Meksika Ülke Raporu
İÇİNDEKİLER BÖLÜM I 1.GĠRĠġ 2. SOSYAL VE EKONOMiK GÖSTERGELER 2.1. Ülke Kimliği 2.2. Sosyal Göstergeler 2.3. Ekonomik Göstergeler 3. ÜLKE HAKKINDA GENEL BĠLGĠLER 3.1. Ülkenin Kısa Tarihçesi 3.2. Siyasi Ve Ġdari Durum 3.3. Coğrafi Bilgiler 3.3.1. Coğrafi Konumu, Yer ġekilleri, Akarsular Ve Göller, Ġklim-Bitki Örtüsü 3.4. Nüfus 3.5. Eğitim ve Kültür BÖLÜM II 4. GENEL EKONOMĠK DURUMU 4.1. Genel Durum 4.1.1.Temel Ekonomik Göstergeler 4.1.2. Ekonomideki Belli BaĢlı Sektörler 4.1.2.1.Tarım 4.1.2.2. Sanayi ve Ġmalat 4.1.2.3. UlaĢtırma, Telekomünikasyon ve Ġnternet 4.1.2.4.Müteahhitlik Hizmetleri Sayfa 2/52
4.1.2.5. Perakende 4.1.2.6. Turizm 4.1.2.7. Bankacılık 4.1.2.8. Doğal Kaynaklar ve Enerji 4.2. DıĢ Ticaret 4.2.1. Ülke Toplulukları veya Ekonomik Topluluklara Göre DıĢ Ticaret 4.2.2.Meksika'nın Uluslararası ĠliĢkileri ve Serbest Ticaret AnlaĢması Yaptığı Ülkeler 4.2.3.DıĢ Ticaret Politikası, Ġthalat ve Ġhracat Rejimleri 4.2.3.1.Ġhracat Politikaları 4.2.3.2.Ġthalat Politikaları 4.2.4.Ġthalatta Alınması Gereken Ġzinler ve Ġlgili Kurumlar 4.2.4.1.Ġthalatı Yasak Mallar 4.2.4.2.Standartlar ve Etiketleme 4.2.5.Türkiye Ġle Ekonomik ve Ticari ĠliĢkilerin GeliĢimi 4.2.5.1. Türkiye ile Meksika Arasındaki Ġkili AnlaĢmalar 4.2.5.2. Ġki Ülke Arasındaki Ticari ĠliĢkiler ve Ġstatistikler 4.2.5.2.1.Ġkili Ticarette YaĢanan Sorunlar 4.3.Pazar ile Ġlgili Bilgiler 4.3.1.Vergi Oranları 4.3.2.Yabancı Yatırımlar ve ġirket Kurma 4.3.2.1.Meksika daki ġirket Türleri 4.3.3.ĠĢadamlarının Pazarda Dikkat Etmesi Gereken Hususlar 4.3.4.Tüketici Tercihleri Sayfa 3/52
5.DĠĞER BĠLGĠLER 5.1.Para Kullanımı 5.2.Vize Uygulaması 5.3.UlaĢım 5.4.Ġklim 5.5.Meksika da Düzenlenen Fuarlar 5.6.Acil Durumlar 6.SONUÇ VE DEĞERLENDĠRME KAYNAKLAR Sayfa 4/52
BÖLÜM I 1.GĠRĠġ Meksika, Ocak 1994 te, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri ile birlikte NAFTA Kuzey Amerika Serbest Ticaret Antlaşması nı imzalayarak, dünyanın en büyük serbest ticaret bölgesini oluşturan taraflardan biri olmuştur. Bu antlaşmanın imzalanmasıyla birlikte her üç ülkede kaydedilen ekonomik büyüme, bu ülkelerde yaşayan nüfusun hayat standartları üzerinde olumlu etki yaratmıştır. Meksika da ticaretin serbestleşmesinde ve ekonomisinin ABD ve Kanada ekonomileri ile bütünleşmesinde, kuşkusuz NAFTA üyeliğinin rolü büyük olmuştur. Meksika, 2000 yılına gelindiğinde, dünyanın en büyük ekonomileri arasında 12. sırada yer almıştır. Bu dönemde, mal ve hizmet ihracatçısı olarak dünyada 8. büyük ülke, petrol üretiminde ise 4. büyük ülke konumuna yükselmiştir. Meksika da, 1980 li yıllarda başlayıp, 1990 lı yıllara kadar devam eden ekonomik yapısal reformların, bu başarıda önemli bir payı vardır. Yapısal reformların yol açtığı bu transformasyon hareketi, ülkenin 2000 li yıllardaki büyüme hızına önemli bir ivme kazandırmıştır. Ticaretin serbestleşmesi ve özellikle de NAFTA üyeliği bu hızlı ekonomik transformasyona önemli katkılar sağlamıştır. NAFTA üyeliğinin Meksika ekonomisi üzerinde yarattığı bu olumlu etki, yönetimlerin diğer ticari üyelikler konusuna da sıcak bakmalarını sağlamıştır. Bu bağlamda, 1 Temmuz 2000 tarihinde, Avrupa Birliği ile Meksika arasında Serbest Ticaret Antlaşması(FTA) imzalanarak resmen yürürlüğe girmiştir. Bu üyelik antlaşmasıyla Meksika, Avrupalı Yatırımcılar için cazip bir ülke konumunu bugün de korumaktadır. Serbest Ticaret Antlaşmaları, Meksika nın ticaret hacmini genişleten, uluslararası planda rekabet gücünü geliştiren ve uzun dönemli bir büyümeyi hedefleyen ekonomik stratejisinin yaşamsal bir parçası konumundadır. Özellikle, Avrupa Birliği ve NAFTA ile yapılan serbest ticaret antlaşmalarının yanı sıra, Meksika nın stratejik coğrafi yapısı da, yerli ve yabancı yatırımcıların bu ülkede yatırım yapmalarını cazip duruma getirmektedir. Yüzölçümü bakımından dünyanın en büyük 14. ülkesi olan Meksika, doğuda Meksika Körfezi ve batıda Pasifik Okyanusu, kuzeyinde ABD ve güneyinde Belize ve Guatemala arasında yer alan bir Kuzey Amerika ülkesidir. Latin Amerika ülkeleri arasında OECD ye üye tek ülke olan Meksika, 31 eyaletin yer aldığı, parlamenter demokrasi ve başkanlık sistemi ile yönetilen bir ülkedir. 2. SOSYAL VE EKONOMiK GÖSTERGELER 2.1. Ülke Kimliği Devletin Adı Başkenti Yönetim Biçimi Resmi Dili : Meksika Birleşik Devletleri : Meksiko :Federal Cumhuriyet :İspanyolca Sayfa 5/52
Konuşulan Diller Önemli Dinler Para Birimi/Paritesi : İspanyolca, çeşitli Maya, Nahuatl ve diğer yerel diller : Roma Katolikleri(%89),Protestan(%6),diğer(%5) : Meksika Pezosu(MXN) Yıllık Ortalama Döviz Kuru(MXN:$) : 11.016 Yüzölçümü Nüfus :1.972.550 km² :111.211.789 (Ocak 2009 tahmini) Yıllık nüfus artışı (%) : 1.13 Nüfus Yoğunluğu (km 2 /kişi) : 56 Mesai Saatleri ve Günleri : Devlet daireleri ve özel şirketler normal olarak pazartesiden cumaya 09.00-18.00 saatleri arasında çalışır.14.00-15.00 arasında 1 saatlik yemek paydosu vardır.öğle tatili bazen 2 saate kadar uzayabilir.meksika daki mağazaların çoğu 09.00-20.00 arası açıktır.bazı mağazalar daha erken kapanırsa da birçok alışveriş merkezi 22.00 ye kadar açıktır. Büyük Kentler Sınır komşuları Türkiye ile Saat Farkı Haftalık Çalışma Saati (Ortalama) Resmi Tatil Günleri günler de genel tatildir. : Ecatepec de Morelos, Guadalajara, Puebla,Juárez Tijuana, Nezahualcóyotil, Monterrey ve León : Belize 250 km, Guatemala 962 km, ABD 3,141 km : 8 saat geri : 40 Saat : Meksika da Pazar günü ile yerel seçimlerin yapıldığı Noel kutlamalarına büyük önem verilmekte olup,15 Aralık- 6 Ocak tarihlerinde çeşitli kutlamalar yapılmaktadır. 1 Ocak Yeni yıl 5 Şubat Anayasanın İlanı 21 Mart Benito Juarez in Doğum Günü 1 mayıs Işçi Bayramı 5 Mayıs General Zaragoza nın Zaferi 16 Eylül Bağımsızlık Günü/Cumhuriyet Bayramı 12 Ekim Kolomb Günü/Amerika nın Keşfi 20 Kasım Devrimin Yıldönümü 12 Aralık Guadelupe Rahibesi Günü 25 Aralık Noel Tatili Sayfa 6/52
