ELEMENTLER VE SEMBOLLERİ Bazı elementler ise moleküler yapılı bulunurlar: 6. sınıfta da öğrenmiş olduğunuz gibi; bir elementin bütün atomları birbiriyle aynıdır. Örneğin aşağıdaki iki resimde de demir görülmektedir. Farklı şekillerde olmalarına rağmen atomları ikisinde de aynıdır. Günlük hayatta kullanılan bazı elementler: Nikel; paslanmaz çelik, mıknatıs ve bozuk para yapımında, cama yeşil renk vermek içinde kullanılmaktadır. Bor; sanayide sayısız denecek kadar çok çeşitli işlerde kullanılmaktadır. Bor minerallerinden elde edilen boraks ve asit borik; özellikle nükleer alanda, jet ve roket yakıtı, sabun, deterjan, lehim, fotoğrafçılık, tekstil boyaları, cam elyafı ve kâğıt sanayinde kullanılmaktadır. Mükemmel bir kristaldir. Azot; gıda ürünlerinin daldırılarak dondurulması ve taşınımı, canlı dokuların dondurularak korunması, dermatolojide. nahoş görünümlü siğil veya potansiyel kanser riski taşıyan cilt yaralarının alınmasında, Neon; Televizyon tüplerinde, Renkli reklam aydınlatmalarında, Paratonerlerde, Renkli kalem ve voltaj göstergelerinde, Tabelaların aydınlatılmasında, araba ve evlerde aydınlatma amaçlı kullanılır Ancaaaaakkkk Farklı elementlerin atomları birbirinden faklıdır. 1869 yılında Dimitri Mendeleyev, atomların numaralarına göre sıralamıştır ve Periyodik tablo ismini almıştır. Ancak görülüyor ki tablo, elementlerin belli özelliklerine göre de sınıflandırılıştır. Bu tabloda özellikle ilk 20 elementi ve günlük hayatta daha çok karşılaştığımız elementleri öğreneceğiz. Bazı elementler atomik yapılı halde bulunurken;
Şimdi sırasıyla elementleri ve onların hem Latince hem de Türkçe isimlerini öğrenelim. No su Latince adı Türkçe adı 1 Hydro-genes Hidrojen 2 helios Helyum 3 lithium Lityum 4 berylium Berilyum 5 borium Bor 6 carboneum Karbon 7 nitrogenium Azot 8 Oxygenium Oksijen 9 fluorum Flor 10 neon Neon 11 natrium Sodyum 12 magnesium Magnezyum 13 aluminium Alüminyum 14 silicium Silisyum Bu isimlendirmeler her ülkenin kullandığı dile göre değişebilir. Ancak bildiğiniz gibi bilim ülke, millet ayırt etmeden çalışmalarına devam ettiğinden dolayı elementleri isimleriyle kullanmak işleri zorlaştırır. İşte bundan dolayı herkesin anlayabileceği ve daha kısa şekilde ifade etmek için şunu yapmışlarıdır: 1- Elementlerin Latince isimleri ilk harfleri alındı ve bu harfler büyük yazıldı. 2- bazı elementlerin ilk harfleri aynı olduğunda ise ( Hydro-genes ve helios gibi) diğer elementin bir harfini daha aldılar. Böylece elementlerin sembolleri hazırlanmış oldu. Sakın unutma; elementler sembollerle gösterilir Ve semboller büyük harflerle gösterilir. Eğer element iki harfle gösteriliyorsa ilk harf büyük diğeri küçük yazılır. Gel şimdi elementlerin sembollerine bakalım. 15 phosphorus Fosfor 16 sulphurium Kükürt Nosu Adı Sem bolü Nosu Adı Sem bolü 17 chlorium Klor 18 argon Argon 19 kalium Potasyum 20 calcium Kalsiyum 29 cuprum Bakır 30 zincum Çinko 47 argentum Gümüş 50 stannum Kalay 53 Iodium İyot 79 aurum Altın 80 hydrogyrum Cıva 82 plumbum Kurşun 1 Hidrojen H 15 Fosfor P 2 Helyum He 16 Kükürt S 3 Lityum Li 17 Klor Cl 4 Berilyum Be 18 Argon Ar 5 Bor B 19 Potasyum K 6 Karbon C 20 Kalsiyum Ca 7 Azot N 24 Krom Cr 8 Oksijen O 26 Demir Fe 9 Flor F 27 Kobalt Co 10 Neon Ne 28 Nikel Ni 11 Sodyum Na 30 Çinko Zn 12 Magnezyum Mg 47 Gümüş Ag 13 Alüminyum Al 50 Kalay Sn 14 Silisyum Si 53 İyot I
Elementler sembollerle gösterilir, fakat sembollerden o elementin atomik yapıda mı yoksa moleküler yapıda mı olduğunu anlayamayız. Moleküler yapıda olan elementlerde moleküllerin kaç atomdan oluştuğunun belirtilmesi için formüller kullanılır. Oksijen O 2 İyot I 2 4. ÜNİTE: MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ 2. ATOMUN YAPISI Anahtar Kavramlar: Atom Çekirdek Elektron Proton Nötron Hidrojen H 2 Klor Cl 2 Flor F 2 Kükürt S 2 Azot N 2 Gibi. Ancak Demir, lityum, magnezyum gibi elementler formülle gösterilemez. Bak gördüğün gibi eğer element moleküler yapıda ise formülü vardır. Ancak atomik ise formülü yoktur. Bildiğin gibi kısaca bileşikler farklı iki ya da daha fazla elementin belli oranda( sayıda) birleşmesiyle oluşur. Buna göre elementlerin sembollerini biliyorsak; verilen bir bileşiğin hangi elementlerden oluştuğunu ve o elementlerin kaçar tane oluğunu bulabiliriz değil mi? Mesela; NaCl bir bileşiktir. Bak iki tane element sembolü var. Onlarda Na (sodyum ) ve Cl (Klor). yani NaCl (sofra tuzu) sodyum ve Klor elementlerinden oluşur. Buna göre aşağıdaki tabloda boş yerleri doldurabilirsin. Şekildeki kırık camları ne kadar küçük parçalara ayırabiliriz? 6. sınıfta maddelerin atomlardan meydana geldiğini öğrenmiştik. Çevremizde gördüğümüz bütün cisimler farklı farklı atomların bir araya gelmesiyle oluşur. Örneğin cam şekildeki gibi atomların bir araya gelmesiyle oluşur. Bazı cisimler büyük kütleler halinde bulunurlar. Bu kadar fazla atomun bir arada bulunmasını sağlayan şey nedir? Bileşik Hangi elementlerden oluştuğu Elementlerin kaçar tane olduğu MgO CaCO 3 Na 2 SO 4 NO 2 PO 4 LiF Plastik bir tarağı yünlü bir kumaşa sürttükten sonra, tarağın küçük kâğıt parçalarını çektiğini görebiliriz. İşte bu örnekte olduğu gibi birbirleri ile temas halinde olan atomlar bir etkileşim içindedirler. Bu etkileşim sayesinde atomlar ayrılmadan bir arada bulunabilirler. Etkileşim halinde bulunan atomlar bağlı atomlar olarak nitelendirilebilir.
