UFRS Bülten Ağustos 2012, Sayı 2 İş Ortaklıklarında Oransal Konsolidasyon Uygulaması Kalkıyor Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu (UMSK); bağlı ortaklıklar ve müşterek yatırımlar (yeni ismi ile müşterek anlaşmalar) ile ilgili mevcut UFRS hükümlerini değiştirerek ve iştiraklerle ilgili sınırlı düzeltmeler yaparak 12 Mayıs 2011 tarihinde yeni konsolidasyon ve ilişkili standartlar suitini (UFRS 11 Müşterek Anlaşmalar, Yeniden Düzenlenmiş UMS 28 İştiraklerdeki ve İş Ortaklıklarındaki Yatırımlar (2011)) 1 Ocak 2013 tarihinde veya sonrasında başlayan yıllık hesap dönemlerinde uygulanmak üzere yayımlamıştır. UMS 31 den UFRS 11 e geçiş Müşterek anlaşma sınıflaması ile UFRS 11 ve mevcut UMS 31 İş Ortaklıklarındaki Paylar da yer alan muhasebeleştirme modelleri arasındaki farklar aşağıdaki şekilde görülebilir: Önemli Başlıklar Müşterek anlaşmalar UFRS 11 kapsamında sınıflandırılırken 2 alt gruba ayrılmıştır: 1)Müşterek faaliyet, anlaşmanın müşterek kontrolüne sahip taraflarının bu anlaşmayla ilgili varlıklar üzerinde haklara ve borçlara ilişkin yükümlülüklere sahip oldukları müşterek anlaşmadır. 2)İş ortaklığı, anlaşmanın müşterek kontrolüne sahip taraflarının bu anlaşmanın net varlıkları üzerinde haklara sahip oldukları müşterek anlaşmadır. UFRS 11 e göre iş ortaklıkları özkaynak yöntemine göre muhasebeleştirilir. UFRS 11 standardı, 1 Ocak 2013 tarihinde veya sonrasında başlayan yıllık hesap dönemlerinde uygulanacaktır. UMS 31 UFRS 11 Tüm varlık ve borçların satır satır toplanarak birleştirilmesi yöntemiyle muhasebeleştirme Seçim: Özkaynak yöntemi veya oransal konsolidasyon yöntemi MKF/MKV MKİ Ayrı bir araç vasıtasıyla yapılandırılmayan Ayrı bir araç vasıtasıyla yapılandırılan ama ayrımın aşağıdakilerin dikkate alındığı durumlarda geçerli olması: (i) Ayrı aracın hukiki şekli (ii) Sözleşmeye bağlı anlaşmanın hükümleri (iii) İlgili olduğu durumlarda, diğer durum ve koşullar Ayrımın sağlandığı ayrı bir araç vasıtasıyla yapılandırılan Kısaltmalar: MKF/MKV: Müşterek kontrol edilen faaliyet/müşterek kontrol edilen varlıklar MKİ: Müşterek kontrol edilen işletme MF IO Tüm varlık ve borçların satır satır toplanarak birleştirilmesi yöntemiyle muhasebeleştirme Özkaynak muhasebeleştirme yöntemi MF: Müşterek faaliyet IO: İş ortaklığı İlgili yayınımız Ufuktaki Yenilik: UFRS 11 Müşterek Anlaşmalar Bu yayın, standart ve uygulaması hakkında detaylı bilgi sahibi olmanıza yardımcı olacaktır. Yayını temin etmek için KPMG kontağınıza başvurabilirsiniz. 2012 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative in üyesi bir Türk şirketidir. Tüm hakları saklıdır.