Uluslararası Telefon Kodu : 52 Önemli Şehirlerin Kodları : Guadalajara:3, Puebla:22, Tijuana:66, Monterrey:8 2.2. Sosyal Göstergeler Ortalama Ömür Kadın : 79 yıl Erkek : 73.25 yıl Karayolu Uzunluğu Otoyol Uzunluğu :235.670 km :122.677 km Demiryolu Uzunluğu :17.562 km Asgari Ücret : 150 $ (1aylık=20 iş günü) 2.3. Ekonomik Göstergeler GSYİH (Milyar $) : 893,4 Kişi başına milli gelir($;2008) : 14200 $ Enflasyon oranı (Ort,%)(2008) : 6,2 (TÜFE) İstihdam (milyon kişi,2008) : 45,5 İşsizlik oranı (%,2008) : 4,1 Dış Ticaret (Milyar $) İhracat : 272,0 İthalat : 283,2 Denge : 11,2 Türkiye ile Ticaret (Milyon $) Türkiye ye İhracat : 379 Türkiye den İthalat : 152 Denge : -227 Ülke Sıralaması İçinde Türkiye İhracat İthalat :68.sırada :48.sırada Sayfa 7/52
3. ÜLKE HAKKINDA GENEL BĠLGĠLER 3.1. Ülkenin Kısa Tarihçesi Meksika, Kuzey Amerika da tarihi çok öncelere dayanan tek ülkedir. M.Ö. birinci yüzyıla doğru körfez bölgesi, Oaxaca, merkezi yayla, çok gelişmiş bir kültür ve sanata şahit oldular. Bu durum eski Maya İmparatorluğu nun doğusuna tesir etti. Bu imparatorluk, 4. yüzyılda tarih sahnesine çıkarak yedinci asırdan sekizinci asır sonuna kadar, Yucatan dan Guatemala ya kadar genişledi. Aynı dönemde birinci ve dokuzuncu yüzyıl arasında ekonomik ve sosyal yönden Mayalar derecesinde teşkilatlanmış çeşitli medeniyetler, Oaxaca da, merkezi yaylada ve körfez kıyısında geliştiler. Bunlara klasik medeniyetler adı verilir.sonra, 9. yüzyıldan 12. yüzyıla kadar gelişen Tula Toltekleri ortaya çıktı. Fakat bunların medeniyeti yeni kabilelerin tesiri altında değişikliğe uğradı. 987 yılında Maya-Toltek karışımı yeni bir medeniyetin doğmasına sebep olan, yeni Maya İmparatorluğu kuruldu. Aynı dönemlerde kuzey kabileleri yayla üzerine yerleşerek şehir hayatına geçtiler. Aztlan dan gelen Mexica kabileleri 1325 te Tenochtitlon (Mexico) şehrini kurarak, 50 yıl sonra ilk hükümdarlarını seçtiler. Aztekler, kabileler arası rekabetten faydalanarak 1430 dan 1521 e kadar genişleyen büyük bir imparatorluk kurdular. Sadece Michoacan Taraskları önünde başarısızlığa ugrayan Aztekler; Totonaktası, Zopatekleri ve Mikstekleri hakimiyeti altına aldılar. İspanyollar ülkeyi ele geçirmek için, Azteklere karşı duyulan kinden faydalandılar. 1519 da İspanyollar, Cortès komutasında çıkarma yaptılar ve Veracruz şehrini kurdular. Meksika, 1535 te İspanyanın genel valiliği haline geldi. İspanyol istilası, kuzeye ve güneye doğru uzanarak 17. asır sonuna kadar devam etti. Ekseriya acımasız olan Hıristiyanlaştırma geleneksel dinlerle mücadele etti ve yerli medeniyet yok edildi. 1571 de Mexico da engizisyon kuruldu. 1519 larda kesin olarak bilinmemekle beraber, 25 milyon olduğu tahmin edilen yerli nüfus, 1650 ye doğru 1.500.000 e düştü. Ekonomik reformlara rağmen İspanyol idaresi, yerliler ve melezler kadar beyazlar için de dayanılmaz bir hale geldi. 1810 da İspanyolları ülkelerinden kovmak için harekete geçtiler. 11 yıl süren bir bağımsızlık savaşı sonunda, 1821 de Kral Naibine Cordoba Antlaşması imzalatıldı. 1824 te bağımsızlık ilan edildi. Bağımsızlığı, iç ve dış savaşların sebep olduğu yarım yüzyıllık karışıklıklar dönemi takip etti. Santa Anna nın diktatörlüğü esnasında yapılan ABD ile savaş sonucunda, 1848 Guadalupe Antlaşması ile New Mexico, Teksas, Kaliforniya kaybedildi. 1855 te liberaller başarı kazandı. Bir iç savaş sonunda Juarez muhafazakarları kazandı, fakat bunlar dış borçları tehir etmek zorunda kaldı. Bunun üzerine Fransa, İngiltere ve İspanya askeri müdahalede bulundu. Juarez in tekliflerini, Latin Amerika da Fransa yararına Katolik bir imparatorluk kurmak isteyen Üçüncü Napolyon reddetti ve Meksika yı istila etti. Juarez in başkanlığından sonraki Porfino Diaz ın uzun diktatörlüğü sırasında (1876-1911) ekonomi, sosyal adaletsizlik ve yerli köylülerin sömürülmesi pahasına gelişti. Diaz ı düşüren Sayfa 8/52
liberal Madero, ihtilalci halk akımlarını bastıramadı ve 1913 te katledildi. Carranza karışıklıklar ortasında 1917 anayasasını kabul ettirdi ve halka yönelik bir siyaset takip etti. 3.2. Siyasi Ve Ġdari Durum Meksika nın resmi adı Meksika Birleşik Devletleri olup, başkenti Meksiko Şehri dir. Ülke, Federal Cumhuriyet ile yönetilmektedir. 31 eyalet ve 1 Federal Bölge den oluşan ülkede, 1810 yılında İspanyol egemenliğine son verilmiş ve 5 Şubat 1917 tarihinde ilk Meksika Anayasası kabul edilmiştir. Anayasa yürütme, yasama ve yargı erkleri arasında güçler ayrılığı ilkesine dayanır. Kişi hak ve özgürlüklerini güvence altına alan anayasada temel ekonomik ve siyasal ilkeler de yer alır. On sekiz yaşını geçmiş bütün yurttaşlar için oy kullanma zorunluluğu vardır. 