Parçacıklar Sahip olduğu yük Kağıt atomları ile tarağı oluşturan atomlar arasındaki etkileşimi sağlayan şey atomu meydana getiren parçacıklardır. Atom kendinden daha küçük parçacıklardan oluşur. Bu parçacıklar atomun çeşitli bölümlerinde bulunur. Atom elektron, proton ve nötron olmak üzere üç ayrı parçacıktan meydana gelmiştir. Bu parçacıklardan proton ve nötron atomun merkezinde bulunur. Atomun merkezindeki bu bölüme çekirdek adı verilir. Elektronlar ise çekirdeğin etrafında yörünge adı verilen bölümlerde bulunurlar. Elektronlar yörüngelerde çok hızlı bir şekilde dönerek hareket ederler. Bu yüzden çekirdekten uzakta bulunan yörüngelerde durabilirler. Protonlar ve nötronlar ise elektronlara göre çok yavaş hareket ettiklerinden çekirdekten uzaklaşamazlar. Elektron: e Birbirleri ile etkileşim halinde olan atomlar (bağlı atomlar) şekildeki gibi bir arada bulunurlar. Elektron _ Proton + Nötron Yüksüz Atomlar parçacıkların sahip olduğu bu yükler sayesinde birbirleri ile etkileşim kurabilirler. Atomda bulunan parçacıkların (elektron, proton ve nötronların) yüklerinde farklılık olduğu gibi kütlelerinde de farklılık vardır. Örneğin proton ve nötronun kütleleri birbirine eşit iken elektronun kütlesi proton ve nötrona göre çok küçüktür. Elektronlar, proton ve nötronlara göre yaklaşık 2000 kere daha küçük parçacıklardır. Atomun yapısını oluşturan elektronların sayısı ile protonların sayısı arasında bir denge söz konusudur. Yani normal koşullarda bir atomda bulunan elektronlarla protonların sayısı birbirine eşittir. Bu şekilde elektron ve proton sayıları eşit olan atomlara nötr atomlar denir. Proton elektron Proton: Nötron: p n ile sembolize edilir. Elektron sayısı = Proton sayısı Proton Elektron Nötron Yörünge Belli sayıda elektron, proton ve nötron birleşerek atomu meydana getirirler. Şekilde görüldüğü gibi proton ve nötron atomun merkezindeki çekirdekte bulunur. Elektronlar ise çekirdeğin etrafındadırlar. Atomun yapısında bulunan parçacıklar, elektrik yükü ve kütle bakımından birbirlerinden farklıdır. Örneğin elektron negatif (-) yüke sahipken proton pozitif (+) yüke sahiptir. Nötronun ise yükü yoktur.
Nötr Atom Yukarıdaki şekilde birbirinden farklı cinste üç atom görmekteyiz. Bu üç atomun da ilk yörüngelerinde iki adet elektron bulunmaktadır. Bu durum bir tesadüf değildir. Bunun nedeni her yörüngenin elektron kapasitesinin sınırlı olmasıdır. Şekil-I Şekil-II Yukarıdaki şekilde gördüğümüz atomlar ise nötr atom değildirler. Çünkü I. şekilde çekirdekte bir protonun fazla olduğunu görüyoruz. II. şekilde ise yörüngede bulunan elektronların sayısı protonlardan fazladır. Çekirdeğe en yakın olan birinci yörüngedeki elektron kapasitesi iki elektronla sınırlıdır. İkinci yörüngedeki elektron kapasitesi 8, üçüncü yörüngedeki elektron kapasitesi yine 8, dördüncü yörüngedeki elektron kapasitesi ise 18 dir. Elektronlar önce çekirdeğe en yakın olanından başlamak üzere yörüngeleri doldurmaya başlarlar. İlk yörünge dolduktan sonra ikinci yörünge, sonra üçüncü yörünge dolmaya başlar. Atomlar birbirinden farklı özellik gösterirler. Bu farkın oluşmasını sağlayan etken, atomun çekirdeğinde bulunan protonların sayısıdır. Proton sayısı bir atomun karakterini belirler. Bu yüzden aynı cins atomların proton sayıları her zaman birbirine eşittir. Örneğin; havadaki oksijen atomlarının hepsinde aynı miktarda proton bulunur. Ancak nötron sayısı aynı cins atomlar için değişiklik gösterebilir. 1. Elektronun 2. Elektronun 3. Elektronun Yerleşimi Yerleşimi Yerleşimi Elektronlar önce birinci yörüngeyi doldururlar, daha sonra bir üst yörünge olan ikinci yörüngeye yerleşmeye başlarlar. Nötron Proton Nötron Proton Yukarıda aynı elementin atomlarını görmekteyiz. Atomlardan birinde nötron sayısı diğerinden farklıdır. Ancak bu durum atomun karakterini etkilemez. Atomun karakterinde önemli olan unsur protonların sayısıdır. Bu nedenle, bir atomun sahip olduğu proton sayısına atom numarası denir. Aynı cins atomların atom numaraları (proton sayıları) birbirine eşittir. Bildiğimiz gibi elektronlar atomun çevresinde yörünge adı verilen bölümlerde hareket halinde bulunurlar. Yörüngeler atomun merkezinden farklı uzaklıklardadırlar. 4. Elektronun 5. Elektronun 10. Elektronun Yerleşimi Yerleşimi Yerleşimi
İkinci yörüngenin kapasitesi 8 elektrondur. 10. elektronla birlikte ikinci yörüngenin elektron kapasitesi dolmuştur. Bundan sonra gelecek olan elektronlar üçüncü yörüngede kendilerine yer bulabilirler. İkinci yörüngenin kapasitesinin dolmasıyla birlikte son elektron bir üst yörüngeye yerleşir. Bu yörüngenin kapasitesi dolana Rutherford Atom Modeli: Rutherford atomun bir çekirdeğe sahip olduğunu keşfetmiştir ve çekirdeğin kütlesinin atomun kütlesinin büyük bir kısmını oluşturduğunu savunmuştur. Ancak boyut olarak çekirdek atomun çok çok küçük bir bölümünü oluşturmaktadır. Ayrıca elektronların atomun etrafındaki hareketlerinin düzenli olmadığını belirtir. Rutherford un bahsettiği atom modeli güneş sistemine benzetilebilir. kadar gelen elektronlar başka bir yörüngeye geçemezler. Atomun yapısını açıklamak üzere tarih boyunca birçok bilim adamı araştırmalar yapmış ve kendilerine göre atom modelleri ortaya atmışlardır. Bu atom modellerini şu şekilde sıralayabiliriz: Dalton Atom Modeli: Dalton a göre maddeler atom adı verilen yapılardan oluşmuştur. Bu yapılar küreye benzer ve daha küçük parçalara ayrılamazlar. Bu modelde atomdan daha küçük parçalardan söz edilmez. Ayrıca Dalton, bir elementteki atomların hepsi birbirinin aynısıdır şeklinde bir görüş ortaya