Staatsexamen VWO 2015 Turkse taal elementair lees- en schrijfvaardigheid Tijdvak 1 Vrijdag 22 mei 09.00 11.30 uur College-examen schriftelijk Opgavenboekje VF-1008-w-15-1-o 1
Vwo Turkse taal elementair College-examen lees- en schrijfvaardigheid 2015 Bijgaande examenopgave bestaat uit: een schrijfopdracht een opdracht leesvaardigheid Bij de beoordeling wordt er op gelet of de opdracht taalkundig en formeel correct is uitgewerkt, of de uitwerking een goed lopend geheel is en of u zich aan de opdracht gehouden hebt. Veel succes! Aanwijzingen schrijfvaardigheid 1. Maak uw brief eventueel eerst in klad. 2. Let goed op de briefconventies zoals datering, aanhef, verdeling van de inhoud in alinea s, slotzin en een correcte afsluiting. 3. Verwerk alle gegevens in de volgorde zoals in de opdracht staat vermeld. 4. Probeer een goede pagina-indeling te realiseren. 5. Sla na elke alinea een regel over. 6. Gebruik minimaal 120 woorden. Adressering, datering, aanhef en naam tellen niet mee voor het aantal woorden. Bij te weinig woorden of het niet vermelden van het juiste aantal woorden volgt aftrek! 7. Vermeld het aantal gebruikte woorden in de rechterbovenhoek. 8. Het gebruik van een woordenboek is toegestaan. 2
Schrijfvaardigheid Situatie U bent van plan om in de zomervakantie te gaan werken. Op werk.nl hebt u een advertentie gezien van een reisbureau in uw stad die zaken doet met Turkije (verzin zelf een adres van het reisbureau). Ze zoeken een medewerk(st)er voor een parttime baan van 20 uur per week. Ervaring met de computer wordt op prijs gesteld. Naast goede kennis van het Nederlands, moeten uw Turks en Engels ook goed zijn. De sollicitatiebrief en het CV moeten in beide talen (Nederlands en Turks) geschreven worden. U vindt deze baan leuk en besluit een sollicitatiebrief (in het Turks) te schrijven aan de hand van de volgende opdracht. Opdracht 1. Verwijs naar de advertentie en vermeld uw belangstelling. 2. Vertel iets over uzelf, uw opleiding, uw vakkenpakket e.d. 3. Noem de computerprogramma s die u kent en vertel wat u allemaal kunt doen met de computer. Bijvoorbeeld dat u ervaring hebt opgedaan op uw school en bij een bedrijf tijdens uw stage. 4. Noem de talen die u kent en vertel iets over uw kennis en niveau. Benadruk vooral uw kennis van het Turks. 5. Geef uw motivatie aan en leg uit waarom het werk u leuk lijkt. 6. Sluit de brief passend af. 3
Leesvaardigheid Dit examen bestaat uit: 4 teksten met 20 vragen. Beoordeling. Voor deze toets zijn maximaal 20 punten te behalen. Let op! Open vragen mag u in het Turks of in het Nederlands beantwoorden. 4