6 yılda bir yenilenen seçimlerle ve halk oyuyla bir dönemle sınırlı olmak üzere seçilen Başkan, bakanlar kurulu üyelerinin yanı sıra Federal Bölge valisini, başsavcıyı, yüksek rütbeli subayları ve yüksek mahkeme yargıçlarını atama yetkisine sahiptir. Başkanın belirli ekonomik ve mali konularda kanun hükmünde kararnameler (reglamento) çıkarma, yasaları ve eyalet valilerini veto etme yetkisi de vardır. 128 (64+64) üyeli Senato ve 500 (300+200) üyeli Temsilciler Meclisi nden oluşan Meksika Parlamentosuna Milletvekilleri 3 yıllık bir dönem, Senatörler ise 6 yıllık bir dönem için seçilmektedir. Meksika daki son Başkanlık ve Parlamento seçimleri eş zamanlı olarak 2 Temmuz 2006 tarihinde gerçekleşmiştir. 2009 yılı ortalarında ara seçim yapılacaktır. Yerel hükümetler, ulusal düzeyde federal organizasyona tabi olmakla birlikte idari, yasama ve adli kuruluşlara sahiptirler. Federal yapıya rağmen, Meksika siyasi sistemi ciddi bir Merkezileşme karakteri göstermektedir. Eyalet hükümetleri gelirleri açısından Federal Başkente bağımlı durumdadırlar. Ayrıca, Meksika da toplum hayatının her kademesinde söz sahibi olan ve yönetimler üzerinde demokratik haklar için baskı işlevi gören sivil toplum örgütleri, ülkede demokratik hareketlerin ve hedef kitlelerin savunucusu olma misyonuna sahiptirler. Ekonomik ve sosyal yaşamda varlıklarını ortaya koyan bu örgütler, Meksika Cumhuriyeti İşveren Konfederasyonu (COPARMEX), Ulusal Sanayi Odaları Konfederasyonu (CONCAMIN), Meksikalı İşçiler Konfederasyonu (CTM), Ulusal Ticaret, Hizmet ve Turizm Odaları Konfederasyonu (CONCANACO), Dış Ticaret İş Organizasyonu Koordinatörlüğü (COECE), Mal ve Hizmet Tedariki Sendikası Federasyonu (FESEBES), Ulusal Dönüşüm Sanayileri Odası (CANACINTRA), Ulusal Çiftçi Konfederasyonu (CNC), Ulusal İşçi Sendikası (UNT), Bölgesel Meksikalı İşçiler Konfederasyonu (CROM), Devrimci İşçi ve Köylü (Çiftçi) Konfederasyonu (CROC), Roma Katolik Kilisesidir. 3.3. Coğrafi Bilgiler 3.3.1. Coğrafi Konumu, Yer ġekilleri, Akarsular Ve Göller, Ġklim-Bitki Örtüsü Meksika 1.972.550 km² yüz ölçümüyle Latin Amerika ülkeleri arasında Brezilya ve Arjantin den sonra 3. büyük ülke durumundadır. Kuzeyde Amerika Birleşik Devletleri, güneyde Guatemala ve Belize ile sınır komşusu olan Meksika nın, Kuzey Pasifik Okyanusu nda ve Karayip Denizi nde kıyısı bulunmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri ile 3. Sayfa 9/52
118 km olan sınır uzunluğu, Belize ile 250 km, Guatemala ile 96 km olup, kıyı uzunluğu 9. 330 km dir. Meksika, yüksek dağların, alçak sahil düzlüklerinin, yüksek platolarının ve çölün yer aldığı zengin bir topografik yapıya sahiptir. Yüzey şekillerindeki bu olağanüstü çeşitlilik sonucu olarak ülke sekiz coğrafik bölgeye ayrılır. ABD sınırlarından Tehuantepec e kadar uzanan Meksika Platosu, yüksek bir merkezi plato ile bu platoyu kuşatan parçalanmış sıradağlardan oluşur. Ülke topraklarının %12,99 u ekilebilir topraklar olup, bunlardan %13 ünde sürekli tarım yapılmaktadır. Topraklarının %85,7 si ise başka amaçlarla kullanılmaktadır. Ülkenin zengin doğal kaynakları da bulunmaktadır. Bunların başlıcaları, petrol, gümüş, bakır, çinko, altın, kurşun, doğal gaz ve kerestedir. 3.4. Nüfus 2009 yılı tahminlerine göre, Meksika nın nüfusu 111,2 milyon kişi olarak belirlenmiştir. 1970 li yıllardan 2007 yılına kadar nüfus artış hızı %3 lerden %1 e gerilemiştir. Nüfusun, %31,6 sı 0-14 yaş arasında, %62,9 u 15-64 yaş arasında, %5,5 i 65 yaşından büyüktür. Ülkenin yaş ortalaması 27 olup, ortalama yaşam süresi 75 yıldır. Ortalama yaşam süresi, kadınlarda 79, erkeklerde 73.25 yıldır. Toplam nüfusun üçte biri 14 yaş ve altında olup bu durum eğitim ve iş gücü açısından baskılayıcı bir unsurdur. Doğum artış oranı %1,18 dir. Ülkede doğan her 1000 bebekten 21,69 u doğumdan kısa bir süre sonra yaşamını yitirmektedir. Ülke nüfusunun %60 ı Kızılderili-İspanyol karışımı olan Mestizo lardan, %30 u Kızılderililerden, %9 u beyazlardan ve %1 i diğer etnik kökenli gruplardan oluşmaktadır. Sayıları 60 ı geçen bu gruplar aynı zamanda İspanyolca konuşamamaktadır. Nahıatl, Maya, Zapotec ve Mixtec bu grupların başlıcalarıdır. Konuşulan diller, İspanyolca, Mayan, Nahuatl ve diğer bölgesel yerli dillerdir. Toplam nüfusunun %9,2 si okur yazar olan Meksika da, bu oran kadınlarda %90,5 olup erkeklerde %94 olarak belirlenmiştir. Meksika da toplam nüfusun dörtte üçü şehirlerde yaşamaktadır. Daha iyi yaşam koşulları için kuzeye doğru göç yaşanmakta özellikle ihracata yönelik sanayi bölgelerinde maquiladora da çalışmak veya turizm merkezi olan Cancun veya Karayip-Atlantik sahilleri yoğun göç almaktadır. Meksika temelde üç bölgeye ayrılmıştır: -Kuzey: Nüfusun üçte biri, GSYİH nın %30 una -Merkez: Başkent Meksiko yu da içine alan nüfusun %60 ı, GSYİH nın %60 ı -Güney-doğu: Nüfusun %15 i, GSYİH nın %10 una sahip bu bölgede çoğunluk yerli nüfustan oluşmaktadır. Oaxaca, Veracruz, Chiapas ve Puebla da yoksulluk yüksek orandadır. Meksika, NAFTA bölgesinde en geniş göç grubuna sahiptir. 6,8 milyon meksika orjinli insanın ABD de yaşadığı tahmin edilmektedir. Bunların yaklaşık 6 milyonunun illegal olarak sınırdan geçtiği tahmin edilmektedir. Sosyo-Kültürel bağların yakınlığı Meksika nın gelişmesine katkıda bulunmuştur. Meksika sınırının güvenliği ABD ile ilişkilerinde en önemli gündem maddesidir. Sayfa 10/52
