Yaşar GÜNEŞ / Mülkiye Başmüfettişi Bağımsız Kolluk Şikâyet Sistemi 1. GİRİŞ Çağdaş devletlerin temel hizmet alanlarından biri olan iç güvenlik hizmetleri, kamu düzeninin sağlanması ve toplumun emniyet içinde varlığını sürdürmesi bakımından vazgeçilmezdir. Bununla birlikte, kamu düzeninin ve toplumun güvenliğinin sağlanması için kolluk kuvvetlerine yasayla tanınan kişi hak ve özgürlüklerini kısıtlama yetkisinin hukuk çerçevesinde kullanılması ve bu yetkiler kullanılırken keyfiliğin önlenmesi en az kolluk birimlerinin varlığı kadar önemlidir. Etkin bir güvenlik hizmeti sunabilmesi için kolluğa zor kullanma dâhil bazı yetkiler verilmiştir, ancak bu yetkilerin kötüye kullanılması tehlikesi de her zaman mevcuttur. Kolluk, varlık amacının dışına çıkarak ve güvenlik önceliklerini çarpıtarak, yetkilerini korumayı amaç- ladığı toplumun yararına değil de, siyasi iktidarın, bürokratların, çıkar gruplarının veya kişilerin çıkarları için kullanma eğilimi içine girebilir. Bu nedenle kolluk uygulamalarının şeffaf olması ve kolluğun kamuoyu önünde hesapverebilir konumda tutulması gerekmektedir. Bu ise, kolluğun iç ve dış denetiminin etkili bir şekilde yapılması ile olur. Bu bağlamda, kolluk personeli ile ilgili şikâyetlerin bağımsız ve tarafsız bir şekilde soruşturulduğu bağımsız bir kolluk şikâyet sistemi kurulması ve bu sistemin etkin bir şekilde çalıştırılması önem arz etmektedir. 2. KOLLUK KAVRAMI Eski çağlardan bugüne toplumun güvenliğinin sağlanması hususu, devletin en temel görevleri arasında yer almaktadır. Modern zamanlara kadar, iç ve dış güvenlik ordu/ asker tarafından sağlanmış, ancak Kolluk, varlık amacının dışına çıkarak ve güvenlik önceliklerini çarpıtarak, yetkilerini korumayı amaçladığı toplumun yararına değil de, siyasi iktidarın, bürokratların, çıkar gruplarının veya kişilerin çıkarları için kullanma eğilimi içine girebilir. Bu nedenle kolluk uygulamalarının şeffaf olması ve kolluğun kamuoyu önünde hesapverebilir konumda tutulması gerekmektedir. 36 idarecinin sesi / Ekim - Kasım - Aralık 2014
19.yy ın başlarından itibaren iç güvenlik hizmetlerini polis ve jandarma gibi sivil otoritenin kontrol ve denetimi altında olan kurumlar yürütmeye başlamışlardır. Ülkemizde, kamu düzeni ve asayişin sağlanması ve korunması ile görevli olan kurum İçişleri Bakanlığı dır. Bu Bakanlık, ülke içi asayiş ve kamu güvenliğinin sağlanması görevini kendisine bağlı Polis, Jandarma ve Sahil Güvenlik teşkilatları aracılığı ile yerine getirir. Bu kurumlar arasında coğrafi temelli bir iş bölümü bulunmaktadır. Polis şehirlerde ve belediye sınırları içerisinde, Jandarma kırsal bölgelerde, Sahil Güvenlik ise sahillerde ve denizlerde asayiş, güvenlik ve kamu düzenini sağlamakla görevlidir. 3. TÜRKİYE DE BAĞIMSIZ KOLLUK ŞİKÂYET SİSTEMİNİN KURULMASI 3.1 Mevcut Şikâyet Sisteminin Eksiklikleri Ülkemizde kolluk personeline karşı yapılan şikâyetlerin bağımsızlığı, etkinliği, tarafsızlığı ve hesap verilebilirliği açısından bakıldığı zaman istenen bir yapıya sahip olmadığı görülmektedir. Mevcut şikâyet sisteminin eksikleri konusunda yapılan tespitlerden bazıları aşağıda belirtilmiştir. Vatandaşlar şikâyetlerini birden fazla merciye yapabildiklerinden, aynı şikâyetin birden fazla yere yapılması durumunda sistem içerisinde mükerrer şikâyet denilen durumla karşılaşılabilir. Aynı şikâyetle ilgili olarak birden fazla kurumun işlem