Tekst 1 Özgüven Nasıl Kazanılır? Özgüvenli olmak bize ne sağlar? Kendimize güven duygusunu nasıl kazanırız? Uzman Klinik Psikolog Nancy Koen Levi açıklıyor. Özgüven kendimiz, yeteneklerimiz ve becelerilerimiz hakkında olumlu ve gerçekçi bir inanca sahip olmamız anlamına gelir. Özgüven, hayata karşı yapıcı, olumlu bakış açısını ve kendine inanmayı gerektirir. Özgüveni olan bireyler, birçok sorunla ya da durumla daha kolay baş edebilirler. Özgüven bize kuvvet verip motivasyon sağlarken, bu motivasyon bizim çabalamamızla karşımıza çıkacak olan engellerle başa çıkmamıza ve kazanılan başarılardan mutlu olmamıza yardım eder. Özgüvenimiz yerinde olması her zaman her şeyi mükemmel yapacağımız anlamına gelmez. Aksine yaşanan olumuzlukların hepsini kendimize mal etmektense nedenlerini araştırır, bundan ders çıkartır ve bir dahaki sefere daha iyisini yapma motivasyonuna sahip oluruz. Ancak özgüven eksikliği olduğu taktirde, kendimizden şüphe duyma, kolay boyun eğebilme, aldığımız eleştirilere karşı toleranslı olamama, sevilmediğimizi hissetme ve yalnızlık gibi olumsuz inançlara sahip olmamız olasıdır. Kendimize hangi durumlarda güven duyarız? Sanıldığının aksine özgüven, her koşulda sabit olan bir duygu değildir. Yaşam olaylarımıza bağlı olarak diğer insanlar ve olaylar özgüvenimizin azalmasına veya artmasına sebep olabilir. Diğer bir deyişle, farklı durumlarda veya çevrelerde güven ya da güvensizlik duygusuna sahip olabiliriz. Örneğin, bazı kişiler sahip oldukları mesleki kariyer, akademik başarı veya okul derecesi ile kendine güvenirken, fiziki özellikleri, sosyal yaşamı veya dış görünümü ile kendine güvenmeyebilir. Bu durumda güvenli olduğumuz yönlerimizi ortaya koymaya çalışırız. Ancak kimi insanlar kendilerini tamamen özgüvensiz hissederler. Özgüvenimizin hiç olmadığı zamanlarda, karşımıza çıkan engelleri veya zorlukları aşabilme yeteneğimiz olduğundan şüphe duyarız bu da ardından endişeyi getirir. Öte yandan, aşırı güven duygusu içerisinde olduğumuzda becerilerimiz hakkında gerçekçi olmayan inançlara sahip olabilir ya da sınırlarımızı bilmediğimizden her şeyi yapabilirmişiz gibi düşünebiliriz. Dolayısıyla gücümüzden fazla yükü sırtlanırız, bu yükler ağır gelmeye başlar, bunun sonucunda yapmamız gereken şey her ne ise 5
bunu iyi bir şekilde yapamayız. Makul seviyede bir özgüvene sahip olduğumuzda ise, motivasyonumuz yüksek, başarabileceğimize dair inancımız tam olur. Bir işi başaramadığımızda çeşitli nedenler bulmaktansa yeniden denemeye başlayabiliriz ya da yardım isteyebiliriz. Yukarıda da bahsettiğimiz özgüven duygusu yaşam içerisinde sık sık değişimler gösterebildiğinden, başarılarımız ve takdir görecek davranışlarımız özgüvenimizi artırabilirken, başarısızlıklarımız ve olumsuz geri bildirimler özgüvenimizi azaltabilir. Özgüvenimizin azaldığını ya da hiç özgüvenimiz olmadığını hissettiğimizde yapabileceklerimiz : Motive olduğumuz aktivitelerde yer almak: Başarılı olduğumuz, kendimizi iyi ve motive hissettiğimiz aktivitelerde yer aldığımız taktirde, başarabildiğimizi göreceğimizden bu da özgüvenimizi arttırmaya yardım eder. Olumlu düşünmek: Kendimiz hakkında olumlu düşünmeye başlamak bizim negatif düşünceden uzaklaşmamıza yardımcı olacaktır. Makul hedeflerin belirlenmesi: Gerçekçi hedefler belirlediğimizde ona ulaşmak için olan inancımız olur, koyduğumuz