UMSK genel olarak, UMS 31 standardını iki yönden iyileştirmeyi amaçladı: Birincisi, UMS 31 de, muhasebeleştirme yönteminin müşterek anlaşmanın yapısına odaklanmasıydı; ayrı bir araç vasıtasıyla yapılandırma, müşterek kontrol edilen işletmeler ve diğer anlaşmalar olarak sınıflandırılmasında belirleyiciydi. Fakat UMS 31 e göre müşterek kontrol edilen işletmeler de müşterek kontrol edilen faaliyet/varlık (yeni ismi ile müşterek faaliyet) gibi muhasebeleştiriliyordu. İkinci olarak ise işletmelerin müşterek kontrol edilen işletmelerdeki paylar için (yeni ismiyle iş ortaklıkları), oransal konsolidasyon ve özkaynak yöntemi olmak üzere, birden fazla muhasebeleştirme seçeneğinin olmasıydı. İş ortaklıkları, özkaynak yöntemine göre muhasebeleştirilmelidir. UFRS 11 sizi nasıl etkileyebilir UMS 28 İştiraklerdeki Yatırımlar (2008), UMS 31 ve UMS Yorum 13-Müştereken Kontrol Edilen İşletmeler Ortak Girişimcilerin Parasal Olmayan Katılım Payları standartlarından önemli değişiklikler ve muhtemel etkileri, aşağıda özetlenmiştir: Önemli Değişiklikler Muhasebeleştirme yönteminin karar verilmesinde müşterek anlaşmaların yapısı artık temel faktör değildir Muhtemel Etkiler UMS 31 ve UFRS 11 arasındaki prensiplerin değişmesi ile, pratikte, tamamı değil ama, birçok işletmenin, UMS 31 kapsamında müşterek kontrol edilen işletme olarak sınıfladığı şirketlerin UFRS 11 kapsamında iş ortaklığı olarak sınıflanması beklenmektedir. Sınıflamada tamamen farklı bir değişim olmasa da, tüm müşterek anlaşmaların UFRS 11 e geçiş için yeniden değerlendirilmesi gerekecektir. Müşterek anlaşmaların sınıflandırılması için, işletmenin anlaşmanın hukuki şeklini, yapısını, sözleşmeye bağlı anlaşmanın hükümlerini ve diğer durum ve koşulları belirlemesi ve değerlendirmesi gerektiği için, bu durum yorum gerektiren ve uygulamada dikkat edilmesi gereken bir alan olacaktır. İş ortaklıkları için tek bir muhasebe yöntemi Oransal konsolidasyon yönteminden özkaynak yöntemine geçiş bir işletmenin, tüm finansal tablo kalemlerini, özellikle gelirin, brüt varlık ve brüt borçların azalması şeklinde etkileyecektir. Eğer iş ortaklığı karlı ve vergilendirilebilir bir işletme ise, bu durumda geçiş, müşterek anlaşmalardan gelen vergi giderleri vergi gideri satırında yer almayacağı için, vergi öncesi karı da azaltacaktır. Yukarıdaki sunum değişikliğine ilave olarak, oransal konsolidasyon yönteminin bırakılmasından doğacak başka muhasebesel etkiler de olabilir. Örneğin, bir iş ortaklığı katılımcısı bir iş ortaklığının varlık veya yükümlülüklerine finansal riskten korunma muhasebesi uyguladığı durumda (iş ortaklığındaki borcun faiz riski için yapılan finansal riskten korunma işlemi gibi), özkaynak yöntemi uygulandığında, finansal riskten korunma muhasebesine konu olmayacaktır. Benzer şekilde, bir iş ortaklığı katılımcısının faiz gideri artık iş ortaklığının varlıkları üzerinde aktifleştirilemeyecektir. Deneyimlerimize göre, bu değişikliğin geniş etkisi olması beklenmektedir, çünkü mevcut durumda pek çok değişik sektörde UFRS finansal tablo çıkaran işletmelerin yarısı müşterek kontrol edilen işletmeler için oransal konsolidasyon yöntemi kullanırken, diğer yarısı özkaynak