ÇEVRE VE ġehġrcġlġk BAKANLIĞI ÇED ĠZĠN VE DENETĠM GENEL MÜDÜRLÜĞÜ LABORATUVAR ÖLÇÜM VE ĠZLEME DAĠRESĠ BAġKANLIĞI KÜÇÜK MENDERES HAVZASI SU KALİTESİ İZLEME RAPORU İlkbahar Dönemi 2014 Evsel ve Endüstriyel Kirlilik İzleme Programı Mayıs, 2014 İLKBAHAR
KÜÇÜK MENDERES HAVZASI, KÜÇÜK MENDERES NEHRĠ 1. GĠRĠġ 2011 yılı Hükümet Programı ve Orta Vadeli Program (2012-2014) kapsamında Çevrenin Korunması önemli ve öncelikli bir politika olarak belirlenmiştir. Söz konusu program kapsamında, çevrenin korunması politikasının desteklenmesi için çevre mevzuatının etkin uygulanması ve ölçüm, izleme, denetim, kontrol ve raporlama altyapısının etkinleştirilmesi önceliklerine yer verilmiştir. Bu doğrultuda; Bakanlığımızca 2013-2017 yılları faaliyetlerini içeren Stratejik Plan hazırlanmış olup hedef 2.14 de alıcı ortam izleme faaliyeti yer almaktadır. Ayrıca, 644 sayılı (648 sayılı değişiklikle) KHK gereği alıcı ortamları izlemek, buna ilişkin altyapıyı oluşturmak gerekmektedir. Bu kapsamda Daire Başkanlığımızca 2012 yılında Evsel ve Endüstriyel Kirlilik Ġzleme Programı (EKĠP) (2012-2013) hazırlanarak, Ergene, Küçük Menderes, Gediz ve Bakırçay Havzalarında mevsimsel izleme çalışmaları yürütülmüştür. Yürütülen çalışma neticesinde Ergene, Küçük Menderes, Gediz ve Bakırçay Havzası 2012 Yılı Su Kalitesi İzleme Final Raporu yayımlanarak ilgili birimlerimize ve Ġl Müdürlüklerimize kirliliğe karşı önlemlerin alınabilmesi amacıyla gönderilmiştir. Çalışma sonunda söz konusu havzalarda mevsimsel izlenmeye devam edilmesi, Susurluk ve Sakarya Havzalarında da yoğun şekilde kirlilik gözlenmesi neticesinde kirlilik tespitine yönelik nokta belirleme ve alıcı ortam izleme çalışmaları ihtiyacına yol açmıştır. Bu kapsamda, ihtiyacın karşılanmasına yönelik Evsel ve Endüstriyel Kirlilik Ġzleme Programı (2013-2014) hazırlanmış ve 2013 yılında Ergene, Küçük Menderes, Gediz, Kuzey Ege Havzalarında su alıcı ortamı etki alanlarında Mobil Su ve Atık Su Analiz Laboratuvarımız ile mevsimsel izleme, Sakarya ve Susurluk Havzalarında ise numune alma noktası belirleme çalışmaları tamamlanmıştır. 2014 yılında ise; Evsel ve Endüstriyel Kirlilik Ġzleme Programı (2014-2015) hazırlanarak Ergene, Küçük Menderes, Gediz, Kuzey Ege, Sakarya ve Susurluk Havzalarında su alıcı ortamı etki alanlarında Mobil Su ve Atık Su Analiz Laboratuvarımız ile mevsimsel izleme çalışması yapılmakta olup, sahada yapılması mümkün olmayan parametreler ise Çevre Referans Laboratuvarımızda incelenmektedir. Yapılan çalışmalar sonucu elde edilen veriler Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği çerçevesinde değerlendirilmekte, ayrıca ilave parametreler de analiz deilmektedir. Bu raporda K. Menderes Havzası nda 2014 yılında ilkbahar dönemi (03-07.03.2014) kapsamında yapılan izleme çalışma sonucu elde edilen bulgular ve 2012-2014 yılı ile karşılaştırması yer almaktadır.
