JEOTERMAL SONDAJ ÇALIŞMALARINDA İZİN SÜREÇLERİ ve YATIRIMCI SIKINTISI Çetin KARAHAN Megapol Enerji
ARAMA VE İŞLETME RUHSATLARINA SAHİP JEOTERMAL YATIRIMCILARIN KARŞILAŞTIĞI SORUNLARI 2 GRUPTA İNCELEYEBİLİRİZ. SONDAJ İZİNLERİ SIRASINDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR İŞLETMEYE GEÇME AŞAMASINDA ARAZİ ALIMLARI VE SAHA TAHSİS İŞLEMLERİ SIRASINDAKİ SORUNLAR
SONDAJ İZİNLERİ SIRASINDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR Jeotermal çalışmalar bilindiği gibi 5686 sayılı jeotermal kaynaklar ve doğal mineralli sular kanunu ve kanunun uygulama yönetmeliğine göre yürütülmektedir. Jeotermal kanun ilk çıktığında 2008 yılında sadece İl Özel İdarelerine verilen ve koordinatların bildirildiği bir dilekçe ile sondaja başlanırken şu anda sondaj yapılacak alanın tapusu, kira sözleşmesi, ÇED gerekli değildir belgesi ve kurum görüşleri gibi bir çok belge istenmektedir.
Sondaja başlamadan istenilen belgelerin alınması için 8-9 farklı kuruma başvuru yapılması gerekmektedir. Bu kurumlar; 1.Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü 2.Sondaj yapılacak arazi devlete ait ise arazi cinsine bağlı olarak devlet kurumu(milli Emlak Müdürlükleri) 3.Sondaj yapılacak arazi Belediyeye ait ise o arazinin bağlı olduğu Belediye 4.İlgili Bölge Müdürlükleri (Karayolları,TEİAŞ,Sit Kurulu) 5.Belediye Su İşleri Genel Müdürlüğü, 6- DSİ Bölge Müdürlükleri 7.Gıda Tarim ve Hayvancılık İl müdürlüğü 8.Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığıdır. 9.Kültür ve Turizm Bakanlığı
ÇED gerekli değildir Belgesi Alımındaki Süreç Çevre Danışmanlık Firması ile anlaşma 3-4 gün Proje tanıtım dosyasının (PTD) hazırlanması Gerekli ücretlerin yatırılması Hazırlanan PTD ile Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğüne Başvuru 3 gün Proje tanıtım dosyasının incelenmesi 4 gün Çevre Yetkililerin sahaya gelmesi ve tutanak tutması Kurumlara dağıtılacak görüş yazıların yazılması 4 gün 7 gün 7 gün 20 gün A kurumu 15 gün B kurumu 7 gün Revize PTD dosyasının incelenmesi 7 gün Gelen görüş yazılarına göre PTD dosyasının revize edilmesi 10 gün 15 gün G kurumu H kurumu 10 gün 3 gün Gelen görüş yazılarına göre yeni kurumlara görüş sorma 7 gün Kurumlardan gelen görüş yazının değerlendirilmesi 12 gün 15 gün C1 alt kurumu C kurumu D kurumu ÇED gerekli değildir belgesinin alınması Toplam: 160 gün Belirtilen gün sayıları değişiklik gösterebilir. ÇED iznine başvuran her yatırımcı belirtilen süreden daha kısa veya daha uzun sürede ÇED izni alabilir. E1 alt kurumu E2 alt kurumu E kurumu F kurumu
2. ADIM: SONDAJ YAPILACAK ARAZİNİN ALINMASI YA DA KİRALANMASI ÇED gerekli değildir belgesinin alınması sırasında Tarım İl Müdürlüğü arazinin alımı, kiralanması veya tahsis işlemlerinin yapılmasını şart koşmaktadır. Sondajı yapmadan önce Araziyi satın alır yada kiralarsanız izin alamama durumunda arazinin elinizde kalma riskini de üstlenmeniz gerekmektedir..
Jeotermal sondajda bütün izin süreçleri 2.adım 1.adım Özel arizlerde Sondaj arazisi alımı 3.adım Sondaj yapılacak noktanın belirlenmesi Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğüne başvuru ÇED gerekli değildir belgesinin alınması Devlet arazilerinde sondaj izni Yatırım izleme ve koordinasyon Başkanlığına Başvuru Sondaj izninin alınması Belediye arazilerinde sondaj izni Sondaja başlama
Jeotermal sondaja başlarken yatırımcının risklerle dolu, tam olarak yeraltından ne kadar sıcaklık ve debide akışkan çıkacağını bilmediği araştırma sondajı için tam 6 ay mücadele etmesi, beklemesi ve 1000 metre derinliğinde bir araştırma kuyusu için yaklaşık maliyeti 1.500.000 TL yi bulan bedeli gözden çıkarması gerekmektedir. Yatırım riski ve maliyetin yüksek olmasından dolayı bir çok ülkede yeraltı kaynak aramacılığı genelde kamu eliyle yapılmaktadır. Türkiyede de bu görevi MTA üstlenmiştir. Zaten MTA tarafından ihale edilen jeotermal sahalar, araştırmaları ve sondajı yapılmış, alan firmaların da hemen işletme ruhsatına geçtiği sahalardır. Eğer Özel sektör jeotermal aramacılık yapacak ise arama ve sondaj izinlerinin kolaylaştırılması şarttır.