hedefi gerçekleştirdikten sonra yeni hedeflerle yolumuza devam edebiliriz. Bizi destekleyen kişilerle vakit geçirmek: Bizi yüreklendiren ve destekleyen kişiler ile vakit geçirdiğimizde, kendimize olan inancımız artar dolayısı ile daha özgüvenli oluruz. Ancak bu, sorunları olan kişilerle ya da içine kapanık kişilerle ilişki kurmamanız gerektiği anlamına gelmez. Pozitif özellikleri hatırlamak: Sahip olduğumuz pozitif özelliklerimizi hatırladığımızda, negatifliğe odaklanmayacak ve başarabilme inancımızı hatırlayacağız. Deneyimlerden ders çıkartmak: Deneyimlediğimiz her olay tabii ki başarıyla sonuçlanamayabilir, bunlardan ders çıkartmak ve kaynaklarımıza kaydetmek bir sonraki olumsuz yaşam olaylarında hatırlamamıza ve aşmamıza yardım eder. Hayır diyebilmek: Bizim için makul olmayan isteklere hayır demeyi başardığımız zaman fikirlerimizi açıkça ifade edebiliyor olacağız. Hayır diyebilmenin, karşınızdaki kişiye kolay olmadığınız hissini vermekle ya da o kişiye boyun eğmekle hiçbir ilgisi yok. Kendi düşüncemizi ifade etmek, özgüvenimizin artmasına yardımcı olacaktır. 1p 1 Wie is een zelfverzekerd persoon volgens de tekst? A her koşulda duygularını sabit tutabilen kişi B herşeyi her zaman mükemmel yapan kişi C yaşanan olumlu olayları her koşulda kendine mal eden kişi D yeteneklerine ve kendine gerçekçi ve olumlu bakabilen kişi 6
1p 2 1p 3 1p 4 Wat gebeurt er als iemand te zelfverzekerd is? A Her şeyi yapabileceği yanılgısına düşüp kaldıramayacağı sorumluluklar alır. B Eleştirilere karşı toleransını yitirir, sevilmediği duygusuna kapılır ve yalnız kalır. C Karşılaştığı her sorunla başa çıkabilir. D Kendine olan inancından dolayı mutludur. Wat is een reden om opeens minder zelfverzekerd te zijn? A hakkımızda alınan yanlış kararlar ve bunun sonucunda yaptığımız seçimler B hakkımızda yapılan olumsuz yorumlar ve uğradığımız başarısızlıklar C kendine güveni olmayan kişilerle ilişki kurmak D sorunları olan, içine kapanık kişilerle konuşmak Waarom is het belangrijk om nee te kunnen zeggen tegen zaken die je niet leuk vindt? A fikirlerimizi dolaysız biçimde ifade etmemizi sağladığı için B her söylenene evet deyip kendimizi ezdirmemek için C karşımızdakine boyun eğmediğimizi göstermek için D karşımızdakine kolay olmadığımız hisini vermek için Tekst 2 Artemis Tapınağı Artemis Tapınağı bugün İzmir kentine 50 km. uzaklıkta bulunan Efes te inşa edilmiştir. Efes teki bu tapınak, bereket tanrısı Artemis için yapılmış. Tanrıça Artemis adına ilk türbe M.Ö.800 lü yıllarda Efes teki nehrin yakınındaki bataklık kıyıya yapılmıştı. Bazen Diana da denen Efes tanrıçası Artemis, Yunan Artemis iyle aynı değildi. Yunan Artemis i av tanrıçasıydı. Efes Artemis i ise belinden omuzlarına kadar birçok göğüsle resmedildiği gibi verimlilik, bereket ve doğurganlık tanrıçasıydı. Bu eski tapınakta muhtemelen Jüpiterden düşen bir meteorit olduğu düşünülen kutsal bir taş vardı. Tapınak, sonraki yüzyıllarda birkaç kez tahrip olmuş ve yeniden inşaa edilmiştir. M.