3.5 Eğitim ve Kültür Meksikada resmî öğretim programı iki yıllık okul öncesi veya ana okulu denilen öğretimle başlar. Bunu 6 yaşından itibaren 6 yıllık bir öğretim takip eder. İlköğretime kayıtlı öğrenciler, toplam kayıtlı öğrencilerin % 75 ini, yüksek öğretimdekiler bunun % 3 ünü meydana getirir. Meksika eğitim sistemi dört düzeyden oluşmaktadır: ilkokul (6 yıl), ortaokul (3 yıl), lise (3 yıl) ve üniversite (5 yıl). İlkokulda ve ortaokulda, öğrenciler genellikle genel dersleri almaktadırlar. Lisenin ilk yılından sonra, ekonomi, psikoloji, işletme, beşeri bilimler, endüstri, ziraat ve eğitim konularında ders almak mümkündür. Ders yılı Eylül başında başlayıp, Mayıs sonu ya da Haziran ortasında bitmektedir. Öğrenciler, Noel ve Paskalya zamanında 10-15 gün tatil yapmaktadırlar. Tarihsel, etnik, toplumsal ve ekonomik etkenlerden kaynaklanan bölgesel farklılaşmalara karşın, yerel halk sanatlarının yanı sıra Avrupa kaynaklı klasik sanatlara dayanan özgün bir Meksika kültüründen bahsedilebilir.1930'larda güçlenen Indigenismo akımı Yerli kültür mirasına ilgiyi canlandırmıştır. Daha çok kırsal kesimde yaygın olan ve hem günlük kullanıma, hem de süslemeye dönük işlevler taşıyan geleneksel halk sanatları ülke çapında çok tutulur.en ilginç örnekler arasında Oaxaca Vadisine özgü kil çömleklerle Tomala köyünde üretilen kuş ve hayvan figürleri sayılabilir.renkli süslemeler taşıyan pamuk giysilere, pamuk ya da yünden yapılan omuz atkılarına (rebozo) ve serape'lere, renkli sepetlere ve değişik desenli kilimlere ülkenin hemen her yanında rastlanır.halk müziği Meksika tarihi boyunca en önemli sanat biçimlerinden biri olmuştur.eski charro'lar (sığır çobanı) gibi giyinen şarkıcılar, günümüzde de şenliklerde ve özel günlerde gitar ve davul eşliğinde şarkı söyler. Meksika Devrimi'ne ilişkin temalar uzun bir dönem Meksika edebiyatına damga vuran başlıca öğe olmuştur.köylülerin sorunları ve acıları günümüzde de Juan Rulfo gibi yazarların yapıtlarına konu olmakla birlikte, Meksika edebiyatında evrensel temalara yöneliş belirgin bir ağırlık kazanmıştır.bu yeni kuşak edebiyatçılar arasında uluslararası düzeyde ün kazanmış Samuel Ramos, Octavio Paz, Carlos Fuentes, Gustavo Sainz ve Juan José Arreola gibi adlar öne çıkar.oyun yazarı Rodolfo Usigli'nin yapıtlarında da benzer bir yönelim görülür.meksika tiyatrosuna katkıda bulunmuş öteki çağdaş yazarlar arasında Luisa Josefina Hernández ve Emilio Carballido sayılabilir.müzikte evrenselleşme çığırına öncülük eden Carlos Chávez'i başka bazı genç besteciler de izlemiştir. Duvar resmi Meksika'nın dünya çapında adını duyurduğu sanat dallarının başında gelir.diego Rivera, José Clemente Orozco ve David Alfaro Siqueiros gibi ressamlar Meksika tarihi ve kültürünü kalabalık, canlı, figüratif kompozisyonlarla yansıtan yapıtlarıyla tanınmıştır. Önde gelen kültür kurumlarından Ulusal Güzel Sanatlar Enstitüsü güzel sanatları yaymaya ve bu alandaki incelemeleri desteklemeye yönelik etkinlikler yürütür.meksika Senfoni Orkestrası ve çeşitli bale toplulukları da devletten önemli çapta destek görür.yerli Enstitüsü geleneksel el sanatlarını korumak ve geliştirmekle görevlidir. Boğa Güreşi Meksika'da bugün de çok sevilen bir eğlencedir.en yaygın spor olan futbolun yanı sıra beyzbol da büyük ilgi toplar.meksika hafif sıklette birçok dünya şampiyonu boksör yetiştirmiştir. Basın dünyasında özel sektör egemendir; ülkenin iki büyük televizyon kanalı olan Televisa ve TV Azteca ile Excelsior, Novedades ve El Universal gazeteleri en etkili medya organlarıdır. Sayfa 11/52
BÖLÜM II 4. GENEL EKONOMĠK DURUMU 4.1. Genel Durum 1980 lerin başlarında yaşadığı dönüşüm ile Meksika modern ve geleneksel sanayi ve tarımdan oluşan ve özel sektörün öncülüğünde giderek gelişme kaydeden bir serbest piyasa ekonomisine sahip olmuştur. 1980 li yıllardan itibaren geçirdiği dönüşümle, NAFTA ya katılımının da etkisi ile liberal bir ekonomiye sahip olmuştur. Ekonomide yaşanan olumlu gelişmeler ve petrolün sağladığı avantajlara rağmen kişi başına düşen milli gelir (satın alma gücü açısından) Latin Amerika ülkelerine göre yüksek, OECD ülkeleri ile karşılaştırıldığında düşük kalmaktadır. 4.1.1.Temel Ekonomik Göstergeler Ulusal İstatistik Kurumu-INEGI nin 2008 yılı mart ayında tam bağımsız bir kurum haline gelmesini sağlayan kanun imzalanmış ve Temmuz ayında yürürlüğe girmiştir. Meksika merkez bankası Banxico nun enflasyon ölçümü ile ilgili sorumluluğu, 2011 yılından itibaren INEGI ye geçecektir. Bu dönüşüm şeffaflık, hesaplanabilirlik ve güvenirlik açısından çok önemlidir. 2007 Yılı İtibari ile Karşılaştırmalı Ekonomik Göstergeler Meksika a Brezilya b ABD b Kanada b Çin b GSYİH (milyar dolar) 893,4 1.287,4 13.843,0(a) 1.410,6 3.315,9 Kişi başına GSYİH (dolar) 8.219 6.799 45.824 42.859 2.506 Kişi başına GSYİH c (dolar) 12.382 9.666 45.824 38.173 5.418 Enflasyon (ort; %) 4,0 3,6 (a) 2,9 2,1 4,8 Cari denge (milyar dolar) -7,4 3,5-701,0 20,1 375,6 Cari denge (GSYİH % pay) -0,8 0,3-5,1 1,4 11,3 İhracat (milyar dolar) 272,0 160,7 1.129,3 440,0 1.27,0 İthalat (milyar dolar) -283,2-120,6-1938,1-391,6-922,3 Dış borç(milyar $) 172,3 217,2 -a -a 368,7 Dış borç/servis oranı,% 15,9 21,2 -a -a 2,4 a Gerçekleşen. b Economist Intelligence Unit tahmini c Satın alma gücü paritesiyle Kaynak:EIU-Economist Intelligence Unit, Mexico, Country Profile, 2008 Ekonomik faaliyetler, başkentte yoğunlaşmıştır. GSYİH nın %20 sinin üretildiği başkentin bulunduğu federal eyalet, ağır sanayinin merkezidir ve GSYİH nın %10 unu üretmektedir. Kuzey sınırındaki altı eyalet Meksika nın imalat sanayi ve özellikle ABD ye ihraç edilen üretim mallarının üretildiği ve satıldığı maquiladoras fabrikalarının yoğunlaştığı bir bölgedir. Jalisco, Puebla ve Guanajato refah seviyesi en yüksek imalat sanayinin geliştiği eyaletlerdir. Veracruz, tarım ve petrol ile öne çıkmaktadır. Körfez eyaletleri özellikle Quintana ROO turizm açısından gelişmiştir. Güney doğu eyaletleri tarımsal üretimin yoğun olduğu, yoksul eyaletlerdir. Chiapas ve Oaxaca, Guerrero nun bazı alanları ülkenin Pasifik kıyılarında yer alan bölümlerinde yoksulluk oranı yüksektir. 