B r a i l l e S t a r 8 0 K u l l a n ı c ı K ı l a v u z u Sürüm 4.0 Istanbul, Temmuz 2007 Handy Tech Elektronik GmbH Tüm Hakları Saklıdır Handy Tech Elektronik GmbH; Brunnenstraße 10; 72 160 Horb, Germany Telefon: +49 7451 55 46 0; Faks: +49 7451 55 46 67 Elektronik Posta: info@handytech.de - Internet: www.handytech.de 1
İçindekiler 1 Genel 1.1 Önsöz 1.2 Braille Star 80 Cihazına Genel Bakış 1.3 Bu kılavuzda kullanılan ifadeler ve anlamları 2 Kurulum 2.1 Paket içeriği 2.2 Yazılım paketinin kurulumu 2.3 Cihazı elektrik kaynağına bağlama 2.4 Cihazın bilgisayara bağlanması 2.5 Harici Klavyenin Cihaza Bağlanması 2.6 Çift Bilgisayar Bağlantısı 2.7 Teknik Özellikler 3 Kullanım öncesi bilgiler 3.1 Sürüm Bilgisi 3.2 Cihazın Açılması 3.3 Kullanımla ilgili baaşlangıç bilgileri 3.3.1 Kabartma Sistemin Çalışma Modları 3.3.2 Yedekleme 3.3.3 Komutlarda Aralık Tuşlarının Kullanılması 3.3.4 Sesli Sinyaller 3.3.5 Sistem Mesajları 3.3.6 Onay Kutuları 3.3.7 Radyo Düğmeleri 3.3.8 Dosya Sistemi 3.3.8.1 Sistem Dosyaları 3.3.9 Enerji Tasarruf Özelliği 4 Cihazı kullanmaya başlama 4.1 Cihazın Kabartma Ekran Olarak Kullanılması 4.2 Kabartma Sistemin Not Alma Cihazı Olarak kullanılması 4.2.1 Menü Öğeleri 4.2.2 Not Alma 4.2.3 Yazıların kaydedilmesi 4.2.4 Var Olan Bir Dosyanın Açılması 4.2.5 Kabartma Sistem Ve Bilgisayar arasında Dosya Aktarma İşlemi 4.2.5.1 Kabartma sistemden bilgisayara dosya transferi 4.2.5.2 Bilgisayardan Kabartma Sisteme Dosya Transferi 4.2.6 Dosya veya seçilen metin bloğunun yazdırılması 5 Kabartma Sistem Üzerinde İşlem yapma 5.1 Menü Sistemi 5.1.1 Dosya 5.1.1.1 Yeni Dosya 5.1.1.2 Bir Önceki Dosya 5.1.1.3 Dosya Listesi 5.1.1.3.1 Düzen 5.1.1.3.2 Salt okunur modu 5.1.1.3.3 Sil 5.1.1.3.4 Yazıcıdan çıktı alma 2
5.1.1.3.5 Özellikler 5.1.2 Hesap makinası 5.1.3 Ajanda 5.1.3.1 Yeni Randevu Girişi 5.1.3.2 Randevuların Girilmesi Ve Düzenlenmesi 5.1.3.3 Randevuların değişkenler kullanılarak kaydedilmesi 5.1.3.4 Randevu Girişi hakkında ekstra bilgiler 5.1.3.5 Randevu Listesi 5.1.3.6 Randevu Listesinde Arama Yapma 5.1.3.7 Randevu menüsü 5.1.3.8 Zamanı geçmiş randevularla ilgili bilgiler 5.1.3.9 Ajanda Özelliğinin Etkin Kullanımı 5.1.3.10 Ajanda kayıtlarının yedeklenmesi 5.1.4 Saat 5.1.4.1 Tarih ve saat bilgisi 5.1.4.2 Alarmın ayarlanması 5.1.4.3 Saatin ayarlanması 5.1.4.4 Kronometre 5.1.4.5 Geri sayım 5.1.5 PC modu 5.1.6 Kabartma karakter tabloları 5.1.6.1 Özgün kabartma karakter tablosu oluşturma 5.1.6.2 Kabartma karakter tablolarının cihaza yüklenmesi 5.1.6.3 Karakter tablolarının seçilmesi ve etkinleştirilmesi 5.1.6.4 Seçilen kabartma tablonun silinmesi 5.1.7 Bilgi 5.1.7.1 Hafıza kullanımı 5.1.7.2 Pil bilgileri 5.1.7.2.1 Kapasite 5.1.7.2.2 Voltaj 5.1.7.2.3 Şarj durumu 5.1.7.3 Klavye düzeni 5.1.7.4 Sürüm 5.1.7.5 Sistem bilgisi 5.1.8 Seçenekler 5.1.8.1 6 nokta kabartma 5.1.8.2 Öğeleri kısayollarla açma 5.1.8.3 Kısayolları belirtme seçeneği 5.1.8.4 Okuma tuşlarını değiştirme 5.1.8.5 Sistem dosyalarını gösterme seçeneği 5.1.8.6 Pratik giriş seçeneği 5.1.8.7 Dosya özelliklerini gösterme seçeneği 5.1.8.8 Otomatik harici klavye geçişi 5.1.8.9 Başlatma seçenekleri 5.1.8.9.1 Ana menü modu 5.1.8.9.2 Yeni dosya modu 5.1.8.9.3 En son dosya modu 5.1.8.9.4 PC modu 3
5.1.8.9.5 Hesap makinası modu 5.1.8.10 Sinyal sesleri 5.1.8.10.1 Sinyaller kapalı 5.1.8.10.2 Hatalar 5.1.8.10.3 Uyarılar 5.1.8.10.4 Eylem onayları 5.1.8.11 Tarih/saat biçimi 5.1.8.12 Girdi göstergesi 5.1.8.13 Yazıcı 5.1.8.13.1 Model 5.1.8.13.2 Satır uzunluğu 5.1.8.13.3 Sayfa uzunluğu 5.1.8.13.4 Sekme genişliği 5.1.8.13.5 Karakter tablosu 5.1.8.13.6 Çift yüzlü baskı 5.1.8.14 Fabrika ayarlarını yükle 5.2 Editör 5.2.1Editör fonksiyonlarına genel bakış 5.2.2 İletişim kutuları ve işlem onayları 5.2.3 Yazı yazma ve silme işlemi 5.2.4 Metin okuma 5.2.5 İmleç hareketleri 5.2.6 Dosya düzenleme modları 5.2.7 Editörde hesap makinasını kullanma 5.2.8 Dosya durum bilgisi 5.2.9 Metin Üzerinde işaretli alan oluşturma 5.2.10 İşaretler arasında gezinme 5.2.11 İşaret silme 5.2.12 Metin blokları ve fonksiyonları 5.2.12.1 Bir bloğun başlangıç noktasının işaretlenmesi 5.2.12.2 Kopyalama işlemi 5.2.12.3 Kesme işlemi 5.2.12.4 Yapıştırma işlemi 5.2.12.5 İşaret ve imleç değişimi 5.2.12.6 Blokların silinmesi 5.2.12.7 Blokların bir dosyaya kaydedilmesi 5.2.13 Dosya üzerinde arama işlemleri 5.2.13.1 Dinamik arama 5.2.13.2 Sabit arama 5.2.13.3 Geriye doğru arama işlemi 5.2.14 Bulma ve değiştirme işlemi 5.2.15 Editörde aynı anda birden fazla dosya açma 5.2.16 Açık durumdaki dosyalar arasında geçiş yapma 5.2.17 Editörü askıya alma 5.2.18 Dosyaların kaydedilmesi 5.2.19 Dosyayı kapatma ve editörden çıkma 5.2.20 Editör üzerinden pc modunu etkinleştirme 5.2.21 Yardım dosyasını çalıştırma 4
5.2.22 Editör menüsü 5.2.22.1 Pencere kaydırma (Global) 5.2.22.2 Diyalog görüntüleme süresi (Global) 5.2.22.3 Uyarı görüntüleme süresi (Global) 5.2.22.4 Sonuç konumu 5.2.22.5 İfadeyi sakla 5.2.22.6 Tam olarak ara (Global) 5.2.22.7 Satır sonu eylemleri (Global) 5.2.22.8 Sağ boşluk (Global) 5.2.22.9 Sözcük kaydır (Global) 5.2.22.10 Sekme modu (Global) 5.2.22.11 Sekme sonu (Global) 5.2.22.12 Sekme genişliği (Global) 5.2.22.13 Satır sonu karakteri (dosyalara özgü) 5.2.22.14 Araya girme modunda imleç şekli (Global) 5.2.22.15 Yazım modu (dosyalara özgü) 5.2.22.16 Kaydırma hızı (Global) 5.2.22.17 İmleç kayıt konumu (dosyalara özgü) 5.2.22.18 Görüntüleme modu (dosyalara özgü) 5.2.22.19 İlerleme boyutu (Global) 5.2.22.20 Arama sonucunu konumlandırma (Global) 5.2.23 Editörün kullanımıyla ilgili önemli notlar 5.2.24 Metin yazdırma 5.2.24.1 Bir dosyayı ya da metin bloğunu yazdırma (aralık+1+2+3+4+7+8) 5.2.24.2 Üzerinde bulunulan satırı yazdırma (aralık+45678 veya Ctrl+L) 5.2.24.3 Satır yazdırma modu (aralık+12378) 5.2.24.4 Daktilo modu (aralık+234578) 5.3 Bilgisayarı kabartma sistemin klavyesiyle kullanma (aralık+127) 5.3.1 Bilgisayarı kabartma sistem aracılığıyla kontrol etmek için kullanılabilecek tuşlar 5.4 Yazıcı bağlantısı ve yazıcı ayarları 5.4.1 Yazıcı bağlantısı 5.4.2 Yazdırma işlemi 6 Harici Klavye 6.1 Temel bilgiler 6.2 Klavye tuşları 6.2.1 Alfanumerik karakter girişi 6.2.2 Sayısal tuşlar 6.2.3 Fonksiyon tuşları 6.2.4 Gezinme tuşları 6.2.5 Özel tuşlar 6.2.6 Durum gösterge ışıkları 7 Kabartma sistemin kabartma ekran olarak kullanılması 7.1 JAWS programını kabartma sistemle birlikte kullanma 7.2 Hal/SuperNova programını kabartma sistemle birlikte kullanma 7.3 Kabartma sistemi Window-Eyes programıyla birlikte kullanma 7.4 Kabartma sistemi telefonlar için ekran okuyucu Talks&Braille programıyla birlikte kullanma 7.4.1 Temel kullanım bilgileri 5
