin suçunun ne olduğu eğitim merkezi için önemli değildir ve bilmek zorunda da değillerdir. Bazı durumlarda bilmemenin daha iyi olduğu değerlendirilmektedir. Örneğin, öğrencilerden bir tanesi öğretmenlerini öldürmüştü ve bunu sadece 1 görevli bilmekteydi. Gençler de eğer kendileri isterlerse kendi suçlarını diğer arkadaşlarına söylemektedirler, kurum gencin suçunu kesinlikle kimseyle paylaşmamaktadır. Kurumda ayrıca hiç suç işlememiş gençler de bulunmaktadır. Kurumda suçlu ve suçsuz gençler bir arada eğitim almaktadırlar. Bu güne kadar gençlerle ilgili herhangi bir güvenlik sorunu yaşanmamıştır. 18

D. Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi Tarafından Verilen Hizmetler Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi tarafından metal doğrama, elektrik, büro, mutfak becerileri, araç kullanımı, bisiklet tamirciliği, araba tamirciliği, boyacılık, bahçecilik, tabela yapımı, tesisatçılık, cam ustalığı ve marangozluk gibi alanlarda meslek yeterliliği eğitimleri verilmektedir. Ayrıca bireysel düzeyde veya özel tedbirleri kapsayan engellilere özel eğitimler verilmektedir. Örneğin, öğrenme engelli olan kişilere yönelik özel eğitim verilmektedir. Meslek eğitiminden önce 9 ay süren mesleğe hazırlık eğitimi verilmektedir. Engelliler için de aynı eğitimler geçerli olmaktadır. Rehabilite edilecek gençlerde eğitim 11-18 ay sürmektedir. Bu ön hazırlık genelde okulun bitirilmesini kapsamaktadır. Okulu 8 inci sınıfa kadar bitirmeleri gerekmektedir. Eğitim merkezine gelen gençlerin 3 te 1 i okulu bitirememiştir. Ayrıca özel bir hizmet olarak okula girişte yardım tedbiri bulunmaktadır. 2 okulda eğitimin yanı sıra sosyal hizmet uzmanı ve eğitmenler tarafından meslek oryantasyonu hizmeti verilmektedir. Berlin de 3 okulda ise gençlik sosyal hizmet çalışması adı altında hizmet verilmektedir. Bu kapsamda bir tarafta mesleğe yönlendirme yapılmakta, diğer bir tarafta ise okulu bırakmaları engellenmeye çalışılmaktadır. Diğer bir tedbir ise daha ileri düzeyde mesleki eğitim tedbiridir. Bu tedbir kapsamında gençler staj yapmaktadırlar. Gençler için yeni beceri kazanma eğitimi verilmektedir. Diğer bir kısımda gençlik dairelerinin ve bunların bağlı olduğu üst birimlerin sorumlu olduğu eğitimler bulunmaktadır. Bu eğitimlerden biri de Lock-Out Projesi dir. III. Lock-Out Projesi Denetimli serbestliğin, eğitim merkezine verdiği istatistiki veriler nedeni ile Lock-Out Projesi başlatılmıştır. Denetimli serbestliğe gelen çocuk ve gençlerin %60 ının okul diploması bulunmamaktadır, %42 si ise işsizdir. Suç işleyen gençlerde göze çarpan bu eksikliklerin giderilmesi ile tekrar suç işleme riskinin azaltılacağı ve bu konularda yeterlilik kazanan gençlerin suçtan uzak durmasının, korunma evresinde kalmasının daha kolay olacağı öngörüsü ile Lock-Out projesi 2007 nin sonbaharında başlamıştır. Helmut Ziegner Mesleki Eğitim Merkezi nin bir projesi olan Lock-Out Projesi, suç işlemiş çocuk ve gençlerin sosyal becerilerinin ve mesleki becerilerinin arttırılması amacıyla hazırlanan bir projedir. Proje, denetimli serbestlik ile birlikte yürütülmektedir. 19

A. Lock-Out Projesi ne Katılım Şartları Projede 12 kişilik yer bulunmaktadır. Denetimli serbestlik kapsamındaki 2.400 çocuk ve genç düşünüldüğünde 12 kişilik bir kontenjanın oldukça küçük bir rakam olduğu değerlendirilmektedir. Gençler hakimin talimatıyla cezalarının bir parçası olarak veya denetimli serbestlik uzmanının talimatı ile projeye katılmaktadırlar. Bu nedenle gençlerin hepsi gönüllü olarak gelmemektedir. Proje katılmalarının bir diğer nedeni ise kendilerine çeşitli hizmetlerin sunulmuş olmasına rağmen kendilerine uygun hizmeti bulamamış olmalarıdır. Gençler için eğitime gelme motivasyonları ise sosyal yardımdan kurtulmak ve meslek sahibi olmak olabilmektedir. B. Lock-Out Projesi ne Katılan Gençlerin Sosyal Güvenceleri Gençlere tedbirlere katılmaları için para verilmemekte ve prim ödenmemektedir. Sadece kaza sigortaları yaptırılmaktadır. Diğer sosyal güvenceleri için de sigortaları Job Center tarafından yapılmaktadır. Ulaşım teşviki almaktadırlar. 2 ay öncesine kadar öğle yemeği de verilmekteydi, ancak bağlı oldukları üst birim tarafından bu uygulama kaldırılmıştır. Üst birim öğle yemeğinin önemli olmadığını düşünmektedir, ancak öğle yemeğinin de sosyal ilişkileri güçlendirdiği bilinmektedir. Sonuç olarak gençlerin, hali 20