1980 li yıllardan itibaren bölgeler arasındaki eşitsizliği azaltmaya yönelik politikalar uygulanmaktadır. 2002 yılında kurulan, Conago-Eyalet Sayfa 12/52
Valileri Konferansı ile valilerin Federal Hükümet ile müzakere gücünün artırılması hedeflenmiştir. Yılda birkaç kez toplanmaktadır. 4.1.2. Ekonomideki Belli BaĢlı Sektörler Meksika'nın 1990-2000 yılları arasındaki GSYİH'nın büyüme hızı %3.5 ile Latin Amerika ülkelerinin ortalamasının üstünde gerçekleşmiştir. Ülkenin 2000 yılı GSYİH'sı bir önceki yıla göre %6.6'lık bir değişim göstermekle birlikte, 2001 yılında bu değişim eksiye, 2002 ve 2003 yıllarında ise tekrar artıya yükselmiştir. Ancak, 1990-2000 yılları arasındaki performans yakalanamamıştır. 4.1.2.1. Tarım Tarım sektöründe küçük üreticiler uluslararası rekabetle mücadele etmektedir. Kırsal alanda en önemli iş kaynağı olan tarımda, özellikle NAFTA ülkelerine yani ABD ve Kanada ya ihracat yapan üreticiler için oldukça olumlu olan koşullar diğer üreticiler için zorlu bir ortam yaratmakta ve daha rekabetçi sektörlere kaymaya zorlamaktadır. Başlıca tarımsal ürünler; mısır, sorgum, fasulye, kahve, meyve ve sebzeler, sığır eti, domuz, kanatlı hayvanlar ve süt ürünleridir. Üretimin yoğunlaştığı eyaletler; Jalisco, Nayarit, Guanajuato, Michoacan, Colin ve Sinoala dır.başlıca ihraç ürünleri sebze ve meyve, kahve ve pamuktur. Organik üretimi 100 bin hektarlık bir alanda yapılmaktadır. Özellikle ABD üst gelir grubunu hedefleyen organik gıdalar arasında öne çıkan ürünler kahve, kakao, tropikal meyvelerdir. 2006 yılında Ulusal Organik ürünler yasası yürürlüğe konulmuştur. Standartlar ve sertifikalandırma ile ilgili düzenlemeleri içeren kanun ile Meksika nın organik üretimindeki payını daha da artıracaktır. 4.1.2.2. Sanayi ve Ġmalat ABD pazarına yönelik imalat sanayi; taşıt araçları, elektrikli eşya, tekstil ve mobilyadır. ABD Meksika sınırında yoğunlaşan maquiladora lar ülke ekonomisine büyük katkıda bulunmaktadır.elektronik üretimi Guadalajara da, toto yedek parçaları Saltillo-Monterrey, televizyon üretimi Tijuana-Mexicali, tekstil üretimi ise Puebla ve Tlaxcala dadır. Meksika nın en önemli sanayi sektörü otomotivdir. 20 firmanın otomobil üretimi, 1000 firmanın oto yedek parçaları üretimi söz konusudur. Emek yoğun sektörlerde Asya ülkeleri özellikle Çin ile şiddetli rekabet mevcuttur. En büyük avantaj ABD ye lojistik olarak yakınlıktır. 4.1.2.3. UlaĢtırma,Telekomünikasyon ve Ġnternet 2007 yılının ortalarında Meksika hükümetince Ulusal Altyapı programı:2007-2012 yürürlüğe konulmuştur. Söz konusu program; 20.000 km otoyol yapımı, karayollarının uluslar arası standartlara kavuşturulması, 1.500 kilometrelik demiryolu sisteminin genişletilmesi, Meksiko çevresinde banliyö treni projesi başta olmak üzere, Manzanillo, Lazaro Cardenas, Veracruz ve Tuxpan a tren yolu ulaşımının genişletilmesi, üç yeni hava alanı yapımı, internet ve telefon altyapısının yenilenmesini içermektedir. Hükümet internet kullanıcı sayısını 20 milyondan 70 milyona çıkarmayı hedeflemektedir. Meksika da ulaşım altyapısına ilişkin verilere göre, otoyolların uzunluğu 122.677 demiryollarının uzunluğu 26.662 kilometredir. Yurtiçindeki kargo taşımacılığının %85i karayolu ile yapılmaktadır. Yolcu taşıma için en çok karayolu tercih edilmektedir. Meksika'da Sayfa 13/52
her 1000 kişiden 149'u otomobil sahibidir. Bu sayı Arjantin'de 142, Şili'de 98, Brezilya'da 96, Venezüella'da 81'dir. Bu sayının Meksika'da yüksek olmasının başlıca nedenleri kişi başına düşen milli gelirin artması ve NAFTA ile birlikte otomobil ithalatının maliyetinin düşmesidir. Sivil havacılık sanayinde, Latin Amerika da, Brezilya dan sonra ikinci büyük ülke Meksika dır. 25 adet uluslar arası havaalanına sahip olan Meksika da yurt içi hatlarda taşınan yolcu sayısı 30 milyondur. Aeromexico ve Mexicana başlıca büyük şirketler olup yakın ikili rekabet sayesinde yüksek fiyat politikası uygulayarak ve pazara girişi engelleyerek pazar koşullarını belirlemektedirler. İç hatlar ve ABD'deki başlıca şehirlere uçuş yapılmaktadır. 2005 yılından itibaren Click Mexicana düşük fiyat politikasıyla pazara girmiş, Avolar, Azteca, Interjet, Volaris ve VivaAerobus pazarda yeni rakipler olarak ortaya çıkmışlardır. 