7.4.2 Metin türü belirticileri 7.4.3 Kabartma klavye üzerinden girilebilecek komutların listesi 7.4.4 Talks&Braille Programının kullanımı hakkında ipuçları 7.5 Konfigürasyon modu 8 Cihazın kullanımı ile ilgili ayarlar 8.1 Bağlantı (Connection) sekmesi 8.2 ATC sekmesi 8.3 Durum hücreleri (Status Cells) sekmesi 8.4 Hızlı giriş tuşları (Fast Keys )sekmesi 8.5 Tekrarlama tuşları (Repeat Keys ) sekmesi 8.6 Diğer seçenekler (Miscellaneous) sekmesi 9 Pil kullanımı hakkında bilgiler 9.1 Kabartma sistemle kullanılacak pillerin özellikleri 9.2 Pillerin şarj edilmesi 9.3 Pil kapasite bilgisinin görüntülenmesi 9.4 Düşük voltaj uyarıları 9.5 Pillerin değiştirilmesi 10 Güvenlik ve garanti bilgileri 10.1 Açılış işlemleri 10.1.1 Dosya sistemi testi 10.1.2 Yedekleme 10.2 Cihaz Üzerinde Bulunan Semboller Ve Anlamları 10.3 Tıbbi Cihazlara Ilişkin Standartlar Kapsamındaki Güvenlik Bilgileri 10.4 Genel güvenlik bilgileri 10.5 Cihazın bakımı ve korunması 10.6 Garanti bilgileri 10.7 Teknik destek 11 Kısayol tuşları listesi 11.1 Menü öğeleri arasında gezinmek için kullanılan kısayollar 11.2 Editör fonksiyonları için kullanılan kısayollar 11.3 PC Modunda kullanılan kısayollar 11.4 Harici klavye üzerinde kullanılan sabit kısayollar 11.5 Cihazın açılışı esnasında kullanılan kısayollar 12 Hata mesajları 12.1 İngilizce görüntülenen hata mesajları 12.1.1 Veri kaybına yol açabilecek hatalar 12.1.2 Genel hatalar 12.1.3 Uyarı mesajları 12.2 Türkçe olarak görüntülenen mesajlar 12.2.1 Genel mesajlar 12.2.2 Dosya sistemi mesajları 12.2.3 Editör mesajları 13 Telif hakları 6
1 Genel 1.1 Önsöz Braille Star 80 tercihinizden dolayı teşekkürler. Braille Star 80, kullanımı son derece kolay bir cihaz olarak tasarlanmış olmakla birlikte, cihazın tüm özelliklerinden verimli bir şekilde faydalanabilmek için bu kılavuzu okumak üzere zaman ayırmanız önerilir. Ayrıca cihazı ilk defa kullanmaya başlamadan önce bu kılavuzun sonunda yer alan güvenlik bilgileri bölümünü mutlaka okumalısınız. Braille Star 80 her türlü iş ortamlarında azami performans sağlayan, evrensel bağlantı seçeneklerine sahip son nesil bir kabartma ekrandır. Braille Star 80 cihazınıza bir PC klavyesi bağlayarak bilgisayara ihtiyaç duymaksızın not alabilirsiniz. HTCom yazılım paketiyle (Braille Star 80 ile ücretsiz verilir) cihazdaki dosyalarınızı bilgisayarınıza, veya bilgisayarınızdaki dosyalarınızı cihaza transfer edebilirsiniz. Braille Star 80 4MB büyüklüğündeki hafızasında 512 adet dosyayı aynı anda saklayabilir. Braille Star 80 cihazını Windows veya Linux işletim sistemlerine sahip bilgisayarlara bağlayarak kabartma ekran olarak da kullanabilmek için Ekran Okuyucu yazılıma ihtiyaç duyacaksınız. Handy Tech size ekran okuyucu yazılım da sunmaktadır. Ayrıca cihazı DOS işletim sistemi altında kullanmak için ihtiyaç duyacağınız BW-PRO ekran okuyucu program ücretsiz olarak sunulmaktadır. Braille Star 80 geliştirilirken en üst düzeyde dikkat sarfedilmiş ve kullanım öncesinde büyük bir titizlikle test edilmiştir. Ancak cihazla ilgili öneri ve düşüncelerinizi Handy Tech müşteri temsilcilerine iletmekte tereddüt etmeyin. Görüşlerinizi internet aracılığıyla bizimle paylaşmak isterseniz, ideas@handytech.de elektronik posta adresini kullanabilirsiniz. Fikirleriniz bizim için son derece önemlidir. Braille Star 80 cihazınızı büyük bir keyifle kullanacağınızı umarız. 1.2 Braille Star 80 Cihazına Genel Bakış Bu bölüm Braille Star 80 cihazını fiziksel olarak tanımanıza yardımcı olacaktır. Bu bölümde yer alan açıklamaları okurken cihazın yanınızda bulunması, anlatılanları daha kolay kavramanıza yardımcı olacaktır. Braille Star 80 cihazını, tuşları ve kabartma hücreleri önünüzde bulunacak şekilde yerleştirin. Cihazın ön tarafında orta kısımda 2 adet aralık tuşu yer almaktadır. Aralık tuşlarının sağında ve solunda dörder adet kabartma yazı yazmada kullanılmak üzere tuşlar bulunmaktadır. Ön tarafta bulunan tuşların arka tarafında 80 adet kabartma modül ve bu modüllerle bağlantılı tıklama butonları vardır. Ön tarafta bulunan kabartma yazı tuşlarının soldan sağa dizilişleri şu şekildedir: 7, 3, 2, 1, Sol Aralık, Sağ Aralık, 4, 5, 6, 8. Kabartma modüllerin sağında ve solunda bulunan tuşlar üç fonksiyonlu tuşlar olarak adlandırılmışlardır. Bu tuşların üç fonksiyonlu tuşlar olarak adlandırılmalarının sebebi üst, orta ve alt kısımlarına basıldıklarında farklı işlemler gerçekleştirebilmelerindendir. 7
Editör ve menü modunda üç fonksiyonlu tuşların görevleri şunlardır: Her iki tuşun üst kısımlarına basıldığında, metin üzerinde geriye doğru hareket edilir ve bu işlem kılavuzun bundan sonraki kısımlarında [Geri] olarak belirtilecektir. Her iki tuşun alt kısımlarına basıldığında, metin üzerinde ileriye doğru hareket edilir ve bu işlem kılavuzun bundan sonraki kısımlarında [ileri] olarak belirtilecektir. Sağ tarafta yer alan üç fonksiyonlu tuşun orta kısmı enter tuşuna karşılık gelmekte olup kılavuzun bundan sonraki bölümlerinde [Enter] olarak anılacaktır. Sol tarafta yer alan üç fonksiyonlu tuşun orta kısmı iptal/escape tuşuna karşılık gelmekte olup kılavuzun bundan sonraki bölümlerinde [iptal] olarak anılacaktır. Sağ ve sol aralık tuşlarının aynı işlevi gördüğü durumlarda, bu tuşlar [Aralık] tuşu olarak anılacaklardır. Bazı durumlarda sağ ve sol aralık tuşlarıyla sağ ve sol üç fonksiyonlu tuşlar farklı görevler üstlenebilirler. Bu tür durumlarda söz konusu tuşlar aşağıdaki şekilde adlandırılacaklardır: Sol tarafta bulunan üç fonksiyonlu tuşun üst kısmı: Sol tarafta bulunan üç fonksiyonlu tuşun alt kısmı: Sağ tarafta bulunan üç fonksiyonlu tuşun üst kısmı: Sağ tarafta bulunan üç fonksiyonlu tuşun alt kısmı: Sağ tarafta bulunan aralık tuşu: [sağ aralık] Sol tarafta bulunan aralık tuşu: [sol aralık] [sol üç fonksiyonlu tuşun üst kısmı] [sol üç fonksiyonlu tuşun alt kısmı] [sağ üç fonksiyonlu tuşun üst kısmı] [sağ üç fonksiyonlu tuşun alt kısmı] [ileri] veya [geri] tuşlarına basmanız gereken tüm durumlarda, örneğin alarm sesini sustururken veya işaretlenmiş öğeleri silerken, [geri] işlemi için hem sağ hem de sol üç fonksiyonlu tuşlardan birinin üst kısmını; [ileri] işlemi içinse hem sağ hem de sol üç fonksiyonlu tuşlardan birinin alt kısmını kullanabilirsiniz. Kabartma modüllerle bağlantılı olarak tasarlanmış olan imleç butonları (her bir kabartma modülün üst kısmında yer alan küçük butonlar) kılavuzun bundan sonraki bölümlerinde [tıklama butonu] olarak anılacaktır. Kabartma hücrelerin üst arka kısmında ve cihazın sağ tarafında, 16 tuştan oluşan bir tuş bloğu bulunmaktadır. Bu tuş bloğu 4 sütun ve 4 satırdan oluşacak şekilde tasarlanmıştır. Ekran okuyucu bir program kullanılırken ve cihaz PC modundayken bu tuşlara görevler atanabilir. PC modunda bloktaki tuşlar şu şekilde adlandırılır: [B9] - [B12] tuşları bloğun sol üst köşesinden sol alt köşesine doğru sıralanmıştır. [B14] tuşu sağ alt köşede, [B13] tuşu da [B14] tuşunun solunda yer alır. Numara tuşları, [n1]- [n9] standart klavyelerde olduğu gibi sıralanmıştır. [n0] tuşu [B12] ve [B13] tuşları arasında yer alır. Kabartma hücrelerin yerleştiği yuvanın en sağından geriye doğru ilerlediğinizde, 2 adet steryo cak girişi bulacaksınız. 8