yöntemi kullanmaktadır. Özellikle gayrimenkul ve madencilik sektörlerinde, müşterek anlaşma uygulamasının yaygın olmasından ve oldukça karışık anlaşmalar bulunmasından dolayı, bu yeni uygulamadan önemli derecede etkilenmeleri muhtemeldir. Bu geçişin sonucu olarak, işletmelerin aşağıdaki işlemleri yapmaya ihtiyaçları olabilir: Mevcut sözleşmelerin etkisinin ve performans ölçütlerinin değerlendirilmesi; ve Finansal analistler de dahil olmak üzere hisse ve diğer menfaat sahiplerinin bu geçişin yaratacağı muhtemel etkilerle ilgili olarak bilgilendirilmesi. 2
UFRS 11 in getirdiği önemli gereklilikler Kapsam Müşterek anlaşma, iki veya daha fazla tarafın üzerinde müşterek kontrole sahip olduğu anlaşmadır. Müşterek kontrol ise bir anlaşma üzerindeki kontrolün sözleşmeye dayalı olarak paylaşılmasıdır. Kontrol, UFRS 10 Konsolide Finansal Tablolar Standardında tanımlanmıştır. Müşterek kontrol, ilgili faaliyetlere ilişkin kararların, kontrolü paylaşan tarafların oy birliği ile mutabakatını gerektirdiği durumda vardır. Anlaşmanın türü Müşterek anlaşmalar, her birinin ayrı muhasebeleştirme yönteminin olduğu iki çeşide ayrılır. Müşterek faaliyet, anlaşmanın müşterek kontrolüne sahip taraflarının bu anlaşmayla ilgili varlıklar üzerindeki haklara ve borçlara ilişkin yükümlülüklere sahip oldukları müşterek anlaşmadır. İş ortaklığı, anlaşmanın müşterek kontrolüne sahip taraflarının bu anlaşmanın net varlıkları üzerinde haklara sahip oldukları müşterek anlaşmadır. İşletmelerin dâhil oldukları müşterek anlaşmanın türüne ve dolayısıyla muhasebeleştirme yöntemine karar verilmesindeki ana kriter anlaşmanın taraflarının işlerin olağan akışı çerçevesinde anlaşmadan doğan hak ve yükümlülüklerine bağlı olmaktadır. Müşterek anlaşmanın, müşterek faaliyet mi yoksa iş ortaklığı mı olduğu değerlendirilirken anlaşmanın yapısı, anlaşmanın hukuki şekli, sözleşmeye bağlı anlaşmanın hükümleri ve diğer durum ve koşullar göz önünde bulundurulur. Müşterek anlaşmanın sınıflandırılmasına ilişkin şema Aşağıda yer alan şema, bir işletmenin söz konusu anlaşmayı sınıflandırmak amacıyla izleyeceği değerlendirmeyi göstermektedir. Anlaşmanın yapısı Müşterek anlaşma ayrı bir araç vasıtasıyla yapılandırılmış mı? Hayır Evet Hukiki şekli Ayrı aracın hukiki şekli, taraflara anlaşmayla ilgli varlıklar üzerinde haklar ve borçlara ilişkin yükümlülükler veriyor mu? Evet Hayır Sözleşmeye bağlı anlaşmanın hükümleri Sözleşmeye bağlı anlaşmanın hükümleri, tarafların anlaşmayla ilgili varlıklar üzerinde hakların ve borçlara ilişkin yükümlülüklerin sahibi olduğunu belirliyor mu? Evet Müşterek faaliyet Hayır Diğer durum ve koşullar Taraflar anlaşmayı aşağıdaki gibi tasarlamış mıdır? (a) Anlaşmanın faaliyetleri öncelikli olarak taraflara çıktı sağlamayı amaçlamaktadır (taraflar ayrı araç bünyesinde tutulan varlıklara ilişkin ekonomik faydaların tümü üzerinde önemli ölçüde hak sahibidir. (b) Anlaşma vasıtasıyla yönetilen faaliyetle ilgili borçların ödenmesi hususu, süreklilik esası çerçevesinde taraflara bağlıdır. Evet Hayır İş ortaklığı 3
