178 SAYILI KHK 659 SAYILI KHK 6100 SAYILI HMK HAZIRLAYAN Müş. Av. Özlem DUMAN
178 sayılı KHK ile; genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri ve özel bütçeli idarelerin hukuk danışmanlığını ve muhakemat hizmetlerini talepleri halinde yerine getirmek, görevi Bakanlığımıza verilmiştir.
GÖREVLERİMİZ Bakanlığın ve talep halinde genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri ve özel bütçeli idarelerin hukuk danışmanlığını ve muhakemat hizmetlerini yapmak,
Talep halinde kanun, tüzük ve yönetmelik tasarı ve taslakları hakkında görüş vermek, Uyuşmazlıkların sulh yoluyla çözümlenmesine ilişkin işlerde mütalaa vermek,
Hazinenin mülkiyetindeki taşınmazlar ile Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki taşınmazların ayn ıyla ilgili her türlü davaları takip etmek ve icra işlemlerini yapmak,
Maliye Bakanlığına veya Maliye Hazinesine ait her türlü davayı açmak ve takip etmek, Maliye Bakanlığı veya Maliye Hazinesi aleyhine açılan her türlü davayı takip etmek ve icra takibini yapmak,
Özel kanun hükümlerine göre Hazine alacağı sayılan alacaklara ilişkin davaları açmak, takip etmek ve alacakları tahsil etmek, Mevzuatında başkaca bir takip mercii ve usulü öngörülmeyen alacaklar ile diğer kurumların taraf olamayacağı davaları açmak, takip etmek ve alacağı tahsil etmek,
Sonuç olarak; Maliye Bakanlığına ait, Devlet veya Hazinenin hasım gösterildiği, Hangi idare aleyhine açıldığı anlaşılamayan, Devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlere ait, İdarelerce muhakemat hizmeti talep edilen DAVALARDA TEMSİL YETKİMİZ VARDIR.
İdareler, kendi iş ve işlemleriyle ilgili olarak açılacak adli ve idari davalar ile tahkim yargılaması ve icra işlemlerinde taraf sıfatını haizdir.
659 sayılı KHK nın 6/2 nci maddesine göre İdareleri adli ve idari yargıda, icra mercileri ve hakemler nezdinde vekil sıfatıyla doğrudan temsil yetkisi; hukuk birimi amirleri, hukuk müşavirleri, muhakemat müdürleri ve avukatlara aittir.
Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri ile özel idarelerin avukatları, idarelerin vekilidir. Hazine Avukatları; Maliye Bakanlığının, Hazinenin, muhakemat hizmeti talep etmesi halinde Cumhurbaşkanlığının, Başbakanlığın, T.C.Devletinin, T.C. Hükümetinin, idarelerin vekilidir.
HMK. nın 73 üncü maddesine göre Davaya vekâlet, kanunda özel yetki verilmesini gerektiren hususlar saklı kalmak üzere, hüküm kesinleşinceye kadar, vekilin davanın takibi için gereken bütün işlemleri yapmasına, hükmün yerine getirilmesine, yargılama giderlerinin tahsili ile buna ilişkin makbuz vermesine ve bu işlemlerin tamamının kendisine karşı da yapılabilmesine ilişkin yetkiyi kapsar.
659 sayılı KHK (m.6/5) İdareleri vekil sıfatıyla temsile yetkili olan hukuk birimi amiri, hukuk müşaviri ve avukatların bir listesi, idaresince yazılı olarak veya Adalet Bakanlığınca belirlenen esaslar dairesinde elektronik ortamda ilgili Cumhuriyet başsavcılığına, bölge idare mahkemesi başkanlıklarına; askeri savcılıklara ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başkanlığına verilir.
Listede isimleri yer alanlar, baroya kayıt ve vekaletname ibrazı gerekmeksizin idare vekili sıfatıyla her türlü dava ve icra işlemlerini takip edebilirler. 659 sayılı KHK uyarınca Hazine Avukatı için vekaletname verilmesi söz konusu değildir.