Cak girişlerinin gerisinde açma/kapama (power) düğmesine ulaşırsınız. Cihazı açmak için düğmeyi kendinize, kapatmak için geriye doğru çevirin. Açma/kapama düğmesinin arka tarafında güç kaynağı giriş yuvası bulunmaktadır. Braille Star 80 cihazının arka panelinde bazı bağlantı portları yer alır. Arka paneli soldan itibaren incelerseniz, karşılaşacağınız ilk bağlantı noktası 2 adet steryo cak girişi olacaktır. Bu caklar, cihazla bilgisayarınızın ses kartı arasında bağlantı kurmak için kullanılır. Bu portlar aracılığıyla cihaz ve bilgisayarınızın ses kartı arasındaki bağlantıyı sağladıktan sonra, kabartma hücrelerin sağında bulunan cak portları aracılığıyla cihaza kulaklık ve mikrefon bağlantısı yapabilirsiniz. Solda bulunan cak portu kabartma hücrelerin sağındaki cak portlarından önde bulunanıyla, sağda bulunan cak ise arkada bulunan cak portuyla eşleşir. Cak portlarının sağında bulunan PS/2 portu PC klavyesinin cihaza bağlanması için kullanılır. Klavye portunun sağında, cihazın bilgisayar bağlantısını sağlamak üzere USB bağlantı yuvası bulunur. USB portunun sağında bulunan ikinci PS/2 klavye portu bilgisayarın klavye portuyla cihaz arasındaki bağlantıyı sağlamak için kullanılır. Bu bağlantı için pakette bulunan kablolardan birini kullanabilirsiniz. Sağa/sola hareket ettirilebilen küçük düğmenin sağında başka bir PS/2 portu daha bulacaksınız. Bu port cihazın aynı anda 2 bilgisayara bağlandığı durumlarda ikinci bilgisayarın klavye portuyla bağlantı sağlamak üzere kullanılır. Cihazın 2 bilgisayara bağlanabilmesi konusundaki ayrıntılı bilgi bölüm 2.6 da bulunmaktadır. Braille Star 80 PC ile hem seri, hem de USB yoluyla bağlantı kurabilir. 2 PS/2 portları arasında bulunan küçük switch Seri ya da USB seçenekleri arasında geçiş yapabilmenizi sağlar. Bu düğme aynı zamanda PS/2 portları arasında geçişi de sağlar. Cihazı bilgisayara USB aracılığıyla bağlamak istediğinizde düğmeyi USB portu yönüne, Seri yolla bağlamak istediğinizde de seri portu yönüne kaydırın. 1.3 Bu kılavuzda kullanılan ifadeler ve anlamları Bu kılavuzun sonraki bölümlerinde Braille Star 80 ifadesi yerine Braille Sistem ifadesi kullanılacaktır. Braille Sistem ifadesi sadece Braille Star 80 cihazını değil, Handy Tech tarafından üretilen şu cihazlar için de kullanılacaktır: Braille Wave: 40 karakterlik satırı ve kabartma klavyeye sahip kompakt tasarımlı bir cihazdır. Braille Wave not alma cihazı olarak kullanılabilme özelliğinin yanında, bilgisayara bağlanıldığında kabartma ekran olarak da kullanılabilir. Braille Wave üzerindeki dosyalar, hızlı ve kolayca bilgisayara aktarılabilir. Braille Star 40: 40 karakterlik satırıyla bilgisayarlarla mükemmel bir uyum sağlayacak şekilde tasarlanmıştır. Braille Star 40 kabartma yazı klavyesinin yanında 2 adet 9
üç fonksiyonlu tuşa sahiptir. Gelişmiş bağlantı seçenekleriyle hem kabartma ekran, hem de not alma cihazı olarak kullanılabilir. Braillino:20 karakterlik kabartma satırı, 2 adet üç fonksiyonlu tuşu ve şık tasarımlı kabartma yazı klavyesiyle kompakt bir not alma cihazıdır. Braillino Nokia Communicator, cep telefonu ve benzeri PDA türü cihazlara bağlanıldığında fonksiyonlarını, bir not alma cihazının ötesine taşır. Böylece PDA türü cihazlar kabartma ortamda kullanılabilir. Bilgisayar ve Braille sistemde görüntülenecek mesajlar ile bilgisayar ve kabartma sistemlere girilecek komutlar, bu kılavuzun sonraki bölümlerinde şu şekilde ifade edilecektir: Kabartma sisteme verilecek komutlar [ ve ] (köşeli parantez) işaretleri arasında belirtilecektir. Kabartma sisteme verilecek bir tuş ve nokta kombinasyonundan oluşacak bir komut, [ ve ] işaretleri arasında belirtilecektir. Örnek: [aralık+134] Bu ifade aralık tuşuyla birlikte Braille m yazılacağı anlamına gelir. Kabartma ekranda görüntülenecek mesaj tırnak işaretleri arasına yazılacaktır. Örnek: "dosya" Bilgisayar klavyesinde basılması gereken tek tuş parantez içine yazılacaktır. Örnek: (enter) Bilgisayar klavyesinden girilecek ifade parantez içinde yazılacaktır. (HTCOM) Bilgisayar ekranında görüntülenen mesajlar tırnak işaretleri arasına yazılacaktır. Örnek: işlem tamamlandı 10
2 Kurulum 2.1 Paket içeriği Lütfen aşağıdaki listede yer alan ürünlerin paketinizde bulunduğunu kontrol edin. Ürünlerden eksik veya arızalı olanları hemen satış temsilcinize bildirin. Pakette bulunması gerekenler: Braille Star 80 cihazı Bilgisayarla cihaz arasında kullanılacak veri transfer kablosu 2 adet PS/2 kablo 1 USB kablo 2 adet steryo cak kablosu Braille Star 80 cihazını elektrik kaynağına bağlamanız için kablolu adaptör (100 bis 240 Volt AC; 9 Volt DC / 1,5 A; FW 7555M/09) Cihaz yazılımı ve HTCom yazılımını içeren CD (1 adet CD) Bu kullanım kılavuzu Cihazla bilgisayar arasında dosya transferinde kullanacağınız HTCom ve HTDrive programları kullanım kılavuzu Kabartma başvuru kitapçığı Cihazın tozdan zarar görmesini önlemek üzere örtü 2.2 Yazılım paketinin kurulumu Braille Star 80 cihazını bilgisayara bağlamadan önce, paketten çıkan CD'de yer alan yazılım paketinin kurulması gerekir. Öncelikle kullanmak istediğiniz ekran okuyucu programın bilgisayarınızda kurulu olduğunu ve MS-Word programının açık olmadığını kontrol edin. Sonra yazılım paketini içeren cd'yi bilgisayarınızın CD sürücüsüne yerleştirin. Kurulum programı ekran okuyucunuz için en güncel kabartma ekran sürücüsünü, cihazla bilgisayar arasında dosya transferi gerçekleştirmenize yarayan HTCom programını, HTDrive bileşenini ve bu kılavuzu bilgisayarınıza kurar. CD'de bulunan "setup.exe" dosyasını çalıştırın. Kur programı, Windows işletim sisteminin standart program kurulum aşamalarını takip eder. Aşağıdaki bileşenlerden bilgisayarınıza kurulmasını istediklerinizi