RUH SAĞLIĞI ALANINDA ÇALIŞAN MESLEKLER Sağlık Dünya Sağlık Örgütü tanımlaması Biyolojik, ruhsal ve sosyal iyilik hali. Tıp Özgül bir kurama ve bu kuramdan biçimlenen yöntemle belirlenen uygulamalarla biyolojik, ruhsal ve sosyal iyilik halini sağlayan disiplin. Psikiyatri Diğer tıp disiplinleri gibi biyopsikososyal bir tıp disiplinidir. Ruh hastalığı Düşünce, davranış ve duygularda değişimlerle birlikte giden ve bireyin genel ve toplumsal işlevselliğini bozarak yetiyitimine neden olan durum. Tek başına toplumsal sapma ve çatışmalar bu kapsamın dışındadır. Ruh Hastalığının nedenleri Tüm tıbbi hastalıklarda olduğu gibi hiçbir ruh hastalığı tek bir nedene bağlı olarak ortaya çıkmaz. Biyolojik, ruhsal, toplumsal süreçlerle, doğuştan getirilen genetik yapı ve çevresel şartların etkileşimi ruh hastalığının ortaya çıkmasına yol açar Psikiyatri uzmanı Ruh hastalığı olan hastalara koruyucu, tanı koyucu, tedavi edici ve rehabilite edici tıbbi uygulamaları yapan uzman doktor. Psikiyatrın biyolojik, ruhsal ve toplumsal süreçlerle ortaya çıkan ruh hastalığını tedavi edebilmesi için, tanı ve tedaviye karar vermesini sağlayacak tıbbi bilgiye ek olarak, bu tedavileri uygun bir şekilde kullanabilmek için biyolojik, ruhsal ve toplumsal yöntemlerin bilgisine sahip olması gerekir. Psikiyatr, tıbbi bir terim olan hastalığın tedavisinde, diğer tüm tıbbi branşlar gibi klinik karar vericidir. Klinik karar verici olarak, psikiyatri uzmanı, Biyolojik, ruhsal ve toplumsal etkenlerin rol oynadığı ruh hastalığının 1. Teşhisinde 2. Çok çeşitli tedavi yöntemlerinden hangisinin hastaya uygulanacağına; KARAR VEREN, KARARIN SORUMLULUĞUNU ALAN. Psikiyatrik tedaviler Biyolojik, ruhsal ve toplumsal yöntemleri kapsayan psikiyatrik tedaviler klinik karar verici psikiyatrla birlikte, klinik psikolog, psikiyatri hemşiresi, sosyal hizmet uzmanı ve uğraşı öğretmenlerinden oluşan bir ekiple yürütülür. Ekip üyelerinden psikiyatri uzmanı, - başvuran kişinin; o hasta olup olmadığına, hasta ise hastalığının ne olduğuna o ve bu hastalığın hangi tedavi yöntemleriyle tedavi edilebileceğine
HEM KARAR VERĐR, HEM DE TEDAVĐLERĐ UYGULAR Ruh sağlığı alanındaki doktor olmayan tüm meslekler ise; Klinik psikolog, Psikiyatri hemşiresi, Sosyal Hizmet Uzmanı, Uğraşı öğretmeni; Doktorun karar verdiği hastalık ve uygulanmasını önerdiği tedavi yöntemlerinden biri ya da bir kaçını uygulayabilir. Ekip üyeleri doktorun kararını sorgulayabilir, gözden geçirmesini talep edebilir, uygulamanın sonuç vermemesinin nedenleri hakkında görüş bildirebilir. AMA TIBBĐ VE YASAL SORUMLULUK DOKTOR DA OLDUĞUNDAN SON KARAR VERME YETKĐSĐ DE DOKTORDA OLMALIDIR. Psikiyatrik tedaviler Ruh hastalıklarının tedavisinde biyolojik, ruhsal ve toplumsal yöntemler ve girişimler kullanılır. 1. Biyolojik tedaviler; Đlaç Elektrokonvulzif Tedavi Psikocerrahi Transkraniyal Manyetik Stimülasyon Vb. 2. Psikoterapi Bireysel ve grup Psikodinamik yönelimli Bilişsel Davranışçı yönelimli Psikodrama, Gestalt Vb. (yaklaşık 200 çeşit psikoterapi uygulaması vardır) 3. Danışmanlık, rehberlik 4. Sosyal Psikiyatri Girişimleri Rehabilitasyon Uğraşı terapisi Psikiyatrik tedaviler arasında sınırları en belirsiz gibi görüneni psikoterapi uygulamasıdır PSĐKOTERAPĐ Psikoterapi, ruhsal hastalıkların tedavisinde kullanılan yöntemlerden sadece biridir. Sağlık hizmetlerinde psikoterapi ruh hastalıklarının tedavisinde kullanılır. Psikiyatrik hastalıkların psikoterapötik olarak anlaşılması günlük klinik pratiğin bir bileşeni olmalıdır. Psikoterapi psikiyatri eğitiminin bütünleyici bileşenidir.