Hazine Avukatının atandığı yerdeki temsil yetkisi, göreve resmen başlanıldığı tarihte başlar.
Hazine Avukatının temsil yetkisi atandığı, görevlendirildiği veya yetkilendirildiği yerde dosyanın kendisine havalesi ile başlar.
İldeki Hazine Avukatının temsil yetkisi, il ve ilçeleri kapsar. İlden ilçeye gidiliyorsa görevlendirme gerekir. Hazine avukatının bulunması halinde daire amirinin temsil yetkisi yoktur. İzinlerde o yerde başka bir avukat yok ise mahkemelere mazeret dilekçesi verilebilir.
659 sayılı KHK (m.8) İdareler adına dava açma veya icra takibine başlama talebi, üst yönetici veya iş ve işlemle ilgili merkez veya taşra birim amiri tarafından yapılır.
659 sayılı KHK Maliye Bakanlığında bu yetki üst yöneticiye-müsteşar- veya iş ve işlemle ilgili merkez veya taşra birim amirine aittir.
659 sayılı KHK (m.8) Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri ile özel bütçeli idarelerde idare adına dava açma yetkisi; İdarelerin hukuk birimlerindeki Hukuk Müşavirleri ve Avukatlara aittir.
DAVA AÇILMASI İŞLEMLERİ; İdare tarafından dava açılması istenildiğinde idarenin yazısı eşliğinde gönderilen bilgi ve belgeler incelenir. Söz konusu bilgi ve belgelere göre öncelikle zamanaşımı/ hak düşürücü süre yönünden konu incelenerek bu sürelerin geçirilmemesi için gerekli tedbirler alınır.
DAVALARIN TAKİBİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Süresinde gönderilmeyen veya eksik ya da yanlış gönderilen bilgi ve belgeden kaynaklanan sorumluluk bunu gönderen idareye veya birime aittir. (659 m.8/2)
Delil tespiti yapılması gerekiyorsa, delil tespiti talebinde bulunulur. (HMK.m.400) Delil tespitinde; bilirkişi raporu alınmış ise itirazı gerektiren bir husus olup olmadığı idaresinden sorulur.
İhtiyati tedbir/ihtiyati haciz talebinde bulunulup bulunulmayacağı değerlendirilir, somut olayın özelliğine göre ihtiyati tedbir veya ihtiyati haciz talebinde bulunulur. Dava dilekçesi hazırlanmadan önce açılacak davanın kanuni dayanaklarının neler olacağı belirlenir, dayanılan vakıalar ortaya konulur, tereddüt edilen hususlar varsa herhangi bir hak kaybına sebebiyet verilmemesine dikkat edilerek idaresiyle irtibata geçilir.
Dava dilekçesinde; (HMK.m.119) Açılacak davanın mahiyetine göre dayanılan vakıalar oluş sırasına göre ortaya konur. Somutlaştırma yükü bulunduğundan, hangi vakıanın hangi delille ispatlanacağı dava dilekçesinde bildirilir. Dava dilekçesinde bulunması gereken unsurların tam olmasına özen gösterilir. Gider avansı peşin olarak yatırılır. Dava dilekçesi davalı sayısından bir fazla olarak ve yazılı deliller eklenerek mahkemeye verilir, başka yerlerden getirtilecek belge ve dosyalar için bunların bulunabilmesini sağlayıcı açıklamada bulunulur.
Görev Mal varlığına ilişkin davaların değer ve miktarına bakılmaksızın asliye hukuk mahkemelerinde görülmesi esası kabul edilmiştir.