yürütmesi, şikâyetin takip edilmesini ve bulunduğu aşamanın belirlenmesini zorlaştırmaktadır. Mevcut şikâyet sistemine olan güvensizlik nedenlerinden biri de, kolluğun kolluk tarafından denetlenmesidir. Kolluk ile ilgili mevcut şikâyet sisteminde soruşturmaların çoğu yine aynı kolluk teşkilatındaki kolluk personeli tarafından gerçekleştirilmektedir. Aynı zamanda bu durum, aynı şikâyetle ilişkin olarak farklı kurumlar tarafından mükerrer soruşturma yapılmasına da neden olmaktadır. Mevcut şikâyet sisteminin zayıf yönlerinden biri de zaman sınırlamasıdır. 4483 sayılı Kanun hükmünce soruşturmacı tarafından hazırlanacak soruşturma raporunun ek süre ile birlikte görevin kendisine tevdi edilmesinden itibaren en geç 45 gün içinde ilgili merciye sunulması gerekmektedir. Ciddi şikâyetlerde böylesine bir süre kısıtlaması soruşturmaları olumsuz etkilemekte ve şikâyet gerektiği gibi araştırılamamaktadır. Mevcut şikâyet sistemine olan güvensizlik nedenlerinden biri de, Kolluğun kolluk tarafından denetlenmesidir. Kolluk ile ilgili mevcut şikâyet sisteminde soruşturmaların çoğu yine aynı kolluk teşkilatındaki kolluk personeli tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu durum, kurumsal taassup, meslektaş kayırmacılığı, kol kırılır yel içinde kalır yaklaşımı gibi durumlar nedeniyle vatandaşın şikayet sistemine olan bakışını ve güvenini olumsuz etkilemektedir. Mevcut şikâyet sisteminde soruşturmaların çoğunluğu yerel düzeyde ve aynı kolluk teşkilatındaki kolluk personeli tarafından yapılmakta, fakat soruşturmayı gerçekleştiren kolluk personelinin soruşturma konusunda yeterli niteliğe, deneyime ve özelliğe hatta yeterli hukuk formasyonuna sahip olmadığı görülmektedir. Bu durum soruşturmaların etkin ve verimli tamamlanmasını olumsuz etkilemekte ve halkın şikâyet sistemine olan güvenini olumsuz etkilemektedir. Türkiye de kolluk personeli üzerinde olması gereken sivil denetim süreci demokratik ülkelerde olması gereken şekilde işlememektedir. Jandarma ve Sahil Güvenlik personeli üzerinde sivil denetimin yetkisi sınırlı ve yetersizdir. Mevcut şikâyet sisteminin en önemli eksikliklerinden biri de özellikle kolluk personeli ile ilgili şikâyetleri soruşturacak, araştıracak, gözetecek ve hesap verebilirliğin ilk şartı da olan dışsal denetim görevini yerine getirebilecek, kolluktan, siyasetten, çıkar gruplarından uzak olacak bağımsız bir mekanizmanın mevcut olmamasıdır. 3.2 Türkiye de Bağımsız Kolluk Şikâyet Sisteminin Kurulma Gerekçeleri 3.2.1 Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi nin Kararları AİHM kararlarına bakıldığında, Türkiye AİHM de en fazla mahkûm olan ülkeler arasında yer almakta ve bu mahkûmiyetlerin büyük çoğunluğunu da kolluk kuvvetlerinin uygulamaları oluşturmaktadır. MAKALE www.tid.web.tr 37
Modern demokrasilerde kolluk şikâyet sisteminin etkin bir şekilde çalışması halkın devlete olan güven duygusunun güçlendirilmesi açısından büyük önem taşımakta olup, başta AB ülkelerinde olmak üzere pek çok ülkede bu yönde yasal düzenlemelere gidilmektedir. AİHM nin 2005 yılında yayınladığı Araştırma Raporu na göre, Türkiye insan hakları ihlalleri açısından taraf ülkeler arasında ilk sırada gelmektedir. Mahkemenin 2005 yılında verdiği toplam (1.105) karardan (290) ı Türkiye ile ilgilidir. Bu (290) karardan (270) i Türkiye aleyhine olup, mahkûm olduğumuz kararlardan (26) sı ise kolluk personeli ile ilgili şikâyet soruşturmalarının yeterli ve etkin olarak yapılmaması nedeniyle verilmiştir. 