Ö.600 lerde Efes şehri büyük bir ticaret limanı haline geldi ve Chersiphron adlı bir mimar yüksek taş kolonları olan yeni ve büyük bir tapınak inşaa etti. Artemis Tapınağı, (Yunanca: Artemision; Latince: Artemisium) aynı zamanda Diana Tapınağı olarak da bilinir. Tanrıça Artemis e ithaf edilmiş tapınak Efes te M.Ö. 550 yıllarında tamamlanmıştır. Tapınak tamamen mermerden inşa edilmiştir. Dünyanın yedi harikasından biri sayılan tapınaktan geriye bugün sadece bir iki mermer parçası kalmıştır. Dünyanın yedi harikasını derleyen Sidon lu Antipader tapınağı şöyle tarif etmiştir: Mağrur Babil in üstünde savaş arabaları için yol olan duvarını ve Alpheus daki Zeus heykelini ve asma bahçeleri gördüm ve Güneşin kolosusunu ve yüksek piramitlerin devasa işçiliğini ve Mausolos un engin mezarını; ama Artemis in bulutlar üzerine kurulmuş evini gördüğümde diğer tüm harikalar parlaklıklarını kaybetti ve dedim ki İşte!, Olimpus un dışında, Güneş hiç bu kadar büyük bir şeye bakmadı. (Antipater, Yunan Antolojisi ) 7
Bizanslı Philon ise tapınak için şunları yazmıştır: Kadim Babil in duvarlarını ve asma bahçelerini, Olimposlu Zeus un heykelini, Rodos un Kolossusu nu, yüksek piramitlerin kudretli işçiliğini ve Mausoleus in mezarını gördüm. Ama bulutlara doğru yükselen Efes teki tapınağı gördüğümde, diğerlerinin tümünü gölgede kalmıştı. Artemis, Ay tanrıçası olarak Titan Selene in yerini alan Apollon un kardeşi bakire avcı Yunan tanrıçasıdır. Efes li Artemis ise oldukça farklıdır. Efesli Artemis in (Efesya) bir Anadolu tanrıçası olan Kibele nin bir kültü olduğu sanılmaktadır. Anadolu nun ana tanrıçası Kibele Efes e nasıl geldiği ve orada Artemis adıyla kültünün nasıl başladığı bilinmemekle beraber Kibele nin çeşitli evreler geçirerek Artemis haline geldiği kabul ediliyor. Yunan tanrılarının aksine daha çok yakın doğu ve Mısır tanrıları gibi vücudu altından ayaklarının çıktığı ve bacaklara doğru gittikçe incelen sütun benzeri bir bölümle kaplıdır. Çok göğüslü Tanrıça (37 adet) Efes te basılmış paraların üzerinde başında Kibele nin bir özelliği olan duvar gibi bir taç ile resmedilmiştir. Paraların üzerindeki resminde, kolları birbirine geçmiş yılanlardan oluşan bir asaya dayalı durmaktadır. British Museum dan John Turtle Wood 1863 de tapınağı araştırmaya başladı. 1869 da 6 metre derinlikte, çamurların içinde tapınağın temellerini buldu. Bulduğu heykelleri ve bazı kalıntıları British Museum a götürdü. 1904 de yine aynı müzeden D.G. Hograth ın liderliğindeki bir ekip kazılara devam ettiler ve sitede birbirinin üzerine inşaa edilen 5 tapınak olduğunu keşfettiler. Bugün gelen ziyaretçilere tapınağın yerini belli etmek için, bataklık halinde olan bölgeye sadece bir tek sütun dikilmiştir. 1p 5 1p 6 1p 7 1p 8 Wat symboliseert het standbeeld van Artemis? A asillik B barış C savaş D verimlilik Waartoe behoort de Tempel van Artemis? Hoe ziet de Tempel van Artemis er nu uit volgens de tekst? A Bütün heybetiyle Efes te bulunmaktadır. B Geriye mermer parçaları kalmıştır. C Tapınak hala restore edilmektedir. D Tapınak tamamıyla başka bir ülkeye taşınmıştır. E Tapınak tamamıyla yok olmuştur. Waarvan zijn Antipader en Philon het meest onder de indruk bij de tempel? A tapınağın giriş kapısındaki işaretlerden B tapınağın göz alıcı yüksekliğinden C tapınakta çalışan kölelerin sayısından D yapımında kullanılan değerli taşlardan 8