atmıştır. Rutherford a göre atomun şekli Bohr Atom Modeli: Bohr atomların, çekirdeğin etrafındaki yörüngelerde bulunan elektronlar ve çekirdekteki taneciklerden oluştuğunu savunmuştur. Elektronların atomun etrafında rastgele dolaşmadıklarını ve yörünge adı verilen bölümlerde bulunduklarını belirtmiştir. Elektronlar bu bölümlerde yüksek hızlarda dolanırlar. Bu yörüngede bulunan elektronlar dışarıdan herhangi bir etki olmadığı sürece kararlı bir şekilde dolanmaya devam ederler. Dalton a göre atomun şekli Thomson Atom Modeli: Thomson yaptığı çalışmalarla atomun içinde daha küçük parçacıkların yani elektron ve protonların bulunması gerektiğini söylemiştir. Elektron ve protonların atomun içerisinde homojen olarak dağıldığını savunmuştur. Thomson ayrıca, elektronların atomun içinde bulunan pozitif yüklerin arasında hareketsiz bir şekilde durduğunu ortaya atmıştır. Bohr a göre atomun şekli Modern Atom Teorisi: Modern Atom teorisinin oluşumu, büyük ölçüde Bohr Atom Modelinden yararlanılarak hazırlanmıştır. Ancak bazı farklılıklar mevcuttur. Bu teoriye göre elektronlar çekirdek etrafında her an hareket halindedirler. Ancak belirli bir yörüngeden bahsetmek zordur. Bunu sebebi ise elektronların sahip oldukları yüksek hızdır. Bu durumda yüksek hızla dolanan birçok elektron bir elektron bulutu görünümüne sahiptir. Thomson a göre atomun şekli
Bu görüşler bugün tarihe karışmıştır ve kabul edilmemektedir. Atomun yapısı konusunda bilim adamlarının çalışmaları günümüzde de devam etmektedir. Bu çalışmaların ışığında yeni teoriler ortaya atılabilir. Bu durum eski düşüncelerin gereksiz olduğu anlamına gelmez. Atomla ilgili her teori kendi zamanındaki olayları açıklayabildiği sürece kabul görür. Çalışmalar sonucunda modern atom teorisinin açıklayamadığı olaylarla karşılaşıldığında yeni atom modelleri ortaya atılmaya devam edilecektir. Modern Atom Teorisinde elektron bulutlarının görünümü 4.Ünite : Maddenin Yapısı ve Özellikleri Elektronların atom modelindeki yerini daha önce öğrenmiştik. Merkezdeki çekirdeğin çevresinde belirli yörüngelerde bulunduklarını da biliyoruz. Atomun yapısını keşfetmek için tarih boyunca birçok bilim adamı birçok araştırma ve deney yapmıştır. Bu çalışmaların sonucunda bilim adamları kendilerine göre atom modelleri ortaya atmışlardır. Örneğin Dalton atomun içinde parçacık bulunmadığını savunmaktadır. Thomson ise elektronların hareketsiz olduklarını söylemiştir Her element belli sayılarda proton sayıları içerirler ve içerdikleri proton sayıları tıpkı bizim tc numaralarımız gibidir.yani nasıl ki iki insan asla aynı tc numaralarına sahip değillerse,iki farklı elementte asla aynı sayıda protona sahip değildir.proton sayısı demek de atom numarası demekdir. Demek oluyor ki proton sayısı=atom numarası. Bir elementte proton sayısı nötr hallerde elektron sayısına da eşittir. Demek oluyor ki nötr atomlarda; Atom numarası=proton sayısı=elektron sayısı -günümüzde geçersiz olan atom modelleri- DİKKAT DİKKAT:3 insan düşünelim birinin paraya ihtiyacı var,borç alsın;diğerinin çok parası var,borç versin;3.sünün ise borcu da yok parası da yok. 1.insan borç aldı eksiye düştü. 2.insan borç verdi alacağı var artıdadır. 3.insan ise ne borçlu ne alacaklı.yani nötrdür. Tüm bunlar elementler içinde geçerlidir. -elektron bulutu modeli- Şekil: Atom modellerinin tarihsel gelişimi.
ilk verdiğimiz örnekteki nötr adam ve hikayemizdeki neone ye dikkat edelim. Bildiğimiz gibi elektronlar belirli kurallara göre yörüngelere diziliyorlardı. Kural 1:ilk yörüngede en fazla 2 elektron bulunur. Sadece çocuk oyunlarının sergilendiği Sodyumcuk,Neone ve Kloryum adında 3 tane sinema salonu varmış.bu 3 salonda,film seyretmek için gelen çocukları seviyormuş.sodyumcuk a 11 sandalye Neone ye 10 sandalye,kloryum a ise 17 sandalye vermişler. Neone için bu hiç sorun değilmiş.çünkü salonunda tam 10 sandalye alacak yer varmış.neone omuzlarını kabartarak Çok kararlı bir yapım var. diyormuş. Kloryum 17 sandalyem içinde yer var ama 1 sandalye daha olsa idi bende çok kararlı olurdum diyormuş. Sodyumcuk ben sevinsem mi üzülsem mi bilemiyorum salonumda 11 sandalyelik yer var ama 1 tanesi çok yalnız kalıyor.onu verebilsem bende baya kararlı olurum diyormuş. Kural 2:ikinci yörüngede en fazla 8 elektron bulunur. Kural 3:Üçüncü yörüngede en fala 18 elektron bulunur.3.yörüngeden sonrasını şimdilik bilmemize gerek yok Kural 4:Önceki yörünge dolmadan bir sonrakine geçilmez. Kural 5:Son yörüngede en fazla 8 elektron bulunur.yani 3.yörünge en fazla 18 elektron alabiliyor dedik ama eğer 3. yörünge son yörünge ise en fazla 8 elektron bulunmak zorundadır.bu durumda geriye kalan elektronları bir sonraki yörüngeye ekleriz. ÖRNEĞİN:19 elektrona sahip Potasyum atomu için modelimiz aşağıdaki gibi olmalıdır. Tam bu konuşmalar sürerken hikaye ya Güzin Abla oradan geçiyormuş ve tüm konuşulanları duymuş.neone: Güzin Abla yap ablalığını bunlar çok sıkıntılı ne yapsak da sıkıntılarını çözsek dediğinde Güzin Abla gülümsemiş ve Çok kolay!sodyumcuk fazla sandalyesini Kloryum a verirse fazla sandalyesi kalmaz Kloryum ise eksik yerini doldurmuş olur. Artık sorun çözülmüştür çözülmesine de...neone azıcık kıskanmıştır bunlar bana benzedi yaa diye söylenmeye başlamıştır.sodyumcuk ve Kloryum a dönerek kıskanç elementler gibisiniz gene bana benzediniz. diyerek hikayeyi sonlandırmıstır Yukarıda 3.yörünge de 18 olabilecekken 8 var.tamamını yazsaydık sonda 9 tane olurdu ve bu 5.kuralımıza uymazdı. Peki en sonda 8 tane olursa sanırım en sorunsuzu bu olurdu..bu şekildeki atomaları inceleyelim.