2009 yılı istatistiklerine göre ise; AİHM nin verdiği toplam (1.504) mahkûmiyet kararından (341) i Türkiye aleyhine olup, bu kararlardan (35) i etkili ve yeterli olmayan soruşturma nedeniyle verilmiştir. Ayrıca, AİHM Türkiye deki mevcut şikâyet sisteminin ve prosedürünün Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi nin ilgili maddelerini karşılamada yetersiz olduğu gerekçesiyle de Türkiye aleyhine bazı kararlar vermiştir. 3.2.2 Avrupa Birliği nin Önerileri Avrupa Birliği ne tam üye olma yolunda, 16 Mart 2008 tarihinde yayımlanan dördüncü Katılım Ortaklığı Belgesi nde orta dönem (3-4 yıl) öncelikleri arasında; Tüm kolluk kuvvetlerini kapsayan bağımsız ve etkin bir şikâyet sisteminin kurulması hususu da yer almaktadır. 3.2.3 İnsan Hakları İzleme Örgütü nün Raporu İnsan Hakları İzleme Örgütü nün 2008 yılı Aralık ayında Türkiye ile ilgili olarak hazırladığı Türkiye de Polis Şiddetiyle Mücadele Önündeki Engeller adlı raporun tavsiyeler kısmında; Türkiye ye acil olarak yeterli kaynak ve geniş yetkilere sahip, etkin bir bağımsız polis şikâyet birimi kurulması gerektiği ve kurulacak bu birimin kolluk suiistimali iddialarını gecikmeden, tarafsız ve derinlemesine soruşturması gerektiği vurgulanmıştır. 3.2.4 TÜSİAD Raporu TÜSİAD tarafından 2006 yılında hazırlanan raporda; kolluk kuvvetleri ile insan hakları arasındaki problemlerin en önemli nedeni olarak etkin ve adil bir kolluk şikâyet mekanizmasının olmaması gösterilmiş ve Türkiye için gerek AB ye tam üyelik sürecinin hızlandırılması, gerekse insan hakları suiistimallerinin azaltılması amacıyla bağımsız kolluk şikâyet sisteminin kurulması gerektiği belirtilmiştir. 3.2.5 Almanak Türkiye 2005 TESEV tarafından hazırlanan Almanak 2005 raporunda; İngiltere ve Fransa gibi ülkelerde Bağımsız Kolluk Şikâyet Otoritesi şeklinde oluşturulan yapılanmaların sadece Polis değil, aynı zamanda iç güvenlik hizmeti üreten Jandarma ve benzeri tüm güvenlik uygulamalarını da denetleyen bir sivil gözetim mekanizması olduğu, Türkiye için de benzer bir Bağımsız Kolluk Şikâyet Sistemi oluşturulmasının bir gereklilik olduğu belirtilmiştir. 4. KOLLUK GÖZETİM KOMİSYONU KANUN TASARISI İçişleri Bakanlığı tarafından 2007 yılından itibaren bağımsız bir Kolluk Gözetim Komisyonu kurulması amacıyla İngiltere İçişleri Bakanlığı ile müşterek olarak AB çerçevesinde bir proje yürütülmeye başlanmıştır. Bu proje kapsamında, 24.10.2007 tarihinde Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı ve Gümrük ve Muhafaza Genel Müdürlüğü personellerine yönelik olarak Kolluk Kuvvetleri Etik İlkeleri kabul edilmiştir. Yine bu proje kapsamında, bağımsız bir kolluk gözetim sistemi kurulabilmesi için hazırlanan Kanun Tasarısı 22.07.2010 tarihinde TBMM ye gönderilmiş, daha sonra da Başbakanlığın 05.03.2012 tarihli talebiyle bu tasarı yenilenmiştir. Bugün itibariyle, alt komisyonlarda görüşülmüş olan bu Kanun Tasarısı Meclis gündeminde görüşülmeyi beklemektedir. 4.1 Gerekçesi ve Amaçları Modern demokrasilerde kolluk şikâyet sisteminin etkin bir şekilde çalışması halkın Devlete olan güven duygusunun güçlendirilmesi açısından büyük önem taşımakta olup, başta AB ülkelerinde olmak üzere pek çok ülkede bu yönde yasal düzenlemelere gidilmektedir. Bu Kanun Tasarısıyla, bir taraftan kamuoyunun ve kolluk personelinin kolluk şikâyet sistemine güven duygusunun üst seviyelere taşınması hedeflenmekte, diğer taraftan da kolluk görevlileri hakkında 38 idarecinin sesi / Ekim - Kasım - Aralık 2014