seçebilirsiniz: * JAWS driver: JAWS for Windows ekran okuyucu için en güncel kabartma ekran sürücüsü * Window-Eyes driver: Window-Eyes ekran okuyucu için en güncel kabartma ekran sürücüsü * HAL/Supernova driver: HAL/Supernova ekran okuyucu için en güncel kabartma ekran sürücüsü * Braille Star 80 Firmware and Manuals: Cihazın sahip olduğu fonksiyonları yerine getirmesini sağlayan yazılım dosyaları ve bu kullanıcı kılavuzu. * Handy Tech Communication Software: Braille Star 80 ve bilgisayar arasında dosya transferini sağlayan yazılım. * Extension for Virtual Drive: Cihazınızın bilgisayarınızda sanal sürücü olarak tanımlanmasını sağlayan yazılım. Kurulum işleminde varsayılan seçenekleri kullanmanız önerilir. İşlem sonunda gerekli olan tüm bileşenler bilgisayarınıza kurulacak, HTCom ve HTDrive bileşenlerinin masaüstü kısayolları oluşturulacaktır. Kurulum sırasında bilgisayarınızda çalışmakta olan bir ekran okuyucu bulunmaması durumunda, gerekli sürücülerin kurulabilmesi için ekran 11
okuyucunun klasörünü manuel olarak belirtmeniz gerekecektir. Başlat-programlar menüsü altında "Handy Tech" adıyla bir öğe oluşacaktır. Bu öğe altında şunları bulacaksınız: * BrailleDriver: Ekran okuyucu programınızla cihazı birlikte kullanmanızı sağlayan tuş kombinasyonlarını içerir. * Braille Star 80 ve versiyon numarası: Örneğin 4.0 sürümü için "Braille Star 80 4.0". Bu öğe, kullanım kılavuzunu, yazılım paketini kaldırma seçeneğini, cihaz yazılımı güncelleme seçeneğini ve cihaz hakkında bilgi içeren "readme.txt" dosyasının kısayolunu içerir. * HTCom: HTCom kullanım kılavuzu kısayolunu, HTCom programı kısayolu ve programı bilgisayarınızdan kaldırma kısayolunu içerir. Başarılı bir kurulum işleminden sonra Braille Star 80 cihazınızı bilgisayarınıza bağlayabilirsiniz. Bilgisayarınızdaki kurulum klasöründe (tüm bileşenleri kurmuşsanız) aşağıdaki öğeleri bulacaksınız: * Braille tables: Çeşitli diller için hazırlanmış kabartma karakter tablolarını içerir. * Firmware: Cihazın kullandığı yazılıma ait 4 dosya ve diğer sistem dosyalarını içerir. * Manuals: Bu kullanım kılavuzuyla birlikte cihaz hakkında bilgi veren açıklama dosyasını içerir. * KeyboardLayouts: Çeşitli diller için hazırlanmış klavye düzen dosyalarını içerir. * Uninstall: Yazılım paketinin bilgisayarınızdan kaldırılmasını sağlayan programı içerir. * USB_driver: Windows98 ve Windows-NT işletim sistemleri için USB sürücüsünü içerir. HTCom programını başlat-programlar menüsü altında bulunan ilgili kısayolun yanısıra masaüstünde bulunan kısayolu veya or {Ctrl+Shift+H} kısayol tuşuyla da çalıştırabilirsiniz. HTCom programının kullanımı hakkındaki ayrıntılı bilgi program kullanım kılavuzunda bulunmaktadır. 2.3 Cihazı elektrik kaynağına bağlama Paketinizden çıkan elektrik adaptörü, Braille Star 80 cihazını elektrik kaynağına bağlamak içindir. Cihazı elektrik kaynağına bağlarken, önce adaptör jakını açma/kapama düğmesinin arka tarafında bulunan güç kaynağı yuvasına yerleştirin. Daha sonra adaptör fişini elektrik prizine takın. Cihazın güç kaynağı bağlantısını keserken, yukarıda tarif edilen işlemdeki adımları tersten uygulayın. 2.4 Cihazın bilgisayara bağlanması Braille Star 80 bilgisayara USB veya seri bağlantı yoluyla bağlanır. Braille Star 80 tıbbi cihaz kapsamında kullanılıyorsa, cihazın bağlandığı bilgisayarın tıbbi cihazlarla ilgili yasal mevzuata uygun olması ya da ilave bir ayırıcı transformatör bağlantısına sahip olması gerekir. Braille Star 80 ile PC bağlantısını USB yoluyla gerçekleştirmek için bilgisayarınızda kurulu olan işletim sisteminin USB desteğine sahip olduğundan emin olmalısınız. 12
USB bağlantısı için öncelikle USB kablosunu gözden geçirin. USB kablosunun bir ucu kareye yakın bir şekle sahiptir. Diğer ucu düz bir yuva şeklindedir. Kare şekilli ucu Braille Star 80 cihazının arka panelinde yer alan USB girişine, düz ucu ise bilgisayarınızın USB girişine takın. Bağlantı işlemini tamamlamak için cihazın arka panelinde seri ve USB girişleri arasında bulunan küçük düğmeyi USB girişine doğru kaydırın. Bilgisayar ve Braille Star 80 açıldığında işletim sistemi USB yoluyla Braille Star 80 cihazının bağlandığını algılayacaktır. Cihazı bilgisayarınıza USB yoluyla ilk defa bağlıyorsanız, USB sürücüsünün kurulması gerekir. MS Windows işletim sisteminin bir sürümünü kullanıyorsanız, aşağıdaki adımları izleyin: Bilgisayarınızda "Yeni Donanım Bulundu" şeklinde bir mesaj görüntülenecektir. Paketinizden çıkan ve üzerinde "Software Package Braille Star 80" etiketli CDyi bilgisayarınızın CD sürücüsüne yerleştirin. Önce "Otomatik olarak en iyi sürücüyü ara", sonra "devam" seçeneklerini seçin. Windows donanım Asistanı yeni donanım bileşenlerinin yüklendiğini bildirecektir. "son" seçeneğini seçin. USB sürücüsünün kurulumu tamamlanacak ve cihazı bilgisayarla birlikte kullanmaya hazırsınız Braille Star 80 cihazını bilgisayarınıza seri bağlantı noktasını kullanarak da bağlayabilirsiniz. Bunun için paketinizden çıkan seri kabloyu kullanabilirsiniz. Seri kablonun her iki ucu da 9-pin girişlere sahiptir. Uçlardan birini Braille Star 80 üzerindeki seri porta, diğerini de bilgisayarınızdaki seri porta bağlayın. Sonra, Braille Star 80 üzerindeki küçük düğmeyi seri port yönünde kaydırın. ot: Kabloları bilgisayarınıza ve Braille Star 80 cihazına takarken veya kabloları bilgisayar ve Braille Star 80 cihazından çıkarırken, kısa devre tehlikesine karşın kablo uçlarına ve bağlantı noktalarına dokunmayın. Kısa devre, bağlantı noktalarına zarar verebilir. Daha güvenli bir yol olarak kabloları önce bilgisayarınızdan tamamen çıkardıktan sonra Braille Star 80 cihazından çıkarmanız önerilir. 2.5 Harici Klavyenin Cihaza Bağlanması Klavye bağlantısı için cihazın arkasında soldan itibaren üçüncü portun kullanılması gerekir. Bağlantı sonrasında Braille Star 80 cihazını klavye aracılığıyla kullanabilirsiniz Braille Star 80 cihazına bağladığınız klavye ile aynı zamanda bilgisayarı da kontrol etmek isterseniz, Braille Star 80 cihazını uygun bir klavye girişini kullanarak bilgisayara bağlamalısınız. Bir başka deyişle, kullanacağınız bilgisayar cihaza USB yoluyla bağlanmışsa USB portuna yakın olan klavye girişini, Seri yolla bağlanmışsa Seri portuna yakın olan klavye girişini kullanmalısınız. Bu bağlantı için ihtiyaç duyacağınız ve her iki ucunda da PS/2 portu bulunan kablo paketinizden çıkacaktır. Kablonun bir ucunu Braille Star 80 cihazının arka panelinde bulunan klavye girişine, öteki ucunu da bilgisayarın klavye girişine takın. 13