1p 9 Wat zou het beeld van de godin van Efeze op de munten betekenen? A Efes in bir ticaret merkezi olduğunu B Efes in spor ve kültür merkezi olduğunu C ekonomiden tanrıçanın sorumlu olduğunu D tanrıçaya gösterilen bir saygıyı 1p 10 Wat hebben de Engelse archeologen ontdekt? A resmi yazı belgelerini B tanrıçanın hazinelerini C üst üste yapılmış tapınakları D yan yana yapılmış kliseleri Tekst 3 Hayatın görünmez güveleri 1 Mark Twain in düşündürücü bir lafı var. İsteklerinizi, hayallerinizi küçümseyen kişilerden mümkün mertebe uzak durun! Ruhu küçük insanlar başkalarını da daraltmak, azaltmak ister diye devam eder söze dünyaca ünlü romancı. Küçümserler her şeyi ve her emeği. Her kelimeleri ağılı. 2 Ruhu engin insanlar ise kendiliğinden destek verir etraflarındakilere. Sadece yakınlarını ya da kendi dostlarını, akrabalarını değil, birilerini kayırmak anlamında değil, bizatihi yaratıcılığı teşvik ederler; her nerede görürlerse görsünler. O yüzden kimlerle arkadaşlık ettiğimiz, vakit geçirdiğimiz ve kimlerin lafını/eleştirisini ciddiye aldığımız hususunda seçici olmak en iyisi, şayet akıl ve ruh sağlığımızı muhafaza edebilmek istiyorsak. 3 Mark Twain bizim memlekette yaşasaydı çok daha keskin bir üslupla zikrederdi herhalde tüm bunları. 4 Halbuki bizler ekseriya unutuveriyoruz bu kadim kuralı. Başkaları ne der, aman elâlem laf eder. kaygısı camdan bir duvar gibi dikiliyor önümüzde. Çöküyor olanca ağırlığıyla üzerimize. Küçümsenme, beğenilmeme, en nihayetinde anlaşılmama korkusu o kadar ağır basıyor ki ayaklarımız geri geri gidiyor her işte. Hayallerimizi, uçuk kaçık emellerimizi naftalinleyip kaldırıyoruz zihnimizin dolaplarına. Orada çürüyorlar usulca. Gün ışığı görmeden senelerce. Nice sonra açıp bakıyoruz ki güve yemiş planlarımızı. Biz yaşlanırken onlar da bir kenarda kuruyuvermiş. Hayatın görünmez güveleri var, yer bitirirler insanın özgüvenini. 5 Amerika da ders verdiğim yıllardı. Arizona da sakin bir öğleden sonra. Sınıfta 20 civarında öğrenci. Çoğunluğu bayan. Onlar sırayla konuşuyor, ben not alıyorum. Öğrenciler ateşli, heyecanla söze karışıyor, hatta bazen sabırsızlıktan birbirlerinin sözünü kesiyorlar. Tartışma konumuz Kültürel farklılıklar mı daha önemli günümüzde yoksa evrensel değerler mi? Dikkatimi çeken bir nokta var: Öğrencilerin önemli bir kısmı önceki hafta verdiğim okumaları tamamlamadan gelmiş, belli ki tembellik etmiş. 50 küsur sayfa vardı okunacak. Şöyle bir bakmışlar en fazla. Ama her birinin bir kanaati var. Hem kanaati, hem de özgüveni. 6 Bundan çok değil iki sene evvel, benzer bir sahne hatırlıyorum. İstanbul da bir özel üniversitede. Konu da benzer. Ama ortam farklı. Bu sefer öğrenciler okumaları yaparak gelmişler sınıfa, verdiğim metinlerin çoğuna vâkıflar. Ne var ki iş tartışmaya gelince hep aynı kişiler söz alıyor, hep aynı erkek öğrenciler fikir beyan ederken 9