Yukarıdaki 10 elektrona sahip bir Neon atoumu.hikayemizdeki Neone ye benziyor hatta tıpatıp o.asil çünkü son yörüngesinde boşluk yok,fazlalık da yok. ÖRNEK:Aşağıdakilerden hangisi soygaz olamaz. A)10 elektrona sahip Neon atomu B)19 elektrona sahip Potasyum atomu C)18 elektrona sahip Argon atomu D)2 elektrona sahip Helyum atomu ÖRNEK:Aşağıdaki tabloda verilen atomların elektron dağılımlarını yapınız ve soygaz olanlarını belirleyiniz. Yukarıdaki ise Argon atomu 18 elektrona sahip.son yörüngesine baktığımızda 8 elektronu var.zaten en fazla 8 elektron bulunabilirdi.ne fazla ne de az elektronu var. Atomun adı 1 Klor Elektron dağılımı Soygaz mı değil mi? Başka bir atomla elektron alış verişi yapmadan nötr hallerinde son yörüngesinde 8 elektron bulunduran(he hariç) atomlara kararlı atomlar yada Soy gazlar denir. Son yörüngelerinde bulunabilecek max elektronu bulundurdukları içinde elektron alma yada verme ihtiyacı duymazlar. 2 Neon 3 Kripton 4 Argon 5 Magnezyum DİKKAT DİKKAT:Tanımda He hariç dedik.peki neden?he da 2 elektron bulunur.birinci yörünge max 2 elektron alıyordu.he elektronlarını 1.yörüngeye yerleştirdiğinde açıkta bir elektronu kalmadığı gibi yörüngesinde elektron koymak için yerde kalmadı.öyleyse son yörüngesi dolu demektir ve bu da Helyumun bir soy gaz olduğunu gösterir. Soy gazları öğrendik.peki soy gazların dışında kalan diğer atomlarda durum nedir.
Örneğin; Elektron almaya yada vermeye yatkın olan atomların kaç elektron vereceğine yada kaç elektron alacağına karar vermek çok kolaydır. Al elementi.son yörüngesine baktığımız da 3 tane elektron bulunduğunu görüyoruz.son yörüngesi hala elektron alabilir. Pek kararlı görünmüyor değil mi? Bu şekildeki olan elektronlar ise son yörüngelerini bir şekilde soygazlara benzetmek için ya elektronlarını verir yada elektron alırlar.yukarıdaki Al elementi son yörüngesini 8 e tamamlamak için ya 5 elektron almalı yada 3 elektronunu vermeli.hangisi kolaydır?tabiî ki 3 elektron vermek.birazda siz tahmin edin? ÖRNEK:Aşağıda verilen atomların elektron dağılımlarını gösterin ve son yörüngesindeki elektrona bakarak elektron alma yada verme yatkınlıklarına karar verin. Atom Adı Kalsiyum Magnezyum Flor Berilyum Potasyum Oksijen Elektron Dağılımı Elektron Almaya Yatkın Elektron Vermeye Yatkın Kaç elektron kaldıysa sona alması mı yoksa vermesi mi kolay diye düşünelim.bunu şöyle düşünelim aynı fincan takımına sahip iki bayan olsun.fincan takımı da 8 parça olsun.birisinde 2 tane kırık olsun diğerinde 6 kırık olsun.2 kırık olanı tamamlamak daha zor olduğuna göre 6 kırık olan tamamlar. ÖRNEK: Atom Adı Elektron Dağılımı Kaç elektron alır yada verir Silisyum Lityum Azot Fosfor Klor Karbon İlk başta verdiğimiz örneği tekrar hatırlayalım. DİKKAT DİKKAT:3 insan düşünelim birinin paraya ihtiyacı var,borç alsın;diğerinin çok parası var,borç versin;3.sünün ise borcu da yok parası da yok. 1.insan borç aldı eksiye düştü. 2.insan borç verdi alacağı var artıdadır. 3.insan ise ne borçlu ne alacaklı.yani nötrdür. Tüm bunlar elementler içinde geçerlidir. Yukarıdaki borçlu ve alacaklıyı inceleyelim.borç sahibi olmak negatif bir durumdur.alacaklı olmak ise pozitif bir durumdur. Simge ile gösterirsek borçlu - alacaklı ise + gösterilir.
İyonlar Elektron Sayısı Proton Sayısı (+) mı ( ) mi yüklü K 10 11.. L 18 17.. M 2 4.. N 10 8.. ÖRNEK:X -3 iyonu Z - iyonuna Y + iyonu Y -2 iyonuna Z -2 iyonu Z iyonuna Dönüştüğünde X,Y ve Z iyonlarının elektron sayısı aşağıdakilerden hangisi gibi değişir? X -3 Y + Z -2 A) Artar Artar Azalır Bu durumu atomların elektron alışverişi ile eşleştirecek olursak;elektron alan(borç alan) negatif(-),elektron veren ise pozitif (+) yük ile yüklenir. Bu durumu başka türlüde öğrenebilir. Nötr atomlarda (+) ve ( ) yükler eşittir.eğer nötr atomlar elektron alırlarsa elektronlar ( ) yüklü oldukları için negatif yük fazlası meydana gelir ve (-) yük ile yüklenmiş olurlar. B) Azalır Azalır Artar C) Artar Artar Artar D) Azalır Artar Azalır ÖRNEK:Aşağıdaki iyon çiftlerinden hangisinde elektron sayıları eşit değildir? A) 4 Be +2, 3 Li + B) 12 Mg +2, 9 F - C) 8O-2, 15 P -3 D) 17 Cl -, 19 K + Nötr Atom Elektron Almış Atom Elektron Vermiş Atom (Negatif yük fazlası var) (Pozitif yük fazlası var) Bir atom elektron aldığında elektron sayısı,proton sayısından fazla olur.(-) yüklü olan böyle iyonlara anyon adı verilir. ÖRNEK: 16S -2 iyonunda proton ve elektron sayısı nedir? Elektron alışverişi yapmamış atomlara nötr atom denir. Elektron almış yada vermiş atomlara ise iyon adı verilir. ÖRNEK:X - iyonu ile 20 Y +2 iyonunun elektron sayıları aynı olduğuna göre X atomunun proton sayısı kaçtır? Bir atom elektron verdiğinde elektron sayısı,proton sayısından az olur.(+) yüklü olan böyle iyonlara katyon adı verilir. ÖRNEK:X +1 iyonunun 10 elektronu ve 12 nötronu vardır.buna göre X,atomunun atom ve kütle numarası nedir? A)17 B)18 C)21 D)22
Atomlar her zaman tek başlarına bulunmazlar.birleşebilirler ve bileşiklerde anyon yada katyon halde bulunabilir. Aşağıda bilinen çok atomlu iyonların tablosun bulunmaktadır. İyon Adı Formülü Fosfat PO 4-3 Karbonat CO 3-2 Nitrat NO 3 - Sülfat SO 4-2 ÖRNEK:Aşağıda verilen çizelgede farklı iyonlar yer almaktadır.aşağıda verilen boşlukları çizelgeden yararlanarak doldurunuz. Ca +2 PO 4-3 NH 4 + Na + SO 4-2 Cl - Mg +2 İyon olanlar: Katyon olanlar:. Anyon olanlar:.. Tek atomlu iyonlar:.. Çok atomlu iyonlar:.. Al +3 Hidroksit OH - Amonyum NH 4 + ÖRNEK:Yukarıdaki tablodan yararlanarak çok atomlu iyonları aşağıdaki sepetlere doğru yerleştirebilir misiniz? ÖRNEK:Elektron sayıları verilen aşağıdaki atomların kararlı olup olmadığını yanında bırakılan boşluğa yazınız. 2He: 18Ar:. Katyon Sepeti Anyon Sepeti 9F:.. 19K: 10Ne:. 8O:. 20Ca:. 3 Li