yapılan şikâyetlere ilişkin kayıt ve soruşturma sistemlerinin mevcut yasal altyapısının AB standartlarına ulaştırılması amaçlanmaktadır. Tasarının temel amacı, kolluk hakkındaki şikâyetlerin incelenmesi, izlenmesi ve sonuçlandırılmasını sağlayan mevcut mekanizmaların daha etkili ve hızlı işlemesi, ayrıca kolluk şikâyetlerinde saydamlığı sağlamak suretiyle kolluk kuvvetlerinin zan altında kalmalarının önlenmesidir. 4.2 Kapsamı Bu Kanun Tasarısı, Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı nda görevli olan kolluk personellerinin işlediği iddia edilen suçlarla veya disiplin cezasını gerektiren eylem, tutum ve davranışlarıyla ilgili olarak idari merciler tarafından yapılan veya yapılması gereken iş ve işlemleri kapsamaktadır. Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı nda görevli kolluk personellerinin askeri görevlerinden doğan suçlar bu Kanun Tasarısının kapsamı dışındadır. 4.3 Oluşturulan Yapılar Bu Kanun Tasarısı ile bağımsız bir Kolluk Gözetim Komisyonu nun kurulması, kolluk görevlileri hakkındaki şikâyetlerin kaydedilmesi amacıyla merkezi bir kayıt sisteminin oluşturulması ve kolluk görevlileri hakkında daha ciddi ve önemli görülen konuların araştırılması için Uzman Müfettişler Grubu ihdas edilmesi öngörülmektedir. 4.3.1 Kolluk Gözetim Komisyonu Bu Kanun Tasarısı ile verilen görevleri kendi yetki ve sorumluluğu altında bağımsız olarak yerine getirmek üzere Kolluk Gözetim Komisyonu kurulmaktadır. Bu Komisyon; İçişleri Bakanlığı bünyesinde sürekli bir kurul olarak teşekkül ettirilmekte, ancak Komisyona Bakanlıktan ayrı bir tüzel kişilik tanınmamaktadır. Komisyonun bağımsız olmasından kastedilen özerk bir yapı şeklinde örgütlenme değil, fonksiyonel olarak tarafsız bir şekilde görev yapılmasıdır. Diğer bir ifadeyle, Komisyonun organik değil, fonksiyonel ve operasyonel anlamda bağımsızlığının sağlanması öngörülmektedir. Ayrıca, Komisyona görev alanına giren konularla ilgili olarak hiçbir organ, makam, merci veya kişinin Komisyona emir ve talimat veremeyeceği, tavsiye veya telkinde bulunamayacağı açık bir şekilde belirtilmektedir. Komisyonun Üyeleri Kolluk Gözetim Komisyonu; İçişleri Bakanlığı Müsteşarının başkanlığında, Başbakanlık İnsan Hakları Koruma Başkanı, Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanı, İçişleri Bakanlığı I.Hukuk Müşaviri, Ceza İşleri Genel Müdürü, üniversitelerin Ceza ve Ceza Usul Hukuku ana bilim dallarında görevli öğretim üyeleri arasından İçişleri Bakanı nın teklif edeceği üç aday ile Baro Başkanı seçilme yeterliliğine sahip serbest avukatlar arasından Adalet Bakanı nın teklif edeceği üç aday arasından Bakanlar Kurulu tarafından seçilecek birer üyeden oluşur. Öğretim üyeleri ile serbest avukatlar arasından seçilecek üyelerin, seçilmelerinden önceki beş yıl içerisinde herhangi bir siyasi partiyle üyelik veya başka türde bir görev ilişkilerinin bulunmaması şarttır. Söz konusu üyelerin görev süresi (4) yıldır. Süresi dolan üyeler aynı usulle yeniden seçilebilirler. Bu üyeler, üyelikleri süresince Komisyondaki görevlerinden alınamazlar. Ancak, bu üyeler mazeretsiz olarak arka arkaya üç toplantıya veya bir yıl içinde toplam dört toplantıya katılmadıkları