diğerleri sadece dinliyor. Bilhassa kız öğrencileri konuşturmak ne kadar zor. Dersten sonra bir kız öğrenci yaklaşıyor yanıma. Akıllı, bilgili biri. Konuyla ilgili düşüncelerini açıyor bana. İyi ama neden derste söylemedin bunları? diyorum. Paylaşsaydın ya arkadaşlarınla. Gülümsüyor, mahcup. Omuz silkiyor. Takılır aklıma, nedir özgüvenimizi örseleyen? 19 yaşında Amerikalı bir kız öğrenci, hocanın salık verdiği okumaların belki de hiçbirini yapmadığı halde rahatlıkla sınıfta söz alıp tartışırken, yaşıtı ve hemcinsi bir Türk öğrenci, üstelik konuyu gayet iyi bildiği halde neden susar, neden dinlemeyi tercih eder? 7 Kız çocuklar erkek çocuklardan daha çabuk olgunlaşıyor, daha çabuk büyüyor. Yani bir anlamda hayata daha önde başlıyor. Sonra Toplum, eğitim, aile, adım adım azaltıyoruz kendilerine olan güvenlerini. Öyle ki buluğ çağına vardıklarında o eski yaratıcılıklarından, girişkenliklerinden eser kalmamış oluyor çoğu zaman. Geri çekiliyorlar. Lise, üniversite aşamasına geldiklerinde büsbütün isteksizleşiyorlar kamusal alanda konuşmak konusunda. Başkaları beğenmez kaygısı değil mi bizi bu kadar ürkekleştiren? Neden hep dinlemeyi tercih ediyoruz, bir fikrimiz olduğu halde, birçok fikrimiz olduğu halde? Dışarıda dinleyici, kendi evlerinde konuşkan kadınlar Elif Şafak 1p 11 Wat benadrukt de schrijver, volgens de tekst, met het onderstreepte woord ağılı? A acı hissettiğini B alay edildiğini C iltifat edildiğini D küçümsendiğini 1p 12 Wat adviseert de schrijver in alinea 2? A Her söylenenden bir ders almalıyız. B Her söylenene kulak vermemeliyiz. C Her zaman seçici olmalıyız. D Herkesi ciddiye almalıyız. E Herkesle arkadaşlık kurabilmeliyiz. 1p 13 Waarom werd Mark Twain door de schrijver bekritiseerd? A Amerika da toplum baskısı az olduğu için B Türk kültürünü tam anlamıyla bilmediği için C Türk toplumunu anlamadığı için D üslubu oldukça yumuşak olduğu için 1p 14 Wat zijn, volgens de schrijver, de belangrijkste kenmerken van Amerikaanse studenten? A birbirinin sözünü kesmeleri B çok sabırsız ve istekli olmaları C kendi fikirlerini savunmaları D kültürel farklılıkları anlamadıkları E ödevlerini yapmamış oldukları 10
1p 15 Wat is, volgens de schrijver, het verschil tussen Turkse en Amerikaanse studenten? A her iki ülkede de kız çocuklarının daha başarılı olması B özellikle bayan öğrencilerin öz güven sorunu yaşadıkları C Türk öğrencilerin daha saygılı ve kibar oldukları D Türk öğrencilerin ödevlerini daha az ciddiye aldıkları Tekst 4 Doğal Afet Sel (1) Dünyada en sık görülen doğal afetin sel olduğunu söyleyen Doç. Dr. Keskin sel sonrasında bazı hastalıkların görülebileceğine değindi ve şunları söyledi: "Su