İYONİK BAĞ 4. Ünite: Maddenin Yapısı Ve Özellikleri Kimyasal Bağ Hiç düşündünüz mü 1 bardak suyun bir arada durmasını sağlayan nedir? Atomlar kararlı yapıya ulaşabilmek için elektron alırlar ya da elektron verirler. En dış katmanında 1, 2 ve 3 elektron bulunduran atomlar elektron vermeye yatkın; en dış katmanında 5, 6 ve 7 elektron bulunduran atomlar ise elektron almaya yatkındırlar. Maddeyi oluşturan atomlar veya farklı yüklü iyonlar, aralarında oluşan bazı kuvvetler nedeniyle birbirlerine yakın dururlar. Bir atomun elektron vermesiyle oluşan katyon ile başka bir atomun verilen elektronu almasıyla oluşan anyon iyonları arasında oluşan çekim kuvveti ( kimyasal bağ) İYONİK BAĞ olarak adlandırılır. Maddeyi oluşturan atomların veya iyonların birbirlerine yakın durmalarını sağlayan bu kuvvete Kimyasal bağ denir. Örnek: Aşağıda verilen taneciklerden hangisi ya da hangileri arasında kimyasal bağ vardır? I II III IV Çözüm: Aralarında kimyasal bağ bulunan atomlar modellerle gösterilirlerken aralarındaki bağı göstermek için ya yan yana çizilirler ya da aralarında çizgi çizilir. Buna göre: I-II-III numaralı modellerde kimyasal bağ vardır. Örneğin : Sodyum ( Na) ve klor (Cl) atomlarını inceleyelim. Sodyum atomunun 11 protonu ve 11 elektronu vardır. Son katmanında 1 elektron fazlalığı vardır. Klor atomunun 17 protonu ve 17 elektronu vardır. Cl atomu 1 elektrona ihtiyaç duymaktadır. Cl atomu Na nın fazla olan elektronunu alır ve son katmanındaki eksiği tamamlamamış olur. Böylece aralarında güçlü bir bağ oluşur. İşte oluşan bu bağ iyonik bağdır
Örnek: Aşağıdaki atomlardan hangileri arasında iyonik bağ oluşur? Na ve Cl arasında elektron alışverişi sonucunda iyonik bağla oluşan NaCl( sodyum klorür) her gün sofralarımızda kullandığımız yemek tuzudur. I. 3Li II.17Cl III.2He IV. 4C V 8 O A)I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV Na atomu kararlı yapıya sahip olabilmek için elektronlarını kendiliğinden vermez. Cl atomu elektron alma isteğiyle Na atomundan elektron koparır. Böyle Na + ve Cl iyonları oluşur. Elektron alışverişi gerçekleştikten sonra zıt yüklü bu iki iyon birbirini çeker. Na ve Cl atomlarının hacimleri, alışverişten sonra değişir. Na atomunun son yörüngesindeki 1 elektron koparıldığı için Na iyonunun son yörüngesinde elektron bulunmaz ve Na iyonu 2 yörüngeli kalır. Bundan dolayı da Na iyonunun hacmi küçülür. Klor atomu ise Na dan elektron koparıldıktan katman sayısı değişmez; son katmanda elektron sayısı artmış olur. Elektron aynı yükle yüklü olduğu için birbirlerini iterler. Bundan dolayı klor iyonunun hacmi, klor atomunun hacminden büyüktür. ÇÖZÜM: 3 e bulunduran Li mun son katmanında 1 elektron fazlası vardır. 17 elektronu bulunan Cl atomunun ise son katmanında 1 elektron eksiği vardır. Cl eksik olan elektronunu Li dan alır ve ararlında iyonik bağ oluşur. KOVALENT BAĞ Son katmanlarında 5, 6, 7 elektron bulunduran atomlar her zaman elektron alarak bağ yapmazlar. Bazen elektronlarını ortaklaşa kullanırlar. Atomların elektronlarını ortaklaşa kullanarak oluşturdukları bağ çeşidi KOVALENT BAĞ olarak adlandırırlır.
Flor(F) atomunun 9 elektronu vardır. Flor atomunun son katmanında 7 elektron vardır, yani 1 elektrona ihtiyacı vardır. F atomu eksik olan bu elektronunu başka bir flor atomundan karşılar. Her 2 flor atomu da 1 er elektronlarını ortak kullanırlar ve son katmanlarındaki elektron sayısını 8e tamamlayıp kararlı yapıya ulaşmış olurlar. Acaba kovalent bağ sadece aynı tür atomlar arasında mı olur? F atomuna benzer şekilde H atomu da elektronunu başka bir h atomuyla ortak kullanır ve bir arada durur. H 2 O yani günlük hayatımızın vazgeçilmezi su, nasıl oluşuyor?? H: 1 elektronu var. O: 8 elektronu var. Hidrojenin 1. katmanında 1 elektron vardır. H 1 elektron daha alırsa katmanında 2 elektronu olur ve kararlı yapıya ulaşır. Oksijen atomunun ise son katmanında 6 elektronu vardır ve 2 elektron daha alarak kararlı olur. Atomlar sadece tek elektronlarını ortak kullanarak bağ oluşturmazlar. Bazen 2 ya da 3 elektronlarını da ortak kullanabilirler. Oksijen ve hidrojen elektronlarını beraber kullanarak kararlı yapıya ulaşırlar. Elektronlarını kullanırken oksijen atomu 2 tane hidrojenle beraber kullanır.
Bu durumda her ikisi de elektron almaya yatkın olan 1 H ve 17 Cl atomları arasında elektron ortaklaşması ile kovalent bağ oluşur. Doğru cevap D seçeneğidir. Atomlar kararlı halde olabilmek için, son katmanlarındaki elektron sayılarını asal gazlara benzetmeye çalışırlar. Bunu da elektron alışverişiyle gerçekleştirirler. Elektron alışverişi sırasında aralarında kimyasal bağ oluştururlar. Aynı şekilde karbondioksiti oluşturan karbon ve oksijen atomları da elektronlarını ortaklaşa kullanır. Peki 2He, 10Ne, 18Ar gibi asal gazlar diğer atomlarla bağ oluştururlar mı? 2He: 2) Son katmanındaki elektron sayısı 2 olduğu için kararlı haldedir. Elektron almaz ya da vermez. 10Ne: 2)8) Son katmanında 8 elektron var ve kararlı yapıda olduğu için elektron alışverişi yapmaz. Örnek: Aşağıdaki atomlardan hangileri arasında elektron ortaklaşması ile bağ oluşur? I) 1 H II) 17 Cl III) 11 Na IV) 18 Ar A)I-III B) II-III C) II_III D) I-II 18Ar: 2)8)8) Son katmanında 8 elektron olduğu için kararlı yapıdadır. Elektron alışverişi yapmaz. Buna göre şöyle bir sonuca varabiliriz: Asal gazların son katmanlarında eksik ya da fazla sayıda elektron içermediği için elektron alışverişi yapmazlar, ve diğer atomlarla kimyasal bağ oluşturmazlar. Hidrojen molekül modeli: Çözüm: 1 H : 1) Son katmanında 1 elektronu vardır. Elektron almaya yatkın. 17Cl : 2)8)7) Son katmanında 7 elektronu var. 1 elektron alarak 8 e tamamlamak ister. Elektron almaya yatkın. 11Na: 2)8)1) Son katmanında 1 elektronu var. Bu elektronu vererek kararlı yapıya ulaşır. Elektron vermeye yatkındır. 18Ar:2)8)8) son katmanında 8 elektronu var. Kararlı yapıda olduğu için elektron almaya ya da vermeye yatkın değil.