Anlaşmaların Muhasebeleştirilmesi Aşağıdaki tablo anlaşma üzerinde müşterek kontrolü olan tarafların payına ilişkin genel muhasebeleştirme gerekliliklerini Konsolide finansal tablolar ve iş ortaklığına iştirak etmekle birlikte iş ortaklığının müşterek kontrolüne sahip olmayan tarafların payına ilişkin genel muhasebeleştirme gerekliliklerini özet olarak göstermektedir. Bireysel finansal tablolar İş ortaklığı katılımcısı UMS 28 (2011) e göre özkaynak yöntemi Maliyet değeri üzerinden veya UFRS 9 Finansal Araçlar/UMS 39 Finansal Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçme uyarınca muhasebeleştirme yönteminden birini seçer. Müşterek faaliyet katılımcısı Ortaklaşa gerçekleşen paylar dahil, kendi varlıkları, borçları ve işlemlerini muhasebeleştirir İş ortaklığında diğer taraflar İş ortaklığı üzerinde önemli etkiye sahip ise, UMS 28 (2011) uyarıca özkaynak yöntemi; değilse, anlaşmadaki payını UFRS 9/UMS 39 uyarınca muhasebeleştirir. İş ortaklığı üzerinde önemli etkiye sahip ise, maliyet değeri üzerinden veya UFRS 9/UMS 39 uyarınca muhasebeleştirme yönteminden birini seçer; değilse, UFRS 9/UMS 39 uyarınca muhasebeleştirir. Müşterek faaliyetlerde diğer taraflar Söz konusu müşterek faaliyetle ilgili varlıklar üzerinde haklara ve borçlara ilişkin yükümlülüklere sahip olması durumunda, ortaklaşa gerçekleşen paylar dahil, kendi varlıkları; borçları ve işlemlerini muhasebeleştirir; aksi durumda müşterek faaliyetteki payını söz konusu pay için uygulanabilen Standartlar çerçevesinde muhasebeleştirir (örneğin; UMS 28 (2011) veya UFRS 9/UMS 39, bu durumda uygulanabilir). Özkaynak yönteminin uygulaması UMS 28 (2008) ve UMS 31 den taşınan iki istisnaya tabidir: UFRS 10 uyarınca eğer ana ortaklık konsolide finansal tablo hazırlamaktan muaf ise, ya da belli gereklilikleri karşılayan ara düzeyde bir işletme ise bir müşterek faaliyet katılımcısı konsolide finansal tablo hazırlamak, dolayısıyla da özkaynak yöntemini uygulamak zorunda değildir. UFRS 10 un 4(a) paragrafındaki söz konusu durumlar şunlardır: kamuya açık bir piyasada işlem görmemesi, ve bu tür bir başvuru süreci ve hazırlığı içinde olmaması, ortaklarının özkaynak yöntemi uygulanmadığı konusunda bilgilendirilmiş ve buna itiraz etmemiş olmaları, ve işletmenin nihai ya da ara düzeydeki ana ortaklığı konumundaki işletmenin, UFRS lere uygun konsolide finansal tablolar hazırlayarak kamuoyunun bilgisine sunması. İştirakteki veya iş ortaklığındaki yatırım, bir girişim sermayesi kuruluşu veya fon, yatırım ortaklığı ve yatırım amaçlı sigorta fonlarını kapsayan benzeri işletmeler yoluyla dolaylı olarak ya da bu işletmelerce doğrudan elde tutuluyorsa, bu işletmeler, iştirakteki ve iş ortaklığındaki yatırımlarını UFRS 9/UMS 39 uyarınca gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan olarak ölçmeyi seçebilir. UMS 28 (2011) değişiklikleri UMS 28 (2011) e ilişkin sınırlı değişiklikler bulunmaktadır. Satış amaçlı elde tutulan iştirak ve iş ortaklıkları: UFRS 5 Satış Amaçlı Elde Tutulan Duran Varlıklar ve Durdurulan Faaliyetler standardı, iştirakte ya da iş ortaklığında bulunan bir yatırım ya da yatırımın bir bölümünün, satılmaya hazır olarak sınıflanması kriterlerini karşılaması halinde kullanılabilir. İşletme, yatırımın satılmaya hazır olarak sınıflanmayan herhangi bir kısmı için, satılıncaya