kaynaklarına kanalizasyon karışır ve sular hastalık etkenleriyle kirlenmiş hale gelir. Ölmüş insan ve hayvanların cesetleri bir süre sonra kokuşur ve hastalık etkeni mikroorganizmaların üremesi ve çoğalması için uygun ortam oluşturur. Hasta ve yaralı insanların tedavisi uygun ve yeterli biçimde yapılamaz. Yeterli ve sağlıklı içme ve kullanma suyu temin edilemez. Sağlıklı ve yeterli gıda temin edilemez. Yollar ve iletişim sistemlerinin tahrip olması sonucu olarak gıda ve ilaç gibi yardımları, ihtiyaç sahiplerine zamanında ulaştırılmaz ve dağıtımı yapılamaz. Bozulan ortamda bulaşıcı hastalıkların taşıyıcısı olan, fareler, sivrisinekler ve diğer vektör canlılar kontrolsüz biçimde ürer ve çoğalırlar." (2) Bu şartların ortaya çıkmasıyla sel bölgelerinde bulaşıcı hastalıkların görülebileceğine değinen Keskin, "Bu kriz hali uzun sürecek olursa ciddi salgın hastalıklar ve bunlara bağlı insan ölümleri de görülür. Bu nedenle olumsuz şartların süratle ortadan kaldırılması ve normal şartların en kısa zamanda sağlanması kritik bir önem taşımaktadır. Doğal afetler arasında bulaşıcı hastalıklar ve salgınlara yol açma bakımından en başta geleni sel felaketidir. Ülkemizin çeşitli bölgelerinde selin etkileri sürüyor. Bu sel felaketi, bazı vatandaşlarımızın hayatını kaybetmelerine, bununla birlikte yerleşim alanı ve ekili alanlarda ciddi hasarlara yol açmış bulunuyor. Bulaşıcı hastalıkların ortaya çıkmaması için gerekli dikkatin gösterilmesi gerekiyor." dedi. (3) Doç. Dr. Keskin görülebilecek hastalıkları şöyle sıraladı: Su ve besinler yoluyla bulaşan hastalıklar: Çeşitli etkenlere bağlı ishalller, amiplidizanteri, basilli dizanteri, tifo, paratifo, kolera, hepatit A ve Hepatit E vs. Vektörlerle bulaşan hastalıklar: Leptospira hastalığı, sıtma vs İzmir'de 1995 yılı kasım ayında yaşanan ve 62 kişinin öldüğü selden sonra toplam yedi kişide leptospirozis saptanmış ve bu hastalardan bir kişi ölmüştür. Paraziter hastalıklar: Sel felaketi sonrasında, kötü barınma ve hijyen şartları sonucu çoğalma fırsatı bulan çeşitli parazitlerin neden olduğu hastalıklar yanında kirli su birikintileri ve nemli topraklarda çoğalan bazı parazitlerin yol açtığı paraziter hastalıklarda da artış görülür. (4) Bölgeye yeterli ve sağlıklı suyun temin edilmesi. Halkın kaynağını bilmediği suları kullanmamaları konusunda uyarılması. Temizliğinden emin olunmayan bir suyun kullanımı zorunluluğu varsa mutlaka dezenfekte edilerek kullanılması. 11
(Dezenfeksiyon işlemi, kaynatarak yapılabileceği gibi kireç kaymağı veya bu iş için hazırlanmış diğer dezenfektan maddeler kullanılarak da yapılabilir) Öncelikle bölgede hangi bulaşıcı hastalıklarının görüldüğünün buna bağlı olarak sel sonrası artması veya salgın yapması beklenen hastalıkların tesbit edilmesi. Risk oluşturan hastalıklardan aşısı bulunanlara karşı bölgede yaşayanların aşılanarak koruma altına alınması. Bu hastalıklara karşı kullanılacak tanı ve tedavi gereçlerinin hazır bulundurulması ve gerek duyulan