2. İŞLETMEYE GEÇME AŞAMASINDA ARAZİ ALIMLARI VE SAHA TAHSİS İŞLEMLERİ SIRASINDAKİ SORUNLAR Yapılan sondajlar sonucunda işletme ruhsatı alan firmalar, projesini gerçekleştirmek istediği arazilerin alımı veya saha tahsis sürecinde aşağıdaki sorunlarla karşılaşmaktadırlar: Mevcut İmar durumları- Yapılacak projenin mevcut imar durumuyla uyuşmaması Termal tesis yapılacaksa imar durumun turizme yönelik değiştirilmesi Sera yapılacaksa imar durumunun tarımsal faaliyetlere yönelik değiştirilmesi. Arazi sahibi ile anlaşılamaması durumunda kamulaştırmanın bir yıldan fazla sürmesi. Tüm bu süreçler 6 ay ile 1 yıl arasında sürmektedir.
Hazine arazileri kiralanması veya tahsisi (mera, milli emlak) 1-Kurumların uyguladığı mevzuatların birbirinden farklı olması ve çelişmesi 2-Kurumların İstediği belgelerin eksik belirtilmesi ve tekrardan istenmesi 3- Onay alma süreçlerinin çok uzaması bir den fazla kurumdan onay alınması 4- Milli Emlaktan kiralanacak yerlerle ilgili 16 kamu kuruluşuna görüş sorulması cevapların gecikmesi.
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 1.Yazışmalar posta yerine elektronik ortamda olabilir. Firmalar kendileri kurum görüşlerini alabilir. 2. ÇED gerekli değildir kapsamında kurumlardan görüş alındığı için bu kurumların jeotermal yönden bilgilendirilebilir veya jeotermal alanında uzmanpersonel çalıştırılabilir. 3. ÇED gerekli değildir kapsamında 6-7 kurumdan görüş almak yerine tüm bu bilgilerin bulunduğu bir kurul oluşturulabilir ve sadece bu kuruldan görüş alınabilir. 4.Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı yatırımcılara bu süreçte destekte bulunabilir.
5.Jeotermal Arama Ruhsatlarında araştırmalarda çok büyük önemi olan genellikle derinliği 600-700 m yi geçmeyen, dar çapla delinen gradyan sondajları ya da araştırma sondajları ÇED gerekli değildir kapsamından çıkarılabilir. 6. Çevre ve Şehircilik İl müdürlüğüne verilen proje tanıtım dosyasında zaten sondaj ve çevre ile ilgili tüm teknik bilgiler verilmekte, yatırımcı şirketin çevreye olumsuz etkide bulunmamasıyla ilgili için uyacağı kurallar belirtilmektedir. Ayrıca bu kurallara uyulacağına dair taahhütnamede Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğüne verilmektedir. Uyulmaz ise faaliyet durdurulur ve ceza kesilir.
7-Arama Ruhsatı döneminde, bir sahada yapılan ilk araştırma sondajında sonucun hızlı bir şekilde alınması için CED gerekli değildir belgesinden muaf tutulması gerekir. Bu konuda MTA,TMMOB,MİGEM,Valilikler,Ruhsat Sahipleri ortak hareket etmelidir.. 8-Jeotermal arama ve işletme faaliyetlerinde karşılaşılan sorunların çözümünde Jeotermal Ruhsata Sahip kişi ve şirketlerin işlemlerini tek elden görüleceği Jeotermal Genel Müdürlüğü kurulması yada jeotermal işletmelerin mevcut bir Genel Müdürlüğe (MTA, Yenilenebilir Enerji, MİGEM gibi) bağlanması işlemleri hızlandırabilir. 9-Tüm dünyanın temiz ve yenilenebilir enerji olan jeotermale büyük önem verdiği ve yatırımcıya destek olduğu çağda, ülkemizde de jeotermal araştırmalar teşvik edilmelidir.
10 - Jeotermal Elektrik üretiminde devletin alım garantisi ve teşvik olduğu için jeotermal elektrik sahalarına talep fazladır. Ancak sıcaklığı 100 derecenin altındaki sahalara fazla talep yoktur. Bunun üzerine bir de yasal izinlerin alınmasının zorlaşması ve sürecin uzaması yatırımcıyı jeotermal sektöründen uzaklaştırmaktadır. Bu nedenle elektrik üretimi dışındaki yeni jeotermal saha ihalelerine fazla ilgi bulunmamaktadır. -Aramacılıkta Jeotermal rüzgarı dinmeye başlamıştır. -Rüzgar Ters esmeden bir an önce önlemler alınmalıdır. İLGİNİZE TEŞEKKÜRLER