kadar özkaynak metodunu uygular. Satıştan sonra elde tutulan pay için, payın iştirak ya da iş ortaklığı olmaya devam etmesi halinde, özkaynak yöntemi kullanılmaya devam edilir. İştirak ve iş ortaklıklarındaki paylara ilişkin değişiklikler Önceden, UMS 28 (2008) ve UMS 31 önemli etkinin ya da müşterek kontrolün bittiği durumlarda, müşterek kontrol sayesinde önemli etki kazanılmış olsa bile, elde tutulan payların yeniden ölçülmesini gerekli kılıyordu. (ya da tam tersi). UMS 28 (2011) bu tür durumlarda elde kalan payların yeniden ölçülmesini artık istememektedir. 4
1 Ocak 2013 den itibaren uygulamaya geçilmesi UFRS 11 ve UMS 28 (2011) standartları, 1 Ocak 2013 tarihinde veya sonrasında başlayan yıllık hesap dönemlerinden itibaren uygulanacaktır. Erken uygulamaya tüm konsolidasyon suiti nin aynı anda uygulanmaya başlanılması halinde izin verilmektedir. İşletmeler, yürürlük tarihinden önce, UFRS 12 ile ilgili bilgi sunmaları konusunda teşvik edilmekle birlikte, bu erken açıklama işletmeyi UFRS 12 yi ya da diğer yeni konsolidasyon standartlarını bütün hatlarıyla uygulamak zorunda bırakmamaktadır. UMS 28 (2011) geçmişe dönük olarak uygulanır. Aşağıda açıklandığı üzere, kolaylaştırma amaçlı bazı geçişler için, yeniden düzenleme gereklilikleri bulunmasına rağmen UFRS 11 de geçmişe dönük olarak uygulanmaktadır. Konsolide finansal tablolar İş ortaklıkları: oransal konsolidasyondan özkaynak yöntemine geçiş İşletme sunulan en erken dönemin başlangıcında, oransal konsolidasyon yöntemiyle konsolide ettiği şerefiyenin de dahil olduğu net aktif değerini, tek bir yatırım bakiyesine düşürür. Yatırımın açılış bakiyesi, UMS 28 (2011) ve UMS 36 Varlıklarda Değer Düşüklüğü standartları doğrultusunda değer düşüklüğü testine tabi tutulur ve herhangi bir değer düşüklüğü zararı sunulan en erken dönemin başlangıcındaki geçmiş yıl kar/zararında bir düzeltme olarak muhasebeleştirilmelidir. Eğer yatırım bakiyesi eksiye dönmüşse, negatif net varlıklara ilişkin yasal ya da hukuki bir yükümlülüğün olması durumunda sözkonusu yükümlülük kayda alınır. Herhangi bir yükümlülük oluşmuyorsa, sunulan en erken dönemin başlangıcındaki geçmiş yıllar kar/zararında bir düzeltme olarak muhasebeleştirilmelidir. Müşterek faaliyetler: Özkaynak yönteminden varlık ve borçların muhasebeleştirilmesine geçiş İşletmeler sözleşmeye bağlı anlaşma uyarınca müşterek faaliyetle ilgili varlık ve borçlara ilişkin paylarını belirlemelidir. Varlık ve borçların ilk defter değerleri, sunulan en erken dönemin başlangıcındaki yatırımın defter değerinden özkaynak yönteminin uygulanması esnasında kullanılan bilgiye dayanılarak ayrıştırılması suretiyle ölçülür. Daha önceden özkaynak yöntemine göre muhasebeleştirilen yatırım ile anlaşmada yer alan net yatırımın bir parçasını oluşturan diğer tüm kalemlerden doğan farklar: Şerefiye de dâhil olmak üzere muhasebeleştirilen varlık ve borçların net tutarları finansal durum tablosu dışı bırakılan yatırımdan büyük ise, sunulan en erken dönemin başlangıcındaki geçmiş yıl kâr/zararında düzeltilen herhangi bir bakiye farkıyla birlikte yatırımla bağlantılı şerefiye ile mahsuplaştırılmalıdır; ya da Şerefiye de dâhil olmak üzere