Oksijen molekül modeli: Buna karşın kovalent bağ oluşturan atomlar molekül olarak adlandırılırlar. Örneğin: Klor (Cl) atomları arasında oluşan kovalent bağ sonucunda Cl molekülleri; H atomları arasında oluşan kovalent bağ sonucunda H molekülü; H 2 O (SU) molekülü oluşur. Azot molekül modeli: İyonik bağ içeren yapılar atom yığınlarından oluşurlar. Bir atomun elektron vermesiyle oluşan katyon ile başka bir atomun verilen elektronu almasıyla oluşan anyon iyonlarının arasında oluşan çekim kuvveti (kimyasal bağ) İYONİK BAĞ olarak adlandırılır.
5. BİLEŞİKLER VE FORMÜLLERİ Örnek: Çevremizde çok çeşitli maddeler görüyoruz. Fakat doğada 100 civarında element olduğu kabul edilmektedir. Peki 100 civarı element varsa bu kadar çeşitli madde nasıl oluyor? Çevremizde gördüğümüz maddeler aslında bazı maddelerin bir araya gelmesi sonucu oluşmuş maddelerdir. I) II) KAZANIM 5.1 ÖRNEK SORU III) IV) Yukarıdakilerden hangileri moleküldür? A) Yalnız I B) Ive II C) IIve IV D) IIIve IV Çözüm: Aralarında kovalent bağ bulunduran atomlar molekül olarak adlandırılır. Doğru cevap D seçeneğidir. Örnek: Aşağıdakilerden hangileri kovalent bağla oluşmuştur? A) NaCl B) MgF2 C) HF D) NaI Yukarıda çevremizde bulunan maddelerle ilgili olarak görüş bildiren öğrencilerden hangisinin verdiği bilgi yanlıştır? A) Leman B) Hamit C) Ferda D) Akın Doğru Cevap: B Çözüm: Farklı atomlar bir araya gelerek yeni maddeler oluşturur. Çevremizdeki maddelerin farklı olma nedeni atomlardır. Çözüm: Aralarında kovalent bağ bulunan atomlar, elektronlarını ortaklaşa kullanırlar. H atomunun 1 elektrona ihtiyacı vardır. Aynı şkilde F atomu da eksik olan 1elekronunu tamamlamaya çalışacaktır. H ve F beraber elektronlarını ortak kullanırlar, ve kovalent bağı oluştururlar. Doğru cevap C seçeneği.
Bileşik: Farklı element atomları uygun şartlarda bir araya geldiğinde yeni maddeler oluşur. Farklı elementlere ait atomların belirli oranlarda bir araya gelerek bağ yapması ile oluşan yeni ve saf maddeye bileşik denir. KAZANIM 5.2 ÖRNEK SORU Farklı atomların bir araya gelmesiyle oluşan maddelere bileşik denir. Sodyum + Klor = Tuz Doğru Yanlış Na + Cl = NaCl Bileşikler kendilerini oluşturan maddelerden farklı özelliğe sahiptir. Tuz bileşiklere örnek olarak verilebilir. Bileşikler kendilerini oluşturan elementlerden tamamen farklı fiziksel ve kimyasal özelliklere sahiptir. Örneğin; yukarıdaki şekilde gösterilen yemek tuzu kendinin oluşturan Na ve Cl elementlerinden tamamen farklı özelliktedir. Sodyum elementi gümüş renginde bıçakla kesilebilecek kadar yumuşak bir elementtir. Klor element ise sarı-yeşil renkli zehirli bir gazdır. Na ve Cl elementlerinden meydana gelen yemek tuzu ise bilindiği gibi şeffaf, katı ve ufalanabilen özelliklere sahip olup, günlük hayatın vazgeçilmezlerindendir. Yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi bileşikler formüllerle gösterilirler. Bileşikler kimyasal yollarla kendilerini oluşturan elementlere dönüştürülebilirler. Doğru Yanlış Doğru Yanlış 1 2 3 4 Yukarıdaki etkinlikte yukarıdan aşağıya doğru cümlenin yanlış ya da doğru olduğuna karar verilerek ilerlendiğinde kaç numaralı çıkışa ulaşılır? A) 4 B) 3 C) 2 D) 1 Doğru Cevap: D Bileşikler en az iki tane elementin birleşmesi ile oluşan maddelerdir. Zaten tek bir element bileşik olamaz, adı üzerinde elementtir. Bunun yanında ikiden fazla madde de bir araya gelerek bileşikleri meydana getirebilir. Örneğin; şeker C, H ve O elementlerinin bir araya gelmesi ile oluşur. Tabi bu elementler belirli oranda bir araya gelmelidir. Şeker 6 C, 12 H, 6 O atomunun bir araya gelmesi ile oluşur. Şekerin formülü= C 6 H 12 O 6 dır.
KAZANIM 5.3 ÖRNEK SORU Aşağıda verilen şekillerden hangisi bileşiği temsil edemez? A) B) C) D) Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi bileşiklerin formüllerine bakılarak hangi elementten ve kaç tane elementten meydana geldiğini bulabiliriz. Bilgi Damlacığı Yukarıda bahsi geçen bileşiklerin hepsi molekül yapılı bileşiklerdir. Fakat bütün bileşikler molekül yapılı değildir. Molekül yapılı olmayan bileşikler arasında iyonik bağ bulunur. CaO ve NaI bileşikleri iyonik bağlı bileşiklere örnek verilebilir. İyonik bağlı bileşiklerde elementler düzenli bir yığın oluşturarak bileşikleri oluştururlar. Doğru Cevap: A Çözüm: Her bir bileşikte en az 2 tane element atomu bulunur. Fakat A seçeneğinde tek bir element bulunmaktadır. Ca O O Ca O Ca Ca O Ca O Bileşiklerin çoğu moleküllerden oluşmuştur. Bileşiği oluşturan moleküllerden her biri aynı sayıda atom içerir. Bir bileşiği oluşturan moleküllerden biri kaç çeşit atoma sahipse, diğer moleküllerde o kadar çeşit atoma sahiptir. H Ca O Ca O Ca CaO bileşiği iyonik bağlı bileşiktir. Şekilde görüldüğü gibi düzenli bir yığın oluştururlar. O O Yukarıdaki molekül 2 tane O ve 1 tane H elementinden meydana gelmiş bir bileşik olan H 2 O yani sudur. Suyun bütün molekülleri 2 O ve 1 H elementinden oluşur. Su molekülleri H Cl 1 tane H ile 1 tane Cl elementleri Hidrojen Klorür bileşiğini oluşturur.