Sulh mahkemesinin görev alanı (HMK.m. 5-382) Kiraya ilişkin davalarda alacak miktarı ne olursa olsun, kira konusundaki tüm davalar, 4 üncü maddede, dava konusunun değeriyle ilgili olmaksızın sayılan davalar, Başka mahkemelerin görevine girmeyen çekişmesiz yargı işleri, Diğer kanunların sulh hukuk mahkemesini görevlendirdiği dava ve işler
GÖREVSİZLİK/YETKİSİZLİK KARARI VERİLİRSE Bu karar verildiği anda kesin ise bu tarihten, Süresi içinde kanun yoluna başvurulmayarak kesinleşmiş ise kararın kesinleştiği tarihten, Kanun yoluna başvurulması üzerine bu başvuru reddedilmişse ret kararının tebliği tarihinden itibaren,
İki hafta içinde kararı veren mahkemeye başvurarak dava dosyasının görevli ya da yetkili mahkemeye gönderilmesinin talep edilmesi gerekir. Dosya kendisine gönderilen mahkeme, kendiliğinden taraflara davetiye gönderir(m.20/2).
Bu süre kaçırılırsa, mahkeme tarafından davanın açılmamış sayılması kararı verilecektir. Ancak bu sürede zamanaşımı dolmuşsa, 60 gün içinde dava açılabilir.
Basit yargılama usulü HUMK daki sözlü ve seri yargılama usulüne göre görülen dava ve işler basit yargılama usulüne göre görülecektir (m. 316/1-g; m. 447).
Basit yargılama usulünde davanın açılması ve cevap dilekçesi aynen korunmuş, ancak replik ve düplik aşamaları kaldırılmıştır (m. 317).
Basit yargılama usulünde iddianın değiştirilip genişletilmesi yasağı, dava dilekçesinin verilmesiyle, savunmanın değiştirilip genişletilmesi yasağı ise, cevap dilekçesinin verilmesiyle başlatılmıştır (m. 319).
DAVANIN SAVUNULMASI İŞLEMLERİ; İdarenin davalı olması halinde, savunmaya esas bilgi ve belgeler tam ve doğru olarak gönderilmemiş ise, ilgili daireden derhal gerekli bilgi ve belgeler istenir. Cevap dilekçesinin kanuni süre olan iki hafta içinde hazırlanmasının çok zor yahut imkansız olduğu durumlarda, talebi haklı gösterecek sebepleri belirterek ve varsa delilleri de ekleyerek cevap süresinin uzatılması talep edilir.
Cevap dilekçesinde İlk itirazlar cevap dilekçesinde ileri sürülür, cevap dilekçesinin verilmesinden sonra cevap süresi dolmamış olsa bile ilk itirazların ileri sürülemeyeceği hususuna dikkat edilir. HMK ile iddia ve savunmanın genişletilmesi yasağının başlangıcının, cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçelerinin verilmesine bağlandığı, ön inceleme aşamasına kadar duruşma günü tayin edilmeyeceği, ilk duruşmanın ön inceleme duruşması olacağı, dikkate alınır. Savunmanın dayanağı olan vakıalar ortaya konur.
Ön İnceleme Aşamasında İlk duruşma ön inceleme duruşmasıdır. Duruşmalara katılmaya özen gösterilir. Ön inceleme duruşmasına mazeret nedeniyle katılınmayacak ise, mazeret dilekçesi verilir. Ön inceleme aşamasında ancak karşı tarafın açık muvafakatı ile iddia veya savunmaların genişletilmesi yahut değiştirilmesi mümkün olduğuna dikkat edilir.
Hazine avukatlarının ön inceleme aşamasında sulh anlaşmasının kabulü veya reddi konusunda yetkileri bulunmamaktadır. İlgili idare tarafından, uyuşmazlığın sulhen çözümlenmesinin mümkün olabileceği hususunda görüş belirtilmesi ve bu hususun karşı tarafça da kabul edilmesi halinde, Hazine avukatları tarafından, kanunen yetkili makam veya merciden onay alınmak suretiyle sulh olunabileceği hususunun tutanağa yazdırılması sağlanır, Sulh anlaşmasının sonuçlandırılması için mahkemeden makul bir süre verilmesi talep edilir.
Sulh olunmamışsa ve hak düşürücü süre ile zamanaşımı itiraz ve defilerinin ileri sürülmüş olması halinde; ön inceleme duruşmasının sonunda tahkikata geçilmeden karar verilmesi konusunda talepte bulunulur.