Braille Star 80 çalışmaya başladığında, takılı bulunan klavye dahili modda işlev görmeye hazır durumdadır. Bağlantı yoluyla ilk byte alınır alınmaz, Braille Star 80 harici modda çalışmaya başlar ve bağlı bulunan klavye üzerinden bilgisayarınızı kontrol edebilirsiniz. Dikkat: Bilgisayarınız açılırken klavye bağlantısını kontrol eder. Eğer bir klavye bağlantısı algılayamazsa, bilgisayarın açılma işlemi sonlanır ve klavye bulunamadığını bildiren bir hata mesajı görüntülenir. Böylesi bir sorunla karşılaşmamak için, bilgisayarınız açılırken Braille Star 80 cihazını kapalı konumda tutun veya cihazın başlatma seçeneğini PC moduna ayarlayın. [sol aralık+25] komutuyla klavye modunu dahili ve harici olarak değiştirebilirsiniz. Ayrıca cihazı otomatik olarak dahili veya harici moda geçecek şekilde de konfigüre edebilirsiniz. ot: Bazı bilgisayarlar ara bağlantıyla bağlanan klavyelerle uyumlu olarak çalışmayabilir. Handy Tech kabartma ekran sürücüsü, Braille Star 80 cihazı üzerinden bilgisayarınızı kullanmanıza imkan sağlar. Bu durumda Braille Star 80 klavyesi ile PC arasında bağlantı oluşturmaya gerek yoktur. Bu özellik için Braille Star 80 klavyesini [sol aralık+25] komutuyla dahili moda getirmelisiniz. Önemli Uyarı! Braille Star 80 cihazına klavye bağlamadan önce cihazın kapalı konumda olduğunu kontrol edin. Cihaz açıkken klavye bağlamayı denerseniz, kullandığınız klavyenin türüne bağlı olarak cihaz kapanıp yeniden açılabilir. Cihaz açıkken klavye bağlanması cihaza zarar vermemekle birlikte, editör modundaysanız cihazın açılıp kapanması durumunda çalışmanızın en son kayıt işleminden sonraki (kaydedilmemiş) bölümü kurtarılamayacak şekilde kaybolur. Klavyeyi cihaza bağlarken göz önünde bulundurmanız gereken bir başka husus da klavyenin cihaza sadece bir yönde bağlanabileceğidir. Klavye kablosunun cihaza giren ucundaki girintili kısmın aşağıya bakması gerekmektedir. 2.7 Çift Bilgisayar Bağlantısı Braille Star 80 tek klavye ile aynı anda 2 bilgisayarı kullanabilme imkanı sunar. Cihazın arka panelinde bulunan port değiştirme düğmesi aynı anda klavye aracılığıyla kullanılacak bilgisayar arasında da geçiş yapar. Bu özellik, Braille Star 80 cihazının bilgisayarlardan birine USB, diğerine de Seri yolla bağlandığı durumlarda kullanılabilir. Ayrıca USB bağlantısını kullanan bilgisayarın klavye portu arasındaki bağlantının cihazın arka panelinde bulunan USB bağlantı noktası ve geçiş düğmeleri arasında bulunan PS/2 portu aracılığıyla bağlanmış olması da önemlidir. Cihazla seri yolla bağlanmış olan bilgisayarın klavye portunun da cihazın klavye portuna, geçiş düğmesiyle seri port arasındaki PS/2 portuyla bağlanmış olması gerekir. 14
Cihaz ve bilgisayarların PS/2 portları arasındaki bağlantının yukarıda açıklandığı şekilde kurulmuş olması durumunda, Braille Star 80 cihazının arka panelinde bulunan geçiş düğmesi aracılığıyla bilgisayarlar arasında geçiş yapmak ve istenen bilgisayarı kullanmak mümkün olacaktır. Böylece geçiş düğmesi aracılığıyla seçilen bilgisayarın hem Braille Star 80 cihazına bağlanmış olan klavye aracılığıyla kullanılması mümkün olacak, hem de ekranındaki metnin kabartma ortamda okunması sağlanacaktır. 2.7 Teknik Özellikler 80 adet piezo electric modül 80 imleç tıklama butonu 2 üç fonksiyonlu tuş 8 fonksiyon tuşu 2 aralık tuşu 16 tuştan oluşan tuş bloğu USB ve seri bağlantı seçenekleri 4 MB metin hafızası 2 bilgisayar bağlantısı Boyutlar: 23.2 x 9.7 x 1.7 Ağırlık: 2.5 kg (5.5 lbs.) Voltaj: 9V ± 10%, 500mA Enerji kullanımı: 2W 15
3 Kullanım öncesi bilgiler 3.1 Sürüm Bilgisi Bu bölümde, Handy Tech tarafından üretilen tüm kabartma sistemlerin özellikleri anlatılacaktır. Bölümün içeriği kabartma sisteminizin 4.0 sürümüne uygun olarak hazırlanmıştır. 3.2 Cihazın Açılması Cihazınız şarj edilebilir pillerle çalışan bir cihazsa, öncelikle cihazın batarya haznesinde bulunan pil koruma bandının çıkartılmış olduğunu kontrol edin. Bataryalar tamamen dolu olduğundan cihazı elektrik kaynağına bağlamaksızın kullanabilirsiniz. Açma/kapama düğmesini kendinize doğru döndürün. Kısa ve ince tonlu bir sinyal sesini, birincisinden daha kalın tonda ve yine kısa bir sinyal takip edecek ve kabartma ekranda aşağıdaki mesaj belirecektir: "Handy Tech Kabartma sistem Ver. Fx.xxx". Kabartma sistem, aşağıdaki Handy Tech ürünlerini belirtmek için kullanılmaktadır: Braille Wave Braille Star 40 Braille Star 80 Braillino Örneğin Braillino cihazını kullanıyorsanız, açılış mesajı şu şekilde olacaktır: "HT Braillino Ver. Fx.xxx". Örnekteki x.xxx ifadesi cihazınızın yazılımının sürüm numarasını belirtir. (4.0 gibi). Sürüm numarasından önceki F harfi, cihazın yazılım modunda çalışmakta olduğunu gösterir. Açılıştaki ikinci sinyal sesi cihazın kullanıma hazır olduğunu belirtir. Cihaz açıldığında sadece ikinci sinyali (kalın tonlu sinyal) duyarsanız, cihazınız EPROM modunda açılmış demektir. Bu durumda cihaz açıldığında kabartma ekranda beliren açılış mesajı da değişecek ve şu şekilde belirecektir: "Handy Tech Kabartma Sistem Ver. Ex.xx". x.xx mevcut EPROM sürüm numarasını gösterir. (2.00 gibi). EPROM modunda, kabartma sistem sadece kabartma ekran olarak kullanılır. Yazılım moduna geçmek için, cihazı kapatın. Sonra [7] noktaya basarak tekrar açın. İnce tonlu sinyali duyduğunuzda, [7] noktayı bırakın. Dikkat: ikinci sinyal (kalın tonlu) duyulmadıkça cihaz kullanıma hazır değildir; veri transferi gerçekleşemez ve cihaz komutlara cevap vermez. Artık cihazın ana menüsündesiniz ve fonksiyonlarını kullanabilirsiniz. Açılışta yukarıda açıklanan açılış mesajı yerine, "FER:", "WRN:" gibi mesajlar alıyorsanız, bu durum cihaz yazılımının doğru olarak çalışmadığını gösterir. Bu ve benzeri problemlere ilişkin çözüm önerilerini bu kılavuzun yazılım güncellemesi bölümünde bulabilirsiniz. Cihazı kullanmaya başlamadan önce, son olarak kabartma sistemle ilgili bazı temel bilgiler de aşağıda açıklanmaktadır. 16