KAZANIM 5.4 ÖRNEK SORU KAZANIM 5.5 ÖRNEK SORU? Na Cl SU Yukarıda soru işaretli yere aşağıdaki çıkartmalardan hangisi yapıştırılmalıdır? Yukarıda formülü verilen bileşik aşağıdakilerden hangisidir? A) Amonyak B) Yemek tuzu C) Kükürt dioksit D) Karbondioksit Doğru Cevap: B Çözüm: Sodyum (Na) ve Klor (Cl) elementleri bir araya gelerek yemek tuzunu meydana getirirler. Doğru Cevap: A Çözüm: Su 2Hidrojen (H), 1 tane Oksijen (O) elementinden oluştuğu için doğru Cevap A seçeneğidir. Günlük hayatta sıkça karşılaştığımız iyonik ve kovalent bağlı bileşikler vardır. Bu elementlerle ilgili aşağıda bir tablo oluşturulmuştur. Bazı elementler moleküler halde bulunabilir. Örneğin; Oksijen (O 2 ), Hidrojen (H 2 ) ve İyot (I 2 ) elementleri moleküler halde bulunabilirler. Bazı elementler moleküler halde bulunmazlar. Örneğin; Kalsiyum (Ca) ve Demir (Fe) elementleri moleküler halde bulunmazlar. Bileşikler de moleküler ya da iyonik halde bulunabilirler. Bileşiğin adı Formülü Türü Yemek tuzu NaCl İyonik Kalsiyum Oksit CaO İyonik Demir oksit FeO İyonik Karbondioksit CO 2 Kovalent Kükürt dioksit SO 2 Kovalent Amonyak NH 3 Kovalent Şeker C 6 H 12 O 6 Kovalent Su H 2 O Kovalent
Soru:1. KARIŞIMLAR Karışım: Birden çok element veya bileşiğin kimyasal özelliklerini kaybetmeden bir araya getirilmesiyle oluşan madde topluluğuna karışım denir. Solduğumuz hava; içtiğimiz gazoz, süt, çorba, şerbet, karışık meyve suları, çay; yeraltındaki petrol; deniz suyu; kireçli su, zeytinyağlı su, böcek ilaçları, deodorant, lehim, sel suyu, kolonya, çelik günlük hayatta karşılaştığımız birkaç karışımdır. Karışımlarda birden çok element olabilir örneğin; hava(oksijen, karbondioksit, azot gazları) Karışımlarda birden çok bileşik bulunabilir örneğin; Deniz suyu(su ve tuz) Karışımlarda birden çok element ve bileşik olabilir örneğin;sel(su ve toprak) 1 2 3 4 5 6 Yukarıdaki modellerin hangisine uyduğunu karşısına yazınız. - X kasesinde iki tane 3 modeli vardır. X kasesindeki maddeye. denir -Y kasesinde bir tane 6 modeli ve bir tane 4 modeli konulmuştur Y maddesine. Denir - Z Kasesinde iki tane 1 modelinden ve üç tane 2 modelinde vardır.z kasesindeki maddeye.. denir Karışımların Özellikleri 1) Karışımı oluşturan maddeler kendi özelliklerini kaybetmezler. Tuzlu suda su ve tuz tadı algılanır 2) Karışımı oluşturan maddelerin miktarları arasında belirli bir oran yoktur. İstenildiği oranda karıştırılabilirler. Az şekerli veya çok şekerli çay olur 3) Karışımların erime ve kaynama noktaları sabit değildir. Tuzlu su bazen 103 bazen 110 derecede kaynar,donma noktası ise -5 veya -10 derece olabilir -T Kasesinde beş tane 4 modelinden vardır Z maddesi.. dir. CEVAP: X maddesi bileşik Y maddesi karışım Z maddesi karışım T maddesi element 4) Karışımların belirli bir kimyasal formülleri yoktur. Oksijen elementi: O ile su bileşiği H 2 O ile gösterilir fakat karışımlarda madde isimleri hepsi birden söylenir 5) Karışımlar fiziksel yollarla oluşur ve bileşenlerine fiziksel yollarla ayrılırlar
- Genellikle saydam ve akışkan olur, Karışımlar görünümlerine göre iki çeşittir - Çözeltiler katı,sıvı ve gaz halde olabilir 1.Heterojen (Adi) karışım: Karışımı oluşturan Maddeler karışımın her yerine eşit olarak dağılmadıysa Heterojen (Adi) karışım denir Her yerinde aynı özellikleri göstermeyen karışımlardır Katı katı karışımı; toprak katı-sıvı karışımı; su-kum,su-tebeşir tozu sıvı-sıvı karışımı: su-zeytin yağı,su-benzin karışımı,süt içindeki yağ damlacıkları örnek verilir Homojen karışımlar: Her tarafında aynı özelliği gösteren,tek bir madde gibi olan karışımlara denir.homojen karışımlara genel olarak çözeltiler de denir. Tuzlu su,hava,kolonya,24 ayar altın örnektir.metallerin eritilip karıştırılmasıyla oluşan homojen karışımlara ise alaşım denir. Pirinç, lehim, tunç, bilezik, çelik Heterojen ile Homojen karışımın farkları; Heterojen karışımda, - Karışan maddeler gözle görülür ve kolayca ayırt edilebilir, - Karışımın üst tarafı ile alt tarafı arasında yoğunluk farkı görülür örneğin ayranını dibi daha yoğun olur, Sel suyunun dibi daha çamurludur. Soru:2.Gözünüz kapalı iken hazırlanmış iki karışımın heterojen mi yoksa homojen mi olduğuna nasıl karar verirsiniz? Cevap: Karışan maddeleri bakarak ayırt ediyorsam ve karışımın alt tarafı üst tarafa göre daha yoğunsa Heterojen karışım derim. Bekletirim, süzgeç kâğıdından geçiririm ve tek bir madde gibi görüyorsam homojen(çözelti) olduğunu belirtirim Çözeltiler genellikle sıvı halde bulunur, çözücü madde su, yağ, tiner, alkol olmaktadır gaz çözücü azot, katı çözücü kurşun ve gümüş olabiliyor. Bu bölümde sıvı çözücülerin içinde çözünen maddeleri örnekleyeceğiz. Sıvı katı çözeltileri Çözücü(sıvı) + çözünen(katı) = çözelti Saf su + tuz = burun damlası Su+şeker= şerbet Su+İçecek tozu=meyve suyu Sıvı-sıvı çözeltileri Su+etil alkol= kolonya Su+asetik asit = sirke Çözeltiler(homojen karışım) ; - Tek madde gibi görülür karışan maddeleri dışarıdan fark edemeyiz.örneğin çayın içindeki çözünmüş şekeri fark edemeyiz. - Bekletilse dahi çökelti oluşmaz, Sıvı-gaz çözeltileri Su+karbondioksit gazı = Gazozlu içecek Su+oksijen = Deniz suyu Su+gaz =bulut - Süzgeç kağıdından geçerler,