Tahkikat aşamasında Duruşmalara girilmesine özen gösterilir. Keşif yapılması halinde keşfe katılınılır. Keşif esnasında tanık dinlenmesi ve tanıkların aleyhe beyanda bulunmaları halinde gerekli itirazlar yapılır. Yargılama aşamasında tereddüde düşülen konularda Bahum dan görüş istenir.
Bilirkişi raporu alınmış ve rapor temsil olunan idare aleyhine hususlar içeriyor ise, idaresine rapor örneği gönderilir. İdareden, rapora itiraz süresinin sonu belirtilerek ve mahkemesine itiraz dilekçesi verileceği dikkate alınarak tayin edilecek makul bir süre içinde teknik hususlar yönünden varsa itirazların bildirilmesi istenilir. İdare yazısında bildirilen nedenler ile varsa tespit edilen sair itiraz nedenlerini belirtilerek gerekli itirazlar yapılır.
KARAR AŞAMASI Aleyhe karar verilmesi halinde kanun yollarına başvurulur. Temyiz dilekçesinin gerekçeli olmasına özen gösterilir. Kanun yollarına başvurulmasından vazgeçilmesi değerlendiriliyor ise 659 sayılı KHK hükümleri ile İç Genelgeler dikkate alınarak gerekli işlemler yapılır.
Temyiz yoluna başvurulmasından vazgeçilmesi teklif olunan dosyalarda, Hazine hak ve hukukunun korunması yönünden bu işlem sonuçlanıncaya kadar yasal süresi içinde kanun yoluna başvurulur, vazgeçme teklifi üzerine verilecek karara göre hareket olunur.
Mahkeme kararlarının Hazinece temyizinde "İcranın geri bırakılması talebinde bulunulur. Davanın sonucundan ilgili idareye ve Bakanlığımıza kararlar eşliğinde bilgi verilir.
İdare aleyhine icra takibi başlatılmış ise, şikâyeti gerektiren bir husus bulunduğunda gereği yapılır, aksi takdirde icra emri derhal ilgili İdareye gönderilir. İdare lehine alınan ilamların (yasa gereği kesinleşmesi zorunlu olanlar hariç) kesinleşmeleri beklenilmeksizin icraları sağlanır.
Kanun Yolları 5235 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkındaki Kanun ile bölge adliye mahkemeleri kurulmuştur. 1086 sayılı Kanunda 5236 sayılı Kanun ile yapılan değişiklik ile ilk derece mahkemelerinin kararlarına karşı ilk başvurulacak kanun yolu İSTİNAF dır.
5236 sayılı Kanun ile karar düzeltme yolu kaldırılmış, istinaftan sonraki temyiz yolu yeniden düzenlenmiştir. 6100 sayılı HMK, 5235 ve 5236 sayılı Kanunlarla yapılan değişiklikleri AYNEN benimsemiştir.
HMK nın Geçici 2 ve ve Geçici 3 üncü maddeleri uyarınca İSTİNAF mahkemelerinin göreve başlama tarihine kadar 1086 sayılı Kanunun TEMYİZE ilişkin hükümleri uygulanacak.
TEMYİZ SÜRELERİ Asliye Hukuk Mah. Tebliğden itibaren 15 gün, Sulh Hukuk Mah. 8 gün İş Mah. Tefhimden itibaren 8 gün
21.10.2005 25973 sayılı RG. de yayımlanan Anayasa Mahkemesinin 2/12/2004 tarihli ve 2001/216 Esas, 2004/120 Karar sayılı kararı ile 1086 sayılı Kanunun 432/1 nci maddesindeki kamu kuruluşları için öngörülen temyiz süresinin 30 gün olduğuna dair düzenleme ANAYASA MAHKEMESİNCE İPTAL EDİLDİ.
Başarı dileklerimle. Teşekkür ederim. İletişim :ozlemd@bahum.gov.tr 0(312) 415 13 45