takdirde, Komisyon kararıyla üyelikleri sonlandırılır. Komisyonun Görev ve Yetkileri Komisyonun belli başlı görev ve yetkileri şunlardır: Kolluk şikâyet sisteminin işleyişine dair ilkeleri tespit ederek, bunlarla ilgili olarak Bakanlığa önerilerde bulunmak, bu konudaki uygulamaları izlemek ve sistemin işleyişinde kamu kurum ve kuruluşları arasında koordinasyon sağlamak, Kolluk görevlilerinin işledikleri iddia edilen suçlardan veya disiplin cezasını gerektiren eylem, tutum ve davranışlarından dolayı gerektiğinde yetkili merciler tarafından disiplin soruşturması yapılmasını istemek, Kolluk şikâyet sisteminin işleyişiyle ilgili konularda teftiş ve denetim yapılması için Bakanlığa önerilerde bulunmak, bu teftiş ve denetimler sonucunda düzenlenen raporları değerlendirerek, tespit edilen eksiklikler konusunda alınması gereken idari tedbirleri belirleyerek Bakanlığa önermek ve bu raporlardan uygun gördüklerini kamuoyuna açıklamak, Merkezi kayıt sisteminden elde edilecek veri ve bilgilere ilişkin istatistikler hazırlamak, veri tabanı oluşturmak, elde edilen veri ve bilgilerin analizini yapmak veya MAKALE www.tid.web.tr 39
yaptırmak, strateji belirlenmesine ve uygulamaya ilişkin önerilerde bulunmak ve gerekli gördüğünde bu analizlerin sonuçlarını kamuoyuna duyurmak, Görev alanına giren konularda tespit, görüş ve öneriler içeren yıllık raporlar hazırlamak ve bu raporları her yıl Mart ayında TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu ve Başbakanlığa göndermek ve kamuoyuna açıklamak, Kolluk görevlilerinin çalışma koşullarının iyileştirilmesine yönelik araştırmalar yapmak veya yaptırmak, Kolluk etik ilkelerinin uygulanmasını izlemek, bu ilkelerin etkin bir şekilde uygulanması konusunda yetkili makamlara önerilerde bulunmak, Kolluk şikâyet sistemine kamuoyunun duyduğu güveni ölçmek ve halkın sisteme ilişkin görüş ve düşüncelerini değerlendirmek amacıyla en az iki yılda bir olmak üzere kamuoyu araştırmaları yapmak veya yaptırmak, Komisyonun Çalışma Usul ve Esasları Komisyon en az ayda bir defa olmak üzere gerekli hallerde toplanır. Komisyon, Başkanın isteğiyle veya en az üç üyenin talebi halinde Başkan tarafından olağanüstü toplantıya çağrılır. Başkanın bulunmadığı hallerde Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanı yerine vekâlet eder. En az beş üyenin hazır bulunması ile toplanan Komisyon, en az dört üyenin aynı yöndeki oyuyla karar alır. Kararlarda çekimser oy kullanılamaz. Toplantı gündemi Başkan tarafından belirlenerek, toplantıdan en az üç gün önce üyelere bildirilir. Üyelerden birinin önerisi ve bu önerinin Komisyon tarafından kabul edilmesi ile gündeme yeni maddeler eklenebilir. İhtiyaç duyulması halinde, gündemdeki konularla ilgili olarak görüşlerinden yararlanılmak üzere; kamu görevlileri, özel kuruluşların temsilcileri veya uzmanlar Başkan tarafından Komisyon toplantılarına davet edilebilir. Komisyon toplantılarındaki müzakereler, aksi belirtilmedikçe gizlidir. Komisyon gerekli görürse, kararlarını kişisel verilerin gizliliği ilkesine uygun olarak kamuoyuna duyurabilir. Bakanlıklar ve kamu kurum ve kuruluşları kanunlardaki özel hükümler saklı kalmak kaydıyla, Komisyonun istediği bilgi ve belgeleri Komisyona vermek zorundadır. Komisyonun sekretarya hizmetleri, Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığı tarafından yerine getirilir. 