muhasebeleştirilen varlık ve borçların net tutarları finansal durum tablosu dışı bırakılan yatırımdan küçük ise, sunulan en erken dönemin başlangıcındaki geçmiş yıl kâr/zararında düzeltilmelidir. Bireysel finansal tablolar Müşterek faaliyetler: UFRS 9/UMS 39 a göre veya maliyet değeri ile muhasebeleştirme yönteminden varlık ve borçların muhasebeleştirilmesi yöntemine geçilmesi 1) UFRS 9/UMS 39 a göre veya maliyet değerinden tutulan yatırımı finansal durum tablosu dışı bırakır. 2) Müşterek faaliyetteki payı ile ilgili varlık ve borçlarını yukarıda anlatılan konsolide finansal tablolarda özkaynak yönteminden ilgili varlık ve borçların muhasebeleştirilmesine geçiş hükümlerine göre muhasebeleştirmelidir. 3) Muhasebeleştirilen net varlıklar ile finansal durum tablosu dışı bırakılan yatırım arasındaki fark sunulan en erken dönemin başlangıcındaki geçmiş yıllar kar/zararında düzeltilir. 5
Yeni Konsolidasyon Standartları Süit i Aşağıdaki tablo beş yeni ya da yeniden düzenlenmiş standart ve ilgili kapsamlarını göstermektedir. Muhasebe Dipnotlar Bireysel finansal tablolar Bağlı ortaklıklar İştirakler İş ortaklıkları Müşterek faaliyetler Konsolide edilmeyen yapılandırılmış işletmeler UFRS10 konsolide finansal tablolar UMS 28 iştiraklerdeki ve iş ortaklıklarındaki yatırımlar UFRS 11 müşterek anlaşmalar UFRS 9 / UMS 39 UFRS 12 diğer işletmelerdeki paylara ilişkin açıklamalar UMS 27 bireysel finansal tablolar UFRS 11 müşterek anlaşmalar UFRS 12 6
İletişim Bilgilerimiz Ofislerimiz KPMG İstanbul Kavacık Rüzgarlı Bahçe Mah. Kavak Sok. No: 3 Beykoz 34805 İSTANBUL T: +90 216 681 90 00 F: +90 216 681 90 90 KPMG Ankara Turan Güneş Bulvarı, Galip Erdem Cad. No: 41 Yıldızevler Çankaya 06650 Ankara T: + 90 312 491 72 31 F: + 90 312 491 71 31 KPMG İzmir 1456 Sok. No: 10/1 K:11 Punta İş Merkezi Alsancak 35220 İzmir T: + 90 232 464 20 45 F: + 90 232 464 21 45 İletişim Detayları Şirin Soysal KPMG Türkiye Ortak, Denetim T: +90 216 681 90 00-9744 E: ssoysal@kpmg.com Çiğdem Atılgan KPMG Türkiye Kıdemli Müdür, Denetim T: +90 216 681 90 00-9066 E: catilgan@kpmg.com Gamze Eynur KPMG Türkiye Uzman, Denetim T: +90 216 681 90 00-9630 E: geynur@kpmg.com kpmg.com.tr Bu dokümanda yer alan bilgiler genel içeriklidir ve herhangi bir gerçek veya tüzel kişinin özel durumuna hitap etmemektedir. Sürekli güncel ve doğru bilgi sunumuna özen gösterilmesine karşın bu bilgiler her zaman her durumda doğru olmayabilir. Hiç kimse özel durumuna uygun bir uzman görüşü almaksızın, bu dokümanda yer alan bilgilere dayanarak hareket etmemelidir. KPMG International Cooperative bir İsviçre kuruluşudur. KPMG bağımsız şirketler ağının üye firmaları KPMG International Cooperative e bağlıdır. KPMG International Cooperative müşterilerine herhangi bir hizmet sunmamaktadır. Hiç bir üye firmanın KPMG International Cooperative e veya bir başka üye firmayı üçüncü şahıslar ile karşı karşıya getirecek zorlayıcı yada bağlayıcı hiçbir yetkisi yoktur. 2012 Akis Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., KPMG International Cooperative in üyesi bir Türk şirketidir. KPMG adı ve KPMG logosu KPMG International Cooperative in tescilli ticari markalarıdır. Türkiye de basılmıştır.