3.3 Kullanımla ilgili baaşlangıç bilgileri 3.3.1 Kabartma Sistemin Çalışma Modları Yukarıda da belirtildiği gibi, kabartma sistem 2 farklı mod içinde çalışır: EPROM modunda, cihaz sadece kabartma ekran olarak kullanılır ve yazılımını güncelleyebilirsiniz. Diğer mod ise yazılım modu olarak anılır. Çünki bu mod, cihaz yazılımının tüm özelliklerini (saat, takvim, ajanda, not alma ve benzeri) kullanabileceğiniz çalışma düzenidir. Cihaz açılırken modlar arasında geçiş şu şekilde gerçekleşir: - [7] tuşunu basılı tuttuğunuzda cihaz yazılım modunda açılır. Yazılım modunda olduğunuzu, duyacağınız önce ince sonra birincisine oranla daha kalın iki kısa sinyal sesinden anlayabilirsiniz. Ayrıca sürüm numarasından önce yer alan "F" harfi de yazılım modunda olduğunuzu gösterir. - [8] tuşunu basılı tuttuğunuzda cihaz EPROM modunda açılır. Bu kez sadece ikinci açılış sinyalini (kalın sesli) duyacaksınız ve kabartma ekranda sürüm numarasının önünde "E" harfini göreceksiniz. Kabartma sistemi hiç bir tuşa basmadan açmışsanız, cihaz kapatıldığı mod içerisinde açılacaktır. Önemli: Cihazın yazılımını güncellemek için yeni firmware dosyası (Hex dosyaları) yükleyebilmeniz için kabartma sistemin EPROM modunda; metin dosyaları yükleyebilmeniz için de yazılım modunda olması gerekir. Not: cihazı kullanabilmeniz için açılış sinyallerinden ikincisini (kalın sesli) mutlaka duymalısınız. Bu sinyal cihazın hazır olduğunu bildirmek üzere atanmıştır. 3.3.2 Yedekleme Kabartma sisteminizi kapatmadan önce, editörü mutlaka kapatmalı ve çalışmanızı kaydetmelisiniz; cihaz yaptığınız çalışmayı otomatik olarak kaydetmez. 3.3.3 Komutlarda Aralık Tuşlarının Kullanılması Kabartma sistemin klavyesinin kullanımı son derece kolaydır. Tuşlarla verilen komutlar, basılan tuşlardan biri bırakılıncaya kadar gerekli işlemi gerçekleştirmez. Klavye tuşlarının işlevselliğini arttırmak amacıyla komutları oluşturan tuş kombinasyonlarında aralık tuşları da kullanılmıştır. Örneğin editörde çalışırken, [aralık+24] (aralık+i) komutuyla yazdığınız metnin insert edilmesini (araya yerleştirilmesini) veya imleç konumuna yazılmasını sağlayabilirsiniz. Cihaza komut vermek için kullanılan tüm tuş kombinasyonlarının listesini, bu kılavuzun 11. bölümünde bulabilirsiniz. 3.3.4 Sesli Sinyaller Cihaz, yürütmekte olduğu işlemlerin durumu ve işlem yürütürken karşılaştığı hatalar hakkında kullanıcıyı bilgilendirmek amacıyla çeşitli tonlarda sesli sinyaller verir. 1. Cihaz hazır sinyali: Cihaz açıldığında verilen düşük tonlu sinyaldir. Cihaz açılırken önce yüksek tonlu bir sinyal duyulup birkaç saniye sonra bu sinyal duyulduğunda, cihazın yazılım modunda kullanıma hazır olduğu anlaşılır. 17
2. Uyarı sinyali: Çok küçük aralıkla peşpeşe iki farklı tondan oluşan bir sinyaldir. Bir dosyada metnin en başına veya en sonuna ulaşılması veya bir arama işleminin iptal edilmesi ve benzeri durumlarda cihaz bu sinyali verir. 3. Hata sinyali: Uyarı sinyallerinden oluşan bir sinyal serisidir. Örneğin bir dosya silinirken bu sinyal verilir. ot: Hangi durumlarda cihazın hangi sinyali vereceğini belirleyebilirsiniz. (bölüm 5.1.8 ve 5.1.8.10bkz). Bu kılavuzda konuyla ilgili anlatılanlar fabrika ayarlarını esas almaktadır. 3.3.5 Sistem Mesajları Kabartma sistem, bir işlemin başarıyla gerçekleştiğini veya karşılaştığı hatayı bildirmek için çeşitli mesajlar verir. Önemli mesajlarla ve hata mesajlarıyla sesli sinyal de verilir. Cihazı aktif olarak kullanmaya başlamadan önce bu mesajları dikkatle incelemeniz önerilir. Bu mesajlar çoğunlukla karşılaşıldıklarında neler yapmanız gerektiği konusunda da bilgi içerirler. Hata mesajlarının çoğu Türkçe olmakla birlikte bazı sistem mesajları İngilizce'dir. Özellikle 'fatal', 'fer:', 'error' veya 'wrn:' şeklinde başlayan mesajların dikkatlice incelenmesi gerekir. Mesajı okuduktan sonra, [iptal], tuşuyla mesaj görüntülenmeden önce bulunduğunuz noktaya geri dönebilirsiniz. Mesaj metni cihazın kabartma ekranına sığmıyorsa, [ileri] ve [geri] tuşlarıyla mesaj metni üzerinde hareket edebilirsiniz. Bölüm 12'de bir çok mesaj ve açıklamasını bulacaksınız. 3.3.6 Onay Kutuları Onay kutuları çeşitli menü seçeneklerini etkinleştirmeye yarayan, üzerlerine işaret konulup işaretleri kaldırılabilen kontrollerdir. Bir onay kutusu "[X]" ifadesine sahipse işaretlenmiş veya kendisiyle bağlantılı olan seçenek etkinleştirilmiş; "[ ]" ifadesine sahipse işaretsiz veya kendisiyle bağlantılı seçenek onaylanmamış olur. Onay kutularını işaretlemek veya işaretlerini kaldırmak için [aralık] veya [Enter] tuşlarından birine basabileceğiniz gibi, onay kutusunun üzerindeki tıklama butonunu kullanarak da kutunun durumunu değiştirebilirsiniz. Yeni bir menü öğesine geçer geçmez, onay kutularının durumlarında yaptığınız değişiklik (işaretleme veya işareti kaldırma) etkinleşir. Ancak yapılan değişikliklerin kalıcı olarak saklanması için "Seçenekler" menüsünden çıkılması gerekir. Onay kutuları kabartma sisteminizin çeşitli özelliklerini kontrol edebilmenize yarar ve 'Seçenekler' menüsünde bulunur. Örneğin 6 noktalı veya 8 noktalı Braille seçimini onay kutularını kullanarak gerçekleştirirsiniz. ot: Kabartma sistem, 'seçenekler' menüsünden çıkılmadan kapatılacak olursa, menü seçeneklerinde yapılan son değişiklikler kaydedilmemiş olur. Değişikliklerin kalıcı olarak kaydedilmesi için önce 'seçenekler' menüsünün kapatılması gerekir. 18
3.3.7 Radyo Düğmeleri Radyo düğmeleri bir seçenekle ilgili değeri azaltıp arttırmak için kullanılır. Radyo düğmeleri birden fazla düğmenin yer aldığı gruplar halinde bulunurlar ve kapalı ya da açık durumda olabilirler. Aynı grupta bulunan düğmelerden aynı anda sadece bir tanesi etkinleştirilebilir. "(X)" ifadesi radyo düğmesinin aktif olduğunu, "( )" ifadesi ise düğmenin kapalı olduğunu gösterir. Radyo düğmelerini etkinleştirmek veya kapatmak için [aralık] veya [Enter] tuşlarından birine basabileceğiniz gibi, radyo düğmesinin üzerindeki tıklama butonunu kullanarak da düğmenin durumunu değiştirebilirsiniz. Cihazın bazı durumlarda verdiği sesli sinyallerin ton düzeylerini değiştirmek için radyo düğmeleri kullanılır. Sinyal sesleri 1 ila 10 arasında bir değere sahiptir ve kullanmak istediğiniz değerle bağlantılı radyo düğmesini etkinleştirebilirsiniz. ot: Yukarıda da belirtildiği gibi, yapılan değişikliklerin kalıcı olarak saklanabilmesi için 'seçenekler' menüsünden çıkılması gerekir! 3.3.8 Dosya Sistemi Cihaz üzerinde dosyalar flash memory ortamında saklanır. Dolayısıyla, cihazın güç kaynaklarıyla bağlantısı kesildiğinde de dosyalarınız güvenli bir şekilde korunmuş olur. Hafıza kapasitesi 4 MB'dir. Dosyalar alt klasörlerde değil, kök dizinde tutulur. En küçük adresleme sektörü 8000 karakterden oluşur. Bir başka deyişle, boyutu 8000 karakterden daha küçük dosyalar da hafızada 8000 karakterlik bir alan işgal eder. Bu bakımdan dosyalarınızda sakladığınız bilgileri küçük dosyalarda saklamanız hafıza kullanımı bakımından çok pratik olmayacaktır. Dosya sistemiyle ilgili olarak aşağıdaki hususları göz önünde bulundurun: 1. cihaz yazılımı (firmware) kullanıcı dosyalarının tutulduğu ortamda değil, parallel flash memory olarak adlandırılan farklı bir modülde tutulur. 