4.3.2 Merkezi Kayıt Sistemi Komisyon ile bağlı kuruluşlar, Valilikler ve Kaymakamlıklar arasında, kolluk görevlileri hakkında idari mercilerce yürütülen ceza ve disiplin işlemleriyle ilgili bilgilerin kaydedilmesi ve yapılan uygulamaların izlenmesi amacıyla, İçişleri Bakanlığı tarafından merkezi bir kayıt sistemi kurulacaktır. Kolluk görevlileri hakkında Komisyona ve/veya diğer idari mercilere yapılan her türlü ihbar ve şikâyet, merkezi kayıt sisteminden bir numara verilerek kayıt altına alınır ve bu numara ihbar veya şikâyette bulunan kişilere bildirilir. İhbar ve şikâyetlerin soyut ve genel nitelikte olmaması, ilgili olduğu kişi veya olayların belirtilmesi, iddiaların ciddi bilgi ve belgelere dayanması, dilekçe sahibinin adı, soyadı ve imzası ile iş veya yerleşim yeri adresinin ve TC Kimlik Numarasının doğru olarak bildirilmesi zorunludur. Bu şartları taşımadığı, doğrudan veya yapılan araştırma sonucunda anlaşılan ihbar ve şikâyetlerle ilgili olarak işlem yapılmaz ve bu durum ihbar veya şikâyette bulunan kişilere bildirilir. Ancak, iddiaların sıhhatinin şüpheye mahal vermeyecek belgelerle ortaya konulmuş olması halinde yukarıda sayılan kişisel bilgilerin doğru olması şartı aranmaz. İşleme konulmayan ihbar ve şikâyetlerle ilgili bilgiler de merkezi kayıt sistemine işlenir. İhbar veya şikâyette bulunan kişilerin kimlik bilgileri gizli tutulur. Merkezi kayıt sistemine işlenen veriler, Türk Ceza Kanunu uygulamasında kişisel veri sayılır. 4.3.3 Uzman Müfettişler Grubu Kolluk görevlilerince işlendiği iddia edilen; öldürme, kasten yaralama, işkence, zor kullanma yetkisine ilişkin sınırın aşılması ve suç işlemek amacıyla örgüt kurma suçları ile örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarla ilgili ön incelemelerin ve/veya disiplin soruşturmalarının Mülkiye Müfettişleri tarafından yapılması esastır. Olayın niteliğinin gerektirdiği hallerde, Mülkiye Müfettişleriyle birlikte görev yapmak üzere bağlı kuruluşların müfettişleri de görevlendirilebilir. Ön inceleme ve/veya disiplin soruşturmasını icra etmek üzere Mülkiye Müfettişi görevlendirilmesi durumunda, diğer idari mercilerce başlatılmış olan ön inceleme ve/veya disiplin soruşturmaları Mülkiye Müfettişine devredilir. Cumhuriyet Savcılarının doğrudan soruşturma yapabilmelerine ilişkin özel hükümler saklıdır. 40 idarecinin sesi / Ekim - Kasım - Aralık 2014
Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı personelinin askeri görevleri dışındaki görevlerini ilgilendiren ve disiplin cezasını gerektiren fiilleri tespit edildiğinde, Bakanın onayı üzerine Mülkiye Müfettişlerince gerekli idari soruşturma yapılır ve bir rapor düzenlenerek Bakanlık aracılığıyla ilgili Komutanlığa gönderilir. Mülkiye Müfettişlerince yapılan bu idari soruşturmalar, disiplin hazırlık soruşturması niteliğindedir. Bu soruşturmalar sonucunda, nezdinde disiplin mahkemesi kurulan Komutan veya askeri kurum amiri gerekli işlemleri yapar ve bağlı olduğu Komutanlık vasıtasıyla Komisyona bilgi verir. Bu Kanun Tasarısı verilen görevleri yürütmek üzere Mülkiye Teftiş Kurulu Başkanlığı nca yeteri kadar Mülkiye Müfettişi tahsis edilir. Bu Müfettişlere, bu görevlerinin haricinde başka bir görev verilmez ve bunlar görev alanlarıyla ilgili konularda düzenli hizmet içi eğitime tabi tutulurlar. 