Herhangi bir psikoterapi uygulamasına başlamadan önce hastalar mutlaka bir psikiyatri uzmanı tarafından muayene edilmelidirler. Bu muayene klinik ve teşhis ve tedavinin ne olacağına karar verilmesi için yapılmalıdır. Tedavinin psikiyatri uzmanı ya da psikiyatr dışı ruh sağlığı çalışanlarınca yapılıp yapılmayacağı kararının verilebilmesi için psikiyatrik muayene şarttır. Sağlık hizmetinde psikiyatri uzmanları dışında başka eğitilmiş uzmanlar da sağlık hizmetinde psikoterapiyi başarılı bir şekilde uygulayabilirler. Kimler; 1. Aile hekimleri Temel sağlık hizmetlerinde sık görülen depresyon, anksiyete, somatizasyon gibi ruhsal hastalıkların ilaç+psikoterapisi. (Đngiltere aile hekimlerine depresyonun temel bilişsel davranışçı psikoterapisi eğitimine başlamıştır. 2. Psikiyatri dışı uzmanlık dalları Örneğin, bir onkoloji uzmanı ölümcül hastalarda destekleyici psikoterapiyi öğrenip uygulayabilir. Bir pediatri uzmanı, kronik hastalığı olan çocuk sahibi ebeveynlere destekleyici psikoterapi ve rehberlik yöntemlerini, eğitimini alarak uygulayabilir. 3. Klinik Psikologlar: Ruhsal hastalığın teşhis sürecinde bir laboratuar yöntemi olarak psikolojik testleri uygulamak Eğitimini aldığı psikoterapi uygulamasını ruhsal hastalığı olan hastalara uygulamak 4. Psikiyatri hemşiresi: Klinik ya da poliklinik ortamda eğitimini aldığı psikoterapi yöntemlerini uygulayabilir. 5. Sosyal hizmet uzmanı Klinik ya da poliklinik ortamda eğitimini aldığı psikoterapi yöntemlerini uygulayabilir. 6. Uğraşı öğretmeni a. Eğitimini aldığı uğraşı terapisi yöntemlerini uygulayabilir. Meslek sınırlarında belirsizlik olduğu varsayılan klinik psikologluk mesleği Fen Edebiyat ya da eğitim fakülteleri psikoloji bölümlerinde eğitim alan, sağlık değil sosyal bilimler dalıdır. Lisans eğitiminden sonra eğitim, endüstri, çevre, iletişim, halkla ilişkiler, fizyoloji ve sağlık alanında Yüksek Lisans eğitimi alınabilen bilim dalı. Klinik psikoloji, psikolojinin sağlık alanında kazanılan bir derecesidir. Klinik psikoloji yüksek lisans ve doktora programına psikologlar dışında tıp doktorları, sosyologlar (Halen Türk Psikologlar Derneği Başkanı nın lisan eğitimi sosyolojidir), Psikolojik Danışma ve Rehberlik mezunları, felsefe mezunları, sınavda başarılı olurlarsa girebilirler.
ABD ve Avrupa Birliği ülkelerinde klinik psikoloji yüksek lisans ve doktora programları mutlaka Tıp Fakülteleri ya da eğitim hastaneleri ile bütünleşik olarak yapılmaktadır. Türkiye de ise maalesef üniversitelerin sağlık bilimleri enstitülerinde yapılması gerekirken, sosyal bilimler enstitülerinde yürütülmektedir ve hiçbir programda yapılandırılmış ve sınavı olan klinik eğitimi yoktur! Klinik psikolog neler yapabilir? Ruh sağlığı alanında son derece önemli ve yararlı bir meslek dalıdır. 1. Ruh hastalığının teşhis sürecinde uyguladığı çok çeşitli psikolojik testlerle laboratuar hizmeti sunmak. a. Hiçbir psikolojik test tek başına tanı koydurucu değildir. b. Klinik psikoloji yüksek lisans ya da doktorasını bitiren her klinik psikolog tüm psikolojik testleri bilemez, bilmesine de gerek yoktur. 2. Teşhis edilmiş bir ruhsal hastalıkta kullanılmasına karar verilmiş bir psikoterapi uygulamasını yapmak. a. Klinik psikolog, yaklaşık 200 tür psikoterapi uygulamasının tümünü bilemez, bilmesine de gerek yoktur. b. Psikiyatri uzmanının kararını tartışmak, önerilen yöntemin uygun olmayabileceğini düşünüyorsa bu düşüncesini belirtmek, uyguladığı yöntemin etkisi hakkındaki kararını belirtmek. 3. Bir ruhsal hastalık kategorisine girmeyen, teşhis edilmiş bir hastalığı olmayan ama; a. ruhsal sıkıntı ya da sorunları b. ilişki problemleri c. okul ve iş başarı, uyum sorunları d. evlilik, ana baba olmak, çocuk yetiştirmek gibi hayat problemleri e. ruhsal eğitim gereksinimi vb. sorunları olan kişilere danışmanlık, rehberlik hizmeti verebilir. Klinik psikologların çalışma koşulları 1. Temel sağlık hizmetlerinde a. Aile hekimi yanında, onun sorumluluğu altında birinci basamağa başvuran ruhsal hastalıklara psikoterapi uygulaması b. Psikoteknik değerlendirme sürecinde 2. Psikiyatri Klinikleri a. Başvuranlara teşhis sürecinin bir parçası olarak psikolojik testleri uygulamak b. Psikiyatri uzmanının kararına bağlı olarak eğitimini aldığı psikoterapi uygulamalarını yapmak c. Danışmanlık ve rehberlik uygulaması yapmak. 3. Özel ofis a. Tartışma buradadır. b. Klinik psikolog tıp eğitimi almadığından, tıp doktoru olmadığından tıbbın temeli olan hastalığı doktor teşhis eder ilkesi gereğince tek başına ruhsal
muayene yaparak bir insanın hasta ya da sağlıklı olup olmadığı kararını vermemesi gerekir. Verirse tıp doktoru olmayan bir kişiye doktor yetkisi verilmiş olur. c. Özel ofiste ruhsal hastalık kategorisine girmeyen ve Uluslararası Tanı Sınıflandırma sistemi olan ICD 10 da yer alan Z 55-61 arası kodlarla tanımlanan durumları görüp danışmanlık ve rehberlik hizmeti verebilirler. d. Bir psikiyatri uzmanınca teşhisi konulduktan sonra kendilerine gönderilen hastalara psikoterapi uygulayabilirler.