2. Başlangıç hafıza kontrolünde kullanılmış hafıza ile kullanılmamış hafıza arasındaki farkın sebebi cihazın çalışırken bir miktar hafıza alanını kullanmasıdır. 3. Dosya isimleri en fazla 64 karakterden oluşur ve tüm özel karakterler kullanılabilir. 4. Dosya silme işlemi cihazın dosya menüsünden gerçekleştirilir ve bu konuyla ilgili ayrıntılı bilgikılavuzun 5.1.1.3.3 bölümünde verilmektedir. 3.3.8.1 Sistem Dosyaları Kabartma sistemler, kullanıcı tarafından gerçekleştirilen işlemleri takip etmek ve bilgileri kaydetmek için kendi sistem dosyalarını kullanırlar. Sistem dosyaları "HSF" (Handy Tech System File) uzantılarına sahiptir. Mesaj dosyası (MSG.HSF) ve harici klavye düzeni bilgisini içeren dosya (KBDLYOUT.HSF) bu tür dosyalardandır. Varsayılan olarak sistem dosyaları cihazın dosya listesinde gözükmez. Ancak kabartma sistemin 'seçenekler' menüsünden bu dosyaların listede gözükmeleri sağlanabilir. (bakınız bölüm 5.1.7.5). 19
3.3.9 Enerji Tasarruf Özelliği Kabartma sistemler batarya ile çalıştıklarından, enerji kullanımında tasarruf anlayışına göre tasarlanmışlardır. Bu sebeple, kabartma sistemlerin çeşitli modülleri kullanılmadıklarında pasif durumda bulunurlar. Kabartma sistemler üzerinde birkaç dakika içinde herhangi bir tuşa basılmadığında, cihazlar uyku moduna geçer. Uyku modunda cihaz kapalı konumdadır ve elektronik devrelerin çoğu çalışmaz. Ancak bir tuşa basılır basılmaz, 1 saniyeden çok daha kısa bir zaman içerisinde cihaz tam olarak kullanıma hazır hale gelir. Cihazın uyku modunda olduğunu ekranındaki kabartma noktaların silikleşmesinden de anlayabilirsiniz. Enerji tasarrufu konusundaki ayrıntılı bilgiyi bu kılavuzun 7.5 bölümünde bulacaksınız. 20
4 Cihazı kullanmaya başlama 4.1 Cihazın Kabartma Ekran Olarak Kullanılması Kabartma sistemi Windows işletim sistemi altında kabartma ekran olarak kullanmak için, ekran okuyucu (screen reader) olarak bilinen ve cihazdan ayrı olarak edinilen bir yazılıma ihtiyaç duyulur. Cihazın kabartma ekran özelliğinin kullanılması için önce Seri, USB veya Bluetooth bağlantı noktasından biriyle bilgisayara bağlanması gerekir. Ekran okuyucu programı başlatmadan önce, kabartma sistemin açık ve bilgisayara doğru olarak bağlandığını kontrol edin. Aksi taktirde ekran okuyucu yazılım cihazı algılayamaz. Ekran okuyucu yazılım, bilgisayar ortamında üzerinde bulunduğunuz uygulama penceresinin içerdiği metinlerin kabartma sistemin ekranında kabartma formatta belirmesini sağlar. Örneğin bir menü üzerinde dolaşıyorsanız, üzerinde bulunduğunuz menü öğesi kabartma ekranda ve kabartma formatta belirir. Kabartma sistemin [ileri] ve [geri] tuşları metin üzerinde hareket etmenizi sağlar. Microsoft Word gibi kelime işlemci bir programda, tıklama butonlarını kullanarak imlecin konumunu da değiştirebilirsiniz. Tıklama butonlarıyla aynı zamanda menüler ve diğer Windows kontrolleri üzerinde de işlem yapabilirsiniz. Mesela "evet" seçeneğini tıklamak için "evet" kelimesini oluşturan harflerden birinin üzerindeki tıklama butonuna bastığınızda bu seçeneği seçmiş olursunuz. Ekran okuyucu program, Windows ekranının grafik ve metinsel içeriğini sesli ve kabartma formata dönüştürür. Kural olarak ses çıktısı için bilgisayarlarda bulunan ses kartı kullanılır. Ekran okuyucu programların ekran içeriğini kabartma formata dönüştürerek kabartma sistemlere göndermesiyle de kabartma çıktı elde edilir. Tüm standart ekran okuyucu programlar Handy Tech kabartma sistemleriyle uyumludur. Yapmanız gereken tek şey, kullanacağınız ekran okuyucu programı kurarken kabartma ekran seçim aşamasında Handy Tech seçeneğini seçmektir. Ekran okuyucu programınızı ilk defa başlattığınızda, küçük bir başlangıç penceresi belirir ve bu pencerede program tarafından algılanan kabartma ekranın adı, iletişim için kullanılan port ve seçilen ülke görüntülenir. Farklı ekran okuyucu programların fonksiyonları için, kabartma sistem üzerinde farklı tuş kombinasyonları atanmıştır. Cihazınızı kabartma ekran olarak JAWS for Windows programıyla birlikte kullanırken faydalanabileceğiniz ipuçları bölüm 7.1'de açıklanmaktadır. Hal/SuperNova ekran okuyucu programla ilgili açıklamalar bölüm 7.2'de; Window-Eyes programıyla ilgili açıklamalar da bölüm 7.3'de yer almaktadır. DOS işletim sistemini kullanmak istediğinizde, kabartma sisteminizle birlikte ücretsiz olarak gelen BW-PRO ekran okuyucu programından faydalanabilirsiniz. 4.2 Kabartma Sistemin ot Alma Cihazı Olarak Kullanılması 4.2.1 Menü Öğeleri Kabartma sistemi açarak menü üzerinde [geri] ve [ileri] tuşlarıyla dolaşabilirsiniz. Alt menüleri açmak veya bir menü öğesini aktive etmek için [enter] veya [tıklama] butonuna, alt menüden çıkmak veya bir işlemi iptal etmek için [iptal] tuşuna basın. Menü seçeneklerinin başına ulaşmak için [aralık+123], seçeneklerin sonuna ulaşmak içinse [aralık+456] komutlarını kullanın. Bölüm 5.1'de menü öğeleri ayrıntılı olarak açıklanmaktadır. 21
4.2.2 ot Alma Not almaya başlamak için 'dosya' seçeneği üzerinde [enter] tuşuna basın. 'yeni dosya' seçeneği görüntülenecektir. Bu seçenek üzerinde [enter] tuşuna basarak yeni bir dosya açabilirsiniz. 7 ve 8. noktalar imleç olarak kabartma ekranın ilk karakteri üzerinde bulunur. Şu anda yazı yazmaya başlayabilirsiniz. Bir yazım hatası yaptığınızda, [aralık+12] komutuyla hatalı karakterleri geriye doğru silebilirsiniz. imleç konumunu değiştirmek için tıklama butonlarını kullanabilirsiniz. [aralık+45] komutu imlecin üzerinde bulunduğu karakteri siler. [aralık+24] komutuyla araya girme (insert) ve üzerine yazma (overstrike) modları arasında geçiş yapabilirsiniz. Düşük tonlu sesli sinyal üzerine yazma modunda, yüksek tonlu sesli sinyal ise araya girme modunda olduğunuzu gösterir. Ayrıca, üzerine yazma modunda imleç kabartma hücrenin 8 noktasını da doldurarak yanıp söner. Önceden yazılmış metin üzerinde, imlecin konumunu değiştirmeksizin [ileri] veya [geri] tuşlarıyla hareket edebilir; [iptal] tuşuyla imleç konumuna dönebilirsiniz. Ayrıca imleci bulunduğunuz noktaya taşımak için tıklama butonlarını kullanabilirsiniz. Arama ve değiştirme gibi diğer metin düzenleme özellikleri bölüm 5.2'de ayrıntılı olarak anlatılmaktadır. 