5. SONUÇ Günümüzde modern ve demokratik toplumlarda kolluk hizmetlerinin sivil gözetimi ve denetimi oldukça önemli bir konudur. Her ülke kendi özelliklerine ve şartlarına göre kolluk personeliyle ilgili şikâyetleri denetleyen, araştıran ve soruşturan kendine has mekanizmalar geliştirmiştir. Türkiye de de kolluk personeli hakkındaki şikâyetleri denetleyen ve soruşturan kendine özgü mekanizmalar bulunmakla birlikte, ülkemizin halen kolluğun sivil gözetimi ve denetimi konusunda eksiklikleri bulunmaktadır. Kolluk personeli ile ilgili şikâyet soruşturmalarının yeterli ve etkin olarak yapılmadığı ve ülkemizdeki mevcut şikâyet sisteminin ve prosedürünün AİHS nin ilgili maddelerini karşılama yetersiz kaldığı gerekçeleriyle, 2000 li yıllarda AİHM tarafından ülkemiz aleyhine birçok karar verilmiştir. Yine özellikle 2000 li yıllarda, gerek AB nin, gerekse uluslar arası ve ulusal STK ların hazırlamış oldukları raporlarda, ülkemizde bağımsız ve etkin bir kolluk şikâyet sisteminin kurulmasının gerekli olduğu belirtilmiştir. Bunların üzerine, İngiltere deki Bağımsız Polis Şikâyet Komisyonu (IPCC) örnek alınarak, bağımsız bir Kolluk Gözetim ve Şikâyet Sistemi oluşturmak amacıyla 2010 yılında bir Kanun Tasarısı TBMM ye sevk edilmiştir. 2012 yılında birkaç küçük değişiklikle yenilenen bu Kanun Tasarısı halen Meclis gündeminde olup, Genel Kurul da görüşülmeyi beklemektedir. Bu Kanun Tasarısı ile kolluğun sivil gözetimi ve denetimi hususunda, bugün ülkemizde var olan mekanizmalardan daha ileri ve demokratik bir sistem oluşturulmaktadır. Bununla birlikte, söz konusu Kanun Tasarısında demokratiklik, bağımsızlık ve şeffaflık ilkeleri açısından bazı eksiklikler olduğu da muhakkaktır. Bu eksiklikler şunlardır: Her ne kadar Kolluk Gözetim Komisyonu nun bağımsız bir sürekli kurul olduğu vurgulansa da, bu Komisyonun ayrı bir tüzel kişiliği ve bütçesi bulunmamaktadır. Bu Komisyonun üyelerinin çoğunluğu yüksek bürokratlardan oluşmaktadır. Komisyondaki sivil üye sayısı sadece ikidir. Bu durum da Komisyonun bağımsızlığı- na ve tarafsızlığına gölge düşürebilecektir. Komisyon toplantılarının gündemi kamuoyuna ilan edilmemekte ve bu toplantılar kapalı olarak yapılmaktadır. Komisyon kararları, Komisyon tarafından hazırlanan veya hazırlatılan raporlar (yıllık rapor hariç) ve Komisyon tarafından Bakanlığa veya ilgili kurumlara yapılan öneri ve tavsiyeler kamuoyuna sadece Komisyon tarafından gerekli görülen hallerde açıklanmaktadır. Komisyona çalışmalarında yardımcı olmak üzere Mülkiye Müfettişleri haricinde, güvenlik hizmetleri konusunda uzman olan başka kişiler görevlendirilmemektedir. Sonuç olarak, Kolluk Gözetim Komisyonu kurulması hakkındaki Kanun Tasarısı ile kolluk kuvvetlerinin üzerindeki sivil gözetim ve denetim artırılmaktadır. Ayrıca, Kanun Tasarısında yer alan eksikliklerin giderilmesi halinde daha bağımsız, şeffaf ve demokratik bir kolluk gözetim ve denetim sistemi kurulması mümkün olabilecektir. Kaynakça İbrahim CERRAH- Demokratik Ülkelerde Güvenlik Yönetimi, Turgut GÖKSU, Hasan Hüseyin ÇEVİK, Orhan FİLİZ ve Serdar Kenan GÜL- Güvenlik Yönetimi, Cemil ÖZTÜRK- Bağımsız Kolluk Şikâyet Sistemi, Yrd. Doç. Dr. Seçkin YAVUZDOĞAN- İngiltere de Bağımsız Kolluk Şikâyet Sistemi ve Türkiye de Uygulanabilirliği, Bayram Erzurumluoğlu-Kolluk, Kuvvetlerinin Demokratik Denetimi, Bağımsız Kolluk Şikâyet Mekanizması Çalıştayı Sonuç Bildirgesii Kolluk Gözetim Komisyonu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Tasarısı MAKALE www.tid.web.tr 41