2. HAVZAYA GENEL BAKIġ Küçük Menderes Havzası, Türkiye nin batısında Gediz ve Büyük Menderes Havzaları arasında sularını Küçük Menderes Nehri ve diğer akarsularla Ege Denizi ne boşaltan alanı kapsamaktadır. Havza alanı yaklaşık 702.931 ha olup, Türkiye nin yüzölçümünün %0,9 unu kapsamaktadır. Havzada sadece Ġzmir Ġli yer almaktadır. K. Menderes Nehri, Ege Denizi ne ulaşıncaya dek yaklaşık 129 km lik yol kat eder. Havzanın doğusunda Bozdağ, Karadağ ve Gediktepeler den akan derelerden beslenen ve Kiraz ovasından başlayan Nehir, kuzey-güney yönünde aktıktan sonra Beydağ ilçesinden itibaren doğu-batı istikametinde ilerleyip, Ödemiş Ovasını kat eder ve Torbalı nın doğusuna kadar akar. Buradan tekrar kuzey güney istikametinde Belevi Boğazından Selçuk Ovası na kavuşur ve doğu-batı istikametinde aktıktan sonra Pamucak ta, Ege Denizi nde delta oluşturarak dökülür. Nehir, kışın kabarır ve sağanak yağışlar olduğunda, özellikle delta alanı üzerinde yatağından taşarak, geçici bataklıklar oluşturur. Yazın ise sular çok azalır, özellikle kendisini besleyen küçük kollar tamamen kurur. ġekil 1. Küçük Menderes Nehri
3. ĠZLEME KOORDĠNATLARI Küçük Menderes Havzasında izleme noktaları Çizelge 1 ve Ek 1 ile gösterilmektedir. Çizelge 1. K. Menderes Havzası Örnekleme Noktaları ĠSTA SYO N NO KM- 02 ĠSTASYON ADI K.MENDERES NEHRĠ ĠL ĠZMĠR/ BEYDAĞ ÖRNEKLEME NOKTASI Beydağ baraj sonrası, K.Menderes köprüsü, K. Menderes membaa MEVCUT BASKILAR Ġlçede arıtma tesisleri mevcut değildir. ĠZLEME NOKTASI KOORDĠNATLARI X Y N 38 06ʹ.11.2 E 028 12ʹ.08.2 ĠZLEME TĠPĠ Gözetimsel KM- 03 K.MENDERES NEHRĠ ĠZMĠR/ TĠRE Ödemiş Tire Yolu üzeri, K. Menderes köprüsü Ġlçede arıtma tesisleri mevcut değildir. N 38 08ʹ.24.3 E 027 42ʹ.58.4 Operasyonel KM- 04 KM- 05 K.MENDERES NEHRĠ K.MENDERES NEHRĠ ĠZMĠR/ SELÇUK ĠZMĠR/ SELÇUK Belevi, Selçuk öncesi D550 Ġzmir- Aydın yolu, köprü altı Selçuk sonrası, denize dökülmeden önce, Pamucak mevkii, denize 4 km kala Evsel atık suları için doğal arıtması mevcuttur. Torbalı, Tire ve Ödemişin evsel ve endüstriyel atık suları Evsel atık suları için doğal arıtması mevcuttur. N 38 01ʹ.30.6 E 027 26ʹ.28.7 N 37 57ʹ.45.5 E 027 17ʹ.34 Operasyonel Gözetimsel 4. SU KALĠTESĠ 4.1. 2014 yılı Ġlkbahar Dönemi Analiz Sonuçlarının Değerlendirilmesi 2014 yılı ilkbahar dönemi su kalitesi sonuçlarına bakıldığında Yüzeysel Su Kalitesinin Yönetimi Yönetmeliği kapsamında nehir genel olarak ÇO, amonyum azotu, toplam fosfor, KOĠ, BOĠ, Nitrit Azotu ve Toplam Kjeldahl Azotu (TKN) parametrelerinde IV. Sınıf su kalitesinde görülmektedir. Havzada en kirli nokta Ödemiş Tire yolu üzeri Tire/Ġzmir olan KM-03 noktasıdır. Bu nokta belediye tarafından sanayilere kanal bağlantı izni verilen Fetrek Çayının K. Menderes Nehrine birleştikten sonraki noktadır. Fetrek Çayına sanayiler atık sularını arıtmadan vermektedirler. K. Menderes Havzası ilkbahar dönemi grafikleri aşağıda yer almaktadır. Tablolarda 0 olarak yer alan değerler < tespit limitini göstermektedir.