Soru3:Hangi seçenekteki maddeler diğerlerinden farklıdır. a) Kolonya, Kola, bulut b) Şerbet, gazoz, sirke c) Burun damlası, deniz suyu, meyve suyu d) Ayran, toprak, sel Soru:4. 100 ml. Su B maddesini ancak moleküllerine kadar çözünmesini sağlarken C maddesini ise anyon ve katyonlarına kadar ayırıp çözündürmüştür. B ve C maddeleri aşağıdakilerden hangisi olabilir? Cevap: Ayran, toprak ve sel heterojen karışım olduğundan istenen D seçeneğidir Bir çözelti oluşması sırasında çözücü ile çözünen maddenin tanecikleri arasında etkileşim olur. Çözücü tanecikleri çözünecek maddenin tanecikleri etrafını kuşatıp en küçük yapısına kadar ayırarak çözeltiyi meydana getirir bu olay çözünme olayı olarak da adlandırılır. B maddesi C maddesi a) Alkol Tuz b) Tuz şeker c) Tuz alkol d) Alkol şeker cevap A seçeneğidir. Moleküllü çözeltiler Alkol ve şeker gibi maddeler suda çözündüklerinde tamamen parçalanma gerçekleşmez, iyonize olmazlar. Şeker molekülleri birbirinden ayrılır,her şeker molekülünün etrafına su molekülleri kuşatmış olarak fiziksel değişimi görülür Alkollü su ve şekerli su çözeltileri moleküler çözünme yapar. İyot alkolde çözünür, çözünen madde moleküllerine ayrılır ÇÖZÜNME HIZI NELERE BAĞLIDIR *Sıcaklık Artarsa Çözünme Hızlanır Sıcaklık arttırıldığında çözücü ve çözünen maddelerin tanecik hızları artar. Çözücü tanecikleri hızlıca çözünecek maddenin taneciklerini kuşatır ve darmadağın ederek çözünmeyi hızlandırır. Aynı sürede 5 0 C lik bir bardak sütte 3 kaşık şeker çözünürken ancak 60 0 C sütte 8 kaşık şeker çözünüyor İyonlu çözeltiler Asit,baz ve tuzlar suda çözündüklerinde (+) ve ( ) iyonlarına yani katyon ve anyonlarına ayrılarak suyun her tarafına eşit dağılırlar. Örneğin yemek tuzu su içine dökülürse tuzu oluşturan sodyum(na) ve klor(cl) iyonlaşır.na + ve Cl halini alarak su içinde homojen dağılırlar Tuzlusu, asitli su ve bazlı su iyonlu çözeltilerdir
Soru:5.Hangi çözelti en geç homojenize olur? a) b) Çözünen katıyı toz haline getirirsek, çözücünün tanecikleri daha fazla kuşatma yapacağından temas artacaktır böylece çözünme hızlanır.!! Eğer bir bardak sıcak su içine küp şeker mi? toz şeker mi? yoksa pudra şekeri mi? atsak kısa sürede çözünür siz tahmin ediniz. 200 ml su 200 ml su Karıştırmak da çözünmeyi hızlandır. 100 0 C 50 0 C I. II. c) d) Soru:6. TANER:. Çözünenin tane boyutu küçüldükçe çözünme hızının artacağını savunuyor. Hangi iki düzeneği kullanırsa bu görüşünü ispatlamış olur? 10g TUZ 200 ml su 200 ml su 200 ml su 100 ml su III. IV. I. II. 50 0 C 50 0 C Cevap: B seçeneğidir 100 ml su 100 ml su III. IV. a) I-II b) I-III c) II-III d) II- IV Cevap: D seçeneğidir.
Çözeltiyi seyreltik hale getirmek için; İki tuzlusu çözeltisinde aynı miktar çözücü(su) olsun. Çözünen(tuz) hangisinde çoksa o çözelti derişik çözelti adını alır. Çözünen(tuz) az olan çözeltiye seyreltik çözelti denir. Çözeltinin içine aynı cins çözeltinin daha seyreltik olanından ilave ederek seyreltebiliriz Çözeltiye biraz daha çözücü(su) ekleriz. Bir çözelti bazen seyreltik bazı durumlarda derişik olabilir. Hangi çözeltiyle karşılaştırıyorsak ona göre derişik veya seyreltik deriz. Soru:7. A kabı B kabı Çözeltiyi derişik hale getirmek için; Çözeltiye biraz daha çözünen(tuz,şeker..) madde ekleyerek derişik hale getiririz. Çözeltiyi ısıtırsak çözücü(su) buharlaşır kalan çözelti derişik hale gelir. 10g TUZ 200 ml su 20g TUZ 200 ml su soru:8 Hangi seçeneğimiz yanlıştır? a) B kabındaki çözelti derişiktir b) A kabına 20 gram tuz ilave etsem daha derişik olacaktır c) A kabındaki çözeltiyi ısıtsam daha seyreltik yaparım d) B kabındaki çözeltiye su ilave etsem daha seyreltik olur Cevap: C seçeneğidir Yandaki kabın çözeltisini daha derişik hale getirmek için ne yapmalıyım? a)çözeltiye 20 gr tuz ilave edilmeli b)çözelti karıştırılmalıdır c)çözelti soğutulmalıdır 10g TUZ 100 ml su d)100 ml daha su eklenmelidir cevap: A seçeneğidir
Elektrolit olmayan çözeltiler Moleküllü çözeltilerde iyon yoktur dolayısıyla elektriği taşıyan iyonlar bulunmaz taşınamayan elektrik lamba devresinde ışık vermez. Örneğin; Şekerli su çözeltisi ve alkollü su çözeltisi elektrolit olmayan çözeltidir. Saf su, iyon içermediği için elektrolit olmayan sıvıdır. Elektrolit çözeltiler Saf su, iyon içermediği için elektrolit olmayan sıvıdır. Ancak yağmur ve yüzey suları toprakta bulunan birçok mineralin çözünmesi sonucu serbest iyonlar içerir. Bu iyonlar elektriği ileterek elektrolit çözeltiyi oluştururlar. Bu yüzden; Yağmurlu havalarda elektrik direkleri ve tellerinin düşebileceği yerlerdeki su birikintilerine basmayalım. Banyo ve mutfak gibi ıslak yerlerde ayağımıza yalıtkan terlikler giyelim, hasar görmüş veya açıkta kalmış iletken telleri onartalım İyonlu çözeltiler elektrik devresine seri bağlandığında, çözünmüş iyonlar elektrik akımını ilettiklerinden lambanın ışık verdiği görülür. Örneğin; Tuzlusu, asitli su(limonlusu, hidroklorik asit çözeltisi),bazlı su(sabunlu su) elektrolit çözeltilere örnektir. Soru:9.Yaptığım elektrik devresinde kablo yetmemiştir? Nasıl çözüm bulsam da lambayı yaksam? a)kablonun eksik kalan yerine ip bağlasam b)kablonun eksik kalan yerini alkollü suya batırsam Soru:10. Ceylan: Yağmur ve yüzey sularının kısmen iletken olmasının sebebini ve doğurabileceği tehlikeleri hangi olayla açıklayabilir? a) Yağmur birikintisindeki elektriğe kapılan kişinin yaralanması ile b) Sele kapılan çocuğun kaybolması ile c) Mutfaktaki prize parmağını sokan bebeğin yaralanması ile d) Banyodaki ıslak zeminde kayan kişinin bacağını kırması ile Cevap: A seçeneğidir c)kablonun eksik kalan yerine limonlu suya batırsam d)kablonun eksik kalan yerine naylon poşet bağlasam cevap: c
Sizde molekül modelleri çiziniz...
Moleküllerin dilinden bir hikaye yazınız...........................................