sağlık personelinin bölgeye sevk edilmesi. Hastalık tarama çalışmaları yapılarak bulaşıcı hastalıklara erken dönemde tanı konulması, tedavilerinin yapılması ve gerekli süre karantina uygulanması. Vektörlerle mücadele edilmesi ve tehlike oluşturacak kadar çoğalmalarının önlenmesi (kemirgenler, sivrisinekler vs). (5) Pedagoji Uzmanı Dr. Melda Alantar ise, selin çocuk ve gençler üzerinde travmatik etkiler yaratabileceğini ifade ederken, "Toplumu tümüyle etkileyen afetler çocuklarda güvenlik ve normallik -olağanlık- duyularının sarsılmasına neden olur." dedi. Doğal afetlerin çocuklarda korku ve endişeye yol açtığını belirten Alantar, "Şiddetli rüzgar, yağmur, şimşek ve gök gürültüsü nedeniyle olaydan haftalar ve aylar sonra çocuklar seslere karşı korkuyla tepki verirler. Duygusal ve fiziksel olarak tükenme hissederler. Seller bir gece içinde çekilmediği için yaşanılan mekanların temizlenmesi günler, haftalar alabilir." şeklinde konuştu. (6) "Okul öncesi çağı çocuklarında; bebeksi davranışlar sergileme, parmak emme, alt ıslatma, anne-babaya sıkıca sarılma, yaramazlık, uyku bozuklukları, iştahsızlık, karanlıktan korkma, arkadaşlarından ve olağan günlük düzenden uzaklaşma v.b. belirtiler gözlemlenebilir. İlkokul dönemi çocuklarında; öfke, saldırganlık, gece kabusları, okul reddi, dikkat dağınıklığı, arkadaş ve etkinliklerden uzaklaşma, akademik ve davranışsal açılardan gerilemeler görülebilir. Ergenlerde; beslenme ve uyku düzensizlikleri, karmaşık duygular, çelişkiler sinirlilik, fiziksel şikayetler (baş ve mide ağrıları v.b.), dikkat dağınıklığı, okul başarısızlığı, suç işleme, alkol, sigara ve uyuşturucu kullanma gibi belirtiler gözlemlenebilir." 1p 16 Welke van de volgende vragen wordt beantwoord in de eerste paragraaf? A Afet sonrası alınacak tedbirler nelerdir? B Bulaşıcı hastalıklarla nasıl mücadele edilmelidir? C Sel nasıl oluşmaktadır? D Selden nasıl korunmalıyız? E Selin sebep olabileceği olumsuzluklar nelerdir? 1p 17 Welke van de onderstaande onderwerpen is van kritisch belang volgens alinea 2? A ilk yardım uzmanları B sağlık kuruluşları C sağlıklı gıdalar D zamanlama 12
1p 18 Wat is de oorzaak van malaria volgens de tekst? A bozulmuş gıdalar B kemirgenler C kötü barınma D pis sular 1p 19 Welke van de onderstaande kopjes past het best bij alinea 6? A Çocukların ruh sağlığı da olumsuz etkileniyor B Doğal sel felaketiyle mücadele C Görülen travmatik etkiler D Yetişkinlerin bilgisizliği 1p 20 Wat zijn, volgens Melda Alantar, de gevolgen van natuurrampen voor kinderen? 13
Correctievoorschrift staatsexamen VWO 2015 Turkse taal elementair leesvaardigheid Tijdvak 1 Vrijdag 22 mei 09.00 11.30 uur College-examen schriftelijk 14
1 D 2 A 3 B 4 A 5 D 6 De 7 wonderen / wereldwonderen. 7 B 8 B 9 A 10 C 11 A 12 C 13 D 14 C 15 B 16 E 17 D 18 B 19 C 20 Angst en zorgen. 15
Totaalscore 20 punten Score Cijfer 20 10 19 9,4 18 8,8 17 8,1 16 7,5 15 6,9 14 6,2 13 5.5 12 4,8 11 4,2 10 3,6 9 3,0 8 2,3 7 1,7 6-0 1,0 16