2007 yılında iflas eden Azteca'ya rağmen rekabetin etkisiyle Mexicana ve Aeromexico şirketleri de maliyet azaltmaya odaklanarak pazardaki güçlerini sürdürmektedirler. Başkent Meksiko'daki Benino Juarez Havaalanı Latin Amerika'nın en yoğun havaalanlarından biri olup yolcu kapasitesini 20 milyondan 32 milyona çıkarmak için ikinci bir terminal inşa edilmiştir. Demiryolu ağı uzunluğu 26.662 km. olan Meksika da demiryollarının işletilmesi devlet sermayeli Ferrocarriles Nacionales tarafından 50 yıllık imtiyazlar ile özel sektöre devredilmektedir. Üç bölgesel demiryolu şirketi bulunmaktadır: Noreste, Pacifico-Norte ve Suretse. Bu değişim, yeni yatırımlar ve verimlilik artışı sağlamakla birlikte kargo taşımacılığının %10'u özellikle kuzey doğu demiryolu üzerinden gerçekleşmektedir. Büyük şehirlerde trafik sıkışıklığının azaltılması için bir çözüm olarak görülen demiryolu taşımacılığı hükümet tarafından teşvik edilmektedir. Meksika 108 limana sahiptir. 1995 yılında başlayan özelleştirme çabaları ile yabancı yatırımcıların %49 hisse sahibi olabilmeleri ve 50 yıl işletme hakkı verilmesi sağlanmıştır. En büyük limanlar pasifik kıyılarındaki; Manzanillo, Lazaro Cardenas ve Salina Cruz ile Körfez kısmındaki Veracruz limanıdır. Bu limanlarda ağırlıkla otomotiv ihracat ve ithalatı yapılmaktadır. Meksika, OECD ülkeleri arasında telefon ücretlerinin en yüksek olduğu ülkedir. Fiyatların yüksek olmasının başlıca nedeni yeni teknoloji ve alt yapı yatırımlarının eksikliğidir. 1990'lı yıllarda monopol haline gelen Telekom firması Telmex-Telefonos de Mexico pazarda dominanttır. Yapılan yasal düzenlemelerle; telekomünikasyon(haberleşme/iletişim) alanında 2002-2003 yıllarında 5,7 milyar dolar, 2005-2006 yıllarında 7,1 milyar dolar yatırım yapılmıştır. Mobil telefon kullanım oranı yıllar itibarıyla hızla artmış; 2003 yılında her 100 kişiden 29,1'i cep telefonu kullanırken bu sayı 2007 yılında 57 kişiye yükselmiştir. 2007 yılı itibarıyla, Meksika'da her 100 kişiden 15'i bilgisayar sahibidir. Bu oran hem Şili, Brezilya ve Arjantin'e göre hem de OECD standartlarına göre düşük kalmaktadır. Meksika'da, evlerinde bilgisayar kullananların oranının en yüksek olduğu şehirler sırasıyla; Başkent Meksika: %21,5, Baja California: %15,1, Nuevo Leon: %14,5'dur. Internet kullananların sayısı 2000 yılında 5 milyon iken 2007 yılında 23,7 milyona yükselmiştir. Internet girişi ve e-ticaretin teşviki için çeşitli önlemler uygulanmaktadır. Meksika'da çok sayıda günlük gazete yayınlanmaktadır. Ulusal, eyalet ve yerel belediyelerde yayınlanan gazetelerin hepsi özel mülkiyetindir. Meksika'da gazete okuma oranı %20'dir. Reklamların çoğu hükümet tarafından verildiği için gazetelerin tam bağımsızlığı tartışmalıdır. En çok satan gazete 1993'de yayın hayatına başlayan "Reforma" olup onu El Universal (1916), El Financiero (1980), La Jornado (1984)'dur. Haftalık ve aylık magazinler de çok Sayfa 14/52
sayıdadır. 40 kısa ve uzun dalga radyo istasyonu ile 9 televizyon kanalı bulunmaktadır. Television Azteca ve Televisa sektörün en dominant şirketleridir. 4.1.2.4.Müteahhitlik Hizmetleri Kamu yatırımları bu alanda büyük canlılık sağlamıştır. İstihdam olanakları ile GSYİH'nın %6'sı müteahhitlik sektöründen sağlanmaktadır. Faiz oranlarında düşme konut sektörünü daha da canlandırmıştır. 2025 yılına kadar 42,2 milyon konut yapımı projelendirilmiştir. 4.1.2.5. Perakende 1980'li yıllarda başlayan liberalleşme, 1994'de NAFTA süreci ile birlikte perakendecilik sektörü ürün kalitesi ve çeşitlilik açısından önemli gelişmeler kaydetmiştir. Yabancı şirketler, Meksikalı perakendecilerle şirket evliliği yaparak veya satın alarak, indirimli satış mağazaları, hipermarket zincirleri ile pazara girmiştir. ABD orijinli Wal-Mart, 1991 yılında Walmex olarak girdiği Meksika pazarında 1.030 şubesi ve 155.000 çalışanı ile en büyük perakendeci konumundadır. Yaşanan rekabet Meksikalı firmaların da, uluslararası standartlarda ve kalitede hizmet sunmalarını sağlamıştır. Walmex'in en büyük üç rakibi; Soriana, Gigante ve Comercial Mexicana satınalma ve dağıtım konusunda 2003 yılında yaptıkları ittifak ile fiyatlarını düşürerek önemli bir pazar gücü kazanmışlardır. 4.1.2.6. Turizm Turizm ülke ekonomisine önemli katkıda bulunmaktadır. Meksika doğal güzellikleri ve kültürel zenginliği ile hem eko turizm hem de kültür turizminde önemli bir potansiyele sahiptir. 1990 lı yıllarda turizm sektörünün teşviki için hükümet etkin destek sağlamıştır. Avrupa dan gelen turist sayısını artırmak hedeflenmekle birlikte en çok ziyaretçi, %85 lik oran ile ABD den gelmektedir. 11 Eylül felaketinden sonra Kuzey Amerikalı turistler açısından daha tercih edilir hale gelmiştir. 12 milyonu aşan ziyaretçi sayısıyla dünyada en çok turist çeken ülkeler arasında ilk onda yer almaktadır. Brezilya nın dört katı daha fazla turist çeken Meksika, Latin Amerika ülkeleri arasında da birinci sıradadır. Hükümetin closer than ever sloganı ile yürüttüğü kampanyalar neticesinde, 2007 yılında turizm gelirleri %6 artarak 13,5 milyar dolar olmuştur. Sayfa 15/52