4.2. 2012-2014 yılı Ġlkbahar Dönemi Analiz Sonuçlarının Değerlendirilmesi 2012-2014 yılı ilkbahar dönemi sonuçları karşılaştırıldığında 2012 den 2014 e iletkenlik, amonyum azotu, toplam fosfor, KOĠ, TKN, yağ-gres, kurşun, bakır, toplam krom, kobalt, nikel, çinko, florür, toplam siyanür, serbest klor, sülfür, bor ve renk parametrelerinde artış gözlenirken, toplam çözünmüş madde, nitrat, sülfat ve nitrit parametrelerinde ise azalış gözlenmiştir. Nehir genel olarak her yıl IV. Sınıf su kalitesinde tespit edilmiştir. K. Menderes Havzası 2012-2014 yılı su kalitesinin karşılaştırmaları aşağıdaki grafiklerde yer almaktadır. Tablolarda 0 olarak yer alan değerler < tespit limitini göstermektedir. Her yıl civa, krom+6, selenyum, krom +6 ve fekal koliform parametreleri tespit limitini aşmadığından grafiğe yansıtılmamıştır. Bazı parametrelerin 2012 yılı verileri bulunmamaktadır.
5. DEĞERLENDĠRME 2014 yılı ilkbahar dönemi su kalitesi sonuçlarına bakıldığında nehir genel olarak IV. Sınıf su kalitesinde görülmektedir. Havzada en kirli nokta Ödemiş Tire yolu üzeri Tire/Ġzmir olan KM-03 noktasıdır. Bu nokta belediye tarafından sanayilere kanal bağlantı izni verilen Fetrek Çayının K. Menderes Nehrine birleştikten sonraki noktadır. Meteorolojiden alınan verilere göre; Mart 2014 döneminde havzaya 89,2 mm yağış düştüğü, geçen yıla göre yağışlarda % 44 artma olduğu belirtilmektedir (http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/havzalara-goreyagis.aspx,2014). 2012-2014 yılı ilkbahar dönemi sonuçları karşılaştırıldığında 2012 den 2014 e toplam çözünmüş madde, nitrat, sülfat, çözünmüş oksijen ve nitrit parametrelerinde azalış gözlenirken genel olarak diğer parametrelerde artış gözlenmiştir. Genel Müdürlüğümüzce, kirliliğin gerçek zamanlı olarak tespit edilmesi ve önlemlerin alınabilmesi için, 2012/24 sayılı Gerçek Zamanlı Uzaktan Atık Su Ġzleme Sistemi Çalışmalarına Dair Genelge kapsamında debisi 10.000 m 3 /gün ve üzerinde olan tesislerin arıtma tesis çıkışlarına gerçek zamanlı sürekli izleme istasyonları kurularak kirlilik seviyeleri anlık olarak izlenmeye başlanmıştır. Anlık olarak, ph, sıcaklık, Çözünmüş oksijen, iletkenlik, debi ve akış hızı ölçülmektedir. Havzada yer alan illerden debisi 10.000 m 3 /gün ve üzerinde olan tesisler ile veri entegrasyonu sağlanan tesisler aşağıdaki tabloda yer almaktadır. Tablo 1. Debisi 10.000 m 3 /gün ve üzerinde olan tesisler SIRA NO TESĠSĠN ADI ĠLĠ ADRESĠ HAVZA DEBĠ m³ / gün SKKY. Tablo No Veri entegrasyonu sağlanan 1 Çiğli Kentsel AAT Ġzmir Çiğli K. Menderes 605.000 21..4 X 2 Torbalı Bel. AAT. Ġzmir Torbalı K. Menderes 21.600 21..3 X 3 Tahtalı Bel. AAT Ġzmir Menderes K. Menderes 21.600 21..3-4 Urla bel. AAT Ġzmir Urla K. Menderes 21.600 21..3 X