4.2.3 Yazıların kaydedilmesi Yazılarınızı kaydetmek için birden fazla seçeneğiniz bulunmaktadır: 1. Çalışmanızı açık durumdaki dosyayı kapatmadan kaydetmek için: [aralık+234] komutunu girin. "Kaydedilecek dosya:" mesajıyla birlikte, varsayılan dosya adı görüntülenecektir. Varsayılan dosya isimleri kabartma sisteme göre farklıdır. Braille Wave için "wavetext", Braille Star 40/80 için "startext" ve Braillino için "braillino" isimleri kullanılmıştır. imleç, dosya adının ilk karakteri üzerindedir. Çalışmanızı varsayılan dosya adıyla kaydedebileceğiniz gibi, yeni bir dosya adı girebilir veya varsayılan dosya adı üzerinde değişiklik yapabilirsiniz. imleci hareket ettirmeden bir karakter yazdığınızda varsayılan dosya adının üzerine yazılacaktır. Çalışmayı kaydetmek için [enter] tuşuna basın. Dosyanıza verdiğiniz isim daha önce kullanılmışsa, (aynı isimli bir dosya daha önce oluşturulmuşsa) kabartma sistem bu durumu bildiren bir mesaj verecektir. Bu durumda dosyanıza yeni bir isim vermelisiniz. 2. Çalışmanızı açık durumdaki dosyaya kaydedip dosyayı kapatmak için: [aralık+15] komutunu girin. Çalışmanın dosyaya kaydedilmesi işlemi yukarıda açıklanan adımlardan 1 numaralı adımda belirtildiği şekliyle gerçekleşir. Kayıt işleminden sonra dosya kapanır. Açık durumda başka dosyanız yoksa, ana menüde 'dosya' seçeneğine dönersiniz. Dikkat! Kabartma sistemi kapatmadan önce açık durumdaki tüm dosyaları kapatmalısınız. Dosyalar cihaz kapandığında otomatik olarak kaydedilmez. Açık durumdaki dosyaları kapatmadan önce cihazı kapatırsanız, sadece kaydedilmemiş son çalışmalarınızı kaybetmekle kalmaz, aynı zamanda dosyalarınıza da zarar vermiş olabilirsiniz. 4.2.4 Var Olan Bir Dosyanın Açılması En son kapatılan dosyayı açmak için, ana menüde 'dosya' menüsü altında bulunan "bir önceki dosya" seçeneğini aktive edin. En son kapatılan dosya açılacak ve imleç, dosya kapatılırken bulunduğu konumda olacaktır. 22
Önceden kaydedilmiş farklı bir dosyayı açmak için liste üzerinde gezinebilirsiniz. Dosyalar alfabetik olarak listelenmiştir. Liste üzerinde [ileri] veya [geri] tuşlarıyla gezinebilir, açılmasını istediğiniz dosya üzerinde [enter] tuşuna basabilirsiniz. Daha sonra "düzen", "salt okunur" veya "sil" seçeneklerinden birini seçmelisiniz. "düzen" seçeneğini seçtiğinizde dosya editörde açılır. 4.2.5 Kabartma Sistem Ve Bilgisayar arasında Dosya Aktarma İşlemi Metin ve mesaj dosyalarıyla karakter tabloları HTCom programı aracılığıyla bilgisayardan kabartma sisteme transfer edilebilir. HTCom program CD'si paketinizde bulunmaktadır. Dosya transfer işlemi seri, USB veya Bluetooth bağlantı yollarından biriyle kabartma sistemden bilgisayara, ya da bilgisayardan kabartma sisteme gerçekleşebilir. HTCom programı aracılığıyla çeşitli türdeki dosyalar transfer edilebilir. Aşağıda belirtilen türdeki dosyalar kabartma sisteme transfer edilirken, HTCom tarafından metin dosyasına dönüştürülür: * Word dosyası *.doc * HTML dosyaları *.htm, *.html, *.php, *.php3, *.asp and *.jsp (Internet) * Metin dosyaları *.txt, *.java, *.ini, *.hpp, *.h, *.cpp, *.c * RTF dosyası *.rtf (Rich Text Format) Yukarıda belirtilen uzantılardan farklı uzantılara sahip dosyalar (Örneğin *.exe) kabartma sisteme değiştirilmeksizin transfer edilirler. Böylece kabartma sistem dosya taşıma aracı olarak da kullanılabilir. Ancak büyük dosyaların bilgisayar ve kabartma sistem arasında transfer edilmeleri bilgisayardan flaş belleğe transfer edilmelerine oranla daha uzun sürede gerçekleşir. Paketinizden çıkan CD-ROM HTDrive adında bir başka program daha içermektedir. Bu program kabartma sisteminizin sanal sürücü olarak algılanmasını sağlar. Böylece kabartma sistem üzerinde Windows işletim sisteminin standart dosyalama komutlarını (copyalama, silme, yeniden adlandırma...) kullanabilirsiniz. Her iki program da WINDOWS 95 / 98 / Me / NT / 2000 / XP ve Vista işletim sistemleri altında çalışır. HTCom programının LINUX işletim sistemi altında çalışan sürümünü talep etmeniz durumunda sizlere sunmaktan mutluluk duyacağız. Kabartma sistem ve bilgisayar arasında dosya transferi konusunda ayrıntılı bilgi için, ilgili kullanım kılavuzunu gözden geçirin. HTCom programının temel özellikleri ilerleyen bölümlerde ana hatlarıyla anlatılmaktadır. 4.2.5.1 Kabartma sistemden bilgisayara dosya transferi Bilgisayarınızda HTCom programını çalıştırıp, tab veya ok tuşuyla "Receive file" seçeneğini seçtikten sonra bilgisayarınızın enter tuşuna basın. Kabartma sisteminizdeki tüm dosyalar bilgisayarda görüntülenecektir. Transfer edilmek üzere bir veya daha fazla dosya seçebilirsiniz. Tab tuşuyla transfer edilen dosyaların kaydedileceği konumu belirtebileceğiniz alana ulaşabilirsiniz. Bu iletişim kutusunda "tamam" düğmesini tıkladığınızda aktarım işlemi başlayacaktır. Dosya aktarımı sırasında kabartma sistemin ekranında şu mesaj görüntülenecektir: 23
"Transmitted mmmm of nnnn bytes". mmmm o ana kadar aktarılın byte sayısını, nnnn byte cinsinden dosyanın toplam büyüklüğünü ifade etmektedir. Dosyanın tamamı bilgisayarınıza aktarıldıktan sonra, HTCom programını kapatabilirsiniz. 4.2.5.2 Bilgisayardan Kabartma Sisteme Dosya Transferi Bilgisayarınızda HTCom programını çalıştırıp, tab veya ok tuşuyla "Send file" seçeneğini seçtikten sonra bilgisayarınızın enter tuşuna basın. Göndereceğiniz dosyayı seçmenizi isteyen bir iletişim kutusu açılacaktır. Dosya seçme işlemini tamamlayıp enter tuşuna basın. Dosyayı kısaltmalı olarak göndermek isteyip istemediğinizi soran yeni bir iletişim kutusu açılacaktır. Bu iletişim kutusundaki işlemi tamamlayıp enter tuşuna bastığınızda aktarım başlayacaktır. Transfer işlemi tamamlandığında HTCom programının ana menüsüne dönersiniz ve gönderdiğiniz dosya kabartma sistemin 'dosya' menüsü altındaki dosya listesinde görünür. Bu dosyayı yukarıda açıklandığı üzere açıp düzenleyebilirsiniz. 4.2.6 Dosya veya seçilen metin bloğunun yazdırılması Kabartma sisteminizde bulunan bir dosyayı veya bir dosya üzerinde oluşturduğunuz metin bloğunu cihaza seri bağlantı noktasıyla bağlanan yazıcı aracılığıyla bilgisayara ihtiyaç duymaksızın yazdırabilirsiniz. Cihaz birçok kabartma yazıcıyı desteklemektedir. Diğer yazıcılar da kabartma sisteme bağlanabilir ve bu yazıcılar standart yazıcı olarak tanımlanır. Bir dosyayı tamamen (baştan sona) yazdırmak için öncelikle dosya listesinden yazdırılacak dosyayı seçip, sonra menüden "yazdır" seçeneğini seçmelisiniz. Daha sonra [ileri] veya [geri] tuşlarıyla kopya sayısını belirleyin. Yazıcı kabartma sisteme bağlanmış ve açık durumdaysa yazdırma işlemi başlayacaktır. Dosya üzerinde oluşturulan metin bloklarının yazdırılması konusundaki ayrıntılı bilgi bölüm 5.1.1.3.4'te bulunabilir. 24