Tablo 1. Turizm Verileri 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Gelen Turist sayısı (1000 kisi) Giden Turist saysı (1000 kisi) Turizm Harcamaları (milyon $) 21.431 14.962 9.686 21.425 21.353 21.816 22.344 22.918 15.427 15.904 16.739 17.594 18.445 10.535 10.801 11.111 11.673 12.247 Turizm (milyon$) gelirleri 13.585 14.911 15.435 16.184 17.131 17.131 Tüketim Harcamaları (Otel ve Restorantlarda) (milyon$) 48.304 52.302 52.877 54.310 57.016 59.843 Kaynak: EIU-Economist Intelligence Unit, Mexico, Travel and Tourism Forcast, Eylül 2008 Meksika, UNCTAD'ın yayınladığı ve çok uluslu şirketlerin 2008-2010 dönemine ilişkin yatırım eğilimlerini ortaya koyan çalışmaya göre, en cazip 15 ülke sıralamasında 11. sıradadır. Sırasıyla Çin, Hindistan, ABD, Rusya Federasyonu, Brezilya, Vietnam, Almanya, Endonezya, Avustralya, Kanada, Meksika, İngiltere, Polonya, Güney Afrika Fransa ve Türkiye'nin bulunduğu ilk 15 ülke yatırımcılar açısından tercih edilmektedir. 4.1.2.7. Bankacılık 1994 yılında yaşanan kriz sonrasında yapılan düzenlemelerle, yabancı sermayenin de desteklediği güçlü bankacılık sektörü yeniden inşa edilmiştir. En büyük dört banka yabancı sermayeli olup, BBVA-Bancomer (İspanya), Banamex (ABD-Citigroup), HBSC (İngiltere), Banco Santander Mexicano (BSCH;İspanya)'dur. Kamu bankaları, bir başka ifade ile "kalkınma" bankaları geleneksel olarak finans sektöründe önemini korumaktadır. Nacional Financiera (Nafinsa, KOBİ'ler için), Banco Nacional de Obras y Servicios Publicos (Banobras, kamu çalışmaları ve bayındırlık hizmetleri), Banco Nacional de Comercio Exterior (Bancomext, dış ticaret) ve Sociedad Hipotecaria Federal (SHF, Ulusal Mortgage/İpotek Bankası)'dır. SHF, düşük gelirlilerin ev sahibi olmalarını amaçlamaktadır. Bankacılığa ilişkin düzenlemeler, Merkez Bankası, Banco de Mexico gözetiminde, Maliye Bakanlığı ve Ulusal Bankacılık ve Menkul Kıymetler Komisyonu tarafından yapılmaktadır. Bolsa Mexicana de Valores-BMV, Meksika Menkul Kıymetler Borsası, Latin Amerika'nın Brezilya'dan sonra en büyük ikinci borsasıdır. 2007 yılını 29.537 ile kapatan, uluslar arası likiditesi yüksek BMV'nin piyasa değeri 4,34 trilyon Peso yaklaşık 398 milyar dolardır. Hisse senedi ve tahvil piyasasını belirleyen 125 firma listelenmekle birlikte, Başlıca 4 firma: America Telecom (Mobil telefon), America Movil ve Telefonos de Mexico-Telmex (telekomünikasyon), Grupo Bimbo (gıda) ve Wal-Mart de Mexico-Walmex (ABD'nin perakende devi)'dir. Sayfa 16/52
Ancak özel krediler hala sınırlı kalmaktadır. Özellikle KOBİ'lere yönelik, özel sektöre verilen krediler GSYİH'nın %15'i civarındadır. Tahvil piyasası da hızla büyümekle birlikte yine de küçüktür. Aile şirketlerinin yeterince cazip olmaması, hisse senedi piyasasının da gelişmesinde önemli bir engel oluşturmaktadır. Afores-Emekli Sandığı'nın portfolyosunun %80'i devlet tahvillerinden oluşmaktadır. 4.1.2.8. Doğal Kaynaklar ve Enerji Meksika, çok zengin mineral kaynaklarına sahiptir. 1900 lü yılarda büyük ölçüde özelleştirilen madencilik sektöründe işletme hakkı 25 yıldan 50 yıla çıkarılmıştır. Meksika, Peru dan sonra dünyanın en büyük gümüş üreticisidir. Chihuahua ve Zacatecas zengin gümüş kaynaklarına sahiptir. Petrol kaynakları açısından dünyada 5. sıradadır fakat kaynaklar hızla tükenmektedir. 2007 yılında günde 3,1 milyon varil ham petrol çıkarılmakta yarısı ihraç edilmektedir. Petrol yataklarının büyük bölümü Körfez kıyıları ve kuzeydoğudadır. Meksika 14,5 trilyon m³ doğalgaz rezervine sahiptir. Kok kömürü Latin Amerika bölgesinde Kolombiya ve Meksika da bulunmaktadır. Tablo 2.Maden Üretimi(1000 TON) 2003 2004 2005 2006 2007 Altın (ton) 20,3 21,8 26,8 35,9 39,4 GümüĢ 2.516,6 2.542,9 2.565,6 2.413,1 2.310,6 KurĢun 126,2 110,9 121,7 120,5 99,1 Bakır 303,8 352,3 373,3 327,5 323,3 Çinko 407,9 374,4 427,1 432,3 416,7 Demir 6.759,2 6.889,5 7.012,3 6.589,6 7.304,3 Manganez 114,6 135,9 132,9 124,4 155,8 Kükürt 1.052,0 1.121,5 1.016,8 1.073,6 1.06,0 Karbon 8,7 14,8 12,4 11,8 9,8 Barit 87,5 306,7 68,7 199,6 240,8 Florit 756,3 842,7 875,5 936,4 923,2 Selestit 130,3 87,6 110,8 128,3 95,8 Kaynak:EIU-Economist Intelligence Unit, Mexico, Country profile, 2008 Tablo 3: Ham Petrol ve Doğal Gaz Üretimi 2003 2004 2005 2006 2007 Ham Petrol (milyon 3,37 3,38 3,33 3,25 3,08 veril/gün) Petrol rezervi (milyar 16 14,8 13,7 Veri yok Veri yok varil) Gaz (milyon m³/gün) 4,498 4,573 4,818 5,356 6,058 Kaynak:EIU-Economist Intelligence Unit, Mexico, Country Profile, 2008 Enerji konusu hükümetin kontrolündedir. 1938 yılında petrol kaynaklarının devletleştirilmesi ile politik olarak enerji hassas bir konu haline gelmiştir. 2007 sonu itibariyle elektrik üretim kapasitesi 51 gw dir. Ulusal Elektrik Komisyonu (CFE) üretilen elektriğin ulusal düzeyde Sayfa 17/52
dağıtımından sorumludur. Meksiko eyalet sermayeli Luz y Fuerze del Centro (LyFC) bir diğer önemli üretim ve dağıtım şirketidir. 1992 yılındaki özelleştirme girişimlerine rağmen özel sektör elektrik üretiminin %30 unu karşılayabilmektedir. Elektrik tüketimi, GSYİH nın büyüme hızından daha hızlı artmaktadır. 1996-2006 döneminde elektrik talebi %4,3 artarken, GSYİH büyüme hızı aynı dönemde %3,7 olarak gerçekleşmiştir. Enerji Bakanlığının tahminlerine göre 2007-2016 döneminde yıllık elektrik talebi artışının %4,8 olacağı tahmin edilmektedir. Yapılacak iyileştirmeler elektrik üretiminin 2016 yılına kadar 16,3 gw artırılması; üretim kapasitesinde %40 artış, transmisyonda %20,dağıtımda %25, bakımda %10 iyileştirme planlanmaktadır. Bunun için 63 milyar dolarlık yeni yatırım yapılması öngörülmektedir. Toplam elektrik tüketiminin %30 u ithal edilmektedir. Tablo 4:Elektrik Üretimi(Gwh) 2003 2004 2005 2006 2007 Hidroelektrik 19.753 25.076 27.611 30.305 27.042 Termal 117.722 102.428 107.51 93.308 96.729 DıĢardan alınan 31.645 45.855 45.559 59.428 70.982 Kömür 16.681 17.883 18.380 17.931 18.101 Nükleer 10.502 9.194 10.805 10.866 10.421 Jeotermal 6.282 6.577 7.299 6.685 7.404 Rüzgar 5 6 5 45 248 Toplam 202.590 207.019 217.160 223.568 230.927 Kaynak:EIU-Economist Intelligence Unit, Mexico, Country Profile, 2008 Elektrik üretiminde geleneksel termik ve hidro elektrik santrallerin önemi giderek azalmakta, doğal gaz ve petrol önem kazanmaktadır. Söz konusu santrallerin elektrik üretimindeki payı 1996 yıllarında %70 seviyesinde iken 2007 de %40 lara düşmüştür.petroleos Mexicanos - Pemex (devlet semayeli hidrokarbon şirketi), talebi karşılamakta yetersiz kaldığı için işlenmiş petrol ithal edilmektedir. 4.2.DıĢ Ticaret Meksika, Latin Amerika ülkeleri arasında dışa açıklık oranı en yüksek ülkedir. Bölgenin toplam ihracatında %35, toplam ithalatında %40 paya sahiptir. Meksika, 1994 yılında yürürlüğe giren NAFTA çerçevesinde ABD ve Kanada ile serbest ticaret alanı kurmuştur. Böylelikle 108 milyonu aşan ülke nüfusunun yanı sıra, NAFTA ile birlikte ayrıca 442 milyon nüfusu kapsayan geniş bir hinterlanda da sahip olmuştur. Tablo 5. Dış Ticaret (1000$, Fob-Cif) 2003 2004 2005 2006 2007 İhracat (FOB) 164.766 187.999 214.233 249.925 272.044 İmalat Sanayi 140.633 157.747 175.166 202.734 219.690 Petrol 18.602 23.667 31.891 39.022 42.886 Tarımsal Ürünler 5.035 5.684 6.008 6.853 7.732 Madencilik 496 901 1.168 1.317 1.737 İthalat (CIF) 170.546 196.810 221.820 56.058 283.233 Ara Mallar 128.831 148.804 164.073 188.634 205.465 Sermaye Malları 20.205 2.597 26.216 30.525 34.700 Sayfa 18/52
Tüketim Malları 21.509 25.409 31.513 36.901 43.069 Kaynak: EIU-Economıst Intelligence Unit, Mexico, Country Forecast, Ekim 2008 Meksika nın 1970-1980 li yıllarda petrol ihracatı toplam ihracatında %60 paya sahip iken 1990 lı yıllarda imalat sanayi toplam ihracatında %70 pay alarak, ihracat yapısını büyük ölçüde değiştirmeyi başarmıştır. Petrol fiyatlarında yaşanan önemli artışa rağmen 2007 yılı itibariyle imalat sanayinin toplam ihracat kazançlarındaki payı %80 dir. 4.2.1. Ülke Toplulukları veya Ekonomik Topluluklara Göre DıĢ Ticaret Tablo 6:Meksika nın Dış Ticaretinde Başlıca Ülkeler(%) Ġhracat %Pay Ġthalat %Pay ABD 8,1 ABD 49,6 Kanada 2,4 Çin 5,8 Almanya 1,3 Güney Kore 10,5 İspanya 1,5 Japonya 4,5 Kaynak: EIU-Economist Intelligence Unit, Mexico, Country Profile, 2008 Meksika nın, ABD ile dış ticaret fazlası diğer ülkelerle ise dış ticaret açığı vardır. ABD,Meksika nın toplam ihracatında yaklaşık %82, ithalatında %49 paya sahiptir. Meksika, NAFTA ertesinde, ABD pazarına bağımlılığı daha da artmış olan pazarlarını çeşitlendirme gayreti içerisindedir. Latin Amerika ve Karaip ülkeleri ile serbest ticaret anlaşmaları yoluyla ticaretini geliştirmeye çalışmakta, MERCOSUR, Asya-Pasifik bölgesi ülkeleri ve Avrupa ile de ticari ilişkilerini güçlendirmektedir. Meksika ekonomisinin ABD ye olan bağımlılığını azaltmak, dış ticarette ürün ve ülke çeşitliliğini sağlamak için yaptığı STA lara rağmen en önemli ticari partneri ABD dir. Meksika nın diğer önemli ticari partnerleri Kanada, Orta Amerika, Avrupa ve giderek ilişkilerini artırdığı Asya ülkeleridir. Çin, Meksika nın ithalatında önemli bir tedarik kaynağıdır. Dış ticarette cari dengenin en önemli destekleyici unsuru turizm gelirleri ile ABD de çalışan Meksikalı göçmenlerin yurda getirdiği dövizdir. DTÖ-Dünya Ticaret Örgütü nün verilerine göre, Dünya mal ticareti kapsamında, Meksika nın ihracatındaki payı 1948 yılında %1,0, 1953 yılında %0,7, 1963 yılında %0,6, 1973 yılında %0,4, 1983 yılında %1,4, 1993 yılında %1,4, 2003 yılında %2,3, 2007 yılında %2 olarak belirlenmiştir. İthalattaki durum aynı yıllarda sırasıyla, %0,8, %1,0, %0,8, %0,6, %0,7, %1,8, %2,4 ve 2,1 olmuştur. 2007 yılında Latin Amerika ülkeleri arasında Meksika ithalat ve ihracat rakamlarıyla en yüksek paya sahiptir. 2007 yılı verilerine göre, Meksika 272 milyar dolar ihracat ve 297 milyar dolar ithalatla, dünya ülkeleri arasında mal ticaretinde %2 lik bir paya sahiptir. Meksika nın ihracatı bir önceki yıla göre %9 artış göstermiştir. Dünya sıralamasında, ihracatta 15. Sırada ithalatta 14. Sırada yer alan Meksika nın ithalat içindeki payı %1,9 olup, bir önceki yıla göre %10 luk bir artış göstermiştir. Meksika dan ABD ye insan göçü sorunu, ABD nin önerisi ile Maquiladora üretim bölgeleri kurularak önlenmiş, bu sistemden her iki ülkede yarar sağlamıştır. ABD nin avantajı; ülkesine olan insan göçünü durdurmak ve fason imalatla düşük maliyetli üretim malları üreterek üçüncü dünya ülkelerinde pazar gücünü artırmak olmuştur. Meksika ise, yabancı sermaye Sayfa 19/52
girişini hızlandırarak istihdam imkanı sağlamış, ekonomik sorunlarının bir kısmına çare bulmuş ve bu üretim bölgelerinde çalışarak yetişen nitelikli insan gücüne kavuşmuştur. Tablo 7.Meksika nın İhracatındaki İlk 20 Ülke,2007,Milyon $ Sıra Ülke 2005 2006 2007 0 Toplam 214.232 249.997 272.044 1 ABD 183.563 211.871 223.404 2 Kanada 4234 5176 6494 3 Almanya 2289 2973 4105 4 İspanya 2954 3270 3584 5 Kolombiya 1548 2132 2943 6 Venezüella 1289 1783 2333 7 Brezilya 890 1147 2011 8 Japonya 1470 1594 1920 9 Çin 1136 1688 1896 10 Hollanda 801 1326 1748 11 İngiltere 1188 925 1563 12 Aruba 1448 1469 1518 13 Şili 668 905 1170 14 Guatemala 864 935 1152 15 Arjantin 672 952 1130 16 Hindistan 561 680 1023 17 Belçika 534 687 842 18 Dominik Cumhuriyeti 543 650 783 19 Panama 463 568 731 20 Nikaragua 324 522 730 Kaynak:World Trade Atlas Sayfa 20/52